Главная страница | Книги по философии | Akıllı yaşama sanatı

Akıllı yaşama sanatı
Baltasar Gracian
Elinizdeki kitap çağların süzgecinden geçmiş ve insanları yüzyıllar boyunca özel hayatta ve iş hayatında nasıl başarılı olunabileceği konusunda aydınlatmış bir felsefe kitabıdır. İspanyol Cizvit papazı Baltasar Gracián tarafından 17. yüzyılda yazılan bu “yaşama sanatı rehberi” hepimize arkadaşlık, liderlik, duygu yönetimi gibi son derece önemli konularda yol gösteriyor. Ayrıca bizlere başarı ve ahlak arasında seçim yapmadan, hem ahlaklı hem de başarılı olmanın ipuçlarını veriyor.

Edebiyat ve felsefe tarihçileri tarafından Hsün Tsu’nun (Sun Tzu) Savaş Sanatı, Machiavelli’nin Hükümdar ve Lao Tse’nin Erdem Kitabı gibi kitaplarıyla eşdeğer tutulan bu anıtsal eser, aydınlanma ve ilerleme üzerine kafa yoran herkese bir ömür boyu eşlik etmek üzere hazırlanmıştır. Yaşadığı dönemde üstleri tarafından pek de onaylanmayan vaazlar vermiş olan Baltasar Gracián, ilk kitaplarında takma adlar kullanmışsa da AKILLI YAŞAMA SANATI’nı her şeyi göze alarak kendi adıyla yayımlatmıştır.

Schopenhauer, Nietzsche ve André Gide gibi düşünürler tarafından baş tacı edilen AKILLI YAŞAMA SANATI birçok dile çevrildi. İngilizce çevirisi 1992’de Washington Post’un çok-satanlar listesinde iki hafta kaldı ve toplam 200.000 adet sattı. Sizin de bu kitabı ilgiyle okuyacağınıza inanıyoruz.

“Avrupa kültürü ahlaki zekâ konusunda bundan daha iyi ve karmaşık bir eser üretmemiştir.” – Nietzsche

“Hayranlık uyandırıcı derecede zekice!” – André Gide

Baltasar Gracián
Akıllı Yaşama Sanatı

Sunuş
Baltasar Gracián ya da tam adıyla Baltasar Gracián y Morales hakkında bildiklerimiz çağdaşı diğer bazı yazarlara göre nispeten fazla aslında. Bunu da Gracian’ın Cizvit tarikatına mensup bir keşiş olmasına ve Cizvitlerin de “kardeş”lerinin eserlerini bir dilden birçok dile çevirmeye ve yaymaya çok meraklı olmalarına borçluyuz. Bu kitapta okuyacağınız üç yüz aforizma felsefe alanında değer taşımalarının dışında bir de aforizma türü içinde özel bir yere sahip; çünkü aforizma türünün günümüze ulaşan ilk yetkin örnekleri arasında sayılabilecek düşünceler bunlar. İspanyolcada agudeza (nükte) denen bu kısa ve özlü sözler sonraları yaygınlaşsa da ilk yetkin örnekleri arasında elinizde tuttuğunuz bu kitap yer alıyor.
Baltasar Gracián 8 Şubat 1601 tarihinde Aragon Krallığı topraklarında bulunan Calatayud kentinin Belmonte bölgesinde dünyaya gelir. Adından da anlayabileceğiniz gibi, bir Mağribi kenti olan Calatayud (asıl adı olan Kalat Ayub “Eyüb’ün Şehri” demektir zaten) oldukça kuzeyde olmasından dolayı Avrupa kültürüyle Mağribi kültürü arasında bir geçit niteliğindedir o zamanlar, ancak 17. yüzyılın başına denk gelen Gracián’ın doğumundan sonra kent tamamen İspanyol ve Hıristiyan kimliğindedir artık. Soylu bir doktorun oğlu olarak dünyaya gelen düşünür-yazarın önünde de dönemin tüm soylu erkekleri gibi sadece iki seçenek vardır: Ordu ya da kilise. Yazarın kendi hakkında söylediklerinden anladığımız kadarıyla anne ve babası o küçükken ölmüş; Gracián çocukluğunu Toledo’da yaşayan zanaatkâr amcası Antonio Gracián’ın yanında geçirmiştir.
1619 yılında İsa’nın hizmetkârlarına katılan Gracián’ın yaşamı hakkında kesin olarak bildiğimiz tek şey, bir Cizvit rahip olduğu ve öğretmenlikle geçirdiği uzun yıllar ardından Tarragona’daki Cizvit Koleji’nde rektörlük yaptığı. Bir başka bilgimiz de yazarın hayatı boyunca yakın bir dost olarak kaldığı Don Vincencio Juan de Lastanosa’nın eserlerinin basımı konusunda kendisine büyük destekler sağladığı; yani o günlerin deyişiyle hamilik, bugünkü deyişle sponsorluk yaptığı. Arkeolojiye meraklı, eski para, heykel vs. biriktiren bu soylu adamın yardımıyla rahat bir hayat geçiren Baltasar Gracián, Madrid, Zaragoza gibi yerlerde çalıştıktan sonra Tarragona’ya yerleşiyor ve 6 Aralık 1658 tarihinde oradaki Cizvit Koleji’nin rektörlüğü görevini sürdürürken hayata gözlerini yumuyor. Yazar öldükten uzun yıllar sonra doğduğu Belmonte de Catalayud kasabasının adının Belmonte de Gracián olarak değiştirilmesi de sanata ve sanatçıya verilen değerin hoş bir ifadesi olarak hatırlanmaktadır günümüzde…
Don Vincencio’nun bir mektubundan anlaşıldığı kadarıyla, bir kez Kral III. Philip’in de sofrasına konuk olan Gracián, döneminde verdiği ateşli vaazlarla ünlenen ve konuştuğu zamanlar dinleyicileri kendisinden geçiren bir hatipmiş. İlk kitabı El Héroe’yi (Kahraman) 1630 yılında Don Vincencio’nun desteğiyle yayımlatan yazarımız, o zamanlar akıllı uslu adamların, hele de bir Cizvit rahibinin kitap yazmasının hoş karşılanmayacağını düşünerek kitabında Lorenzo Gracián mahlasını kullanmış. Bu kitabı okumadık diye üzülmeye gerek yok; çünkü kitabın tamamı parçalar halinde elinizde tuttuğunuz kitapta var.
Özgün adı Oráculomanualyartedeprudencia (İşini Bilenin El Kitabı ve Sağduyu Sanatı) olan elinizdeki kitap Joseph Jacobs’ın 1892 tarihli İngilizce çevirisinden çevrilmiştir. Yazar-çevirmen Sabri Kaliç prensip olarak yazım dili İngilizce olmayan kitapların çevirileriyle hiç ilgilenmemesine rağmen bu kitabın bu kadar zamandır İspanyolca bilenler tarafından fark edilmediğini görünce dayanamamış ve kendi zamanında büyük övgüler almış olan Joseph Jacobs çevirisine el atmak zorunda kalmıştır. Bir gün Oráculo Manual İspanyolca aslından da Türkçeye çevrilirse buna en çok sevinenlerin başında bizim geleceğimiz aşikârdır. Jacobs kitabın çevirisinin adını The Art of Worldy Wisdom koyduğu için biz de Türkçede Akıllı Yaşama Sanatı demeyi yeğledik…
1640 yılında El político Don Fernando el Católico (Politikacı Katolik Kral Fernando) kitabını yayımlamış yazar. 1642 yılında ise, altı yıl sonra Agudezayartedeingenio (Nükte ve Yaratıcı Zeka Sanatı) adıyla tekrar yayımlayacağı Arte de ingenio (Yaratıcı Zeka Sanatı) adlı kitabı çıkarmış. Gracián’ın 1647’de çıkan kitabı ElDiscreto (Olgun Adam) da diğerleriyle hemen hemen aynı şartlarda yayımlanmış. Bu kitabında da yazar serseri gibi yaşayan insanları eleştirerek akıllı, uslu, durmuş, oturmuş yaşamasını bilen adamların nelere dikkat etmesi gerektiğini anlatmaktadır. Akıllı Yaşama Rehberi, Gracián’ın başyapıtı olması nedeniyle aynen El Héroe’nin olduğu gibi El Discreto’nun da hemen hemen tamamını içermektedir.
1651-53 ve 57 yıllarında ise “Gençliğin Baharında”, “Olgunluğun Güzünde” ve “Yaşlılığın Kışında” adlı üç ciltten oluşan El Criticón (Eleştirmen) adlı bir kitap daha yayımlayan Gracián, bu eserinde insan ruhunun gelişimi üzerine düşüncelerini anlatır. Kitapta Saint Helena adında bir adaya düşen Critilo adında bir İspanyol orada Andrenio adında uygarlıktan uzak bir yerliyle karşılaşır. Anlaşmaya başladıkları zaman Critilo, Andrenio’ya 3-4 yaşındaki hayatından bugüne dek olanların bir muhasebesini yapar. Adadan kurtulup birlikte Fransa’ya, İspanya’ya ve sonunda da Roma’ya giden ikili oralarda kadın ve erkek kimliklerinde kişileştirilmiş olan Gerçek, Yiğitlik, Sahtelik vb. karakterlerle karşılaşırlar. Critilo bu kitapta çeşitli katakullileriyle çağın insanını örneklerken, Andrenio ise tüm samimiyeti ve açık yürekliliği ile doğayı simgelemektedir. Yazar sonuç olarak, 17. yüzyıl İspanyol insanının sahip olması gereken ideal yapıyı kurar bu anlatısında. Elbette dikkatinizi çekmiştir; felsefi yanı bir yana, ElCriticón’un olay örgüsü kendisinden sonra yayımlanan Robinson Crusoe’yu epey andırmaktadır ve De Foe’nun, Gracián’dan haberdar olduğunu ve esinlendiğini ileri süren edebiyat tarihçileri de bulunmaktadır.
Daha önce de değindiğimiz Cizvit olma avantajı sayesinde Bal-tasar Gracián’ın hemen hemen tüm eserleri daha kendi zamanında belli başlı tüm Avrupa dillerine çevrilmiş ve geniş okur kitlelerine ulaşma fırsatını yakalamıştır. Akıllı Yaşama Rehberi’nde yazılan birçok şeyin günümüzde de aynen geçerli olduğunu göreceğinizi tahmin ediyoruz; ama gerek “mümin bir Hıristiyan” olmak isteyenlere yol gösterme amacıyla yazılmaları, gerekse de zaman içinde bazı değer yargılarının değişmesi sonucu kimi sözlerin de okurlara garip, hatta saçma geleceğini göze alarak yayımlıyoruz bu kitabı…

    MAYA KİTAP
Çevirmenin notu: Bazı paragraflarda konuyla çok ilgisi yokmuş gibi görünen cümlelerle karşılaşabilirsiniz. Bunlar yazarın bazen de konu dışındaki fikirlerini dile getirmesinden kaynaklanmaktadır. Bu gibi durumlarda biz (özgün metne sadık kalmak adına) yazarın anlattıklarında herhangi bir değişiklik yapmadık. S.K.

Kitabın orijinal ilk baskısının ön sayfası.

I Her Şey Kendi Doruğunda Olsun,
özellikle de insanın dünyada kendine yön çizme sanatında. Bugünlerde tek bir bilge yaratmak için gerekenler, geçmişte Yedi Bilge[1 - Yedi Bilge: Socrates öncesi M.Ö. 7.-6. yüzyıllarda yaşamış, antik çağ düşüncesine öğütleriyle öncülük eden Yunanlı filozof ve devlet adamları için kullanılan bir terimdir. Bu bilgelerin Rodoslu Kleobulos, Atinalı Solon, Ispartalı Khilon, Lesboslu Pittakos, Pirieneli Bias, Korinthoslu Periandros ve Miletli Thales oldukları söylenmekteyse de gerçekte kimler veya kaç kişi oldukları tam olarak bilinmemektedir. İlk filozof sayılan Thales de bu yedi bilgenin arasındadır, ancak Thales doğa felsefesi üzerine de düşündüğü ve her şeyin özünün su olduğunu söylediği için bilimsel bir değer kazanmış, diğerleri ise sadece geleneklere ve toplum yaşamına dair ışık tutucu öğütler veren kişiler olarak kalmışlardır. (ç.n.)] yaratmak için gerekenlerden daha fazla. Zamanımızda tek bir insanla uğraşmak için bile geçmişte koca bir halkla uğraşmak için gerekenlerden fazlası lazım.
II Karakter ve Idrak:
Kapasitemizin iki kutbudur; biri eksikse mutluluğumuz yarım kalır. İdrak yetmez, karakter de gerekir. Öte yandan kendine uygun bir mevki, iş, muhit ve arkadaş çevresi edinememek ancak aptalın talihsizliğidir.
III Bir Süre Merakta Bırakın
Yeniliğin yarattığı hayranlık, başarılarınızın değerini artırır. Kartlarınızı açık oynamak hem yararsız hem de yavandır. Kendinizi hemen ifşa etmezseniz beklenti uyandırırsınız, özellikle de mevkinizin önemi çoğunluğun ilgisini çekiyorsa. Her şeye biraz gizem katın; gizem saygı uyandırır. Açıklama yaparken çok net olmayın, sıradan konuşmalarda en gizli düşüncelerinizi sergilemeyin. İhtiyatlı suskunluk dünyevi bilgelikler arasında en kutsalıdır. Açığa vurulan bir karar asla beğeni toplamaz, sadece eleştiriye yer bırakır. Hele de başarısızlıkla sonuçlanırsa, talihsizlik ikiye katlanır. İnsanların sizi merakla takip etmesini sağlarsanız, ilahi yoldan gidiyorsunuz demektir.
IV Bilgi ve Cesaret
yücelik unsurlarıdır. Ölümsüz oldukları için ölümsüzlük bahşederler. Herkes bildikleriyle sınırlıdır, bilgeler ise her şeyi yapabilir. Bilgisiz insan ışıksız bir dünyadır. Bilgelik ve güç, gözler ve ellerdir. Cesaretsiz bilgi meyve vermez, kısırdır.
V Bağımlılık Hissi Oluşturun
Tapındığını güzelleştiren değil, güzelleştirmeye ihtiyacı olmayana tapınan kişi tanrısallığı yaratır. Bilge adam kendisine teşekkür edilmesinden ziyade ihtiyaç duyulmasını tercih eder. Başkalarını umudun eşiğinde tutmak diplomatça, size minnet duyacaklarına güvenmek acemicedir; umudun iyi, minnetinse kötü bir hafızası vardır. Bağımlılık yaratan, nezaket görenden daha kazançlıdır. Susuzluğunu gideren, kuyuya arkasını döner; sıkılan portakal altın servis tabağından çöp kutusuna düşer. Bağımlılık ortadan kalkınca, saygının yanı sıra kibar tavırlar da kaybolur. Tecrübenin temel derslerinden biri şu olmalıdır: Umudu canlı tutun ama bekleneni vermeyin; tahtta oturan haminiz bile size ihtiyaç duymaya devam etmelidir. Ama hata yapma endişesiyle sessizliği de aşırıya kaçırmayın, kendi çıkarınız için başkasının batmasına izin vermeyin.
VI Zirvedeki Insan
Mükemmel doğmayız; üstünlüklerimizin, becerilerimizin tamamını elde edip varlığımızın bütünlüğüne erişene kadar, kişiliğimiz ve mesleğimiz açısından her gün daha da gelişiriz. Bu durum zevklerimizin saflığı, zihnimizin berraklığı, muhakememizin olgunluğu ve irademizin sağlamlığından anlaşılır. Bazıları bu bütünlüğe hiç erişemez, bir şey hep eksik kalır; bazılarıysa daha geç olgunlaşır. Varlığında bütünlüğü yakalamış, konuşması bilgece ve eylemleri sağduyulu olan kişi, ölçülü insanların yakın çevresinde kabul görür, hatta özellikle aranır.
VII Üstlerinize Karşı Zafer Kazanmaktan Kaçının
Tüm zaferler nefret doğurur, üstlerinize karşı kazandığınız zaferler ise aptalca veya ölümcüldür. Üstünlük diğer insanlarda, özellikle de üstler üzerinde kurulduğunda her zaman tiksinti uyandırır. Genel avantajların üzeri ihtiyatla örtülebilir; mesela güzel fiziki görünüm, özensiz giyim tarzı ardına saklanabilir. Kimisi şans veya iyi huy konusunda önceliği size bahşetse de, söz konusu sağduyu olunca, hele de bir prensse bunu asla yapmaz. Çünkü sağduyu kraliyetin ayrıcalığıdır, bu konuda üstünlük talep etmek krallara hakaret olur. Prensler, prenslere yakışır özellikler taşımak ister. Kendilerine yardım edilmesine izin verseler de, onları aşmanıza müsaade etmezler; kendilerine sunulan tavsiyeleri, bulamadıkları şeyler için kılavuz değil, unuttukları şeylerin hatırlatılması olarak kabul ederler. Nabza göre şerbet verme ustalığını bize gökteki yıldızlar öğretir; güneşin çocukları olup onun gibi parladıkları halde, onun parlaklığıyla asla boy ölçüşmezler.
VIII Ihtiras Yoksunluğu,
en asil zihinlerin ayrıcalığıdır. Bu yoksunluk bizi geçici ve ucuz dürtülerin etkisinden kurtarır. İnsanın kendine, nefsine hâkim olması en önemli ilkedir; özgür iradenin zaferi burada yatar. İhtiras kişiliğimizi yönetmiyorsa, gözümüz yükseklerde değilse, küçük mevkiler bile en büyüklerinden farksızdır. Skandallardan kaçınmanın tek rafine yolu ve yeniden saygın bir insan olmanın en kısa yolu budur.
IX Milletinizin Kusurlarından Uzak Durun
Su aktığı yolun; insan, içinde doğduğu şartların iyi ve kötü niteliklerini alır. Bazıları yurtlarına daha fazla şey borçludur, çünkü zirvede daha elverişli bir ortam mevcuttur. En uygar milletlerin bile kendilerine özgü kusurları vardır; bu zayıf yanlar, diğer milletlerin böbürlenerek veya onları uyararak kınamalarına yol açar. İnsanın kendi milletinden aldığı kusurları düzeltebilmesi ya da en azından saklayabilmesi zekâ göstergesidir; böylece kendi toplumunuzda özgün olmanın itibarını kazanabilir ve bu yöndeki beklentiler az olduğu için daha da saygın addedilirsiniz. İnsanların mevkilerinin, görevlerinin veya yaşlarının beraberinde getirdiği zayıflıklarının yanı sıra, aileden gelen kusurları da olabilir. Eğer bu zayıflıkların hepsi bir kişide toplanır ve doğru düzgün önlemler alınmazsa, ortaya tahammül edilemez bir canavar çıkar.
X Servet ve Ün:
Biri gelir geçer, diğeri kalıcıdır. Birincisi hayat boyu, ikincisi daha sonrası içindir; birisi gıpta uyandırır, diğeri unutulmamayı sağlar. Para arzu edilir, bazen de hazır bulunur; ün ise hak edilir. Ünlü olma tutkusu insanın en iyi yönünden kaynaklanır. Çağlar boyu devlerin kardeşi olmuştur, her zaman uçlara meyleder; ya insanı dehşete düşüren ucubeler ya da göz kamaştıran dâhiler yaratır.
XI Sizi Eğitebileceklerin Dostluğunu Kazanın
Bırakın dostça ilişkiler bilgi ve tecrübe okuluna dönüşsün, sohbetlerde kültür aktarılabilsin; böylece arkadaşlarınız öğretmenleriniz olur, sohbetin hazzına eğitimin avantajlarını da eklersiniz. Akıllı kişiler hazlarını böyle değiş tokuş etmekten keyif alırlar: Konuşurken beğeni toplar, duydukları sayesinde eğitim alırlar. Diğer insanlara hep çıkarlarımız yüzünden ilgi duyarız ama buradaki durum daha saygın niteliktedir. Buralar kibrin mabedi değil, görgünün sahnelendiği birer tiyatro olduğu için, bilge insanlar asilzade konaklarının müdavimidir. Öyle beyefendiler vardır ki, sadece kişilikleri ve davranışları ile soyluluk kerametini sergilediklerinden değil, çevrelerinde dünyevi bilgeliğin en iyi ve asil temsilcileri olan, iyi yetişmiş kişiler bulunduğu için de görmüş geçirmiş kimseler olarak itibar görürler.
XII Doğa ve Sanat:
Malzeme ve işçiliktir. Sanatla, ustalıkla desteklenmeyen mükemmeliyet ve üzerinde çalışılmamış güzellik olmaz, işlenmeyen kaba kalır. Sanat kötü durumdakini iyileştirir, hayırlı olanı ise geliştirir. Doğa bize en uygun olanı nadiren verdiği için sanata başvurmak zorundayız. Doğadaki en kusursuz görünen yaratım bile yontulmamıştır, eğitim yoksa mükemmellik yarım kalır. Yüzeysel eğitim alınmadığı sürece herkeste parlatılmamış bir yön kalır ve mükemmelliğin her türü biraz cila gerektirir.
XIII Bazen Düşünerek, Bazen de Sezgiyle Hareket Edin
İnsanın hayatı insani kötülüklere karşı savaşmaktan ibarettir. Sağduyu stratejik plan değişiklikleri aracılığıyla mücadele eder: Savurduğu tehdidi asla gerçekleştirmez, tek beklentisi fark edilmeden kaçabilmektir. Mücadele taktiğini her zaman gizlemeye çalışarak ustalıkla havaya nişan alıp hedefini umulmadık bir yönden vurur. Karşı tarafın dikkatini çekmek için göstermelik bir maksat belirler, sonra geri dönüp umulmadık bir hamleyle zafer kazanır. Fakat keskin bir zekâ, dikkatle gözlemleyip işin aslını kavrayarak pusuya yatar. Rakibinin vermeye çalıştığı izlenimin zıddını her zaman anlar, tüm yanıltıcı hileleri fark eder. İlk dürtünün geçip gitmesine izin verir; ikinciyi, hatta üçüncüyü bekler. Bunun üzerine sağduyu, hilesinin tahmin edildiğini görerek daha yüksekten uçuşa geçer ve gerçeği kullanarak kandırmaya çalışır. Farklı bir dolap çevirebilmek için oyununu tersine çevirir, rakibini hiçbir hile yapmadan aldatmaya, son derece açık yürekli davranarak kandırmaya çalışır. Fakat karşısındaki keskin zekâ da artan bir dikkatle tetiktedir; ışıkla gizlenen karanlığı fark eder, daha basit olduğu için daha zor anlaşılsa da, her eylemin anlamını çözer. Piton ejderi, Apollon’un uzaklara erişen oklarıyla işte böyle kurnazca savaşmıştır.[2 - Apollon ve Piton: Baş Tanrı Zeus’un oğlu olan Apollon ilk zamanlarında güneş tanrısıymış.Hersabah,dörttanrısalatınçektiğialtınarabasıyla,peşindegüneş, gökyüzünübiruçtanbirucadolaşırmış.Birgünyinealtınarabasıyladolaşırken gökyüzünde korkunç bir piton yılanına rastlamış. Yılanın büyüklüğünden ve görünüşünden korkan Apollon tanrısal kılıcını çekip dev piton yılanını öldürmüş. Yazar bu antik Yunan efsanesine gönderme yapmaktadır. (ç.n.)]
XIV Bir Şeyin Kendisi ve Yapılış Şekli:
Ortaçağ bilginlerinin söylediği gibi, “öz” yeterli değildir, “şartlar”a da bakmak gerekir. Görgüsüzlük her şeyi, sağduyu ve adaleti bile bozar; görgü ise her şeyin eksiğini örter, olumsuz cevapları allayıp pullar, gerçeğe tat katar ve yaşlılığı bile güzelleştirir. İşlerin nasıl yapıldığı gidişatın belirlenmesinde önemli rol oynar, görgülü tavırlar insanların duygularını derinden etkiler. Hoş davranışlar hayata neşe katar ve iç açıcı ifadeler zorlukları aşmada muazzam fayda sağlar.
XV Yanınızda Size Hizmet Eden Üstatlar Bulundurun
Akılca üstün kimseleri çevrelerine toplamak kudretlilerin bir ayrıcalığıdır; bu kimseler onları her türlü cehalet korkusundan ve tartışmalı meseleleri düşünüp taşınmak külfetinden kurtarır. Bilgelerden faydalanmak nadir rastlanan bir azamettir ve esir aldıkları hükümdarları hizmetkarları olarak kullanmayı seven Dikranlar’ın[3 - Dikranlar: Bir dönem Ermenistan krallığı yapan, sertlikleri ve kuralcılıklarıyla tanınan kral ailesi. (ç.n.)] barbarca zevkini fazlasıyla aşar. Üstadımız olabilecek yaradılışa sahip kişileri hizmetimize almayı başarmak, hayatın bize sunabileceği en büyük, en benzersiz üstünlüktür. Bilmek çok önemliyken, yalnızca yaşamak o kadar da önemli değildir; bilgisiz bir yaşam gerçek olmaz. Çaba harcamadan öğrenmek, başkalarının deneyimlerinden yararlanmak ve bu şekilde bilgeleşmek son derece zekicedir. Sonrasında meclis salonunda başkalarını temsilen konuştuğunuzda, önceden danıştığınız çok sayıda bilge sizin aracılığınızla konuşmuş olur; böylece başkaları zahmet çekerken, siz de bir uzman olarak nam salarsınız. Size bu şekilde hizmet eden üstatlar en iyi kitapları damıtarak bilgeliğin özünü çıkarır. Bilgeleri hizmetine alamayanlar ise onlarla dostluk kurmalıdır.
XVI Bilgi ve Iyi Niyet
bir arada olunca, başarının sürekliliği muhakkaktır. Kendini kötülüğe adayan parlak bir entelektüel, doğadışı bir canavardır. Kötü niyet tüm mükemmellikleri zehirler, bilgiyle birleşmesi ancak vereceği hasarı arttırır. Yalnızca yıkım getiren, sefil bir üstünlük sağlar. Sağduyusuz bilgi çılgınlığı ikiye katlar.
XVII Farklı Taktikler Uygulayın;
bir rakip karşısında, onun dikkatini dağıtmak için yöntem değiştirmek yararlıdır. Her zaman ilk dürtülerinizle harekete geçmeyin, rakibiniz çok geçmeden tekdüze davranışlarınızın farkına varacak, sonraki hamlelerinizi tahmin ederek tasarılarınızı gerçekleştirmenizi engelleyecektir. Düz uçan kuşu vurmak kolay, dönerek uçanı vurmaksa zordur. Her zaman aklınıza sonradan gelen fikirlere göre de hareket etmeyin; ikinci hamlenizde planınızı fark edebilirler. Düşman hep tetiktedir, hakkından gelebilmek yüksek beceri gerektirir. Kumarbaz, rakibin beklediği kartı elinde tutar, ona istediğini asla vermez.
XVIII Uygulama ve Yetenek
olmaksızın hiçbir mevkiye ulaşılmaz; ancak bu ikisi birleştiği zaman en yükseklere erişilir. Bazen orta zekalı insanlar sadece eylem içinde oldukları için, oturduğu yerde oturan üstün insanlardan daha başarılıdırlar. Çalışmak itibarın bedelidir. Bedeli az olanın değeri de düşüktür. En yüksek mevkilere ulaşmanın önünde, uygulama eksikliği sık sık, yetenek eksikliği ise nadiren bir engel teşkil eder. Mütevazı bir işte şöhret ve saygınlık kazanmaktansa büyük işlerde ortalama bir başarı yakalamayı tercih etmek, en azından asil bir zihnin göstergesidir. Fakat en yükseklerde parlayabilecekken, ortalama bir başarıyla tatmin olmak bu şekilde mazur gösterilemez. Dolayısıyla hem doğal yeteneğe hem de onu işleme becerisine ihtiyaç vardır, uygulama ise insanı bütünlüğe eriştir.
XIX Başlangıçta Abartılı Beklentiler Uyandırmayın
Önceden yaratılan beklentileri karşılayamamak, tüm ünlülerin genel şanssızlığıdır. İdealleri oluşturmak kolay, gerçekleştirmek zor olduğu için gerçekler hayallerin yerini asla tutmaz. Hayal gücü, umutla birleşerek, ikisinden de daha üstün beklentilerin ortaya çıkmasına yol açar. Meziyetler ne kadar üstün olsa da beklentileri asla tatmin etmez ve insanlar aşırı yüksek beklentileri yüzünden düş kırıklığına uğradıkça, hayranlık duymak yerine hayal kırıklıkları yaşamaya daha meyilli olurlar. Umut gerçeği fena halde çarpıtır; becerilerinizin sizi bu durumdan korumasına izin verin, çünkü amaca ulaşmak arzuları tatmin etmekten daha önemlidir. Başlangıçta merak uyandırmak için, nihai sonucun teminatı sayılmayacak, övgüye değer birkaç girişimde bulunmak yeterlidir. Gerçeğin beklentileri gölgede bırakarak onların ötesine ulaşması daha faydalıdır. Ancak aynı abartı onların en büyük yardımcısı olduğu ve genel beğeniyi üzerlerine çektiği için, bu kural kötüler üzerinde geçerliliğini yitirir: Başlangıçta büyük bir yıkım gibi görünen durum, daha sonra katlanılır bulunmaya başlanır.
XX Çağın Adamı
Yaşadıkları çağdan destek alan bireylere nadiren rastlanır. Herkes hak ettiği çağda yaşamaz, yaşasa da nasıl değerlendireceğini bilemez. Bazı insanlar daha iyi bir yüzyılda yaşamayı hak eder, çünkü iyilik her zaman galip gelmez. Her işin kendi zamanı vardır, mükemmel nitelikler bile modaya göre belirlenir. Bilgenin avantajı ölümsüz olmasıdır; değeri yaşadığı yüzyılda anlaşılmasa bile sonrasında anlaşılacaktır.
XXI Şanslı Olma Sanatı
Şansın kendi kuralları vardır ve akıllı insanlar her işini şansa bırakmaz. Şansa, ona ilgi göstererek de yardımcı olabilirsiniz. Bazıları, kader tanrıçası kapısını aralayana kadar beklemekle yetinir. Diğerleri daha iyisini yapar; hızla ilerler, zekice ataklarıyla tanrıçaya ulaşır, erdem ve yüreklilikleri sayesinde onun desteğini kazanırlar. Fakat gerçek bir dünya görüşüne göre, erdem ve içgörüden başka yargıç yoktur; çünkü bilgelik ve cehalet dışında iyi ya da kötü şans yoktur.
XXII Bilgili Insan Sadede Gelir
Akıllı adamlar kendilerini zarif ve mükemmel bir bilgelikle donatır, çevrelerinde yapılan dedikodulardan uzak durup önemli bilgilerde uzmanlaşırlar. Anlamlı, zekice vecizeleri ve soylu eylemleri hafızalarına alarak içselleştirip bunları uygun fırsatlarda kullanabilirler. İnsan deneyerek daha kolay öğrenir; bir musibet bin nasihatten iyidir. Basmakalıp bilgi özgürce kullanıldığı sürece, bazılarının işine yedi sanat dalından daha fazla yarar.
XXIII Lekesiz Olun
Lekesizlik, mükemmelliğin zorunlu, olmazsa olmaz koşuludur. Pek az insan fiziksel veya ahlaki bir lekesi olmadan yaşar. Bu lekeler kolaylıkla temizlenebileceği için, çoğunlukla fazla önemsenmezler. Başkalarının keskin zekâsı, yüksek niteliklere iliştirilmiş ufak falsoları görmekten hoşnutsuzdur, yine de tek bir bulutun güneşi tamamen örtebileceği akıldan çıkmamalıdır. Benzer şekilde, itibarımızda da kötü niyetli kişilerin çabucak fark edip sürekli dikkat edeceği bazı lekeler vardır. En gelişmiş maharet, o lekeleri bir övünç kaynağına dönüştürmektir. Sezar doğuştan gelen kusurlarını başındaki defne dallarının altına gizlemiştir.
XXIV Hayal Gücünüzü Denetleyin
Onu bazen düzeltmeniz bazen de desteklemeniz gerekir. Çünkü bunu yapmak mutluluğunuz açısından önemlidir, hatta mantığınızı da güçlendirir. Hayal gücünüz size zulmedebilir, çünkü hayata seyirci kalmakla yetinmememize yol açar. Aynı zamanda hayatınızı etkileyip, onun üzerinde egemenlik kurmanızı sağlar; fakat sizi mutlu edebilmesinin yanı sıra, çılgınlığa doğru sürükleyerek taşınması zor bir yüke de dönüşebilir. Kendinizle barışık olmanıza ya da kendinize sırt çevirmenize yol açar. Bazıları için, eylemlerinin cezalarını sürekli erteleyen bir etmen haline gelir ve sonunda, aptalları perişan eden acı sonuçlara dönüşmesi kaçınılmazdır. Bazılarının keyifli yanılsamalara kapılmasına yol açarak, onlara mutlu ve maceralı bir gelecek vaat edebilir. Eğer ihtiyatlı bir bireysel kontrol mekanizmasının hakimiyeti altına alınmazsa, tüm bunları yapabilir.
XXV Leb Denmeden Leblebiyi Anlamayı Öğrenin
Bir zamanlar güzel konuşabilmek en yüce sanattı; bugünse hitabet yeterli değildir. Özellikle de gözümüzü açık tutabilmek için, leb denmeden leblebiyi anlamayı öğrenmek zorundayız. Başkalarını kolayca anlayamayan biri, diğerlerinin onu anlamasını nasıl sağlayabilir ki? Diğer yandan, kendini insan yüreğine ve temiz niyetlere adamış gibi rol yapan kişiler de vardır. Bizi ilgilendiren gerçeklerin ancak yarısını dile getirebilsek de, dikkatli olursak bunların tümünü kavrayabiliriz. Olumlu bir şey duyduğunuzda saf yanınıza gem vurun, ama duyduğunuz olumsuzsa, iyice dikkat kesilin.
XXVI Insanların Zayıf Noktalarını Öğrenin
İnsanların iradelerini eyleme geçirmek, düzenlemek bu sanatı kullanarak mümkündür. Azim değil maharet gerektirir. Herkese nasıl ulaşacağınızı bilmelisiniz. Her iradenin harekete geçmesini sağlayacak, kişiye özel dürtüleri vardır. Her insanın putları, ilahları vardır; bazılarınınki ün, bazılarınınki kişisel menfaat, çoğunluğunki de zevk ve sefadır. Burada hüner, bu dürtüleri hangi sırayla oyuna sokacağınızı bilmektir. Herhangi bir insanı harekete geçiren temel dürtüyü bildiğinizde, onun iradesinin anahtarı elinize geçer. İnsan doğasının yüksek değil de, genellikle alçak tarafında kalan itici güce sığının: Kötü eğilimler iyilerin karşısında son derece baskındır. Öncelikle karşınızdakinin baskın tutkusunu tahmin edip sözlerle ilgisini uyandırın, onu baştan çıkararak harekete geçirin, sonunda onun irade özgürlüğünü alt ettiğinizi göreceksiniz.
XXVII Içeriğe Değil, Istikrara Değer Verin
Mükemmeliyet nicelikle değil, nitelikle ilgilidir. En iyiler her zaman azdır ve onlara nadiren rastlanır; bir şeyin fazla olması onun değerini düşürür. İnsanlar arasında, gerçek cüceler bile devmiş gibi kabul görebilir. Bazıları kitapların değerini, sanki beyni değil de kas gücünü sınamak üzere yazılmışlar gibi, onların kalınlığına göre ölçer. İçerik tek başına vasat olmaktan öteye geçemez; evrensel dehaların talihsizliği her yerde kendilerini evlerinde gibi hissetmeye kalkışmalarıdır, bu yüzden her yerde dışlanırlar. İstikrar ise kişiye saygınlık kazandırarak, görkemli konularda insanı kahraman mertebesine yükseltebilir.
XXVIII Hiçbir Konuda Sıradanlaşmayın
Özellikle de beğeniler konusunda. Ey yüceler ve bilgeler, eğer eylemleriniz ayak takımını, halkı memnun ediyorsa rahatsız olma zamanınız gelmiştir! Popüler beğeninin fazlalığı, bilgeleri kesinlikle hoşnut etmez. Bazı popülerlik bukalemunları vardır ki, ayaktakımında estirdikleri rüzgârdan hoşlandıkları için ilahların beğenisine ulaşamazlar. İkinci olarak da, zekâda ve anlayışta sıradanlıktan kaçının. Cehalet merakın ötesine geçemez; halkın merakı size haz vermesin. Halk ucubelere çılgınca ilgi duyarken, bilgelik işin hilesini çözmenin peşindedir.
XXIX Dürüst Insan,
doğruluğa azimle, sebatla tutunur, sadık kalır; ne halkın coşkusu ne de bir tiranın zulmü onu doğruluk sınırları dışına çıkarabilir. Ama kim adaletin Anka Kuşu olacak ki? Kim her şeye rağmen, içinde yanıp yok olduğu alevlerden tekrar doğacak? Dürüstlüğün çok az taraftarı vardır. Çoğu insan ondan, sadece başkaları söz konusu olduğunda övgüyle söz eder. Diğerleri bir tehlikeyle karşılaşana kadar dürüstlüğe bağlı kalır, bir tehlike durumunda ise sahtekarlar anında onu inkâr etme, politikacılar ise onun üzerini örtme yoluna saparlar. Çünkü dürüstlük arkadaşlığa, yönetime, hatta kendi menfaatine karşı bile mücadele edebilir. Bu durum terk edilmişliğe sebebiyet verir. O zaman kurnaz insan alkışlanacak bir ayrım yapar; kendi üstlerinin yoluna çıkmaz ve devletin adaletine direnmez. Özü sözü bir olanlar ve vefalılar ise gerçeğin üstünün örtülmesini bir tür ihanet olarak algılar, bilgeliğe değil sebata önem verirler. Böyleleri her zaman doğrunun yanında bulunur; bir gruptan koparlarsa bunu dönek oldukları için değil, diğerleri doğrudan uzaklaştığı için yaparlar.
XXX Kötü Şöhretli Işlerden Uzak Durun,
size saygınlıktan ziyade kötü ün kazandıran geçici heveslerden daha da uzak durun. Sağduyulu insanın uzak durması gereken çok sayıda ilgi çekici konu vardır. Bilge kişilerin kalbine hitap eden, ama yine de reddedecekleri pek çok garip zevk vardır. Onlar tekilliklerini severek yaşarlar. Bazen bu durum onların saygınlıkla değil, alay konusu olarak tanınmalarına neden olur. İhtiyatlı insan, bilgeliğini işinden bile ayrı tutar, takipçilerini gülünç duruma düşüren konulardan uzak durur. Bu meseleleri tek tek belirtmek, sıralamak gerekmez; toplumun genel küçümsemesi onları yeterince ortaya koymuştur.
XXXI Şanslıyı Seçin, Şanssızdan Uzak Durun
Kötü şans genellikle budalaca davranışların ceremesidir ve ondan daha bulaşıcı bir hastalık yoktur. Kapınızı küçük bir kötülüğe aralarsanız, onun hemen ardından daha büyükleri de içeri girecektir. Kâğıt oyununda en büyük hüner hangi kartı ne zaman ıskartaya çıkartacağınızı bilmektir; çünkü şu an elinizdeki en küçük kozlar, geçen eldeki astan daha değerlidir. Kuşku duyduğunuz zaman, bilge ve sağduyulu kişilerin tavırlarını benimseyin; onlar oyunu er geç kazanır.
XXXII Hayırsever Olarak Tanının
Hayırsever olmak üstün ve kudretli kimselerin başlıca gurur kaynağıdır; krallara evrensel itibar kazandıran bir imtiyazdır. Başka insanlardan daha fazla iyilik yapmak, yöneticilerin önemli bir avantajıdır. Dostça davranan arkadaş kazanır. Diğer yandan, bazı insanlar da özellikle hayırsever olmama ününe sahiptir; hayırlı bir davranışta bulunmak zor olduğu için değil, yaradılışları kötü olduğu için. Onlar tanrısal zarafete aykırı davranışlar sergilemektedir.
XXXIII Geri Çekilmeyi Bilin
İnsanın hayattaki büyük derslerinden biri kendini frenlemeyi bilmesi, daha da önemlisi ise kendini bazı işlerden ve insanlardan yoksun bırakmayı öğrenmesidir. Değerli zamanımızı yiyip bitiren önemsiz uğraşlar vardır. Sizi ilgilendirmeyen, üstünüze vazife olmayan işlerle meşgul olmak, boş durmaktan daha yanlıştır. Özenli bir insan başkalarının işlerine müdahale etmemeli, diğerlerinin de kendi işine karışmalarını engellemelidir. İnsan önce kendi işiyle ilgilenmek zorundadır, herkese yararlı olmak zorunda değildir. Arkadaşlar için de aynı kural geçerlidir. Arkadaşınızın verdiklerini kötüye kullanmamalı veya verebileceklerinden fazlasını istememelisiniz. Özellikle kişisel ilişkilerde, her şeyin fazlası zarardır. Bilgece ve ölçülü bir yaklaşım, herkesin iyi niyetini ve itibarını en iyi biçimde korur, böylece dostluğun nimetleri de zamanla yıpranmaz. Böylece hem en iyiyi seçebilecek deha ve özgürlüğe sahip olur, hem de beğeninin yazılı olmayan kurallarına asla ters düşmezsiniz.
XXXIV En Güçlü Yanınızı Bilin
Bu size doğuştan bahşedilen en önemli yetenektir; onu geliştirirseniz gerisi gelecektir. Güçlü yanını bilen kişinin mükemmelliğe ulaşması kaçınılmazdır. Hangi niteliğinizin üstün olduğunu fark edin ve bu konuda sorumluluk üstlenin. Bazıları muhakemede iyidir, bazıları ise cesarette. Çoğu insan doğuştan gelen yeteneklerine karşı haşin davranır, bu yüzden de hiçbir konuda üstünlük kazanamaz. Zaman bizi abartılan tutkularımızdan arındırdığında ise çok geç kaldığımızı fark ederiz.
XXXV Konuları Iyi, Önemli Konuları Daha da Iyi Düşünün
Tüm aptallar düşünme yoksunluğu yüzünden acı çeker. Olup bitenin yarısını bile kavrayamadıkları ve kendi kazanç veya kayıplarını bile fark etmediklerinden, bu konularda çaba da gösteremezler. Bazıları önemsiz konuları abartır, diğerleri ise önemli konuları aza indirger, durumu her zaman yanlış değerlendirirler. Birçoğu sağduyusunu yitirmez, çünkü zaten böyle bir şeye sahip değillerdir. Büyük ilgiyle izlenecek derecede önemli ve zihnin derinlerinde tutulması gereken konular vardır. Bilge insan her şeyi, özellikle de göründüğünden daha farklı olan konuları en derin biçimde düşünür. Bu yüzden de kavrayışı algılarının erişebildiği kadar derine uzanır.
XXXVI Eyleme Geçmeden veya Geri Çekilmeden Önce Şansınızı Iyice Ölçüp Biçin
Bunu yapmanız mizacınızı fark etmenizden daha önemlidir. Kırk yaşında sağlık için Hipokrat’a[4 - Hipokrat:İÖ460 – 370yıllarıarasındayaşamış,tıpbilimininbabasıkabul edilen Yunanlı tıp bilgini. (ç.n.)] başvuran bir adam aptalsa, aynı yaşta bilgelik için Seneca’ya[5 - Seneca: (Genç Seneca) İÖ 4 – İS 65 yılları arasında yaşamış Yunanlı düşünür, devlet adamı ve yazar. (ç.n.)] başvuran da aptaldır. Şansınızın dönmesini beklerken bile ona nasıl rehberlik edebileceğinizi düşünmek hünerli insanların erdemidir. Doğru anı hakkıyla değerlendirmek istiyorsanız, o anın gelmesini beklerken bile ona yönelik bir şeyler yapmalısınız. Çünkü talihin dönemleri ve fırsatları her zaman düzensizce kapınızı çalar. Talih yüzünüze güldüğünde onun üzerine cesaretle atılın, çünkü o cesurları ve kadın olduğu için de, gençleri sever. Ama eğer talihsizseniz bir köşeye çekilmeyi bilin ki, üzerinizdeki talihsizlik iki katına çıkmasın.
XXXVII Dağarcığınızda Iğneleyici Sözler Biriktirin ve Bunları Nasıl Kullanacağınızı Bilin
İnsan etkileşiminde ince zarafetin en üstün noktası budur. Bu tür iğneleyici sözler genellikle insanların ruh hallerini sınamak için ortaya atılır ve insan bunlar aracılığıyla birinin kalbinin en derin noktalarını keşfedebilir. Diğer iğneleyici sözler ise kötülük, küstahlık veya çekememezlik ya da ihtirasla zehirlenmiştir. Bunlar beğeniyi ve itibarı anında zedeleyen sert çıkışlardır. Böyle bir sözün gazabına uğrayan çoğu kişi, genellikle astlarıyla veya üstleriyle eriştiği en yakın samimiyet noktasından aşağı yuvarlanır ve aralarındaki ilişki de genel ima ve özel kötü niyet komplosu tarafından sarsılarak, azımsanmayacak bir felaketin darbesini alır. Öte yandan, bazı iğneleyici sözler de iyi yönde etki ederek insanın şöhretini onaylar ve destekler. Ancak bu tür sözlerin sahibi ne kadar hünerliyse, hedef aldığı kişinin de o kadar dikkatli ve ileriyi görebilir olması gerekir. Çünkü kötülüğün bilgisi bir savunma aracı olarak işlev görür ve önceden sezilen bir atış hedefini ıskalamaya mahkumdur.
XXXVIII Kazanırken Bırakmayı Bilin
Bütün iyi oyuncular bunu yapar. İyi bir geri çekilme, cesur bir saldırı kadar başarılıdır. Yeteri kadar veya gereğinden fazla olduklarında, kahramanlıklarınızı gizleyin. Çok uzun süreli şans her zaman şüphe çeker, değişken şans daha fazla güven uyandırır. İçine kekremsi tatlar karışınca, başarılar daha lezzetli bir hal alır. Şans ne kadar yüksek olursa, kayıp düşme riski de o kadar artar ve bir düştünüz mü her şey tepetaklak olur. Şans bazen insana çok iyi davransa da, bu kısa sürer. Talih bir insanı uzun süre omzunda taşırsa daha çabuk yorulur.
XXXIX Bir Şeylerin Olgunlaştığını Fark Edin ve Onların Keyfini Çıkarın
Doğanın tüm eserleri ancak gelişebilecekleri kadar olgunlaşır, sonra da bozulurlar. Pek az sanat eseri artık ilerleyemeyeceği bir noktaya kadar gelişir. Her şeyin keyfini en olgun zamanında çıkarmak, gelişkin bir zevkin özel ayrıcalığıdır. Bu herkesin yapabileceği ya da nasıl yapılacağını bildiği bir şey değildir. Zihnin meyvelerinin bile bir olgunlaşma noktası vardır. Fakat onu değerlendirip kullanabilmek için, öncelikle farkına varmak gerekir.
XL Insanların Iyi Niyeti
Evrensel bir hayranlık elde etmek, bunun da ötesinde, evrensel sevgi kazanmak için gereklidir. Bazı şeyler doğal yaradılışın yanı sıra, uygulamaya da bağlıdır. Birincisi temeli atarken, ikincisi de bu temel üzerine yapıyı inşa eder. Öyle olduğu varsayılsa da, yüce yeteneklere sahip olmak yeterli değildir. İyi bir görüş edindikten sonra, iyi niyeti kazanmak kolay olacaktır. Dostane eylemler dostane hisler üretir. Olumlu işe dört elle sarılmak, iyi sözler sarf edip iyi eylemlerde bulunmak ve sevilmek için sevmek gerekir. Nezaket büyük kişiliklerin politik hilesidir. Önce eyleme, sonra kaleme el atın. Kelimeler kılıcı takip eder ve yazarlar arasında ebedi bir iyi niyet hüküm sürmeye başlar.
XLI Asla Abartmayın
Doğrularla çelişmemek ya da insanların idrak gücünüz hakkında olumsuz fikirlere kapılmalarını engellemek için, büyük harflerle konuşmamaya özen göstermek gerekir. Abartı, insanın bilgisinin veya zevkinin sığlığını gösteren bir muhakeme savurganlığıdır. Övgü merak uyandırır ve arzuya yol açar. Ancak, sonradan ortaya çıkan değer, başta konulan fiyata denk olmazsa (ki genelde böyle olur), beklenti bu aldatmaya başkaldırıp hem tavsiye edilen şeyin, hem de onu tavsiye eden insanın değerini düşürerek intikamını alır. Sağduyulu adam işe daha tedbirli girişerek, sonradan yanılmaktansa işi baştan sıkı tutar. Olağanüstü şeyler nadirdir, bu yüzden sıradan değerlendirmelerle yetinmeyi bilin. Abartmak da bir yalan söyleme yöntemidir. Onun yüzünden ince zevkinize ve daha da önemlisi, sağduyunuza karşı beslenen güveni yitirirsiniz.
XLII Doğal Liderlik
düzenbazlık sanatına başvurmak yerine, doğuştan gelen bir yönetme gücüyle yaşamak üstünlüğün gizli gücüdür. Herkes doğuştan gelen otoritenin gizli gücünü kabul ederek, sebebini bilmeden buna boyun eğer. Bu tür hükümdar ruhlar doğuştan kral ve yaradılıştan aslandır. Onlar etrafa yaydıkları itibar aracılığıyla diğer insanların kalplerine ve zihinlerine hükmederler. Diğer nitelikleri de buna imkân verirse, bu tür adamlar devletin temel itici güçleri olmak için doğmuştur. Tek bir mimikle, diğerlerinin uzun nutuklarından daha fazla şey ifade ederler.
XLIII Azınlık Gibi Düşünün, Çoğunluk Gibi Konuşun
Akıntıya karşı yüzerek hatalardan uzaklaşmak imkânsız, tehlikeye düşmek kolaydır. Sadece Sokrates gibi biri bunun sorumluluğunu alabilir. Diğerlerinin fikirlerinden ayrı düşmek bir hakaret olarak kabul edilir, çünkü bu onları kınamak anlamına gelir. Suçlanan şey ve bunu öven kişiye de bağlı olarak, duyulan tiksinti ikiye katlanır. Gerçeğe sadık kalmak pek az kişiye özgü, hata yapmak ise hem yaygın hem de halka özgüdür. Bilge insanlar kürsülerde söyledikleriyle tanınmaz, çünkü orada kendi sesleriyle konuşmamaktadırlar; kendi içsel düşünceleri o anda dediklerini inkar etse de, yaygın ve hatalı kalabalığın fikrine ayak uydurmaktadırlar. Sağduyu sahibi insanlar çatışmaya düşmez, kendileriyle çatışmaya düşülmesine de çanak tutmazlar. Düşünce özgürdür, ona karşı güç kullanılamaz ve kullanılmamalıdır. Bu nedenle akıllı insanlar sessizliğe gömülürler. Bunun dışına çıksalar da gölgeler ardında konuşur ve bunu çok az sayıda ve uygun insanların önünde gerçekleştirirler.
XLIV Büyük Zihinlerle Duygudaşlık Kurun
Kahramanlarla aynı fikirde olmak kahramanca bir davranıştır. Gizemi ve kullanışlılığı açısından, bu doğanın bir mucizesidir. Kalplerin ve zihinlerin doğal bir yakınlığı vardır. Bu yakınlığın etkileri öyle büyüktür ki, banal cehalet ondan adeta bir büyücülük kokusu alır. Kazanılan itibarı iyi niyet takip eder, bu da zaman zaman şefkate dönüşür. Bu nitelik insanları kelimeler olmaksızın ikna eder ve onları kazanmaya gereksinim duymadan ele geçirir. Bu duygudaşlık kimi zaman aktif, kimi zaman pasiftir, ama her iki durumda da mutluluk verici, buna bağlı olarak da yücedir. Bu lütfu tanımak, ayırt etmek ve ondan yararlanmak büyük bir beceridir. Doğanın bu nimetinden yoksun olan hiçbir enerji yeterli olamaz.
XLV Kurnazlıktan Yararlanın, Ama Onu Kötüye Kullanmayın
İnsanın bundan zevk almaması, hele de asla övünmemesi gerekir. Yapay olan her şey gibi, en çok nefret uyandıran kurnazlık da gizlenmelidir. Dalavere çok gözdedir, bu yüzden herkes iki kat tedbirli olmalıdır. Ama bu tedbirler açık edilmemelidir, çünkü bu daha fazla güvensizliğe yol açar, daha fazla can sıkar, intikam duygusu uyandırır ve hayal bile edemeyeceğiniz kadar büyük kötülükler doğurur. Bir işe tedbirli girişmek, eylemde en büyük avantajdır ve bilgeliğin bundan daha büyük bir kanıtı olamaz. Herhangi bir işteki en büyük hüner, onun ne kadar ustalıkla uygulandığına bağlıdır.
XLVI Antipatilerinizin Efendisi Olun
Herhangi biriyle ilgili bir şey öğrenmeden önce, genelde onun hoşlanmadığımız yönlerini öğreniriz. Kimi zaman doğuştan gelen, ama yine de bayağı olan bu hoşnutsuzluk seçkin kişilere karşı da kendini gösterir. Sağduyu sonunda bu duyguya üstün gelir, çünkü kendimizden daha iyilere karşı duyduğumuz hoşnutsuzluk kadar küçük düşürücü bir şey yoktur. Büyük adamlara sempati duymak bizi de asilleştirirken, onlardan nefret etmek değerimizi düşürür.
XLVII “Namus Meseleleri”nden Kaçının
Namus meselelerinden kaçınmak sağduyunun temel hedeflerinden biridir. Büyük yetenekleri olan insanlarda, uç noktalar birbirinden ayrı tutulur. Böylece bunlar arasına uzun mesafeler koyan bu büyük adamlar, her zaman basiretlerinin ortasında dururlar. Bu sayede uç noktalarından kaçınacak zamanı bulabilirler. Namus meselelerinden kaçınmak, bu meseleler için çözüm üretmekten daha kolaydır. Bunlar bizim muhakeme gücümüzü test ederler; onlardan kaçınmak onlarla başa çıkmaya uğraşmaktan daha sağlıklı olacaktır. Bir namus meselesi bir diğerinin önünü açar ve sonunda bir namussuzluk meselesine dönüşebilir. Doğası gereği ya da milliyetinin etkisiyle bu şekilde davranan ve bu tür zorunlulukların pençesine kolaylıkla düşebilecek adamlar vardır. Fakat mantık ışığında ilerleyen insanlar için bu tür meseleler uzun bir düşünme süreci gerektirir. Namus meselelerine hiç bulaşmamak, genelde bulaşıp da başarılı olmaktan daha büyük bir cesaret gerektirir. Bu duruma hazır olan bir aptal karşısında, insan kendisini ikinci aptal olmaktan koruyabilmelidir.
XLVIII Titiz Olun
Bunun miktarı kişiye bağlıdır. İçsel meselelerde de en azından dışsal meseleler kadar titiz davranılmalıdır. Bazı insanların karakterleri tamamen aldatıcıdır. Kulübe odalarına açılan saray koridorları gibidirler. Onlar sizin canınızı sıksa da, ilk selamlaşmadan sonra hemen konuşmaya başlayıveren bu tür insanlar yüzünden canınızı sıkmanıza gerek yoktur. Onlar Sicilya dikenleri gibi, duydukları ilk iltifatla anında yayılmaya başlar, fakat sessizlik kısa zamanda başarıya ulaşacaktır. Çünkü ardında düşünce çağlayanı olmayan kelimelerin akışı kısa süre sonra kesilir. Başkaları bu tip insanlardan etkilenebilir, çünkü onlar da yüzeysel bir bakış açısına sahiptir. Fakat onların içine bakan ve küçümseme dışında bir duygu uyandırabilecek herhangi bir malzeme bulamayan sağduyulu insanlar böyle kişilerden etkilenmez.
XLIX Gözlem ve Muhakeme…
Bu özellikleri taşıyan insan her şeyi yönetir, onu ise hiçbir şey yönetemez. En gizli derinlikleri anında ortaya koyar. İnsanların dış görünüşlerinden karakter tahlili yapabilir. Bir insanı görür görmez onu anlayıp, en gizli özellikleri hakkında yargıda bulunabilir. Birkaç gözlem yardımıyla, insan doğasının en mahrem yönlerini çözümleyebilir. O her şeyi yoğun gözlem, derin içgörü ve mantıklı bir çıkarımla keşfeder, fark eder, kavrar ve anlar.
L Asla Özsaygınızı Kaybetmeyin,
ya da kendinize fazla aşina olmayın. Dürüstlüğünüzün gerçek standardının kendi sağduyunuz olmasına izin verin. Dıştan gelen onaylamalardan ziyade kendi öz değerlendirmelerinizin sağlamlığına güvenin. Dışsal otoriteye karşı beslediğiniz korku yüzünden değil, kendi öz saygınız için, saygıdan daha önemsiz olan her şeyi bir kenara bırakın. Buna dikkat ederseniz, Seneca’nın hayali eğitmenliğine ihtiyacınız kalmayacaktır.
LI Nasıl Iyi Seçim Yapacağınızı Bilin
Yaşamın çoğu buna bağlıdır. Burada hem sağlam beğeniye, hem de doğru muhakemeye ihtiyaç vardır; çünkü ne zeka ne de çalışma tek başına yeterli değildir. Tercih edilen biri olmak için seçim yapmalısınız ve bunun için de iki şey gereklidir: öncelikle seçim yapabilmek, ardından da en iyisini seçebilmek. Üretken, incelikli bir zekaya sahip, keskin yargıları olan, iyi eğitimli ve iyi gözlem yapabilen, ama yine de seçim yapma zamanı geldiğinde çuvallayan birçok insan vardır. Onlar sanki yanlışı seçmek için uğraşmışlar gibi, her seferinde en kötü seçeneğe yönelirler. Bu nedenle, iyi seçim yapmayı bilmek tanrının en büyük lütuflardan biridir.
LII Asla Iskartaya Çıkarılmayın
Sağduyunun bu önemli hedefinden asla utanılmamalıdır. Bu, gerçek insanlığın, asil bir kalbin göstergesidir; çünkü asalet kolayca ıskartaya çıkarılamaz. Tutkular ruhun kaprisleridir ve onların güçlenmesi sağduyuyu zayıflatır. Hele bir de ağızdan dışarıya taşarlarsa, şöhret de tehlikeye girecektir. Bu nedenle, her insan öyle ya da böyle kendisinin efendisi olmalıdır ki, en şanslı veya en talihsiz şartlar altında bile, hiçbir şey ona soğukkanlılığını kaybettirerek şöhretine gölge düşürmesin, üstünlüğünü göstermesine imkân sağlasın.
LIII Çalışkan ve Zeki Olun
Gayret, zekânın yavaş yavaş düşünüp bulduğunu acilen gerçekleştirir. Telaş aptalların başarısızlığıdır; çünkü onlar can alıcı noktayı bilmezler ve işe hazırlıksız girişirler. Diğer yandan, akıllılar da harekete geçmeyi fazla erteledikleri için başarısızlığa uğrarlar; öngörü düşünüp taşınmayı gerektirir ve geciken eylem genellikle hızlı alınan kararları boşa çıkarır. Sürat iyi şansın annesidir. Yarına iş bırakmayan kişi, her zaman daha fazla yol kat eder. Festina lente[6 - “Yavaşçaaceleet”kuralı. Yaniaslakoşuşturma,amaaslagevşekdedavranma. (ç.n.)] krallara yakışır bir ilkedir.
LIV Diş Göstermeyi Bilin
Bir tavşan bile ölü bir aslanın yelesini yolabilir. Cesaretin şakası olmaz. İlk gelene izin verirseniz, ikincisine de teslim olmak zorunda kalırsınız ve bu durum böyle sürüp gider. Hakkınızı en sonunda korumak, başında korumuş olmanızdan daha pahalıya mal olacaktır. Yürekteki cesaret fiziksel cesaretin ötesine geçer. Cesaret, gerekli anlarda kullanmak üzere kınında hazır bekletilen bir kılıç gibi olmalıdır. O sizin kalkanınızdır. Yürekteki korkaklık fiziksel korkaklıktan daha alçaltıcıdır. Birçok insan seçkin nitelikleri olmasına karşın, cesur bir yürekleri olmadığı için tatsız tuzsuz hayatlar yaşayıp, sonunda da miskinliklerini belgeleyen mezar taşlarına sahip olmuştur. Bilge doğa, balın tatlılığını ve iğnenin keskinliğini, arının bedeninde birleştirmiştir.
LV Bekleyin
Beklemek, acele ve ihtirastan arınmış, sabırla bezenmiş, asil bir kalbin göstergesidir. Eğer başkalarının efendisi olmak istiyorsanız, önce kendinizin efendisi olun. Fırsatın merkezine ulaşmadan önce feleğin çemberinden geçmek zorundasınız. Akıllı bir ön hazırlık hedeflerinizi ve araçlarınızı olgunlaştırır. Zamanın koltuk değneği, Herkül’ün sihirli değneğinden daha etkilidir. Tanrı da insanı sopayla değil zamanla terbiye eder. “Zaman ve ben, herhangi iki şeye karşı koyabiliriz” diyen kişi büyük bir laf etmiştir. Talih de beklemeyi bileni büyük ödülle karşılayacaktır.
LVI Soğukkanlı Olun
Soğukkanlılık ruhun kaygısız dakikliğinin ürünüdür. Bu canlılık ve uyanıklık sayesinde, hiçbir tehlike ve talihsizlik korkusu insanı ele geçiremez. Çoğu kişi sadece sonunda duvara toslayacağını düşünür; diğerleri ise hiçbir plan yapmadan amaçlarına ulaşırlar. En iyi performanslarını acil durumda sergileyen kişiler çelişkili karakter özelliklerine sahiptir. Onlar rastgele yaptıkları her işte başarılı olan, ancak üzerinde düşündükleri konularda başarısızlığa uğrayan canavarlara benzer. Bir şey onların başına ya hemen gelir ya da asla gelmez. Hız takdir kazanır, çünkü kayda değer bir kapasitenin, muhakeme ustalığının ve sağduyulu eylemlerin kanıtıdır.
LVII Yavaş ve Emin Adımlarla Ilerleyin
Geç olsun da güç olmasın. Süratle yapılan süratle de yıkılabilir. Sonsuza dek yaşamak sonsuz bir hazırlık evresi gerektirir. Sadece mükemmellik işe yarar, sadece başarılar ayakta kalır. Derin bir zekâ ölümsüzlüğün tek temelidir. Değeri yüksek olanın fiyatı da yüksektir. En değerli madenler en ağır olanlardır.
LVIII Etrafınızdakilere Ayak Uydurun
Yeteneğinizi herkesin önünde sergilemenize gerek yok. Gereğinden fazla güç harcamayın. Fazladan güç ya da bilgi harcanmasına izin vermeyin. Becerikli bir şahinci, sadece o anki sürek avına yetecek kadar kuş uçurur. Eğer bugün fazla gösteriş yaparsanız, yarına sergilenecek hiçbir şey kalmaz. Bir köşede, her zaman herkesin gözünü kamaştırabilecek bir yeniliğiniz olsun. Her gün yeni bir şeyler sunmak beklentileri canlı tutar ve kapasitenin sınırlarını gizlemeye yardımcı olur.
LIX Son Noktayı Iyi Koyun
Eğer talihin evine zevk kapısından girerseniz, hüzün kapısından çıkmanız gerekir. Bunun tam tersi de geçerlidir. Bu nedenle sonunuzu düşünmek zorundasınız. Gösterişli bir giriştense, zarif bir çıkışı daha fazla önemsemelisiniz. Çok başarılı bir girişe rağmen, trajik bir sonla karşılaşmak şanssızların alameti farikası gibidir. Önemli olan –neredeyse herkese bahşedilen- girişteki bayağı alkışlar değil, çıkışta edinilen genel izlenimdir. Hayatta pek az kişinin yeniden sahneye çağrılma şansını hak ettiğine inanılır. Talih pek az kişiyi kapıya kadar uğurlar, yeni geleni her zaman sıcak karşılasa da, ayrılan ziyaretçiye genelde soğuk davranır.
LX Sağlam Muhakeme
Bazıları doğuştan akıllıdır ve çalışmalarına bu doğal avantajla girişirler, ellerinde zaten önemli bir kazanımları vardır. Yaş ve tecrübeyle birlikte mantıkları da olgunlaşır ve böylece sağlam bir muhakeme gücüne sahip olurlar. Sağduyuyu zedeledikleri gerekçesiyle, değişken olan her şeyden nefret ederler. Özellikle de netliğin çok önemli olduğu devlet meselelerinde, söz konusu meselelerin önemi nedeniyle böyle bir tutum sergilerler. Bu adamlar, kılavuzlar ya da sürücü koltuğunda oturan adamlar olarak devlet yönetimi üzerinde söz sahibi olmayı hak ederler.
LXI Mükemmel Olanı Gölgede Bırakmak,
mükemmeller arasında pek ender rastlanan bir niteliktir. Özü zaten seçkin olmayan birinden büyük bir adam çıkaramazsınız. Sıradan insanlar asla takdir kazanmazlar. Bazı seçkin makamlarda üstünlük kazanmak, insanı görgüsüz ayak takımından ayırır ve seçkinler arasına sokar. Küçük bir makamda seçkinlik kazanabilmek, küçükler arasında büyük olabilmektedir: Bu da daha fazla rahatlık, ama daha az başarı anlamına gelir. Büyük meselelerde üstün başarı kazanmak ise asil niteliklere sahip olmayı gerektirir, heyecan ve hayranlık uyandırarak, kişiye iyi niyetle yaklaşılmasını sağlar.
LXII Iyi Yardımcılar Kullanın
Bazılarının zekası, kullandıkları yardımcıların bayağılıyla zedelenerek anlaşılmaz bir hal alır. Bu tehlikeli bir tatmin yöntemidir ve ölümcül bir cezayı beraberinde getirir. Bir rahibin üstünlüğü tanrısının büyüklüğünü asla gölgede bırakmaz. Bütün kahramanlıkların şanı ve töhmeti temel yaratıcıya geri döner. Şöhret sadece en iyilerle iş yapar. O, “bunun yardımcıları iyidir, şunun yardımcıları kötüdür” değil, “bu iyi bir ustaydı, şu kötü bir ustaydı,” der. Şöhretinizin ölümsüzlüğü konusunda onlara güvenmek zorunda olduğunuz için, yardımcılarınızı dikkatle seçin ve sınayın.
LXIII Bir Şeyin Ilk Örneği Olmak Üstünlüktür,
aynı zamanda seçkin de olunabiliyorsa, bu iki kat iyidir. Oyuncuların ikisinin de eşit olduğu durumlarda ilk hamleyi yapan büyük bir avantaj kazanır. Eğer herhangi bir konuda ilk olabilselerdi, insanların birçoğu gerçek bir Anka Kuşu’na dönüşüp, yok oldukça kendi küllerinden yeniden doğabilirlerdi. Bir konuda ilk olmayı başaranlar şöhretin mirasçılarıdırlar; diğerleri ise, sadece evin küçük oğlunun payına düşeni elde edebilir. Onlar ne yaparlarsa yapsın, bir papağandan daha üstün olduklarını dünyaya kabul ettiremezler. Dâhilerin becerilerinden faydalanarak üstünlüğe ulaşan yeni yollar bulabilir, fakat bütün bu yol boyunca sağduyu da onlara eşlik edecektir. Girişimlerinin özgünlüğü, bilgelerin ismini kahramanların şeref listesine yazdırır. Bazı insanlar da küçük ve önemsiz konularda birinci olmayı, daha büyük atılımlarda ikinci olmaya tercih ederler.
LXIV Endişeden Kaçının
Bu tür bir sağduyu kendi ödülünü kendisi getirir. Birçok şeyden kaçınmanızı sağlayabileceği için; rahatlığın, dolayısıyla da mutluluğun yardımcısıdır. Bir şeye yardımı dokunmadığı sürece, kötü haber vermekten ve size kötü haber verilmesinden kaçının. Bazı insanların kulakları yağcılığa karşı besledikleri zaafları yüzünden tıkanmıştır; diğerlerinin zihni ise tatsız skandallarla doludur. Bazıları Mitridat’ın[7 - Mitridat: M.Ö. 132-M.Ö. 63 yılları arasında yaşamış ve M.Ö. 120-M.Ö. 63 yıllarıarasındahükümsürmüşPontuskralı.Düşmanlarınızehirleyereköldürmesiyle ve kendisinin zehirlenmesine engel olmak için, her gün giderek artan miktarda zehir içmesiyle tanınmıştır. (ç.n.)] zehirlenmeden yaşayamadığı gibi, bir can sıkıntısı olmaksızın yaşayamazlar. Her ne kadar yakınınız ve sevdiğiniz de olsa, bir başkasını geçici olarak eğlendirebilmek için kendinize ömür boyu sürecek bir acı vermeniz olacak şey değildir. Diğer yandan, sizi sıkıntılardan uzaklaştırabilecek kişileri mutlu etmek için elinize geçen fırsatları kaçırmak da anlamsızdır. Eğer bir başkasına iyilikte bulunmak, kendinize kötülük etmeniz anlamına geliyorsa, sizin daha sonra boşu boşuna acı çekmenizdense, o kişinin şimdi acı çekmesi daha iyidir.
LXV Yükseltilmiş Zevk
Zevki de zekâ gibi eğitebilirsiniz. Eksiksiz bilgi arzu uyandırır ve hayattan aldığımız keyfi arttırır. Asil bir ruhu, yüksek beğenilere sahip olmasından tanıyabilirsiniz; büyük bir dehayı tatmin eden şey de büyük olmalıdır. Büyük lokmalar büyük ağızlara, yüce şeyler yüce ruhlara göredir. Onların muhakemesi önünde en cesurlar bile ürperir, en mükemmel kişiler bile güvenlerini kaybeder. Hayati önemi olan şeyler çok azdır, bu yüzden çok az şey beğeniyi hak eder. Zevkler ilişkiler aracılığıyla açığa vurulabilir; iyi şans ancak en yüce zevke yaraşır. Fakat hiçbir şeyden tatmin olmama hatasına da düşmeyin. Bu, budalalığın en üst sınırıdır ve eğer Don Kişot’a esinlenmekten değil de, yapmacıklıktan kaynaklanıyorsa, daha da iğrenç bir tutumdur. Bazı insanlar fantastik hayal güçlerini doyurabilmek için, Tanrı’dan başka bir dünya ve başka fikirler yaratmasını isteyecek kadar ileri gidebilirler.
LXVI Her Şeyin Sonunun Iyi Bittiğini Görün
Bazıları oyunu kazanmaktan ziyade mücadele etmeye daha fazla önem verir. Fakat insanlara göre, sondaki başarısızlığın itibarsızlığı önceden gösterilen tüm çabaları da silip süpürmektedir. Zafer kazananın açıklamalara ihtiyacı yoktur. Dünya gösterilen çabaları umursamaz, sadece başarıp başaramadığınızla ilgilenir. Eğer sonuçta başarıya ulaşırsanız hiçbir şey kaybetmezsiniz. Arada yaptıklarınız tatmin edici olmasa da, iyi bir son her şeyin güzel görünmesini sağlar. Yani, eğer başarıya ulaşmak için başka çare yoksa düzgün yaşama sanatının kurallarını biraz çarpıtmak da bu sanatın bir parçasıdır.
LXVII Göze Çarpan Meslekleri Tercih Edin
Birçok şey diğer insanların memnuniyetine bağlıdır. Esinti çiçekler için neyse, itibar da üstünlük için odur; yaşamın nefesidir. Evrensel itibar gören birtakım meslekler vardır. Diğer bazı meslekler daha önemli olmalarına karşın, neredeyse hiçbir itibarları yoktur. Öncekiler başkalarının önünde yapıldıklarında tüm evrensel itibarı kazanır, diğerleri ise daha ender ve daha değerli olmalarına rağmen, karanlıkta kalır ve anlaşılmaz, hürmet görseler de alkışlanmazlar. Prensler arasında fatihler en ünlü olanlardır. Bu nedenle Aragon kralları da savaşçılar, fatihler ve büyük adamlar olarak saygınlık kazanmışlardır. Kabiliyetli bir adam bütün insanların bildiği ve yararlandığı, göze çarpan meslekleri tercih eder ve böylece, evrensel kabul aracılığıyla ölümsüzlüğe kavuşur.
LXVIII Hafızayla Yardım Etmektense Zekâ ile Yardım Etmek Daha Iyidir
Birincisini gerçekleştirmek için sadece hatırlamaya, ikincisi için de düşünmeye ihtiyaç vardır. Birçok insan fırsatları es geçer. Bu tür durumlarda bir arkadaşın tavsiyesi onların avantajları görmesini kolaylaştırabilir. Yapılması gerekenin ne olduğu konusunda tam zamanında teklif sunabilmek, aklın en büyük lütuflarından biridir; çünkü bu, genellikle karşılaşılmayan bir durumdur. Eğer bu yeteneğe sahipseniz, zekânızın ışığını paylaşın, sahip değilseniz başkalarından yardım isteyin. Paylaşımı ihtiyatla, yardım isteğinizi endişeyle dile getirin. Sadece ima edin; bu inceliği göstermeniz, ilgisini uyandırdığınız kişinin çıkarları söz konusu olduğunda özellikle gereklidir. İlk adımda sadece bir tadımlık vermelisiniz. Sonrasında, bu miktar yeterli olmadığında daha fazlaya doğru ilerlersiniz. Eğer o “hayır” demeyi düşünüyorsa, siz “evet”in peşinde koşmaya devam edin. Birçok şey sadece istenmediği için elde edilemediğinden dolayı, kıvrak zekâ burada yatmaktadır.
LXIX Her Basit Dürtüye Yol Vermeyin
Diğerlerinin izlenimlerinin kendisini etkilemesine asla izin vermeyen kişi büyük bir insandır. Kişinin kendi hakkında düşünmesi erdem yolunda atılmış bir adımdır; insanın mizacını bilerek onu hesaba katması, hatta doğa ve sanat arasındaki orta yolu bulabilmek için uç noktalara gidebilmesi… Kendini tanımak bireysel gelişimin başlangıcıdır. Her zaman şunun ya da bunun etkisi altında kalan, hatta bu eğilimlerini kendi düşünceleri zanneden, korkunç mizaçlı kişiler olagelmiştir. Bu uyumsuzluk içinde iki parçaya bölünüp, tutarsız yükümlülükler altına girerler. Bu tür aşırılıklar sadece iradenin sağlamlığını parçalamakla kalmaz; tüm muhakeme gücünün kaybolarak, arzu ve bilginin zıt yönlere sürüklenmesine yol açar.
LXX Nasıl Reddedeceğinizi Bilin
İnsan her şeye ya da herkese boyun eğmemelidir. Bundan ötürü, reddetmeyi öğrenmek, nasıl boyun eğeceğini bilmek kadar önemlidir. Bu durum, özellikle de belli bir mevkiye ulaşmış insanlar için geçerlidir. Bütün mesele bunun “nasıl” yapılacağıdır. Yaldızlı bir “hayır” kuru bir “evet”ten daha tatminkâr olduğu için, bazı insanların verdiği “hayır” yanıtının diğerlerinin “evet”inden daha değerli olduğu düşünülür. Her zaman “hayır” demeye hazır bazı insanlar vardır, bu yüzden her şeyin tadını kaçırırlar. “Hayır” onlar için her şeyden önce gelir ve sonunda bundan vazgeçtiklerinde, tatsız bir başlangıç yaptıkları için, bu durumun onlara hayrı dokunmaz. Sizin reddedişinizin aşikâr olmasına gerek yoktur. Hayal kırıklığının yavaşça çökmesine izin verin. Reddedişiniz son kararınız da olmasın. Bu karşınızdakinin size duyduğu bağlılığı yok edebilir. Bir parça umudu canlı tutmaya özen gösterin. Nezaketiniz durumunuzu telafi etsin ve güzel sözler vaatlerin yerini doldursun. “Evet” ve “hayır” kolaylıkla söylenir, ama siz iyice düşünüp öyle karar verin.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/book/baltasar-gracian/akilli-yasama-sanati-69403216/chitat-onlayn/?lfrom=390579938) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

notes

1
Yedi Bilge: Socrates öncesi M.Ö. 7.-6. yüzyıllarda yaşamış, antik çağ düşüncesine öğütleriyle öncülük eden Yunanlı filozof ve devlet adamları için kullanılan bir terimdir. Bu bilgelerin Rodoslu Kleobulos, Atinalı Solon, Ispartalı Khilon, Lesboslu Pittakos, Pirieneli Bias, Korinthoslu Periandros ve Miletli Thales oldukları söylenmekteyse de gerçekte kimler veya kaç kişi oldukları tam olarak bilinmemektedir. İlk filozof sayılan Thales de bu yedi bilgenin arasındadır, ancak Thales doğa felsefesi üzerine de düşündüğü ve her şeyin özünün su olduğunu söylediği için bilimsel bir değer kazanmış, diğerleri ise sadece geleneklere ve toplum yaşamına dair ışık tutucu öğütler veren kişiler olarak kalmışlardır. (ç.n.)

2
Apollon ve Piton: Baş Tanrı Zeus’un oğlu olan Apollon ilk zamanlarında güneş tanrısıymış.Hersabah,dörttanrısalatınçektiğialtınarabasıyla,peşindegüneş, gökyüzünübiruçtanbirucadolaşırmış.Birgünyinealtınarabasıyladolaşırken gökyüzünde korkunç bir piton yılanına rastlamış. Yılanın büyüklüğünden ve görünüşünden korkan Apollon tanrısal kılıcını çekip dev piton yılanını öldürmüş. Yazar bu antik Yunan efsanesine gönderme yapmaktadır. (ç.n.)

3
Dikranlar: Bir dönem Ermenistan krallığı yapan, sertlikleri ve kuralcılıklarıyla tanınan kral ailesi. (ç.n.)

4
Hipokrat:İÖ460 – 370yıllarıarasındayaşamış,tıpbilimininbabasıkabul edilen Yunanlı tıp bilgini. (ç.n.)

5
Seneca: (Genç Seneca) İÖ 4 – İS 65 yılları arasında yaşamış Yunanlı düşünür, devlet adamı ve yazar. (ç.n.)

6
“Yavaşçaaceleet”kuralı. Yaniaslakoşuşturma,amaaslagevşekdedavranma. (ç.n.)

7
Mitridat: M.Ö. 132-M.Ö. 63 yılları arasında yaşamış ve M.Ö. 120-M.Ö. 63 yıllarıarasındahükümsürmüşPontuskralı.Düşmanlarınızehirleyereköldürmesiyle ve kendisinin zehirlenmesine engel olmak için, her gün giderek artan miktarda zehir içmesiyle tanınmıştır. (ç.n.)