Dostlar gözləyir məni / Şeirləri və Poemaları
Dostlar gözləyir məni / Şeirləri və Poemaları
Nəriman Həsənzadə
Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin bu kitabına daxil edilmiş əsərlər – müxtəlif illərdə nəşr olunan şeir kitabları əsasında tərtib olunub.
Məqsədimiz gənclərimizi gözəl şairimizin yaradıcılığı ilə yaxından tanış etmək, poeziya janrına olan marağı daha da artırmaqdır.
Ümid edirik bu sahədə gördüyümüz işlər öz bəhrəsini verəcək.
Sizi bu şeirlərlə baş-başa buraxırıq..
Nəriman Həsənzadə
Seçmə şeirlər
ŞER DEMƏK İSTƏYİRƏM…
O dərədən bir çay axır,
Oğlan qıza dönüb baxır,
Ayaqyalın keçir sudan,
Qız dinməyib susur bir dəm.
Bir eşq ilə elə bu an
Şeir demək istəyirəm…
Bir tərlanın uçuşunu,
Ya ceyarnın qaçışını
Öz gözümlə görəndə mən:
Enə sözlə dolur sinəm.
Qüvvət alıb təbiətdən,
Şeir demək istəyirəm…
Qoca ovçu, çıxır ova,
Bir maralı qova-qova
Meşəlikdə itir gözdən…
Ürəyimi sıxır bu qəm.
O maralın haqqında mən
Şeir demək istəyirəm…
Uçuq-sökük qəbristanlıq…
Tutuluram mən bir anlıq:
Bu torpaqda yatır anam,
Baş daşına baş əyirəm…
Gəlib tapır məni ilham
Şeir demək istəyirəm…
Çöllər geniş, kəndlər yaxın.
Öz oğluyam bu torpağın.
Mən keçdikcə bu erlərdən,
Qulaq as gör nə deyirəm:
Könül sevən hər şeyə mən
Şeir demək istəyirəm…
1956
ATALAR
Sənin pasportunda mənim adım var,
doğulduğum ay var, il var, ay ata.
Mənim də maraqlı bir həyatım var,
heç kəs məndən savay bilmir, ay ata.
Sənin pasportunda mənim adım var,
bizi görüşdürdü tale dünyada.
Ancaq ürəyimdə bir nisgil yaşar:
mən ata görmədim,
sən oğul, ata.
Adım yazılacaq mənim də bir vaxt,
oğlumun,
qızımın sənədlərində.
Təzədən dünyada xoşdur yaşamaq,
bizim övladların sinələrində.
Var ol ki, dünyada sən sə, ey ürək,
Həyatı təzədən başlaya bildik.
Bir ömrü
beləcə həsr edə bilsək,
gör, necə ömürdə yaşaya billik
GÜNDÜZLƏR OLSAM DA HARDA, HARDA MƏN
Gündüzlər olsam da harda, harda mən,
Poyluya dönürəm yuxularda mən,
Təzədən analı uşaq oluram,
fikirdən, qayğıdan uzaq oluram.
Qaçıram,
arvadlar baxıb gülüşür,
kəmərim belimdən açılıb düşür.
Təzədən başlanır dirədöymələr,
aşıq, çilikağac… nələr, ay nələr.
Bir qoca bar idi, o, cəvənlaşır,
Ağstafa çayı təzədən daşır.
Kür axır, məcrası dolmur ki, dolmur.
Yuxuda gün çıxır heç axşam olmur.
Hamıyla əl tutub görüşürəm mən,
babamla, nənəmlə öpüşürəm mən.
Anamı tapmıram, ay haray… anam!
Axtara-axtara mən ayılıram.
DÜNYANIN ƏN SAKİT YERİ
Yenə havalıydı divanə könlüm,
nə sənə taleydi, nə mənə könlüm.
Dünyanın ən ucqar, ən sakit yeri,
Qolumun üstüydü səndən ötəri.
Sən dedin beləcə daşa dönəydik,
mən dedim daşa yox, quşa dönəydik.
Uçaydıq, doyunca nəfəs alaydıq,
yerə enməyəydik, göydə qalaydıq.
Üzərrik yandırıb sən düz ataydın,
Qolumun üstündə bir az yataydın.
Sən dedin quş olsaq, bizi vurarlar,
daş olsaq, dəyməzlər, dinc oturarlar.
Mən dedim daş olsaq, görərlər bizi,
götürüb divara hörərlər bizi.
Yandıq bu eşq ilə, bu arzu ilə,
bu arzuya əhsən, bu eşqə əhsən.
Daşa dönmüşlərin içində hələ,
daşa dönməyəni bizik deyəsən.
hələ məhəbbətə inanan bizik,
yanıb içimizdə gül olan bizik.
Allah, ya daş eylə: divarda qalaq,
ya bizi quş eylə, yanına qalxaq.
OĞUL
Məndən inciyirsən, söz demək olmur,
mən sənin atanam, ananam oğul.
Səni danlayıram sənin xətrinə,
yandıran deyiləm, yananam oğul.
Ana olmayanda, ata tək qalır,
unu ələyirlər, bir kəpək qalır.
İp əldə darta-dart, çəkə-çək qalır,
çəkmə qırılanam, sınanam oğul.
Mən ağıl vermirəm, ağlına qurban,
qara saçlarıyın ağına qurban.
Ana xiffətin var, mən ona qurban,
mən də Sarasızam, Sən anam oğul.
SALIBDI
Neyləmişəm mən dünyaya bilmirəm, -
hərəmizi o bir yana salıbdı.
Bir yolumu işə salıb səhərlər,
bir yolumu qəbristana salıbdı.
Hanı könül qoşa dövran sürdüyün,
dəyişibdi eşitdiyin, gördüyün.
Neçə-neçə ev-eşiyə toy düyün,
bizim evə o yasxana salıbdı.
Yada salma sentyabr ayını,
aldı, getdi baxtımın ilk payını
Gizlənpaçdı bu dünyanın oyunu?
niyə məni bu oyuna salıbdı?
«Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat…»
Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat,
Yaramaz həyatın üstündə əsmək.
Cəsarət istəyir, bir də ehtiyat,
Nə ləngimək olar, nə də tələsmək.
Ehtiyat elədim orda ki, bir vaxt,
Cəsarət hər şeyə, məncə, dəyərdi.
Cəsarət göstərdim orda ki, ancaq,
Adi bir ehtiyat bəs eləyərdi.
Bu dünya qəribə bir əyləncədir,
Dünya sərt, mən bəzən uşaqxasiyyət.
Yaşadım, bilmədim bu dünya nədir,
Bilmədim, dünyada nədir səadət.
Kədərim dünyanın vecinə deyil,
Sevincim necə bəs, düşürmü yada?
Bəlkə dünya üçün, bu – heç nə deyil,
Nə qədər sevinc var, qəm var dünyada.
Dünya sərgisində göründüm, yetər,
Həqiqət dedim mən ”yalan dünya”ya,
Dünyanı əyləncə hesab edənlər,
Əylənib baxsınlar bir an dünyaya
TARİXİN GÖR HANSI MƏRHƏLƏSİNDƏ
Mənim tariximə yüz ağa çıxıb,
«Maşallah!» – keçiblər bütün sədləri.
Xalqlar yarışında qabağa çıxıb
xalqların rəhimsiz yol kəsənləri.
Daşları yazırlar, tez ötürürlər,
yerə basdırırlar, – niyyətdir deyə.
Sonra qalxan tutub ox götürürlər –
tapdığım tarixi sənəddir, – deyə.
Sitat gətirirlər ,tarix yazırlar
keçib Kürümüzü, Arazımızı.
Alban dövlətinə sahib çıxırlar
danıb Azərbaycan ərazimizi.
Yaşayaq, yaşadaq gərək tarixi,
tapmaca deyil ki! –
tarix yozulmaz.
Qanıyla yazıbdı Babək tarixi,
qan yuyula bilər, qan yerdə qalmaz.
Sahildən sahilə yan alır qayıq,
onu hər əsən yel yolundan əyməz.
Biz od qonşusuyduq, gor qonşusuyduq.
od da müqədddəsi, gor da müqəddəs.
Qonşu – biz görmüşük qohumluq eylər,
bir imdada çatar ,ya qulluq eylər.
Qonşu qonşusuna xəyanət etməz,
sən öz torpağını mənə ver! – deməz.
Ara qarışdırır ortada kimsə,
kimdi tanıyırıq, o guya bilmir.
Bayquş radiolar verib səs-səsə,
bülbül bağçamızda oxuya bilmir.
Tarix avam deyil, torpaq səbirsiz,
soyutma tərini yad köləsində.
Bizə düşmən çıxıb dost dediyimiz,
tarixin gör hansı mərhələsində.
MƏN SƏNİ SEVDİM Kİ
Mən səni sevəndə yaz havasıydı.
Neyləyim taleyin gözü tökülsün.
Həyatım – əlində quş yuvasıydı,
quran özün oldun, uçuran özün.
Mən səni sevdim ki, yoldaş olasan,
Həyatın ən ağır dar yollarında,
Demədim axırda bir daş olasan,
qədim qəbristanda, yol kənarında.
Mən səni sevdim ki, sevin, qaç, oyna.
Yenə seçilməsin ətrin bahardan.
Demədim təzədən gizlənpaç oyna,
axşam yuxuma gir, səhər qaç ordan.
Yadıma nə düşür! – sənin ad günün,
biz qoca deyirdik, dünya təzəymiş.
İli yox, həyatda insan ömrünün
anı da tarixi bir hadisəymiş.
HEYİF O KƏSƏ Kİ
Dünən bir nəfərlə söhbətim olub,
təzə dil açmışdı o qaradinməz.
Soruşma nəçiydi, özü kim olub,
burda heç adını çəkməyə dəyməz.
Dalınca danışıb ağız büzürdü,
sənin səhvlərini sapa düzürdü.
Tərəziyə qoyub çəkirdi səni,
yer kimi şumlayıb əkirdi səni.
Guya bir budağı tutub əyirdi,
amma yüz ağacı silkələyirdi.
Coşurdu xəlvətdə millət adından,
həyatı, varlığı millətə böhtan.
Belə ayaq açdı bir vaxt xəyanət,
belə ləkələndi əsil oğullar.
Belə danos yazdı Müşfiqə namərd,
belə güllələndi iyirmialtılar.
Xain bacarsaydı işi qurardı,
suda toz gəzərdi, günəşdə ləkə.
Cavidi təzədən o, tutdurardı,
sonra da ağlardı – qızıyla birgə.
Bir məqam axtarır o dar ayaqda,
haqsızın sözünü kəsin haqq üçün.
Böhtan deyiləndə qulaq asmaq da
gizli xəyanətdi bu torpaq üçün.
Vicdan səsimizi quru səs bilib,
rahat ömür sürür əhmədi-biqəm.
Mən adi bir daşı müqəddəs bilib
səcdə eləyənin səcdəsindəyəm.
Onun hər sifəti mənə bəllidir,
gəmisi sahildən sahilə düşüb.
Bədbəxt o kəsə ki, ikidillidir.
heyf o kəsə ki, – pis dilə düşüb.
ROMA
Roma – paytaxtların paytaxtı olub,
meydan oxuyubdu dünyaya Senat.
Romanın qədimdə bir vaxtı olub, –
burda çiçəklənib sönən bu həyat.
Daş atlar üstündə daş sərkərdələr,
sinələr zirehli, atlar yəhərsiz.
Əbədi lal qalıb «əbədi şəhər»,
binalar köhnədir, meydanlar səssiz.
Uçub Kolizeyin daşı-hasarı,
Yolları ot basıb, divarı yosun.
Burda yaraladı Brut Sezarı,
qoymadı dünyaya o hakim olsun.
Sayı çoxaldıqca burda yeyənin,
axdı yer üzünün dövləti-varı.
Başını kəsdilər baş əyməyənin,
misalmı? –
Mitridat, Pont hökmdarı!
«Dostluq, bərabərlik, qardaşlıq…» – Şüar;
gözə kül üfürdü gözsüz görənlər.
– Birinçi rum xalqı! –
şərt də qoydular,
xalqlara «bərabər» hüquq verənlər.
Dağıtmaq, öldürmək,
talan eləmək –
onların dilində: idarə etmək!
Dünyaya sülh deyib dünyanı tutmaq, –
bəli, bərabərlik bu imiş ancaq.
Pompey pul xərclədi legionlara,
bizim Kür üstündə qan tökdü onlar.
Bayron yas saxladı burda onlara,
burda himn oxudu böyük sənətkar.
Heyranam sənətə və sənətkara,
gəlsin qoca Pompey burda rastlaşaq.
Burda baş əyirəm dahi me'mara,
ona… başsağlığı verirəm ancaq!
Roma, dekabr, 1986.
QIZMAZ
Qadınsız ev soyuq olar,
donar o evdə can, qızmaz,
Yerdə ocaq qalasalar,
o yer qızar, tavan qızmaz.
Şirin səslim, qara gözlüm,
Heç bilmirəm necə dözdüm.
İndi bildim könül dostum,
öz oduna yanan, qızmaz.
Oğul ,orda kimdi yatan,
nə ün yetən, nə əl çatan.
Torpaq üstə şair atan,
torpaq altda anan qızmaz.
DÖZÜM
Deyirdin dözərəm yarsız,
Döz, bağrı daş olan könlüm.
A. Tufarqanlı
Sən məni bu qədər gözlətməmişdin,
belə qoymamışdın gözümü yolda.
Bu qədər özünü gizlətməmişdin,
gizlənpaç oynayan vaxtımızda da.
Hayana getsən də, dönmüşdün yenə,
qayıdıb gəlmişdin mənsiz darıxıb.
Bu dəfə bilmirəm nə olub sənə,
gedibsən, qayıtmaq yadından çıxıb.
Qalıb evimizdə palın-paltarın,
tələsik gedəndə kimə deyibsən?!
Qapının ağzında başmaq tayların,
yolda ayağına bəs nə geyibsən?!
Solub pianonun üstündə güllər,
təzə pərdələri yandırıbdı gün.
Sənin bişirdiyin o mürəbbələr
içilib qurtardı, hardasan özün?!
Bu axşam qəribə bir hiss keçirdim,
nə tez ömür ötdü, yaş əlli oldu.
Sənin ad gününü sənsiz keçirdik,
şəkilin yeganə təsəlli oldu.
Şirin söhbətindən olmayıb doyan,
çağır qonşuları doyunca gülək:
– Mənsiz gördünüzmü dözmür Nəriman…
Sənə qurban olum, sən görmədin tək.
FAMİLİMLƏ ÜZ-ÜZƏ
Qəbirlərin içində
sadə bir qəbir sənin.
Familin mənimkidir,
ad sənin, ömür sənin.
Nə uşaqlar var idi,
nə indiki vəzifəm,
nə evim, nə ünvanım,
nə indiki ad-sanım.
Kəbin kağızımıza yazıldın, iki oldum,
ancaq səninki oldum.
İndi sənin yanında
səni haraylayıram.
Familimlə üz-üzə
dayanıb ağlayıram,
səni haraylayıram.
TARİXDƏN İMTAHAN GÖTÜRMƏDİLƏR
Cırıldı, atıldı köhnə biletlər,
dedilər ən böyük bir səhvimizi.
Tarixdən imtahan götürmədilər,
yalan yazmışdılar tariximizi.
«Azadlıq», «Səadət», «Müqəddəs həyat!».
isim tək hallandı «Xoşbəxt diyarda».
Yalana öyrəndi qara camaat,
aldanıb aldatdı ziyalılar da.
Kəsildi evlərdən xeyrin ayağı,
ana balasını boğdu bələkdə.
Ziyalı tutmaqda – «Dənizqırağı»,
birinci yer tutdu bütün ölkədə.
Tutuldu, sürüldü hərə bir adda,
«pantürkist», «panislam»…
başqa ləkəymiş.
Deyirlər, otuz il ədəbiyyatda
bığ sözü yazmaq da bir təhlükəymiş.
O vaxt dəyişdilər türk adımızı,
biz seçənə kimi xeyiri şərdən.
Oxuya bilmədik bayatımızı,
düşəri-düşməzi olardı birdən.
Poylu vağzalını xatırlayıram,
qaraydı onda da bir az qanımız,
Döşəyin yununu tökmüşdü anam;
o il dolmamışdı yun planımız.
Sədr bir kluba yığmışdı bizi,
döşünə döyürdü qalxıb bir nəfər.
O zaman birinci katibimizi,
Siyasi Büroya seçməliydilər.
Mən taxtın üstündə yatdım o gecə,
anam ufuldadı, özgə neyləsin.
Yun şalı var idi, məndən gizlicə
üstümə salmışdı, soyuq dəyməsin.
Yaxşının yerinə yamanı qoyduq,
pozduq sualların cavablarını.
Nitşeyə, Kiplinqə meydan oxuduq,
oxuya bilmədik kitablarını.
Hardasa tapdanır yenə haqqımız,
qarışıq salırıq ağı qarayla.
Sarsılır «Sarsılmaz İttifaqımız»,
boğazdanyuxarı «dost» şüarıyla.
Siqləti ağırdı ötən illərin,
ağırdı insanın əsəb dözümü.
Tarixdən imtahan götürənlərin
Tarix imtahana çəkir özünü
BİR QOCA TƏR TÖKÜRDÜ
Bir qoca tər tökürdü,
daş qoyurdu daş üstə.
Dedim yorulmayasan,
avand olsun, ay usta.
Ona deyə bilmədim
nədir səndə bu həvəs.
Dünyada raketləri
yerləşdirir filankəs.
Səni prezidentliyə,
ya baş nazir yerinə
namizəd göstərərdim,
məqam düşsəydi mənə.
Daşyonana verərdim
vəzifəni mən hətta, –
ev yıxmaq yox,
ev tikmək
dəb düşərdi həyatda.
Belçika, 1983
BİR TƏSƏLLİM QALIRDI
Uçurdular bir evi,
bir ağacı kəsdilər.
Uçurmağa, kəsməyə
gör necə tələsdilər.
Görmədilər budaqda
uçan quş yuvasını.
Dağıtdılar içimdə
xatirə dünyasını.
Buldozerin ağzına
verildi canlı həyat.
Balaca bir kainat, –
bizim görüş yerimiz:
ən tarixi yerlərin
çoxundan daha əziz.
Qədəm basdığın o yol,
daşdan hörülmüş hasar.
Günəş, sənin şəklini
çəkmişdi, bax o divar.
Bir təsəllim qalırdı,
silindi yer üzündən.
Bax, beləcə itirdim
səndən sonra səni mən.
ASILI YAŞAMA
Əllərin göylərdən asılı qalıb,
Yaxşı bax, göyləri dolaşır insan.
Sən yaşda qadın var, fəxri ad alıb,
o tələb eləyir, sən yalvarırsan.
Mənim ürəyimi deşir bu kədər,
sən oyan, dözərəm mən bu dərdə də.
Yalvarmaq öyrətdi bizə «böyüklər»
burda məsciddə də, kürsülərdə də.
Sənə yuxarılar söz verməsələr,
qışqır aşağıdan, kəs sözlərini.
İnanma, bir azca gözlə – desələr,
inamı puç olub gözləyənlərin.
Sənin ümidini əlindən almaq,
nə bilim, hələlik qalsın bir yana.
Bir yol özünə də inan sən allah,
səni and verirəm inandığına.
Asılı yaşama, özündən asıl,
yıxılsan özünə söykən azacıq.
Olsan da axırda özünə qul ol,
yazıq –
qulxasiyyət olana yazıq!
KAŞ O DEYƏN OLSUN
Dünən Sara xalan paltar alıbdı,
oyuna geyəcək Altay, bil oğlum.
Xəstəlik aparıb yatağa salıb,
çaşmışıq hamımız beyqəfil, oğlum.
Deyir nə olub ki, məndən qorxmayın,
az qalıb, qoy bircə ayağa qalxım.
Dünya həvəsi var Sara xalayın,
dünya xətrimizə dəyibdi, oğlum.
Bəlkə doğrudan da paxıldı həyat,
qurudur, görsə ki, ağac bar verir.
Gülmək istəyəni ağladır həyat,
namərdin əlinə ixtiyar verir.
Hərdən ufuldanır, halı pis olur,
sonra gülümsəyib baxır üzümə.
Elə ki, ağrıdan səbirsiz olur.
başını söykəyir dərdli köksümə.
Yanır meşələrin cökəsi kimi,
Közərə-közərə yanıb həsdəyir.
Bəxti yıxılıbdı kölgəsi kimi,
özü ayaq üstə qalxmaq istəyir.
Onun bu sevinci mənə dərd verir,
yenə də ürəkdi gizli mələyən.
O sənin toyuna hazırlıq görür,
kaş o deyən olsun: mən yox, o deyən.
«Gözləyirəm gələn yoxdur…»
Gözləyirəm gələn yoxdur,
gözüm yollarda qalıbdı.
Bilə-bilə soruşuram:
gör anan harda qalıbdı?
Yolu-izi çaşar birdən,
qonşulardan soruş-öyrən.
Tək darıxır evdə hərdən,
o gedib darda qalıbdı.
Qulağıma gəlmir səsi,
sönüb ürəyin həvəsi.
Evdən köçüb ev yiyəsi,
şəkli divarda qalıbdı.
«Yox oldu o gülərüz…»
Yox oldu o gülərüz,
o ağ, bakirə bədən.
Evdə də gizlədərdi
özünü öz ərindən.
Sən həya saxlayırdın, –
arada abır, ismət.
Səni mənim əlimdən
torpaq aldı nəhayət.
Dekabr, 1986 İtaliya
OĞULLAR
Oğlum anasının tərəfindədir,
elə anasıdır sözü, söhbəti.
Mən indi bildim ki, məhəbbət nədir, –
oğlumdan öyrəndim bu məhəbbəti.
Sən sussan yanımda xətrinə dəyər,
hisslər var dünyada qəlizdir, oğlum.
O məndən inciməz, səndən inciyər,
bu da dərkolunmaz bir hissdir, oğlum.
Vaxt olub, nə qədər mən and içmişəm.
o gözü seçmişəm gözlər içində.
Onun tərəfinə özüm keçmişəm,
anan tək qalmayıb qızlar içində.
Məni əvəz etdin mənim yanımda,
həyatın təkrarı bundadır bəlkə?!
Mənim tərəfimə keçsəydin, onda
mən də inciyərdim ananla birgə.
Sənin ürəyini o duyur, oğlum,
bu eşqi yaşatsın qoy bu duyğular.
Ata şərəfini qoruyur, oğlum,
ana tərəfində olan oğullar.
REKLAM
Qadın gördüm vitrində,
Başdan-ayağa çılpaq.
Müştəri gözləyirdi
saatı – əlli frank!
Reklam isti bir nəfəs,
uca qamət, ağ bədən.
Gözəllik himni imiş
qadında çılpaq bədən!
Surəti köçürülüb
elə bildim əsərdən.
Döşləri titrəyirdi.
çiyni əsirdi hərdən.
Göbəyini, yanını
göstərirdi əliylə.
Bir şərqli üz-üzəydi
Avropa gözəliylə!
Bu, axşam bazarıydı,
çəkilmişdi əl-ayaq.
Qadın gördüm vitrində
başdan-ayağa çılpaq.
Eşqə, ülfətə layiq
bir can gördüm mən orda.
Eşqini, ülfətini
satan gördüm mən orda.
Brüssel, 1983
AZƏROĞLU
Səndən ötrü çəkilib
o sərhəd dirəkləri,
məftillər, Azəroğlu.
Necə narın şumlanıb
o ləklər, Azəroğlu.
Səndən ötrü qoyulub
sərhədçi budkaları,
o gur işıq selləri,
o xətlər, Azəroğlu.
Gör səndən necə qorxur
sərhədlər, Azəroğlu.
Sahillər dayanıbdı
səndən ötrü üz-üzə,
Birdən kefin istəyər
adlayarsan o üzə;
birdən külək olarsan,
tikanlı məftilləri
keçərsən, Azəroğlu.
Arazı ovuc-ovuc
içərsən, Azəroğlu.
Sən nə qorxulu düşmən,
nə böyük qəhrəmansan.
Sən axı, sadə, həlim,
sən axı, mehribansan,
şairsən, Azəroğlu.
Niyə qorxuya düşüb
bu qədər yağı, səndən?
Sərhəddin dirəkləri,
məftili özgədəndi,
daşı-torpağı səndən,
Eh, daşı! – Azəroğlu.
Qatar gedir, hardasan,
qardaşım, Azəroğlu.
MEŞƏ YOLUNDA
Elçinə
Axşam qanadını meşəyə gərir,
gülüşü, xoş, üzü sərtdi xilqətin.
Yayda soyundurur, qışda geydirir
mütləq qanunları bu təbiətin.
Sən dedin dəyişib əsrin sürəti,
insan təbiətdən uzaq düşübdü.
Hardasa pozublar bu ünsiyyəti,
hardasa qırılıb – budaq düşübdü.
Mən dedim: duyuram bu ehtiyacı,
bir şeyi unudub bizim babalar:
pələng yırtıcıdı, qartal yırtıcı
amma təriflənib bu yırtıcılar.
Bəzi şairlərin yüz nəğməsində
tərənnüm olunub guya təbiət.
Pələngə qəsidə, şaha qəsidə, –
heyif, zor önündə əyilib sənət.
Sən dedin: ayıq ol, bu dağ yoludur,
dərədə itərik, dağı aşmasaq.
Mən dedim: təbiət amansız olur,
bizi bağışlamaz ayaqlaşmasaq.
Söhbət uzandıqca yol uzanırdı,
yollara səpirdin sən də sözünü.
Bir ağac meşəyə kölgə salırdı,
bir meşə örtürdü göyün üzünü.
Sən susdun, mən dedim bir az tələsik,
Demə, təbiətin yad kimsəsiydim.
Sən ona sığınıb dedin ki, gəzək,
özüm təbiətin aludəsiydim.
Göy göl 1982
QƏDİM AVTOQRAF
Budur İtaliya… Pompeydən bəri,
közəl Cokondanın Roma – vətəni.
Kolizey – dünyanın antik əsəri,
suala, sorğuya çəkmə sən məni.
Sezar, Antonio, Kleopatra,
bir ərəb gözəli, iki hökmdar!
Zaman məhəbbətə yol açdı yarəb, –
Misir torpağında əsir oldular.
O taxtdan ucaydı bu eşq, bu ülfət,
uduzub sevgiyə adi baxanlar.
Yalnız ürəksizdə yoxdu məhəbbət,
barı bir qadından utansın onlar.
Spartak vulkan tək püskürdü yerdən,
qalxdı Sisiliya, bu yarım ada.
Qədim avtoqraf qalır o gündən,
əhsən yazana da, saxlayana da!
Qərbi, yadımdadı, pisləyərdilər,
bəzən danardılar şan-şərəfini.
Yaxşı tərəfini gizləyərdilər,
açıb tökərdilər pis tərəfini.
Gərək kapitalist ölkələrini
söyəydik dost ilə yad məclisində.
Kimsə öz içinin ləkələrini
gedib axtaraydı özgə üzündə.
Siyasi iqtisad müəllimimiz,
şerimiz, sözümüz, hətta himnimiz
deyirdi: dağılır Qərbdə kapital,
orda fəlakətdi, bizdə cah-cəlal!
Amma dağılmırdı… biz deməliydik,
sözümüz zamanın minik atıydı.
Ölümüz düşsə də sevinməliydik, –
Stalin dövrünün təbliğatıydı.
Göz yaşı, iztirab, ya pessimizm,
sovet adamına bunlar yadıydı.
İnkişaf eləmiş sosializm, –
Brejnev dövrünün təbliğatıydı.
Niyə?! –
səbəbini soruşanların
dərsini verdilər otuz yeddidə.
Burda görüşdüyüm bu insanların
gözəl qəlbi də var, nəzakəti də.
Burda da həyat var, torpaq var, el var
qurulu ev gördüm, ailə gördüm.
Burda da işləyən zəhmətkeş əl var,
bu əli hər yerdə mən belə gördüm.
Gözüm gördüyünü danışım gərək,
bu hissi yaşayır can da, ürək də.
Çətindi düz yolda əyri yerimək,
düşüb əyri yola – düz yerimək də.
İtaliya, Roma, 1986.
QOCAMAN
Qocaman bir kommunist,
bir vəzifə sahibi
xatirə danışırdı,
əhvalı qarışırdı.
Sovet hökumətinin
tərcümeyi-halıydı. –
özü deyirdi bunu.
Otuz yeddinci ilin
danosbazı,çuğulu!
Partiyanın filan vaxt
sınanılmış oğulu, –
özü deyirdi bunu.
İstirahət evində
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
deyir: yoldaş Stalin,
Mikoyan və Mircəfər…
Tərcümeyi-halını
vərəqləyir bir təhər.
– Partiya tarixinin
arxivinə kedin bir, –
orda yazılıb deyir.
Huş itir, yaddan çıxır,
təzədən salır yada;
qoca öz dünyasıyla
– Əslində necə oldu,
başa sal görüm məni,
Leninin çiynindəki
beş metrlik şalbanı,
götürənlər içində
ikimininci oldun?!
Əslində necə oldu?
Necə oldu, çoxunu
sıxdı, apardı həyat,
sən qaldın sağ-salamat.
Kimsə ləkəli getdi,
gözü kölgəli getdi,
sən hər zaman pak, təmiz…
Suallar haqlı, qəliz,
Sular axıb durulub,
indi bulanır qoca.
Təsdiq elədiyini
dəyişir, danır qoca.
Gedənlər gedib daha,
qalan xatirə deyir.
Dünya təzə don geyir,
İstirahət evində,
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
ŞORSULU KƏNDİNDƏ, KÜR QIRAĞINDA
Aslan, ad gunünə qonaq gəlmişəm,
uşaqlar sevincə ortaq olublar.
Dar gündə yanımda səni görmüşəm,
çiyinin çiynimə dayaq olubdu.
Dünyanın ən gözəl bir bucağında,
neçə əl qızınıb od-ocağında.
Şorsulu kəndində, Kür qırağında
bir ağac əkibsən, min bağ olubdu.
Bu yerə nə qədər ayaq basılıb,
bir kitab görmüşəm, üstü yazılıb.
Bir şəkil görmüşəm, evdən asılıb,
sizdə Səməd Vurğun qonaq olubdu.
Qadınsız bir evdə kişi hayıfdı,
nə deyim, deyibsən eldən ayıbdı.
Sənin də qapını dərd tanıyıbdı,
görüşünüz məndən qabaq olubdu.
Sən az çəkməyibsən Nəriman qağa,
yaxşı adamlara canım sadağa.
Ucalar əyilir daşa-torpağa,
torpaqda vətəndaş bir xalq olubdu.
ZAMANLA ÜZ-ÜZƏ
Həkimlər əsirlər birinin üstə,
həkimlər yatanı oyada bilmir.
İynələr sancılır dərinin üstə,
xəstə son mənzildən qayıda bilmir.
Qocalıb, soruşma neçə yaşdadı,
canının suyu yox, gözünün odu.
Bir şəfqət bacısı qaçha-qaçdadı,
baş həkim deyinir, dağıdıb yodu.
Yaşamaq istəyir dünyada bəşər,
neyləsin, xəbəri yoxdur özündən.
Onun xidmətindən mənə deyirlər,
bu kökdə xidmət də düşür gözümdən.
Deyirlər filan vaxt səsi səs olub,
oxu həyatını filan əsərdən.
MK katibiymiş, filankəs olub,
sonra zaman salıb onu nəzərdən.
Nə söz eşidərmiş, nə qəlb duyarmış
millətin oğluymuş, ləqəbi «ata».
Özgəsi yazarmış o oxuyarmış,
kürsüdən, sürəkli alqışlar altda.
Gərək qapı açıb o görüşəydi,
gərək ayılaydı xalqdan qaçanda.
Millətin başına bir daş düşəydi,
Ona oğlum deyə ağız açanda!
Siyasi Büronun zəmanətilə,
Guya, xalq adından seçilirdilər.
Axırda millətə xəyanətilə
Böyük vəzifədə kiçilirdilər.
Rəhmimiz gəlirsə, yazıqdı insan,
Baxma etinasız bu sözə, həkim.
O öz sağlığında köçüb dünyadan,
Sən vaxtla gəlibsən üz-üzə həkim.
AĞIR KÖÇ
Nigar xanımın xatirəsinə
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən,
biri sinədaşındı.
Gör harda görüşdük Gəncə gözəli,
üstün daş, ətrafın dəmir hasardı.
– Mənim gəncliyimdi dediyin gəlin,
gözümün ilk ovu –
o da məzardı.
Sən yatan yataqda yer salmışdılar,
danırdım, qorxurdum dərdindən hürkər.
Onu görüb səni tanımışdılar,
orda… Moskvada, cərrah həkimlər.
Burda heykəltəraş gör necə duyub,
iki qəbir üstə eyni büst qoyub.
Biri sənsən, biri sənə oxşayan,
daş deyil, həyatdı daşda yaşayan.
Burda neçə yerdən sızlayır yaram,
deyirəm ey insan! – necə hayıfsan.
Sənə xalq şairi, mən minnətdaram, –
burda da xalqından ayrılmayıbsan.
Yerə basdırılıb sözün gövhəri,
bu şeh – o gövhərdi, o göz yaşındı.
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən, biri sinədaşındı.
İnsan dərk eləmir öz tutduğunu,
gizlənpaç oynayır uşaqlığından.
Torpağa əliylə basdırdığını
həyatda gözüylə axtarır insan.
Çətin əl götürür bu adətindən,
ürək də inaddı, toxunma ağlar.
Gözləyə-gözləyə qalıbdı bəzən,
axtara-axtara yoxa çıxanlar.
Qaldıq yüz sualın bir cavabıyla,
həyatın özündə həyata həsrət.
Növbəyə dururuq yaş hesabıyla,
onu da hər dəfə pozur təbiət.
«Bir yol ürək dolusu…»
Bir yol ürək dolusu
mən də sevinc istədim,
bütöv sevinim dedim.
– Neynirsən o sevinci? –
sual verdi bir qadın.
– Tam olsa, sevinc itər,
duymazsan heç həyatı.
Səadət tamda deyil,
bəlkə bu –
yarıdadı?!
Fəlsəfi fikir idi,
qanunları dəyişməz.
Bütöv sevinc verirdi
yarı-yarı gülən kəs.
YAZ BELƏ
Belə gözəl, belə zərif, belə saf
səni harda bəsləyiblər qız, belə?
Hansı evə qədəmlərin dəyəcək,
o evdə də yeri belə, gəz belə.
Nəfəsini çiçək alır, gül duyur.
ona görə güllər gözəl qoxuyur.
Səni görüb qəfəsdə quş oxuyur,
quş-könülümdü, sinəmdi qəfəs belə.
Bu dünyanın qışı qışdı, yayı yay,
bu ayları, bu günləri sayhasay.
Aramızı yaş kəsibdi ay haray,
Yazdığımı köçür belə, yaz belə.
DƏYYUS
Hollandiya
pendirini
tərifləyər,
qədim Gəncə qaymağına
deyər pisdi.
Başqa xalqın tarixinə
boyun əyər,
boynu sınmış öz xalqından
xəbərsizdi!
Adlar çəkər,
bərələr də
xırda gözü,
desinlər ki, savadlıdı.
təhsil alıb.
Mədəniyyət tələb edir,
amma özü
mədəniyyət paylananda
dalda qalıb.
Bir xarici papirosa
səni satar,
turist görsə, qulluq edər
kiçik kimi.
Jass! – eləsən
toyuq kimi yerə yatar,
xoxx! – eləsən,
zingildəyər küçük kimi.
İclaslarda onu sancar,
bunu sancar,
ağıllılar qulaq asır
ağılsıza.
Vətəndaşlıq hüququndan
söhbət açar,
hələ mən də
əl çalmışam
o dəyyusa!
SƏNƏ QURBAN
Əvvəl sənə öyrəşmişdik,
sənə qurban,
Gülüşünü eşidərdik
səhər-axşam.
Sənsizliyə öyrəşirik,
keçir zaman,
dünya özü birtəhərdi,
mat qalmışam.
Daha səndən danışanda
darıxırlar:
sağlığında istədiyin,
süfrə açıb gözlədiyin,
sədaqətin timsalıdı
dediklərin.
Səndən soyuq danışırlar: –
sərin-sərin.
Elə bil heç olmayıbsan,
sənə qurban.
PALID
Gədəbəyli Mehmana
Deyirlər bir gün olub, –
bərk əsibdi küləklər.
Kötüyündən qopubdu
basdırılan dirəklər.
Dəyişib başdan-başa
yerin-göyün havası.
Uçub palıd ağacı, –
üstdə qarğa yuvası.
Baxıb qoca palıda,
gözünə sağılıb qan.
Ağaca yox, yuvaya
hayıfsınıb kənardan.
Palıd: darıxma, – deyib
üzgün görüb qarğanı.
– Ayaq üstə nə qədər
saxladımsa yuvanı,
elə böyrü üstə də
saxlayaram o qədər.
Bundan ibrət götürsün
gərək qarğakimilər.
Bu bir el məsəlidir,
arabir gətir yada.
Səbirlidir,
unutma,
palıd yıxılanda da.
ÇƏKİLİR
«Dəcəl meymun, çolaq ayı, çəp keçi»,
tovuz quşu imtahana çəkilir..
Toy tutulur təmizliyə, düzlüyə,
pis qabağa, yaxşı yana çəkilir.
Oğru durub doğruluqdan dəm vurur,
nanəciblər nəciblərə tor qurur.
Lal olmuşun gör neçəsi lal durur,
Bağa kimi burda qına çəkilir.
Dünya gözəl, ömür qısa, yol uzun,
bu sevdada kim uduzsun, kim udsun?!
Başımızda bu mərəkə, bu ovsun,
Günəş dağlar arxasına çəkilir.
avqust, 1978
AYRILIQ
Mən səni həyatda daşa dəyişdim,
torpağa dəyişdim, məzara döndün.
Mən öz baharımı qışa dəyişdim,
çinara dönmüşdün, hasara döndün.
Bir ana bənd imiş bu əbədiyyət,
duydum buza dönən nəfəsini də.
Anamı əlimdən alan təbiət,
gözü götürmədi,
aldı səni də.
Mən bir xəcalətdən çıxa bilmədim,
bu gizli dərdimi açıq desəm də.
Sənə – sənə layiq baxa bilmədim,
səni – sənə layiq dəfn eləsəm də.
Yerə söykədilər mərmər üzünü,
qışqırdım dayanın, əl saxladılar.
Mən özüm örtərdim evdə üstünü,
burda, qəbristanda torpaqladılar.
Sən getdin, dəyişdi həyatın özü,
getdi dadı-tamı, hər şeyi getdi.
Evi bəzərdin ki, gözəl görünsün,
evimin ən gözəl bəzəyi getdi.
Gedib dost-qohumun qəbri üstünə,
gül-çiçək qoymuşuq ikilikdə biz.
– Mən sənsiz ölərəm! –
demişdim sənə, –
Hamısı yalanmış, yaşadım sənsiz.
– Sənə sədaqətdi bütün həyatım! –
deyərdim, baxardın gülümsəyərək.
Səni qəbristanda qoyub qayıtdım,
sədaqət şüarım bu imiş demək.
Bu gün qəbristanda gecikib səhər,
üstünə nur səpir qızıl dan yeri.
Torpaq ot bitirər, ağac bitirər,
burda daş bitirir qəbristan yeri.
Bir gözəllik itib duman içində,
dünya imtahanmış, işləri ovsun.
İlahi, bu qədər insan içində,
bir insan tapmıram söz demək olsun.
Fikirli qalxıram üzüyuxarı,
nə qədər yaxınsan, nə qədər uzaq.
Təzə ot göyərib örtür cığırı,
itirmək istəyir qəbrini torpaq.
Mənsiz darıxırdın evdə hər dəfə,
dözümsüz olmuşdu gecə-gündüzün.
Gedəndə deyirdin tez qayıt evə,
bəs niyə qayıdıb gəlmirsən özün?!
Gözüm yolda qalıb, qulağım səsdə,
gedibsən, qalmışam mən qonaq kimi.
Sən yerin altında, mən yerin üstə, –
biz ayrı düşmüşük kök-budaq kimi.
noyabr 1986
DANIŞ, QIZSIN ÜRƏYİM
Zərdabi institutu,
qədim Gəncə torpağı.
Üçüncü mərtəbədə
bizim sinif otağı,
sənin gözəl ürəyin,
mənim şeir dəftərim.
Yol çəkərdi gözlərim.
Şeirimi dərsarası
lövhələrə yazardım,
elan kimi asardım.
Guya filankəs üçün
bu, məktub əvəziydi.
Cavanlıq həvəsiydi,
ilk məhəbbət aləmim.
Onda könlüm danışdı,
dilim lal oldu mənim.
Bir qızın əsiriydim,
qızlar mənə gülərdi.
Dəftərdən-dəftərlərə
şeirim köçürülərdi.
Məhəbbətim dolaşdı
ağız-ağız, yadigar.
Heç bilmirəm kim oldu
e'tibarsız, Yadigar.
Danışıram hələ mən
arsız-arsız, Yadigar.
Danış, qızsın ürəyim,
Sən danış, qoy mən axım
xatirələr selində.
Gözüm sənin gözündə,
əlim sənin əlində.
MÜHİT
Şekspirin əsəri
tamaşaya qoyuldu.
Nə məqalə yazdılar,
nə xoş söz deyən oldu.
Müasir müəllifi
gətirdilər səhnəyə.
Məşqindən başladılar
ona tərif deməyə.
MEHR, ÜLFƏT
Belçikada,
kilsədə,
bir keşişin səsində
mən hərarət duyurdum
flamand ləhcəsində.
Yanımda tərcüməçi
pıçıldayıb arada,
– mehr, ülfət istəyir
deyirdi o, dünyada.
– Gərək fikirləşəydi
dedim ülfət istəyən,
NATO-nun qərargahı
uzaq deyil kilsədən.
Yüz addım aralıda
pozulur mehr, ülfət,
ölümlə hədələnir
dünyada bəşəriyyət.
Nədir onun günahı?
Raketlər,
generallar
tanımırlar allahı.
Brüssel bahalıqdı,
xanım, deyin keşişə.
o xeyir-duasını
bəlkə bir az dəyişə.
Şəxsi mehmanxanada
biz ütü istədik: pul!
stəkan istədik: pul!
(pul əl çirki deyilmiş,
burda gördüm ay oğul).
Köynəyimiz ütüsüz,
özümüz çaysız, yetər.
Bizlərdə belə deyil,
xanım, pul istəmirlər.
Qərbin gözündən gəlsin
Şərqin mehri, ülfəti,
ya Şərqin səxavəti.
Bir əcnəbi görəndə,
ya xarici bir qonaq,
Beynəlmiləl oxuduq
salam-kəlamdan qabaq.
Xanım, deyin keşişə:
dininə hörmətim var,
sizə də çox hörmətim.
Mən Qafqaz adamıyam,
sizdə ülfət görmədim.
Brüssel, 1983
M.İ
Heç bilmirəm mən nə yazım, mən nə deyim,
düz deyiblər: vaxt atlıdır, biz piyada.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/n-riman-h-s-nzad/dostlar-gozl-yir-m-ni-seirl-ri-v-poemalari-68386435/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Nəriman Həsənzadə
Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin bu kitabına daxil edilmiş əsərlər – müxtəlif illərdə nəşr olunan şeir kitabları əsasında tərtib olunub.
Məqsədimiz gənclərimizi gözəl şairimizin yaradıcılığı ilə yaxından tanış etmək, poeziya janrına olan marağı daha da artırmaqdır.
Ümid edirik bu sahədə gördüyümüz işlər öz bəhrəsini verəcək.
Sizi bu şeirlərlə baş-başa buraxırıq..
Nəriman Həsənzadə
Seçmə şeirlər
ŞER DEMƏK İSTƏYİRƏM…
O dərədən bir çay axır,
Oğlan qıza dönüb baxır,
Ayaqyalın keçir sudan,
Qız dinməyib susur bir dəm.
Bir eşq ilə elə bu an
Şeir demək istəyirəm…
Bir tərlanın uçuşunu,
Ya ceyarnın qaçışını
Öz gözümlə görəndə mən:
Enə sözlə dolur sinəm.
Qüvvət alıb təbiətdən,
Şeir demək istəyirəm…
Qoca ovçu, çıxır ova,
Bir maralı qova-qova
Meşəlikdə itir gözdən…
Ürəyimi sıxır bu qəm.
O maralın haqqında mən
Şeir demək istəyirəm…
Uçuq-sökük qəbristanlıq…
Tutuluram mən bir anlıq:
Bu torpaqda yatır anam,
Baş daşına baş əyirəm…
Gəlib tapır məni ilham
Şeir demək istəyirəm…
Çöllər geniş, kəndlər yaxın.
Öz oğluyam bu torpağın.
Mən keçdikcə bu erlərdən,
Qulaq as gör nə deyirəm:
Könül sevən hər şeyə mən
Şeir demək istəyirəm…
1956
ATALAR
Sənin pasportunda mənim adım var,
doğulduğum ay var, il var, ay ata.
Mənim də maraqlı bir həyatım var,
heç kəs məndən savay bilmir, ay ata.
Sənin pasportunda mənim adım var,
bizi görüşdürdü tale dünyada.
Ancaq ürəyimdə bir nisgil yaşar:
mən ata görmədim,
sən oğul, ata.
Adım yazılacaq mənim də bir vaxt,
oğlumun,
qızımın sənədlərində.
Təzədən dünyada xoşdur yaşamaq,
bizim övladların sinələrində.
Var ol ki, dünyada sən sə, ey ürək,
Həyatı təzədən başlaya bildik.
Bir ömrü
beləcə həsr edə bilsək,
gör, necə ömürdə yaşaya billik
GÜNDÜZLƏR OLSAM DA HARDA, HARDA MƏN
Gündüzlər olsam da harda, harda mən,
Poyluya dönürəm yuxularda mən,
Təzədən analı uşaq oluram,
fikirdən, qayğıdan uzaq oluram.
Qaçıram,
arvadlar baxıb gülüşür,
kəmərim belimdən açılıb düşür.
Təzədən başlanır dirədöymələr,
aşıq, çilikağac… nələr, ay nələr.
Bir qoca bar idi, o, cəvənlaşır,
Ağstafa çayı təzədən daşır.
Kür axır, məcrası dolmur ki, dolmur.
Yuxuda gün çıxır heç axşam olmur.
Hamıyla əl tutub görüşürəm mən,
babamla, nənəmlə öpüşürəm mən.
Anamı tapmıram, ay haray… anam!
Axtara-axtara mən ayılıram.
DÜNYANIN ƏN SAKİT YERİ
Yenə havalıydı divanə könlüm,
nə sənə taleydi, nə mənə könlüm.
Dünyanın ən ucqar, ən sakit yeri,
Qolumun üstüydü səndən ötəri.
Sən dedin beləcə daşa dönəydik,
mən dedim daşa yox, quşa dönəydik.
Uçaydıq, doyunca nəfəs alaydıq,
yerə enməyəydik, göydə qalaydıq.
Üzərrik yandırıb sən düz ataydın,
Qolumun üstündə bir az yataydın.
Sən dedin quş olsaq, bizi vurarlar,
daş olsaq, dəyməzlər, dinc oturarlar.
Mən dedim daş olsaq, görərlər bizi,
götürüb divara hörərlər bizi.
Yandıq bu eşq ilə, bu arzu ilə,
bu arzuya əhsən, bu eşqə əhsən.
Daşa dönmüşlərin içində hələ,
daşa dönməyəni bizik deyəsən.
hələ məhəbbətə inanan bizik,
yanıb içimizdə gül olan bizik.
Allah, ya daş eylə: divarda qalaq,
ya bizi quş eylə, yanına qalxaq.
OĞUL
Məndən inciyirsən, söz demək olmur,
mən sənin atanam, ananam oğul.
Səni danlayıram sənin xətrinə,
yandıran deyiləm, yananam oğul.
Ana olmayanda, ata tək qalır,
unu ələyirlər, bir kəpək qalır.
İp əldə darta-dart, çəkə-çək qalır,
çəkmə qırılanam, sınanam oğul.
Mən ağıl vermirəm, ağlına qurban,
qara saçlarıyın ağına qurban.
Ana xiffətin var, mən ona qurban,
mən də Sarasızam, Sən anam oğul.
SALIBDI
Neyləmişəm mən dünyaya bilmirəm, -
hərəmizi o bir yana salıbdı.
Bir yolumu işə salıb səhərlər,
bir yolumu qəbristana salıbdı.
Hanı könül qoşa dövran sürdüyün,
dəyişibdi eşitdiyin, gördüyün.
Neçə-neçə ev-eşiyə toy düyün,
bizim evə o yasxana salıbdı.
Yada salma sentyabr ayını,
aldı, getdi baxtımın ilk payını
Gizlənpaçdı bu dünyanın oyunu?
niyə məni bu oyuna salıbdı?
«Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat…»
Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat,
Yaramaz həyatın üstündə əsmək.
Cəsarət istəyir, bir də ehtiyat,
Nə ləngimək olar, nə də tələsmək.
Ehtiyat elədim orda ki, bir vaxt,
Cəsarət hər şeyə, məncə, dəyərdi.
Cəsarət göstərdim orda ki, ancaq,
Adi bir ehtiyat bəs eləyərdi.
Bu dünya qəribə bir əyləncədir,
Dünya sərt, mən bəzən uşaqxasiyyət.
Yaşadım, bilmədim bu dünya nədir,
Bilmədim, dünyada nədir səadət.
Kədərim dünyanın vecinə deyil,
Sevincim necə bəs, düşürmü yada?
Bəlkə dünya üçün, bu – heç nə deyil,
Nə qədər sevinc var, qəm var dünyada.
Dünya sərgisində göründüm, yetər,
Həqiqət dedim mən ”yalan dünya”ya,
Dünyanı əyləncə hesab edənlər,
Əylənib baxsınlar bir an dünyaya
TARİXİN GÖR HANSI MƏRHƏLƏSİNDƏ
Mənim tariximə yüz ağa çıxıb,
«Maşallah!» – keçiblər bütün sədləri.
Xalqlar yarışında qabağa çıxıb
xalqların rəhimsiz yol kəsənləri.
Daşları yazırlar, tez ötürürlər,
yerə basdırırlar, – niyyətdir deyə.
Sonra qalxan tutub ox götürürlər –
tapdığım tarixi sənəddir, – deyə.
Sitat gətirirlər ,tarix yazırlar
keçib Kürümüzü, Arazımızı.
Alban dövlətinə sahib çıxırlar
danıb Azərbaycan ərazimizi.
Yaşayaq, yaşadaq gərək tarixi,
tapmaca deyil ki! –
tarix yozulmaz.
Qanıyla yazıbdı Babək tarixi,
qan yuyula bilər, qan yerdə qalmaz.
Sahildən sahilə yan alır qayıq,
onu hər əsən yel yolundan əyməz.
Biz od qonşusuyduq, gor qonşusuyduq.
od da müqədddəsi, gor da müqəddəs.
Qonşu – biz görmüşük qohumluq eylər,
bir imdada çatar ,ya qulluq eylər.
Qonşu qonşusuna xəyanət etməz,
sən öz torpağını mənə ver! – deməz.
Ara qarışdırır ortada kimsə,
kimdi tanıyırıq, o guya bilmir.
Bayquş radiolar verib səs-səsə,
bülbül bağçamızda oxuya bilmir.
Tarix avam deyil, torpaq səbirsiz,
soyutma tərini yad köləsində.
Bizə düşmən çıxıb dost dediyimiz,
tarixin gör hansı mərhələsində.
MƏN SƏNİ SEVDİM Kİ
Mən səni sevəndə yaz havasıydı.
Neyləyim taleyin gözü tökülsün.
Həyatım – əlində quş yuvasıydı,
quran özün oldun, uçuran özün.
Mən səni sevdim ki, yoldaş olasan,
Həyatın ən ağır dar yollarında,
Demədim axırda bir daş olasan,
qədim qəbristanda, yol kənarında.
Mən səni sevdim ki, sevin, qaç, oyna.
Yenə seçilməsin ətrin bahardan.
Demədim təzədən gizlənpaç oyna,
axşam yuxuma gir, səhər qaç ordan.
Yadıma nə düşür! – sənin ad günün,
biz qoca deyirdik, dünya təzəymiş.
İli yox, həyatda insan ömrünün
anı da tarixi bir hadisəymiş.
HEYİF O KƏSƏ Kİ
Dünən bir nəfərlə söhbətim olub,
təzə dil açmışdı o qaradinməz.
Soruşma nəçiydi, özü kim olub,
burda heç adını çəkməyə dəyməz.
Dalınca danışıb ağız büzürdü,
sənin səhvlərini sapa düzürdü.
Tərəziyə qoyub çəkirdi səni,
yer kimi şumlayıb əkirdi səni.
Guya bir budağı tutub əyirdi,
amma yüz ağacı silkələyirdi.
Coşurdu xəlvətdə millət adından,
həyatı, varlığı millətə böhtan.
Belə ayaq açdı bir vaxt xəyanət,
belə ləkələndi əsil oğullar.
Belə danos yazdı Müşfiqə namərd,
belə güllələndi iyirmialtılar.
Xain bacarsaydı işi qurardı,
suda toz gəzərdi, günəşdə ləkə.
Cavidi təzədən o, tutdurardı,
sonra da ağlardı – qızıyla birgə.
Bir məqam axtarır o dar ayaqda,
haqsızın sözünü kəsin haqq üçün.
Böhtan deyiləndə qulaq asmaq da
gizli xəyanətdi bu torpaq üçün.
Vicdan səsimizi quru səs bilib,
rahat ömür sürür əhmədi-biqəm.
Mən adi bir daşı müqəddəs bilib
səcdə eləyənin səcdəsindəyəm.
Onun hər sifəti mənə bəllidir,
gəmisi sahildən sahilə düşüb.
Bədbəxt o kəsə ki, ikidillidir.
heyf o kəsə ki, – pis dilə düşüb.
ROMA
Roma – paytaxtların paytaxtı olub,
meydan oxuyubdu dünyaya Senat.
Romanın qədimdə bir vaxtı olub, –
burda çiçəklənib sönən bu həyat.
Daş atlar üstündə daş sərkərdələr,
sinələr zirehli, atlar yəhərsiz.
Əbədi lal qalıb «əbədi şəhər»,
binalar köhnədir, meydanlar səssiz.
Uçub Kolizeyin daşı-hasarı,
Yolları ot basıb, divarı yosun.
Burda yaraladı Brut Sezarı,
qoymadı dünyaya o hakim olsun.
Sayı çoxaldıqca burda yeyənin,
axdı yer üzünün dövləti-varı.
Başını kəsdilər baş əyməyənin,
misalmı? –
Mitridat, Pont hökmdarı!
«Dostluq, bərabərlik, qardaşlıq…» – Şüar;
gözə kül üfürdü gözsüz görənlər.
– Birinçi rum xalqı! –
şərt də qoydular,
xalqlara «bərabər» hüquq verənlər.
Dağıtmaq, öldürmək,
talan eləmək –
onların dilində: idarə etmək!
Dünyaya sülh deyib dünyanı tutmaq, –
bəli, bərabərlik bu imiş ancaq.
Pompey pul xərclədi legionlara,
bizim Kür üstündə qan tökdü onlar.
Bayron yas saxladı burda onlara,
burda himn oxudu böyük sənətkar.
Heyranam sənətə və sənətkara,
gəlsin qoca Pompey burda rastlaşaq.
Burda baş əyirəm dahi me'mara,
ona… başsağlığı verirəm ancaq!
Roma, dekabr, 1986.
QIZMAZ
Qadınsız ev soyuq olar,
donar o evdə can, qızmaz,
Yerdə ocaq qalasalar,
o yer qızar, tavan qızmaz.
Şirin səslim, qara gözlüm,
Heç bilmirəm necə dözdüm.
İndi bildim könül dostum,
öz oduna yanan, qızmaz.
Oğul ,orda kimdi yatan,
nə ün yetən, nə əl çatan.
Torpaq üstə şair atan,
torpaq altda anan qızmaz.
DÖZÜM
Deyirdin dözərəm yarsız,
Döz, bağrı daş olan könlüm.
A. Tufarqanlı
Sən məni bu qədər gözlətməmişdin,
belə qoymamışdın gözümü yolda.
Bu qədər özünü gizlətməmişdin,
gizlənpaç oynayan vaxtımızda da.
Hayana getsən də, dönmüşdün yenə,
qayıdıb gəlmişdin mənsiz darıxıb.
Bu dəfə bilmirəm nə olub sənə,
gedibsən, qayıtmaq yadından çıxıb.
Qalıb evimizdə palın-paltarın,
tələsik gedəndə kimə deyibsən?!
Qapının ağzında başmaq tayların,
yolda ayağına bəs nə geyibsən?!
Solub pianonun üstündə güllər,
təzə pərdələri yandırıbdı gün.
Sənin bişirdiyin o mürəbbələr
içilib qurtardı, hardasan özün?!
Bu axşam qəribə bir hiss keçirdim,
nə tez ömür ötdü, yaş əlli oldu.
Sənin ad gününü sənsiz keçirdik,
şəkilin yeganə təsəlli oldu.
Şirin söhbətindən olmayıb doyan,
çağır qonşuları doyunca gülək:
– Mənsiz gördünüzmü dözmür Nəriman…
Sənə qurban olum, sən görmədin tək.
FAMİLİMLƏ ÜZ-ÜZƏ
Qəbirlərin içində
sadə bir qəbir sənin.
Familin mənimkidir,
ad sənin, ömür sənin.
Nə uşaqlar var idi,
nə indiki vəzifəm,
nə evim, nə ünvanım,
nə indiki ad-sanım.
Kəbin kağızımıza yazıldın, iki oldum,
ancaq səninki oldum.
İndi sənin yanında
səni haraylayıram.
Familimlə üz-üzə
dayanıb ağlayıram,
səni haraylayıram.
TARİXDƏN İMTAHAN GÖTÜRMƏDİLƏR
Cırıldı, atıldı köhnə biletlər,
dedilər ən böyük bir səhvimizi.
Tarixdən imtahan götürmədilər,
yalan yazmışdılar tariximizi.
«Azadlıq», «Səadət», «Müqəddəs həyat!».
isim tək hallandı «Xoşbəxt diyarda».
Yalana öyrəndi qara camaat,
aldanıb aldatdı ziyalılar da.
Kəsildi evlərdən xeyrin ayağı,
ana balasını boğdu bələkdə.
Ziyalı tutmaqda – «Dənizqırağı»,
birinci yer tutdu bütün ölkədə.
Tutuldu, sürüldü hərə bir adda,
«pantürkist», «panislam»…
başqa ləkəymiş.
Deyirlər, otuz il ədəbiyyatda
bığ sözü yazmaq da bir təhlükəymiş.
O vaxt dəyişdilər türk adımızı,
biz seçənə kimi xeyiri şərdən.
Oxuya bilmədik bayatımızı,
düşəri-düşməzi olardı birdən.
Poylu vağzalını xatırlayıram,
qaraydı onda da bir az qanımız,
Döşəyin yununu tökmüşdü anam;
o il dolmamışdı yun planımız.
Sədr bir kluba yığmışdı bizi,
döşünə döyürdü qalxıb bir nəfər.
O zaman birinci katibimizi,
Siyasi Büroya seçməliydilər.
Mən taxtın üstündə yatdım o gecə,
anam ufuldadı, özgə neyləsin.
Yun şalı var idi, məndən gizlicə
üstümə salmışdı, soyuq dəyməsin.
Yaxşının yerinə yamanı qoyduq,
pozduq sualların cavablarını.
Nitşeyə, Kiplinqə meydan oxuduq,
oxuya bilmədik kitablarını.
Hardasa tapdanır yenə haqqımız,
qarışıq salırıq ağı qarayla.
Sarsılır «Sarsılmaz İttifaqımız»,
boğazdanyuxarı «dost» şüarıyla.
Siqləti ağırdı ötən illərin,
ağırdı insanın əsəb dözümü.
Tarixdən imtahan götürənlərin
Tarix imtahana çəkir özünü
BİR QOCA TƏR TÖKÜRDÜ
Bir qoca tər tökürdü,
daş qoyurdu daş üstə.
Dedim yorulmayasan,
avand olsun, ay usta.
Ona deyə bilmədim
nədir səndə bu həvəs.
Dünyada raketləri
yerləşdirir filankəs.
Səni prezidentliyə,
ya baş nazir yerinə
namizəd göstərərdim,
məqam düşsəydi mənə.
Daşyonana verərdim
vəzifəni mən hətta, –
ev yıxmaq yox,
ev tikmək
dəb düşərdi həyatda.
Belçika, 1983
BİR TƏSƏLLİM QALIRDI
Uçurdular bir evi,
bir ağacı kəsdilər.
Uçurmağa, kəsməyə
gör necə tələsdilər.
Görmədilər budaqda
uçan quş yuvasını.
Dağıtdılar içimdə
xatirə dünyasını.
Buldozerin ağzına
verildi canlı həyat.
Balaca bir kainat, –
bizim görüş yerimiz:
ən tarixi yerlərin
çoxundan daha əziz.
Qədəm basdığın o yol,
daşdan hörülmüş hasar.
Günəş, sənin şəklini
çəkmişdi, bax o divar.
Bir təsəllim qalırdı,
silindi yer üzündən.
Bax, beləcə itirdim
səndən sonra səni mən.
ASILI YAŞAMA
Əllərin göylərdən asılı qalıb,
Yaxşı bax, göyləri dolaşır insan.
Sən yaşda qadın var, fəxri ad alıb,
o tələb eləyir, sən yalvarırsan.
Mənim ürəyimi deşir bu kədər,
sən oyan, dözərəm mən bu dərdə də.
Yalvarmaq öyrətdi bizə «böyüklər»
burda məsciddə də, kürsülərdə də.
Sənə yuxarılar söz verməsələr,
qışqır aşağıdan, kəs sözlərini.
İnanma, bir azca gözlə – desələr,
inamı puç olub gözləyənlərin.
Sənin ümidini əlindən almaq,
nə bilim, hələlik qalsın bir yana.
Bir yol özünə də inan sən allah,
səni and verirəm inandığına.
Asılı yaşama, özündən asıl,
yıxılsan özünə söykən azacıq.
Olsan da axırda özünə qul ol,
yazıq –
qulxasiyyət olana yazıq!
KAŞ O DEYƏN OLSUN
Dünən Sara xalan paltar alıbdı,
oyuna geyəcək Altay, bil oğlum.
Xəstəlik aparıb yatağa salıb,
çaşmışıq hamımız beyqəfil, oğlum.
Deyir nə olub ki, məndən qorxmayın,
az qalıb, qoy bircə ayağa qalxım.
Dünya həvəsi var Sara xalayın,
dünya xətrimizə dəyibdi, oğlum.
Bəlkə doğrudan da paxıldı həyat,
qurudur, görsə ki, ağac bar verir.
Gülmək istəyəni ağladır həyat,
namərdin əlinə ixtiyar verir.
Hərdən ufuldanır, halı pis olur,
sonra gülümsəyib baxır üzümə.
Elə ki, ağrıdan səbirsiz olur.
başını söykəyir dərdli köksümə.
Yanır meşələrin cökəsi kimi,
Közərə-közərə yanıb həsdəyir.
Bəxti yıxılıbdı kölgəsi kimi,
özü ayaq üstə qalxmaq istəyir.
Onun bu sevinci mənə dərd verir,
yenə də ürəkdi gizli mələyən.
O sənin toyuna hazırlıq görür,
kaş o deyən olsun: mən yox, o deyən.
«Gözləyirəm gələn yoxdur…»
Gözləyirəm gələn yoxdur,
gözüm yollarda qalıbdı.
Bilə-bilə soruşuram:
gör anan harda qalıbdı?
Yolu-izi çaşar birdən,
qonşulardan soruş-öyrən.
Tək darıxır evdə hərdən,
o gedib darda qalıbdı.
Qulağıma gəlmir səsi,
sönüb ürəyin həvəsi.
Evdən köçüb ev yiyəsi,
şəkli divarda qalıbdı.
«Yox oldu o gülərüz…»
Yox oldu o gülərüz,
o ağ, bakirə bədən.
Evdə də gizlədərdi
özünü öz ərindən.
Sən həya saxlayırdın, –
arada abır, ismət.
Səni mənim əlimdən
torpaq aldı nəhayət.
Dekabr, 1986 İtaliya
OĞULLAR
Oğlum anasının tərəfindədir,
elə anasıdır sözü, söhbəti.
Mən indi bildim ki, məhəbbət nədir, –
oğlumdan öyrəndim bu məhəbbəti.
Sən sussan yanımda xətrinə dəyər,
hisslər var dünyada qəlizdir, oğlum.
O məndən inciməz, səndən inciyər,
bu da dərkolunmaz bir hissdir, oğlum.
Vaxt olub, nə qədər mən and içmişəm.
o gözü seçmişəm gözlər içində.
Onun tərəfinə özüm keçmişəm,
anan tək qalmayıb qızlar içində.
Məni əvəz etdin mənim yanımda,
həyatın təkrarı bundadır bəlkə?!
Mənim tərəfimə keçsəydin, onda
mən də inciyərdim ananla birgə.
Sənin ürəyini o duyur, oğlum,
bu eşqi yaşatsın qoy bu duyğular.
Ata şərəfini qoruyur, oğlum,
ana tərəfində olan oğullar.
REKLAM
Qadın gördüm vitrində,
Başdan-ayağa çılpaq.
Müştəri gözləyirdi
saatı – əlli frank!
Reklam isti bir nəfəs,
uca qamət, ağ bədən.
Gözəllik himni imiş
qadında çılpaq bədən!
Surəti köçürülüb
elə bildim əsərdən.
Döşləri titrəyirdi.
çiyni əsirdi hərdən.
Göbəyini, yanını
göstərirdi əliylə.
Bir şərqli üz-üzəydi
Avropa gözəliylə!
Bu, axşam bazarıydı,
çəkilmişdi əl-ayaq.
Qadın gördüm vitrində
başdan-ayağa çılpaq.
Eşqə, ülfətə layiq
bir can gördüm mən orda.
Eşqini, ülfətini
satan gördüm mən orda.
Brüssel, 1983
AZƏROĞLU
Səndən ötrü çəkilib
o sərhəd dirəkləri,
məftillər, Azəroğlu.
Necə narın şumlanıb
o ləklər, Azəroğlu.
Səndən ötrü qoyulub
sərhədçi budkaları,
o gur işıq selləri,
o xətlər, Azəroğlu.
Gör səndən necə qorxur
sərhədlər, Azəroğlu.
Sahillər dayanıbdı
səndən ötrü üz-üzə,
Birdən kefin istəyər
adlayarsan o üzə;
birdən külək olarsan,
tikanlı məftilləri
keçərsən, Azəroğlu.
Arazı ovuc-ovuc
içərsən, Azəroğlu.
Sən nə qorxulu düşmən,
nə böyük qəhrəmansan.
Sən axı, sadə, həlim,
sən axı, mehribansan,
şairsən, Azəroğlu.
Niyə qorxuya düşüb
bu qədər yağı, səndən?
Sərhəddin dirəkləri,
məftili özgədəndi,
daşı-torpağı səndən,
Eh, daşı! – Azəroğlu.
Qatar gedir, hardasan,
qardaşım, Azəroğlu.
MEŞƏ YOLUNDA
Elçinə
Axşam qanadını meşəyə gərir,
gülüşü, xoş, üzü sərtdi xilqətin.
Yayda soyundurur, qışda geydirir
mütləq qanunları bu təbiətin.
Sən dedin dəyişib əsrin sürəti,
insan təbiətdən uzaq düşübdü.
Hardasa pozublar bu ünsiyyəti,
hardasa qırılıb – budaq düşübdü.
Mən dedim: duyuram bu ehtiyacı,
bir şeyi unudub bizim babalar:
pələng yırtıcıdı, qartal yırtıcı
amma təriflənib bu yırtıcılar.
Bəzi şairlərin yüz nəğməsində
tərənnüm olunub guya təbiət.
Pələngə qəsidə, şaha qəsidə, –
heyif, zor önündə əyilib sənət.
Sən dedin: ayıq ol, bu dağ yoludur,
dərədə itərik, dağı aşmasaq.
Mən dedim: təbiət amansız olur,
bizi bağışlamaz ayaqlaşmasaq.
Söhbət uzandıqca yol uzanırdı,
yollara səpirdin sən də sözünü.
Bir ağac meşəyə kölgə salırdı,
bir meşə örtürdü göyün üzünü.
Sən susdun, mən dedim bir az tələsik,
Demə, təbiətin yad kimsəsiydim.
Sən ona sığınıb dedin ki, gəzək,
özüm təbiətin aludəsiydim.
Göy göl 1982
QƏDİM AVTOQRAF
Budur İtaliya… Pompeydən bəri,
közəl Cokondanın Roma – vətəni.
Kolizey – dünyanın antik əsəri,
suala, sorğuya çəkmə sən məni.
Sezar, Antonio, Kleopatra,
bir ərəb gözəli, iki hökmdar!
Zaman məhəbbətə yol açdı yarəb, –
Misir torpağında əsir oldular.
O taxtdan ucaydı bu eşq, bu ülfət,
uduzub sevgiyə adi baxanlar.
Yalnız ürəksizdə yoxdu məhəbbət,
barı bir qadından utansın onlar.
Spartak vulkan tək püskürdü yerdən,
qalxdı Sisiliya, bu yarım ada.
Qədim avtoqraf qalır o gündən,
əhsən yazana da, saxlayana da!
Qərbi, yadımdadı, pisləyərdilər,
bəzən danardılar şan-şərəfini.
Yaxşı tərəfini gizləyərdilər,
açıb tökərdilər pis tərəfini.
Gərək kapitalist ölkələrini
söyəydik dost ilə yad məclisində.
Kimsə öz içinin ləkələrini
gedib axtaraydı özgə üzündə.
Siyasi iqtisad müəllimimiz,
şerimiz, sözümüz, hətta himnimiz
deyirdi: dağılır Qərbdə kapital,
orda fəlakətdi, bizdə cah-cəlal!
Amma dağılmırdı… biz deməliydik,
sözümüz zamanın minik atıydı.
Ölümüz düşsə də sevinməliydik, –
Stalin dövrünün təbliğatıydı.
Göz yaşı, iztirab, ya pessimizm,
sovet adamına bunlar yadıydı.
İnkişaf eləmiş sosializm, –
Brejnev dövrünün təbliğatıydı.
Niyə?! –
səbəbini soruşanların
dərsini verdilər otuz yeddidə.
Burda görüşdüyüm bu insanların
gözəl qəlbi də var, nəzakəti də.
Burda da həyat var, torpaq var, el var
qurulu ev gördüm, ailə gördüm.
Burda da işləyən zəhmətkeş əl var,
bu əli hər yerdə mən belə gördüm.
Gözüm gördüyünü danışım gərək,
bu hissi yaşayır can da, ürək də.
Çətindi düz yolda əyri yerimək,
düşüb əyri yola – düz yerimək də.
İtaliya, Roma, 1986.
QOCAMAN
Qocaman bir kommunist,
bir vəzifə sahibi
xatirə danışırdı,
əhvalı qarışırdı.
Sovet hökumətinin
tərcümeyi-halıydı. –
özü deyirdi bunu.
Otuz yeddinci ilin
danosbazı,çuğulu!
Partiyanın filan vaxt
sınanılmış oğulu, –
özü deyirdi bunu.
İstirahət evində
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
deyir: yoldaş Stalin,
Mikoyan və Mircəfər…
Tərcümeyi-halını
vərəqləyir bir təhər.
– Partiya tarixinin
arxivinə kedin bir, –
orda yazılıb deyir.
Huş itir, yaddan çıxır,
təzədən salır yada;
qoca öz dünyasıyla
– Əslində necə oldu,
başa sal görüm məni,
Leninin çiynindəki
beş metrlik şalbanı,
götürənlər içində
ikimininci oldun?!
Əslində necə oldu?
Necə oldu, çoxunu
sıxdı, apardı həyat,
sən qaldın sağ-salamat.
Kimsə ləkəli getdi,
gözü kölgəli getdi,
sən hər zaman pak, təmiz…
Suallar haqlı, qəliz,
Sular axıb durulub,
indi bulanır qoca.
Təsdiq elədiyini
dəyişir, danır qoca.
Gedənlər gedib daha,
qalan xatirə deyir.
Dünya təzə don geyir,
İstirahət evində,
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
ŞORSULU KƏNDİNDƏ, KÜR QIRAĞINDA
Aslan, ad gunünə qonaq gəlmişəm,
uşaqlar sevincə ortaq olublar.
Dar gündə yanımda səni görmüşəm,
çiyinin çiynimə dayaq olubdu.
Dünyanın ən gözəl bir bucağında,
neçə əl qızınıb od-ocağında.
Şorsulu kəndində, Kür qırağında
bir ağac əkibsən, min bağ olubdu.
Bu yerə nə qədər ayaq basılıb,
bir kitab görmüşəm, üstü yazılıb.
Bir şəkil görmüşəm, evdən asılıb,
sizdə Səməd Vurğun qonaq olubdu.
Qadınsız bir evdə kişi hayıfdı,
nə deyim, deyibsən eldən ayıbdı.
Sənin də qapını dərd tanıyıbdı,
görüşünüz məndən qabaq olubdu.
Sən az çəkməyibsən Nəriman qağa,
yaxşı adamlara canım sadağa.
Ucalar əyilir daşa-torpağa,
torpaqda vətəndaş bir xalq olubdu.
ZAMANLA ÜZ-ÜZƏ
Həkimlər əsirlər birinin üstə,
həkimlər yatanı oyada bilmir.
İynələr sancılır dərinin üstə,
xəstə son mənzildən qayıda bilmir.
Qocalıb, soruşma neçə yaşdadı,
canının suyu yox, gözünün odu.
Bir şəfqət bacısı qaçha-qaçdadı,
baş həkim deyinir, dağıdıb yodu.
Yaşamaq istəyir dünyada bəşər,
neyləsin, xəbəri yoxdur özündən.
Onun xidmətindən mənə deyirlər,
bu kökdə xidmət də düşür gözümdən.
Deyirlər filan vaxt səsi səs olub,
oxu həyatını filan əsərdən.
MK katibiymiş, filankəs olub,
sonra zaman salıb onu nəzərdən.
Nə söz eşidərmiş, nə qəlb duyarmış
millətin oğluymuş, ləqəbi «ata».
Özgəsi yazarmış o oxuyarmış,
kürsüdən, sürəkli alqışlar altda.
Gərək qapı açıb o görüşəydi,
gərək ayılaydı xalqdan qaçanda.
Millətin başına bir daş düşəydi,
Ona oğlum deyə ağız açanda!
Siyasi Büronun zəmanətilə,
Guya, xalq adından seçilirdilər.
Axırda millətə xəyanətilə
Böyük vəzifədə kiçilirdilər.
Rəhmimiz gəlirsə, yazıqdı insan,
Baxma etinasız bu sözə, həkim.
O öz sağlığında köçüb dünyadan,
Sən vaxtla gəlibsən üz-üzə həkim.
AĞIR KÖÇ
Nigar xanımın xatirəsinə
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən,
biri sinədaşındı.
Gör harda görüşdük Gəncə gözəli,
üstün daş, ətrafın dəmir hasardı.
– Mənim gəncliyimdi dediyin gəlin,
gözümün ilk ovu –
o da məzardı.
Sən yatan yataqda yer salmışdılar,
danırdım, qorxurdum dərdindən hürkər.
Onu görüb səni tanımışdılar,
orda… Moskvada, cərrah həkimlər.
Burda heykəltəraş gör necə duyub,
iki qəbir üstə eyni büst qoyub.
Biri sənsən, biri sənə oxşayan,
daş deyil, həyatdı daşda yaşayan.
Burda neçə yerdən sızlayır yaram,
deyirəm ey insan! – necə hayıfsan.
Sənə xalq şairi, mən minnətdaram, –
burda da xalqından ayrılmayıbsan.
Yerə basdırılıb sözün gövhəri,
bu şeh – o gövhərdi, o göz yaşındı.
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən, biri sinədaşındı.
İnsan dərk eləmir öz tutduğunu,
gizlənpaç oynayır uşaqlığından.
Torpağa əliylə basdırdığını
həyatda gözüylə axtarır insan.
Çətin əl götürür bu adətindən,
ürək də inaddı, toxunma ağlar.
Gözləyə-gözləyə qalıbdı bəzən,
axtara-axtara yoxa çıxanlar.
Qaldıq yüz sualın bir cavabıyla,
həyatın özündə həyata həsrət.
Növbəyə dururuq yaş hesabıyla,
onu da hər dəfə pozur təbiət.
«Bir yol ürək dolusu…»
Bir yol ürək dolusu
mən də sevinc istədim,
bütöv sevinim dedim.
– Neynirsən o sevinci? –
sual verdi bir qadın.
– Tam olsa, sevinc itər,
duymazsan heç həyatı.
Səadət tamda deyil,
bəlkə bu –
yarıdadı?!
Fəlsəfi fikir idi,
qanunları dəyişməz.
Bütöv sevinc verirdi
yarı-yarı gülən kəs.
YAZ BELƏ
Belə gözəl, belə zərif, belə saf
səni harda bəsləyiblər qız, belə?
Hansı evə qədəmlərin dəyəcək,
o evdə də yeri belə, gəz belə.
Nəfəsini çiçək alır, gül duyur.
ona görə güllər gözəl qoxuyur.
Səni görüb qəfəsdə quş oxuyur,
quş-könülümdü, sinəmdi qəfəs belə.
Bu dünyanın qışı qışdı, yayı yay,
bu ayları, bu günləri sayhasay.
Aramızı yaş kəsibdi ay haray,
Yazdığımı köçür belə, yaz belə.
DƏYYUS
Hollandiya
pendirini
tərifləyər,
qədim Gəncə qaymağına
deyər pisdi.
Başqa xalqın tarixinə
boyun əyər,
boynu sınmış öz xalqından
xəbərsizdi!
Adlar çəkər,
bərələr də
xırda gözü,
desinlər ki, savadlıdı.
təhsil alıb.
Mədəniyyət tələb edir,
amma özü
mədəniyyət paylananda
dalda qalıb.
Bir xarici papirosa
səni satar,
turist görsə, qulluq edər
kiçik kimi.
Jass! – eləsən
toyuq kimi yerə yatar,
xoxx! – eləsən,
zingildəyər küçük kimi.
İclaslarda onu sancar,
bunu sancar,
ağıllılar qulaq asır
ağılsıza.
Vətəndaşlıq hüququndan
söhbət açar,
hələ mən də
əl çalmışam
o dəyyusa!
SƏNƏ QURBAN
Əvvəl sənə öyrəşmişdik,
sənə qurban,
Gülüşünü eşidərdik
səhər-axşam.
Sənsizliyə öyrəşirik,
keçir zaman,
dünya özü birtəhərdi,
mat qalmışam.
Daha səndən danışanda
darıxırlar:
sağlığında istədiyin,
süfrə açıb gözlədiyin,
sədaqətin timsalıdı
dediklərin.
Səndən soyuq danışırlar: –
sərin-sərin.
Elə bil heç olmayıbsan,
sənə qurban.
PALID
Gədəbəyli Mehmana
Deyirlər bir gün olub, –
bərk əsibdi küləklər.
Kötüyündən qopubdu
basdırılan dirəklər.
Dəyişib başdan-başa
yerin-göyün havası.
Uçub palıd ağacı, –
üstdə qarğa yuvası.
Baxıb qoca palıda,
gözünə sağılıb qan.
Ağaca yox, yuvaya
hayıfsınıb kənardan.
Palıd: darıxma, – deyib
üzgün görüb qarğanı.
– Ayaq üstə nə qədər
saxladımsa yuvanı,
elə böyrü üstə də
saxlayaram o qədər.
Bundan ibrət götürsün
gərək qarğakimilər.
Bu bir el məsəlidir,
arabir gətir yada.
Səbirlidir,
unutma,
palıd yıxılanda da.
ÇƏKİLİR
«Dəcəl meymun, çolaq ayı, çəp keçi»,
tovuz quşu imtahana çəkilir..
Toy tutulur təmizliyə, düzlüyə,
pis qabağa, yaxşı yana çəkilir.
Oğru durub doğruluqdan dəm vurur,
nanəciblər nəciblərə tor qurur.
Lal olmuşun gör neçəsi lal durur,
Bağa kimi burda qına çəkilir.
Dünya gözəl, ömür qısa, yol uzun,
bu sevdada kim uduzsun, kim udsun?!
Başımızda bu mərəkə, bu ovsun,
Günəş dağlar arxasına çəkilir.
avqust, 1978
AYRILIQ
Mən səni həyatda daşa dəyişdim,
torpağa dəyişdim, məzara döndün.
Mən öz baharımı qışa dəyişdim,
çinara dönmüşdün, hasara döndün.
Bir ana bənd imiş bu əbədiyyət,
duydum buza dönən nəfəsini də.
Anamı əlimdən alan təbiət,
gözü götürmədi,
aldı səni də.
Mən bir xəcalətdən çıxa bilmədim,
bu gizli dərdimi açıq desəm də.
Sənə – sənə layiq baxa bilmədim,
səni – sənə layiq dəfn eləsəm də.
Yerə söykədilər mərmər üzünü,
qışqırdım dayanın, əl saxladılar.
Mən özüm örtərdim evdə üstünü,
burda, qəbristanda torpaqladılar.
Sən getdin, dəyişdi həyatın özü,
getdi dadı-tamı, hər şeyi getdi.
Evi bəzərdin ki, gözəl görünsün,
evimin ən gözəl bəzəyi getdi.
Gedib dost-qohumun qəbri üstünə,
gül-çiçək qoymuşuq ikilikdə biz.
– Mən sənsiz ölərəm! –
demişdim sənə, –
Hamısı yalanmış, yaşadım sənsiz.
– Sənə sədaqətdi bütün həyatım! –
deyərdim, baxardın gülümsəyərək.
Səni qəbristanda qoyub qayıtdım,
sədaqət şüarım bu imiş demək.
Bu gün qəbristanda gecikib səhər,
üstünə nur səpir qızıl dan yeri.
Torpaq ot bitirər, ağac bitirər,
burda daş bitirir qəbristan yeri.
Bir gözəllik itib duman içində,
dünya imtahanmış, işləri ovsun.
İlahi, bu qədər insan içində,
bir insan tapmıram söz demək olsun.
Fikirli qalxıram üzüyuxarı,
nə qədər yaxınsan, nə qədər uzaq.
Təzə ot göyərib örtür cığırı,
itirmək istəyir qəbrini torpaq.
Mənsiz darıxırdın evdə hər dəfə,
dözümsüz olmuşdu gecə-gündüzün.
Gedəndə deyirdin tez qayıt evə,
bəs niyə qayıdıb gəlmirsən özün?!
Gözüm yolda qalıb, qulağım səsdə,
gedibsən, qalmışam mən qonaq kimi.
Sən yerin altında, mən yerin üstə, –
biz ayrı düşmüşük kök-budaq kimi.
noyabr 1986
DANIŞ, QIZSIN ÜRƏYİM
Zərdabi institutu,
qədim Gəncə torpağı.
Üçüncü mərtəbədə
bizim sinif otağı,
sənin gözəl ürəyin,
mənim şeir dəftərim.
Yol çəkərdi gözlərim.
Şeirimi dərsarası
lövhələrə yazardım,
elan kimi asardım.
Guya filankəs üçün
bu, məktub əvəziydi.
Cavanlıq həvəsiydi,
ilk məhəbbət aləmim.
Onda könlüm danışdı,
dilim lal oldu mənim.
Bir qızın əsiriydim,
qızlar mənə gülərdi.
Dəftərdən-dəftərlərə
şeirim köçürülərdi.
Məhəbbətim dolaşdı
ağız-ağız, yadigar.
Heç bilmirəm kim oldu
e'tibarsız, Yadigar.
Danışıram hələ mən
arsız-arsız, Yadigar.
Danış, qızsın ürəyim,
Sən danış, qoy mən axım
xatirələr selində.
Gözüm sənin gözündə,
əlim sənin əlində.
MÜHİT
Şekspirin əsəri
tamaşaya qoyuldu.
Nə məqalə yazdılar,
nə xoş söz deyən oldu.
Müasir müəllifi
gətirdilər səhnəyə.
Məşqindən başladılar
ona tərif deməyə.
MEHR, ÜLFƏT
Belçikada,
kilsədə,
bir keşişin səsində
mən hərarət duyurdum
flamand ləhcəsində.
Yanımda tərcüməçi
pıçıldayıb arada,
– mehr, ülfət istəyir
deyirdi o, dünyada.
– Gərək fikirləşəydi
dedim ülfət istəyən,
NATO-nun qərargahı
uzaq deyil kilsədən.
Yüz addım aralıda
pozulur mehr, ülfət,
ölümlə hədələnir
dünyada bəşəriyyət.
Nədir onun günahı?
Raketlər,
generallar
tanımırlar allahı.
Brüssel bahalıqdı,
xanım, deyin keşişə.
o xeyir-duasını
bəlkə bir az dəyişə.
Şəxsi mehmanxanada
biz ütü istədik: pul!
stəkan istədik: pul!
(pul əl çirki deyilmiş,
burda gördüm ay oğul).
Köynəyimiz ütüsüz,
özümüz çaysız, yetər.
Bizlərdə belə deyil,
xanım, pul istəmirlər.
Qərbin gözündən gəlsin
Şərqin mehri, ülfəti,
ya Şərqin səxavəti.
Bir əcnəbi görəndə,
ya xarici bir qonaq,
Beynəlmiləl oxuduq
salam-kəlamdan qabaq.
Xanım, deyin keşişə:
dininə hörmətim var,
sizə də çox hörmətim.
Mən Qafqaz adamıyam,
sizdə ülfət görmədim.
Brüssel, 1983
M.İ
Heç bilmirəm mən nə yazım, mən nə deyim,
düz deyiblər: vaxt atlıdır, biz piyada.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/n-riman-h-s-nzad/dostlar-gozl-yir-m-ni-seirl-ri-v-poemalari-68386435/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Nəriman Həsənzadə
Тип: электронная книга
Жанр: Зарубежная поэзия
Язык: на азербайджанском языке
Издательство: JekaPrint
Дата публикации: 17.04.2024
Отзывы: Пока нет Добавить отзыв
О книге: Dostlar gözləyir məni / Şeirləri və Poemaları, электронная книга автора Nəriman Həsənzadə на азербайджанском языке, в жанре зарубежная поэзия