Главная страница | Классическая проза | Mio, mənim Miom

Mio, mənim Miom
Astrid Lindqren
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
“Mio, mənim Miom!” nağıl-povestində uşaq evində, sonra isə yad bir ailədə yaşayan oğlanın həyatı və arzuları əks olunmuşdur.

Astrid Lindqren
Mio, mənim Miom!

GECƏ-GÜNDÜZ YOLDA
Görəsən, heç keçən il oktyabr ayının on beşində radioya qulaq asan olubmu? Bəlkə, kimsə yoxa çıxmış oğlan haqqında məlumatı dinləyib? Yox? Radioda belə bir elan verilmişdi:
“Stokholm polisi doqquzyaşlı Bo Vilhelm Ulsonu axtarır. O, dünən axşam saat altıda Uplandsqatan küçəsində yerləşən on üç saylı evdən yoxa çıxıb. Bo Vil-helm Ulsonun sarışın saçları və mavi gözləri var. Həmin gün əynində qəhvəyi qısa şalvar, boz toxunma sviter, başında qırmızı papaq varmış. İtkin düşmüş şəxs haqqında məlumatı olanlar polisin növbətçi bölməsinə müraciət etsinlər”.
Radio ilə verilən elan bu idi. Amma Bo Vilhelm Ulson haqqında məlumat verən tapılmadı. O, yoxa çıxmışdı. Hara getdiyini də heç kim, heç vaxt bilməyəcək. Bax bu barədə heç kəs məndən çox bilə bilməz. Çünki həmin Bo Vilhelm Ulson mən özüməm.
Yaman istərdim ki, hər şeyi, heç olmasa, Benkaya danışım. Onunla tez-tez oynayırdıq. Əsl adı Benqtdir, amma hamı onu sadəcə Benka çağırır. Aydındır ki, məni də heç kim Bo Vilhelm Ulson çağırmır, qısaca Busso deyirlər. (Daha doğrusu, əvvəllər mənə Busso deyirdilər. Amma indi, yoxa çıxandan bəri daha mənim adımı çəkən yoxdur.) Bircə Edlya xalayla Siksten dayı mənə “Bo Vilhelm” deyirdilər. Sözün düzü, Siksten dayı mənə heç cür müraciət eləmirdi, ümumiyyətlə, mənimlə danışmırdı.
Edlya xalayla Siksten dayı məni övladlığa götürmüşdülər. Həmin vaxt cəmisi bir yaşım tamam olmuşdu. Bundan qabaq isə yetimxanada yaşamışdım. Edlya xala məni oradan götürmüşdü. Ümumiyyətlə, o, qız uşağı axtarırdı, amma istədiyi qızı tapa bilməyib məni seçmişdi. Hərçənd Siksten dayıyla Edlya xalanın oğlanların hərəkətlərinə dözümü yoxdu, xüsusən də uşaq səkkiz-doqquz yaşına çatanda. Edlya xala sübut etməyə çalışırdı ki, evdə mənim əlimdən aləm bir-birinə dəyir, gəzməkdən gələndə Teqner parkının bütün kir-pasağını özümlə evə daşıyıram, pal-paltarımı hara gəldi atır, bərkdən gülüb-danışıram. Elə hey təkrar edirdi:
“Lənət olsun sənin bizim evə gəldiyin günə”. Siksten dayı isə mənə, ümumiyyətlə, heç nə demir, yalnız hərdənbir qışqırırdı: “Rədd ol gözümün qabağından, izin-tozun da qalmasın!”
Günümün çox hissəsini Benkanın yanında keçirirdim. Atası tez-tez onunla söhbət edir, ona planer[1 - Planer– mühərriksiz uçucu aparat] düzəltməkdə kömək eləyirdi. Hərdənbir mətbəxin qapısında Benkanın nə qədər boy atdığını bilmək üçün işarələr qoyurdu. Benka kefi istəyən qədər deyib-gülə, paltarlarını da hara gəldi ata bilərdi. Atası onu çox istəyirdi.
Uşaqlar Benkaya qonaq gəlib onunla oynayırdılar. Mənim yanıma isə heç kimin gəlməyinə icazə verilmirdi, çünki Edlya xala deyirdi: “Bura qaçdı-tutdu yeri deyil”. Siksten dayı da təsdiqləyirdi: “Bir şuluğumuz var, bəsdi”.
Bəzən gecələr yatağa girəndə arzu edirdim ki, kaş Benkanın atası mənim də atam olaydı. Bax onda fikirləşirdim ki, görən mənim əsl atam kimdir, niyə onun, anamın yanında deyiləm, gah yetimxanada, gah da Edlya xalayla Siksten dayının yanında yaşayıram. Edlya xala bir dəfə mənə dedi ki, mən anadan olanda anam ölüb. “Sənin atanın kim olduğundan isə heç kəsin xəbəri yoxdur. Allah bilir haranın tülüngüsüymüş”, – deyə əlavə etdi.
Atam haqqında belə danışdığı üçün Edlya xaladan zəhləm gedirdi. Bəlkə də, mən doğulanda anamın ölməyi düz idi. Amma bilirdim ki, atam yoldan keçənin biri deyil. Dəfələrlə yatağımda uzanarkən ondan ötrü gizlin-gizlin ağlamışdım.
Mənimlə mehriban davranan yeganə adam meyvə dükanında işləyən Lundin xanım idi. Hərdən məni şirniyyata, meyvəyə qonaq edirdi.
İndi bütün olub-keçənlərdən sonra tez-tez fikirləşirəm ki, görən Lundin xala kimiymiş. Axı hər şey keçən ilin oktyabr günündə elə ondan başladı.
Həmin gün Edlya xala məni elə hey danlayırdı, elə bil bütün bədbəxtliklərinin səbəbi mən idim. Axşam saat altıya yaxın mənə tapşırdı ki, Drotninqqatan küçəsindəki bulka dükanına qaçıb onun sevimli suxarılarını alım. Qırmızı papağımı başıma qoyub küçəyə qaçdım.
Mən meyvə dükanının yanından keçəndə Lundin xala qapının ağzında dayanmışdı. Çənəmdən tutub mənə uzun, qəribə bir nəzər saldı. Sonra soruşdu:


– Alma istəyirsən? – Bəli, sağ olun, – deyə cavab verdim.
O da mənə çox dadlı görünən dəymiş, qəşəng bir alma verdi.
– Sən poçt yeşiyinə açıqca sala bilərsən? – Lundin xala soruşdu.
– Əlbəttə, – deyə razılaşdım. O, açıqcaya bir neçə sətir yazıb mənə uzatdı.
– Xudahafiz, Bo Vilhelm Ulson, – dedi. – Əlvida, əlvida, Bo Vilhelm Ulson.
Sözləri qeyri-adı səsləndi. O axı həmişə məni Busse deyə çağırırdı.
Poçt yeşiyinə çatmaq üçün bir məhəllə də getmək lazım idi. Amma mən açıqcanı salanda gördüm ki, o, rəngdən-rəngə çalıb bərq vurur, sanki odlu hərflərlə yazılmışdı. Hə, elədir ki var! Lundin xalanın yazdığı hərflər işıqlı elan kimi par-par yanırdı. Özümü saxlaya bilməyib açıqcanı oxudum. Orada yazılmışdı:
“Uzaq-uzaq ölkənin kralına.
Sənin çoxdan axtardığın yoldadır.
Gecə-gündüz yol gəlir, əlində isə sehrli işarə – qızıl alma var”.
Bir kəlmə də başa düşmədim. Ancaq canıma vicvicə düşdü. Tez-tələsik açıqcanı yeşiyə saldım.
Maraqlıdır, görəsən, bu gecə-gündüz yol gələn kimdir? Kimin əlindədir qızıl alma?
Elə bu zaman Lundin xalanın mənə verdiyi almaya baxdım, alma qızılı idi.
İndi əmin idim: əlimdə qəşəng, qızıl alma tutmuşdum.
Özümü yaman tənha hiss elədim, az qaldım ağlayam. Teqner parkına gedib skamyada oturdum. Orada heç kəs yox idi. Yəqin, hamı şam eləməyə getmişdi. Hava tutulmuşdu, yağış çisələyirdi. Parkın ətrafındakı evlərdə işıqlar yanırdı. Benkanın evində də işıq yanırdı. Deməli, evdə ata-anasının yanındadır, kökə, noxud yeyir. Yəqin, harada işıq yanırsa, orada uşaqlar öz ata-analarının yanında otururlar. Bircə mən burada, qaranlıqdayam. Əlimdə qızıl alma, tək-tənhayam. Bilmirəm onu neyləyim. Yaxınlıqda küçə fənəri vardı, işığı mənim və almamın üstünə düşürdü. Birdən fənərin işığında yerdə nəsə göründü. Demə, bu, adi pivə şüşəsiymiş. İçi də boş. Kimsə boğaz hissəsinə taxta parçası soxmuşdu. Yəqin, bu, gündüz parkda oynayan uşaqlardan birinin işiydi. Mən şüşəni götürüb üstünü oxudum: “Pivə istehsalı üzrə səhmdar cəmiyyət, Stokholm, 2-ci növ”. Birdən mənə elə gəldi ki, şüşənin içində kimsə tərpənir.
Bir dəfə kitabxanadan “Min bir gecə” adlı kitab almışdım. Orada şüşənin içində oturan bir cin haqqında danışılırdı. Amma bu, uzaq Ərəbistanda, min illər bundan əvvəl olmuşdu. Teqner parkında adi şüşə qab isə tamam başqa məsələdir. Stokholm pivə zavodlarının şüşələrinin içində cin nə gəzir? Amma bu şüşənin içində, doğrudan da, kimsə var idi. Vicdanım haqqı, orada cin oturmuşdu! Özü də dustaqlıqdan çıxmağa can atırdı. Şüşənin ağzını bağlayan taxta parçasını göstərib yalvarıcı nəzərlərlə mənə baxırdı. Mən cinlərlə rastlaşmamışdım, şüşənin ağzındakı ağac parçasını çıxartmağa bir az qorxurdum. Axır ki, cəsarət elədim, cin şüşədən səs-küylə çıxdı. Bir andaca böyüməyə başladı, getdikcə lap nəhəng oldu. Teqner parkının ən hündür evləri onun çiynindən idi. Cinlər belədirlər: gah kiçilib elə balaca olurlar ki, şüşənin içinə sığırlar, gah da bir andaca böyüyüb evdən böyük olurlar.
Necə qorxduğumu təsəvvür etmək mümkün deyil. Tir-tir əsirdim. Elə bu vaxt cin danışmağa başladı, səsi güclü şəlalə kimi guruldayırdı, fikirləşdim ki, nolaydı Edlya xalayla Siksten dayı onu eşidəydilər, görəydilər necə bərk danışanlar var.


– Ey oğlan, – cin dedi, – sən məni dustaqlıqdan qurtardın, nə istəyirsən dilə məndən!
Amma mən şüşənin ağzını açdığım üçün mükafat-zad gözləmirdim. Demə, cin Stokholma dünən axşam gəlibmiş, şüşəyə girib ki, yaxşıca yatıb dincəlsin. Şüşədən başqa heç yerdə yaxşı yatmaq olmaz, bunu cinlərin hamısı bilir. Amma o yatdığı müddətdə kimsə şüşə qabın ağzını tıxamışdı. Mən onu azad etməsəydim, bəlkə, hələ min illər boyu orada qalıb tıxac çürüyənədək əldən düşəcəkdi.
– Bu mənim hökmdarımın xoşuna gəlməzdi, – cin burnunun altında mızıldandı.
Bu vaxt cəsarətimi toplayıb soruşdum:
– Haradan gəlmisən, ey cin?
Bir anlıq sükut çökdü. Sonra cin cavab verdi: – Uzaq-uzaq ölkədən.
Elə ucadan dedi ki, qulaqlarım cingildədi, amma səsi məni naməlum ölkədən ötrü darıxdırdı. Qışqırdım:
– Məni özünlə apar! Ey cin, məni Uzaq-uzaq ölkəyə apar. Orada məni gözləyirlər.
Cin başını buladı. Bu zaman mən qızıl almamı ona uzatdım, cin qışqırdı:
– Sənin əlində sehrli işarə var. Sən bizim kralın çoxdan axtardığı adamsan.
O əyilib məni qucdu. Dövrəmizdə nəsə uğuldadı və biz yuxarı qalxdıq. Teqner parkı, qaranlıq ağaclıq, bir də pəncərələrindən işıq gələn, uşaqlar ata-anaları ilə birlikdə şam yeməyi yedikləri evlər çox-çox aşağılarda qaldı. Mən – Bo Vilhelm Ulson isə artıq lap yuxarılarda, ulduzlu ölkələrdəydim.


Haradasa aşağıda, ayağımızın altında buludlar üzür, bizsə ildırımdan daha sürətlə, şimşək səsindən daha aydın bir gurultuyla uçurduq. Hərdən qaranlığa girirdik, hərdən də gün işığı gözlərimizi elə qamaşdırırdı ki, gözümüzü açıb baxa bilmirdik.
– Gecə-gündüz yolda, – deyə pıçıldadım. – Açıqcada beləcə də yazılmışdı.
Bu an cin əlini uzadıb uzaqlardakı yaşıl çəmənlikləri göstərdi. Bu çəmənliklər şəffaf mavi suların əhatəsində parlaq gün işığında çimirdi.


– Bax, Uzaq-uzaq ölkə odur, – cin dedi. Biz enməyə başladıq və adaya düşdük. Bəli, bu, dənizdə üzən bir ada idi. Havası başdan-başa qızılgül və inciçiçəyi ətriylə dolmuşdu. Dünyada tayı-bərabəri olmayan ecazkar bir musiqi eşidilirdi.
Dənizin sahilində ağ daşdan tikilmiş möhtəşəm bir qəsr ucalırdı, biz orada yerə endik. Sahilboyu kimsə bizə tərəf qaçırdı. Bu, kralın özü idi. Ona bir dəfə baxan kimi başa düşdüm ki, bu kral mənim atamdır. Buna zərrə qədər də şübhə etmirdim. Atam əllərini geniş açdı və mən onun ağuşuna atıldım…
Bircə Edlya xala atamı görsəydi! O çox yaraşıqlıdır, qızıldan toxunmuş, qiymətli daşlarla bəzədilmiş paltarı par-par yanır! O, Benkanın atasına bənzəyirdi, amma ondan da qəşəng idi. Heyif ki, Edlya xala atamı görmür. O saat başa düşərdi ki, atam yoldan keçənin biri deyil.
Amma Edlya xalanın sözündə həqiqət də vardı. Mən anadan olanda anam ölmüşdü. Mənim yerimi atam krala xəbər vermək axmaq yetimxana işçilərinin ağlına haradan gələydi? O məni düz doqquz ildi ki, axtarırmış. Axır ki, tapıldığım üçün sevincimin həddi-hüdudu yox idi.
Mən artıq çoxdandır ki, Uzaq-uzaq ölkədə yaşayıram. Günlərim şən keçir. Hər axşam atam otağıma gəlir, birlikdə planer düzəldir, söhbətləşirik. Mən böyüyüb boy atıram, üzüm gülür. Kral atam mənim nə qədər uzandığımı bilmək üçün hər ay mətbəxin qapısında işarə qoyur.
– Nə yaman uzanmısan, Mio, mənim Miom, – biz hər təzə işarə qoyanda deyir. – Mio, mənim Miom, düz doqquz il səni axtarmışam, – səsi elə şirin və mehribandır ki!
Demə, mənim adım Busse-zad deyilmiş. Gör ha! Busse mənim əsl adım deyilmiş, Uplandsqatan küçəsindəki həyatım kimi. İndi hər şey öz yerini tapıb, mən atamı sevirəm, o da məni çox istəyir.
Benka hər şeyi bilsəydi, nə yaxşı olardı! Gərək bir məktub yazıb şüşənin içinə qoyum, sonra da onu Uzaq-uzaq ölkənin sahillərini yuyan göy dənizə atım. Günlərin birində Benka ata-anasıyla Vaksholmdakı bağ evinə gedəcək, dənizdə çiməndə üzən şüşə görəcək. Nə maraqlı olar, başıma gələn bütün möcüzələrdən xəbər tutsa. Polisin növbətçi şöbəsinə zəng vurub məlumat verə bilər ki, adı əslində Mio olan Bo Vilhelm Ulson Uzaq-uzaq ölkədə təhlükəsiz yerdədir, atasının qəsrində ömrü xoş keçir.

QIZILGÜLLƏR İÇİNDƏ
Düzdür, Benkaya necə yazacağımı bilmirəm. Mənim başıma gələn macəralar dünyada heç kimin başına gəlməyib. Bunları ifadə edən bir söz axtardım, amma tapa bilmədim. Bəlkə, belə yazım: başıma ən qeyri-adi hadisələr gəlib. Amma Benka onsuz da Uzaq-uzaq ölkədə necə yaşadığımı bilməyəcək. Əgər ona atam, kralın qızılgül bağı, yeni dostum Yum-Yum, qəşəng atım Miramis və Ən Uzaq ölkədən olan zalım cəngavər Kato haqqında danışmaq fikrinə düşsəydim, ən azı on şüşə qab göndərməli olardım. Yox, başıma gələnlərin hamısını danışmaq qeyri-mümkündür.
Elə birinci gün atam məni bağa apardı. Axşam düşürdü, külək əsir, ağacların yarpağını tərpədirdi. Bağa çatanda ecazkar musiqi eşitdik. Elə bil minlərlə büllur zınqırov birdən cingildəyirdi. Musiqi adamın ürəyini titrədirdi.
– Eşidirsən, mənim ağcaqovaqlarım necə oxuyur? – atam soruşdu və əlimdən tutdu. Edlya xalayla Siksten dayı mənim əlimdən tutmazdılar, qabaqlar, ümumiyyətlə, heç kəs mənimlə belə gəzməmişdi. Buna görə də, daha uşaq olmasam da, atam əlimdən tutub aparanda xoşum gəlir.
Bağı hündür daş divar əhatə edirdi. Atam doqqazı açdı, içəri keçdik.
Haçansa lap çoxdan mənə Benkayla Vaksholmdakı bağ evinə getməyə icazə vermişdilər. Biz qaya çıxıntısında oturub balıq tuturduq. Günəş batırdı. Səma başdan-başa al-qırmızı rəngə boyanmışdı, su durğun vəziyyətdə idi. İtburnu çiçəkləmişdi, parlaq rəngləri vəhşi qayaların arasından bilinirdi. Çox-çox uzaqlarda, körfəzin o biri başında qu quşu var səsiylə oxuyurdu. Əlbəttə, qu quşunu görmürdüm, ancaq onun mahnısından bütün təbiət gözəlləşirdi. Benkaya heç nə demədim, qorxdum ki, məni ələ salar, hərçənd əmin idim: bundan gözəl dünyada heç nə yoxdur.
Amma onda hələ atamın bağını görməmişdim. O bağın qızılgüllərini, əfsanəvi, möcüzəli bütöv bir qızılgül dənizini, küləyin yırğaladığı ağ inciçiçəklərini görməmişdim. Gümüşü yarpaqlı qovaqlarını görməmişdim. Qovaqların zirvələri düz göyə çatırdı, odur ki axşam düşən kimi ulduzlar onların başında yanırdı. Mən bağda süzən ağ quşları görməmişdim, onların mahnılarına, ağcaqovaqların musiqisinə oxşar heç nə eşitməmişdim. Heç kəs heç zaman mənim atamın bağında görüb-eşitdiyim gözəllikləri görüb-eşitməmişdi. Mən atamın əlini buraxmadan hərəkətsiz dayanmışdım, o mənim yanağımdan çəkib dedi:
– Mio, mənim Miom, bağ xoşuna gəlirmi?
Cavab vermək gücündə deyildim. Məni anlaşılmaz hiss bürümüşdü. Sanki ürəyimdə nisgil var idi, baxmayaraq ki bir damcı da kədərlənmir, əksinə, sevinirdim.
İstəyirdim atama daha tez sığınam ki, həyəcanımı hiss etməsin. Amma bunu eləməyə macal tapmamış o dedi:
– Nə yaxşı ki, sən xoşbəxtsən. Həmişə üzün gülsün, Mio, mənim Miom.
Atam onu çoxdan gözləyən bağbanın yanına getdi, mənsə bağı gəzməyə başladım. Bütün bu gözəlliklər-dən hətta başım gicəllənirdi, elə bil doyunca bal şərbəti içmişdim. Ayaqlarım yerində durmayıb oynayır, qollarıma güc gəlirdi. Kaş Benka yanımda olaydı! Onunla bir gücümüzü sınayardıq. Ürəyim Benkanı yaman istəyirdi.
Yazıq Benka yenə də Teqner parkında qaçır, orada isə indi qaranlıqdır, külək vıyıldayır, yağış yağır. Yəqin, indi mənim yoxa çıxdığımı bilib, məəttəl qalıb ki, görən hara itmişəm. Zavallı Benka! Axı birlikdə günlərimiz şən keçirdi. Kral atamın bağında oynayarkən birdən Benkadan ötrü yaman darıxdım. Əvvəlki həyatımdan çatışmayan bircə o idi. Başqa heç kəsdən ötrü elə də darıxmırdım. Bəlkə, ola bilsin, bircə Lundin xalanı görmək istərdim, axı o mənimlə həmişə mehriban olmuşdu. Amma hər şeydən çox Benkanı xatırlayırdım.
Qızılgüllərin arasındakı əyri-üyrü cığırla fikirli-fikirli sakitcə gedirdim. Birdən başımı qaldırdım. Qarşımda, sizcə, kim dayanmışdı? Benka. Yox, bu, Benka deyildi. Qarşımda bir oğlan uşağı dayanmışdı, eynilə Benkanınkı kimi tünd-şabalıdı saçları, qonur gözləri var idi.
– Kimsən sən? – soruşdum.
– Yum-Yumam, – cavab verdi.
Elə indi gördüm ki, Benkaya o qədər də oxşamır. O, bir az ciddidir, özü də, görünür, Benkadan da mehribandır. Əlbəttə, Benka da mənim kimi mehribandır, amma qədərində, çünki elə hallar olub ki, ikimiz də özümüzdən çıxmışıq, hətta dalaşmışıq da. Bir-birimizə acığımız da tutub, amma sonra barışmışıq. Ancaq Yum-Yumla dalaşmaq hec cür mümkün deyildi.
– Bilirsən mənim adım nədir? – soruşdum ondan. – Elə bilirsən Bussedir? Heç də yox, mənə əvvəllər belə deyirdilər.
– Bilirəm ki, sənin adın Miodur, – Yum-Yum cavab verdi. – Kralımız bütün ölkəyə çaparlar göndərib, onlar da hamıya Mionun qayıtdığını xəbər veriblər.
Bax ha! Atam məni tapanda nə yaman sevinib. Hətta bu barədə krallığının bütün sakinlərinə xəbər verməyi də tapşırıb.
– Bəs sənin atan var, Yum-Yum? – soruşdum, ürəyimdə bərk arzuladım ki, kaş onun da atası olaydı.
– Əlbəttə, var, – Yum-Yum cavab verdi. – Mənim atam kralın bağbanıdır. Gedək evimizi sənə göstərim.
Bunu deyib Yum-Yum əyri-üyrü cığırla bağın ən uzaq guşəsinə tərəf qaçmağa başladı. Orada küləş damlı balaca bir evcik vardı, lap nağıllardakı kimi. Damını və divarlarını qızılgül elə örtmüşdü ki, ev, demək olar, görünmürdü. Pəncərələri taybatay açıq idi, ağ quşlar gah uçub içəri girir, gah da bayıra çıxırdı. Evin yanında skamyalı stol qoyulmuşdu, arxada isə arı pətəkləri görünürdü. Ətrafda gümüşü yarpaqlı qovaq və söyüd ağacları bitmişdi. Mətbəxdən kiminsə səsi gəldi.
– Yum-Yum, şam eləməyi unutmamısan ki? – anasının səsiydi.
O, gülümsəyə-gülümsəyə artırmaya çıxdı. Mən gördüm ki, o, Lundin xalaya çox oxşayır, ancaq bir az cavan idi. Dəyirmi yanaqlarındakı dərin çöküklər Lundin xaladakı kimiydi, özü də lap Lundin xala kimi çənəmdən tutdu.
– Hər vaxtın xeyir, Mio! Yum-Yumla birlikdə şam eləmək istəmirsən?
– Məmnuniyyətlə, – cavab verdim, – əgər sizə əziyyət vermirəmsə.
O dedi ki, onun üçün xoşdur. Yum-Yumla mən evin yanındakı stolun arxasına keçdik, anası isə böyük bir boşqabda kökə, çiyələk mürəbbəsi, süd gətirdi. Biz Yum-Yumla partlayanacan yedik. Axırda bir-birimizə baxıb gülüşdük. Yum-Yumun yanımda olmasına çox sevinirdim.


Birdən ağ bir quş gəldi, dimdiyi ilə mənim boşqabımdan bir parça kökə götürdü, bu bizi daha da əyləndirdi.
Bu zaman gördük ki, kral bizə tərəf gəlir. Atam məni görüb dayandı.
– Mio, mənim Miom, görürəm kefin kökdür, – dedi.
– Ay, bağışlayın! – üzr istədim, fikirləşdim ki, yəqin, Edlya xala, Siksten dayı kimi kralın da kiminsə ucadan gülməyindən xoşu gəlmir.
– Doyunca gülün, – atam cavab verdi. Sonra bağbana tərəf çönüb dedi: – Quşların nəğməsi, ağcaqovaqların səsi xoşuma gəlir, amma hər şeydən çox oğlumun bağımdakı gülüşünü sevirəm.
Birinci dəfə başa düşdüm ki, atamdan qorxmağıma dəyməz. Mən nə iş tuturamsa tutum, o, xeyirxah gözləri ilə mənə baxır, lap elə indi ağ quşlar başına dolandığı an bağbanın çiyninə söykənib durduğu kimi. Bunu başa düşən kimi sevincimdən özümə yer tapmadım, başımı dala atıb dayanmadan elə qəhqəhə çəkdim ki, quşlar da qorxuya düşdülər.
Yəqin, Yum-Yum fikirləşirdi ki, mən hələ də boşqabımdan kökə parçası götürən quşa gülürəm, o da uğunub getdi. Gülüşümüz atama, Yum-Yumun ata-anasına da keçdi. Bilmirəm onlar nəyə gülürdülər, mənsə ürəkdən sevinirdim ki, belə bir xeyirxah atam var.
Yum-Yumla deyib-gülərək bağın içərilərinə qaçdıq və talalarda mayallaq aşmağa, qızılgül kollarının arasında gizlənpaç oynamağa başladıq. Bağda o qədər gizli yer var idi ki, onların onda bir hissəsi Teqner parkında Benkayla mənə artıqlaması ilə bəs edərdi. Daha doğrusu, Benkaya bəs edərdi. Aydın məsələdir ki, mən Teqner parkında gizlənmək üçün yer axtarmalı olmayacağam.
Qaş qaralırdı. Bağın üzərinə yüngül, mavi tüstü çökürdü. Ağ quşlar yuvalarında gizlənib susmuşdular. Ağcaqovaqlar cingildəmirdi. Bağ səssizliyə qərq olmuşdu. Yalnız ən hündür qovağın başında balaca, qara bir quş oturub oxuyurdu. O, ağ quşların hamısından yaxşı oxuyurdu, mənə elə gəldi ki, o ancaq mənim üçün oxuyur. Eyni zamanda qulaqlarımı tutmuşdum, quşu dinləmək istəmirdim, mahnısı məni qəmləndirirdi.
– Bu da axşam, tezliklə gecə düşəcək, – Yum-Yum dedi. – Mən evə getməliyəm.
– Dayan, getmə, – xahiş etdim. Bu sirli quşla baş-başa qalmaq istəmirdim. – Bu nə quşdur, Yum-Yum? – deyə qara quşu göstərdim.
– Bilmirəm, yasa batmış kimi qapqara olduğuna, qəmli oxuduğuna görə mən ona Qəmli quş deyirəm. Bəlkə də, əsl adı başqadır.
– O nəsə ürəyimə yatmır, – boynuma aldım.
– Mənsə onu sevirəm, – Yum-Yum dedi, – elə xeyirxah gözləri var ki. Gecən xeyrə qalsın, Mio. – Mənimlə sağollaşıb qaçdı.
Biz bağdan çıxmamış quş böyük, qara qanadlarını çala-çala göyə qalxdı.
Mənə elə gəldi ki, göydə üç balaca ulduz yandı.

MİRAMİS
Maraqlıdır, görəsən, Benka mənim ağ atımı, qızıl yallı, qızıl dırnaqlı Miramisimi görsəydi, nə deyərdi?
Benkayla yaman at həvəskarıyıq. Mən Uplandsqatan küçəsində yaşayanda təkcə Benkayla, Lundin xalayla dostluq eləmirdim. Bir dostumu az qala tamam unutmuşdum. Onun adı Kalle-Loş idi, pivə zavodunda işləyən qoca, ölgün yük atıydı.
Həftədə bir neçə dəfə səhərlər Uplandsqatandakı mağazaya pivə gətirirdilər. Məktəbə gedərkən mən hər dəfə bir neçə dəqiqə sərf edirdim ki, Kalle-Loş ilə bir az söhbətləşim. O, xeyirxah, qoca at idi, mən də onun üçün qənd parçaları və çörək qırıntıları saxlayırdım.


Benka da belə edirdi, çünki Kalleni mənim kimi çox istəyirdi.
O deyirdi ki, Kalle onun atıdır, mənsə deyirdim, mənimdir, Kallenin üstündə hərdən dalaşırdıq da. Amma Benka eşitməyəndə Kallenin qulağına pıçıldayırdım: “Sən mənimsən”. Kalle-Loş da razılıqla mən tərəfə əyilirdi. At Benkanın nəyinə lazım idi ki, axı onun ata-anası, insana lazım olan hər şeyi vardı. Düzünə qalsa, Kalle-Loş bizə yox, pivə zavoduna məxsus idi. Biz yalnız onu özümüzünkü sanırdıq. Doğrudur, arabir özüm də buna inanırdım.
Bir dəfə Kalle ilə laqqırtı vurub dərsə gecikdim, müəllim soruşanda ki niyə gecikmişəm, bilmədim nə cavab verim. Axı müəllimə necə deyə bilərdim ki, qoca atla laqqırtı vururdum. Səhərlər pivə arabası uzun müddət gəlib çıxmayanda məktəbə Kalle-Loşla görüşməmiş qaçmalı olurdum. Arabaçıya acığım tuturdu ki, niyə diribaş deyil. Parta arxasında oturub qənd parçalarını, çörək qırıntılarını cibimdə fırladır, Kalledən ötrü darıxırdım. Fikirləşirdim ki, onu görənə kimi hələ bir neçə gün də keçəcək. Onda müəlliməm soruşurdu:
– Nədir, ay Busse, nəyin dərdini çəkirsən? Nə olub?
Susurdum, nə cavab verə bilərdim axı? Məgər müəllimə mənim Kalleni necə sevdiyimi başa düşə bilərdi?
İndi Kalle Benkanın ixtiyarındadır. Bu da düzdür! Madam ki mən yoxam, qoy Kalle Benkaya təsəlli versin.
Mənimsə qızıl yallı Miramisim var. Özü də gözlənilmədən tanış olmuşuq.
Bir dəfə axşam atamla oturub söhbətləşərək(lap Benka öz atası ilə olduğu kimi) planer düzəldərkən ona Kalle haqqında danışdım. Atam soruşdu:
– Mio, mənim Miom, at sevirsənmi?
– Bəli, sevirəm, – bacardığım qədər laqeyd cavab verdim ki, atam nəyəsə ehtiyacım olduğunu düşünməsin.
Ertəsi gün atamla bağda gəzərkən gördüm ki, qızılgüllərin arasıyla mənə tərəf bir at çapır. Heç zaman belə gözəl dördayaq yeriş görməmişdim. Külək atın qızıl yalını dalğalandırır, qızıl dırnaqları günəş işığında parlayırdı. At düz mənə tərəf gəlir, sevinclə kişnəyirdi. Heç vaxt belə coşqun kişnərti eşitməmişdim. Bir az qorxub atama sığındım. Ancaq atam möhkəm əli ilə atın yalından tutdu, at dayanıb yerindəcə durdu. Sonra qənd tapmaq ümidiylə yumşaq burnunu mənim cibimə toxundurdu. Kalle-Loş da eynilə bu cür edirdi. Xoşbəxtlikdən cibimdə qənd parçası vardı. Görünür, köhnə adətim üzrə cibimə qoymuşdum. At onu tapıb xırçıldada-xırçıldada yedi.
– Mio, mənim Miom, – atam dilləndi, – bu sənin atındır, adı da Miramisdir.
Ah, mənim Miramisim! Səni ilk baxışdanca sevdim. Bütün dünyanı gəzsən də, belə gözəl at tapa bilməzsən. O, qoca, əldən düşmüş işlək Kalleyə heç bir damcı da oxşamırdı. Miramis öz gözəl başını qaldırıb mənə baxana qədər, hər halda, heç bir oxşarlıq tapmadım. O zaman gördüm ki, gözləri eynilə Kalleninki kimidir. Bütün atların gözləri kimi çox sədaqətlidir.
Ömrümdə heç zaman ata minməmişdim. Atam məni Miramisə mindirdi.
– Bilmirəm sürə bilərəmmi?
– Mio, mənim Miom, – atam dedi. – Məgər sənin cəsur ürəyin yoxdurmu?
Əlimi cilova atan kimi bağdakı qovaq ağaclarının altı ilə çapmağa başladıq, gümüşü yarpaqlar ilişib saçlarımda qaldı.
Mən daha sürətlə çapırdım, Miramis ən hündür qızılgül kollarının üstündən tullanıb keçirdi. Yalnız bircə dəfə canlı çəpərə toxundu, arxamızca bir yığın çəhrayı ləçək uçuşdu.
Bu zaman bağa Yum-Yum gəldi. Məni at üstündə görəndə əl çalıb qışqırdı:
– Mio Miramisi çapır! Mio Miramisi çapır!
Mən atı saxlayıb Yum-Yumdan soruşdum ki, gəzmək istəyirmi. Necə istəməsin! O, dərhal ata sıçrayıb arxamda oturdu. Biz qızılgül bağlarının arxasınca uzanıb gedən yaşıl çəmənliklərlə çapmağa başladıq. Ömrümdə belə hislər keçirməmişdim.


Atamın krallığı böyükdür. Uzaq-uzaq ölkə isə onun torpaqları arasında ən böyüyüdür. O, şərqdən qərbə, şimaldan cənuba uzanır. Kralın qəsri ucalan ada Yaşıl Çəmənliklər adası adlanır.
– Gedək körfəzin o biri tərəfinə, dağların dalında Dənizarxası və Dağarxası ölkələr yerləşir. Onlar da atanın krallığına daxildir! – biz yaşıl çəmənliklərlə at çaparkən Yum-Yum mənə qışqırdı.
Ətrafımız çox gözəl idi: yumşaq, təravətli otlar, ala-bəzək çiçəklər… zümrüdü yaşıl təpələrdə isə yumşaqtüklü quzular otlayır. Balaca çoban tütəkdə şirin bir hava çalır. Mənə elə gəldi ki, onu əvvəllər eşitmişəm, amma harada eşitdiyimi yadıma sala bilmədim. Hər ehtimala qarşı Uplandsqatan küçəsində eşitmiş olaram, bu dəqiqdir.
Mən atı saxladım, biz söhbət eləməyə başladıq. Çobanın adı Nonno idi. Mən soruşdum ki, tütəyi mənə çalmağa verərmi. O nəinki tütəyi verdi, həm də mənə öz havasını öyrətdi.
– İstəyirsiz, sizə tütək düzəldim? – soruşdu. Söz yox ki, çox istəyirdk. Yaxınlıqda çay axırdı. Salxım söyüd budaqlarını çayın üzərinə sallamışdı. Biz sahildə oturub ayaqlarımızı suya saldıq, Nonno da bizə tütək düzəltməyə başladı. Dedi ki, tütəkdə çaldığı nəğmə dünyada ən qədim nəğmədir. Çobanlar onu min illər bundan əvvəl otlaqlarda çalırlarmış.
Biz tütək düzəltdiyinə və qədim nəğməni bizə öyrətdiyinə görə Nonnoya təşəkkür elədik. Sonra ata minib yolumuza davam etdik. Nonnonun tütəyinin zəifləyən səsi hələ bir xeyli müddət eşidildi.
– Bu tütəkləri saxlayaq, – Yum-Yuma dedim. – Hansımızdan biri dara düşsə, qoy tütəkdə çoban havasını çalsın.
Bu an Yum-Yum atdan yıxılmasın deyə əlləriylə məni arxadan tutdu və dedi:
– Hə, biz bu tütəkləri saxlayacağıq, əgər mənim tütəyimin səsini eşitsən, bil ki, səni çağırıram.
– Yaxşı, – cavab verdim, – sən də mənim tütəyimin səsini eşitsən, bil ki, mən də səni səsləyirəm.
– Oldu, – dedi Yum-Yum.
Mən düşündüm ki, indi o mənim ən yaxın dostumdur. Əlbəttə, atamı saymasaq. Atamı dünyada hamıdan çox sevirdim. Madam ki daha Benkayla görüşə bilmirəmsə, Yum-Yum mənim yaşıdım və ən yaxın dostumdur.
Nə yaxşı oldu! Mənim atam, Yum-Yumum, Miramisim var, indi mən azad külək kimi təpələri, çəmənləri dolaşa bilərəm. Əlbəttə, belə bir xoşbəxtlikdən adamın başı hərlənər.
– Bəs Dənizarxası və Dağarxası ölkələrə necə getmək olar? – Yum-Yumdan soruşdum. O cavab verdi:
– Sübh Şəfəqi körpüsündən keçməklə.
– Haradadır o körpü? – deyə maraqlandım.
– İndi görərsən, – Yum-Yum dedi. Doğrudan da, tezliklə körpünü gördüm. O elə nəhəng və uzun idi ki, deyərdin bəs ucu-bucağı yoxdur. Körpü günəşin işığında par-parparıldayırdı, elə bil qızılı günəş şüalarından düzəldilmişdi.
– Bu, dünyada ən böyük körpüdür, – Yum-Yum dedi. – O, Yaşıl Çəmənliklər adasını Dənizarxası ölkəylə birləşdirir. Amma gecələr kralın əmriylə onu qaldırırlar ki, biz Yaşıl Çəmənliklər adasında rahat yataq.
– Nə üçün? – soruşdum. – Gecə bizə kim hücum edə bilər ki?
– Cəngavər Kato!
O bu sözləri deyən kimi çöllərə soyuq gəldi, Miramis titrədi.
Cəngavər Kato haqqında birinci dəfəydi ki, eşidirdim, ucadan təkrar etdim:
– Cəngavər Kato!
Bunu demişdim ki, mənim də kürəyimdən gizilti keçdi.
– Qəddar cəngavər Kato, – Yum-Yum əlavə etdi.
Miramis həyəcanla kişnədi və biz susduq. Əlbəttə, çox istəyirdik ki, Sübh Şəfəqi körpüsündən keçək, amma atamdan icazə almamışdım axı. Buna görə də bağa qayıtdıq. Birinci səyahətimiz belə sona çatdı. Həmin gün Miramisi bir xeyli çimizdirdik, yalını daradıq, tumarladıq, Yum-Yumun anasının bizə verdiyi qəndə, çörəyə qonaq elədik.
Yum-Yumla bağda daxma düzəltmişdik. Bütün dadlı yeməkləri orada yeyirdik. Hər şeydən çox xoşumuza gələn şəkər tozu səpilmiş nazik kökələr idi. Kökə deyil, bal idi, bal. Benkanın anası da kökə bişirərdi, hərdənbir dadına baxırdım. Amma Yum-Yumun anasının bişirdiyi kökələr daha dadlı idi. Benka tez-tez mənə Vaksholmdakı bağ evində daxma düzəltməyindən danışırdı. Yaxşı olardı ki, ona yazıb Yum-Yumla düzəltdiyimiz daxmadan danışım. Yazardım ki, burada, Uzaq-uzaq ölkədə özümə elə gözəl daxma düzəltmişəm ki!

ULDUZLAR MUSİQİNİ XOŞLAYIRMI?
Ertəsi gün yenə ata minib Nonnonun yanına getdik. Əvvəlcə onu tapa bilmədik. Sonra təpənin dalından onun tütəyinin səsini eşitdik. Nonno otluqda oturub öz mahnısını çalırdı, qoyunları da sakit-sakit otlayırdı. Bizi görcək tütəyi dodaqlarından araladı, tüpürdü, gülərək dedi:
– Hə, bu da siz.
Gəlişimizə sevinirdi. Biz öz tütəklərimizi çıxardıq və üçümüz də çalmağa başladıq. Bizdə çox gözəl alınırdı, mən heç anlaya bilmirdim ki, belə gözəl tütək çalmağı haradan öyrənmişik.
– Heyif ki, bizim necə çaldığımızı heç kim eşitmir, – deyə ah çəkdim.
– Otlar bizə qulaq asır, – Nonno dedi. – Çiçəklər də, külək də. Ağaclar da bizi eşidir. Gör çayın üzərinə sallanan salxım söyüdlər necə sakit durub.
– Doğrudanmı, bu belədir? – soruşdum. – Bizim musiqi onların xoşuna gəlir?
– Çox xoşuna gəlir, – Nonno cavab verdi.
Biz hələ uzun müddət otlara, çiçəklərə, ağaclara, küləyə mahnı çaldıq. Mən yenə də heyifsilənirdim ki, adamlar bizi eşitmir. Onda Nonno təklif etdi:
– İstəyirsənsə, gedək bizə, nənəm üçün çalaq.
Bütün nağıllarda həmişə xeyirxah qocalar, qarılar olur. Mən hələ əsl canlı nənə görməmişdim. Dostumuz Nonnonun nənəsi ilə tanış olmaq mənimçün də maraqlıydı.
Quzuları, qoyunları, Miramisi də özümüzlə götürməli olduq. Bütöv bir karvan yarandı. Qabaqda Yum-Yum, Nonno və mən gedirdik, sonra qoyun-quzu, lap axırda da Miramis gəlirdi.
Biz tütək çala-çala təpələrdən, dərələrdən keçirdik. Bu şən səyahət, deyəsən, qoyun-quzunun xoşuna gəlmişdi, yolboyu hey mələşir, yan-yörəmizdə atılıb-düşürdülər.
Biz çox yol getdik. Nəhayət, Nonnonun evini gördük. Bu oyuncaq kimi bapbalaca daxma çiçəkləmiş jasmin və yasəmən kollarına qərq olmuşdu.
– S-s-s… – Nonno pıçıldadı. – Gəlin nənəni qorxudaq.
Nonno, Yum-Yum və mən pəncərənin qabağna düzüldük. Nonno komanda verdi:
– Bir, iki, üç!
Biz o dəqiqə şən-şən çalmağa, qoyun-quzu da oynaqlaşmağa başladı. Pəncərənin qabağında qoca, lap qoca bir nənə göründü. Bu, Nonnonun nənəsiydi. O əl çalıb ucadan dedi:


– Ay, nə gözəl musiqidir!
Bu nənə nağıllardakı nənələrə bənzəyirdi, amma əsl, canlı nənə idi.
Sonra biz daxmaya girdik. Nənə soruşdu ki, yemək istəyirikmi. Necə istəməyəydik, axı yolda bərk acmışdıq. Nənə çörək kömbəsi çıxardıb onu iri tikələrə böldü. Bu, qara çörək idi, amma mən ondan dadlısını yeməmişdim.
– Nə ləzzətlidir! – Nonnoya dedim. – Bu hara çörəyidir?
– Adi qara çörəkdir, – Nonno cavab verdi. – Gündəlik ruzidir, hər gün qarnımızı doydurur.
Miramis də bizimlə şam etməyin əleyhinə deyildi. O, başını pəncərədən içəri salıb astadan kişnəməyə başladı. Yaman gülüşdük, əcəb qiyamət oldu. Nənə isə əli ilə Miramisin ağzından tutub öz dadlı çörəyindən ona da verdi.
Sonra su içmək istədim, bunu Nonnoya dedim. O bizi bir bağa apardı, buradakı çeşmədən saf su axırdı. Nonno qədim badyanı bulağın gözünə tutdu və su götürüb bizə verdi. Ömrümdə belə sərin, dadlı su içməmişdim.
– Nə dadlıdır, – Nonnoya dedim. – Bu nə suyudur?
– Ən adi sudur, onunla hər gün susuzluğumuzu yatırırıq.
Miramis də içmək istədi, ona da su verdik, sonra isə qoyun-quzunu içizdirdik.
Nonnonun sürüsüylə birlikdə təpələrin arasındakı otlağa qayıtmaq vaxtı idi. Nənəsindən xahiş etdi ki, ona çoban bürüncəyi versin: gecələr qoyunlarla çöldə yatanda bu bürüncəyə bürünürdü. Nənəsi ona qəhvəyi rəngli bir bürüncək verdi. Xoşbəxt adamdır bu Nonno – çöldə təkcə gecələyə bilir. Mənə isə hələ belə xoşbəxtlik nəsib olmayıb. Benkayla valideynləri şəhər kənarına əsl turistlər kimi velosipedlə gedirdilər. Sakit bir meşə kənarında çadır qurur, yataq kisələrində gecələyirdilər. Benka inandırırdı ki, bundan yaxşısı yoxdur, mən də həvəslə inanırdım.
– Bəxtin gətirir, – dedim Nonnoya. – Gecə çöldə yata bilirsən.
– Sənə mane olan kimdir? – Nonno soruşdu. – Gedək mənimlə.
– Yox, – etiraz elədim. – Axşam evə qayıtmasam, atam narahat olar.
– Mən krala xəbər göndərərəm ki, sən çöldə gecələyəcəksən, – dostumuz Nonnonun nənəsi dedi.
– Mənim atama da, – Yum-Yum xahiş etdi.
– Yaxşı, bağbana da çatdıraram, – nənə razılaşdı.
Biz Yum-Yumla elə sevindik ki, qoyunlardan da betər atılıb-düşməyə başladıq.
Nənə bizə baxıb başını buladı:
– Şeh düşən kimi donacaqsınız. – Qəfil üzü tutuldu. – Məndə iki bürüncək də var.
O, daxmanın küncündəki köhnə sandığa tərəf gedib biri qırmızı, biri göy rəngli iki bürüncək çıxartdı.
– Qardaşlarımın bürüncəkləridir, – Nonno astadan dedi.
– Bəs qardaşların hanı? – soruşdum.
– Cəngavər Kato, – Nonno pıçıldadı. – Zalım cəngavər Kato onları əsir alıb.
Bu sözləri eşidən Miramis pəncərə arxasında elə kişnədi ki, elə bil kimsə onu vurmuşdu. Quzular qorxa-qorxa qoyunlara tərəf qaçışdı, qoyunlar isə yanıqlı səslə mələşdi, sanki axırları çatmışdı. Nənəm qırmızı bürüncəyi mənə, göyü Yum-Yuma verdi. Nonnoya çörək kömbəsi, bir səhəng bulaq suyu da verdi və biz yenə dərəli-təpəli yolumuza başladıq. Dostumuz Nonnonun qardaşlarının aqibəti məni məyus eləmişdi, amma yenə də gecəni çöldə keçirəcəyimə sevinirdim.
Biz təpənin ətəyində, salxım söyüdün şəffaf suya sarı əyildiyi yerdə dayandıq.
Böyük, isti bir tonqal qaladıq, dövrəsində oturub çörəkdən yedik, bulaq suyundan içdik.
Tezliklə duman çökdü və qaranlıq qatılaşdı, amma ocağın yanı isti və işıqlı idi.
Sonra bürüncəklərimizə büründük, bir-birimizə sığınıb tonqalın yanında uzandıq. Qoyun-quzu yanımızda uzanmışdı, Miramis isə yaxınlıqda ot gövşəyirdi. Biz küləyin otları xışıldatdığını eşidir, uzaqlarda yanan ocaqların şölələrini görürdük. Gecənin qaranlığında çoxlu tonqal alışırdı, axı Yaşıl Çəmənliklər adasında çobanlar hər gecə ocaq qalayırlar. Biz ot üstündə uzanıb tonqala baxır, qədim çoban nəğməsinə qulaq asırdıq.
Səmada ulduzlar sayrışırdı. Heç vaxt bundan böyük və parlaq ulduzlar görməmişdim. Uzanıb onlara baxdım, sonra arxası üstə çevrildim, bürüncəyə elə büründüm ki, isti olsun və ulduzlar haqda düşünməyə başladım. Maraqlıdır, görəsən, ulduzlar musiqini xoşlayırmı? Bunu Nonnodan soruşdum, cavab verdi ki, bəli, ulduzlar musiqini xoşlayır. Onda biz təzədən tonqalın ətrafında oturduq, tütəklərimizi çıxardıb öz çoban nəğməmizi ulduzlar üçün çalmağa başladıq.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/astrid-lindgren/mio-m-nim-miom-68289796/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

notes

1
Planer– mühərriksiz uçucu aparat