Uzuncorab Peppi
Uzuncorab Peppi
Astrid Lindqren
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Bütün dünya uşaqlarının böyük maraqla oxuduğu bu əsərdə “Toyuq” villasında valideynlərsiz yaşayan nadinc doqquzyaşlı qızcığazın şən və əyləncəli macəralarından bəhs edilir.
Astrid Lindqren
UZUNCORAB PEPPİ
1. PEPPİ “TOYUQ” VİLLASINA KÖÇÜR
I. Peppi “Toyuq” villasına köçür
Kiçik bir İsveç şəhərinin kənarında çoxdan bəri baxımsız qalmış bir bağ var. Bu bağda zamanın təsirindən köhnəlib-çürümüş bir ev durur. Uzuncorab Peppi həmin bu evdə yaşayır. O, doqquz yaşındadır, lakin təsəvvür edin ki, Peppi bu evdə tək-tənha olur. Onun nə atası var, nə anası. Sözün düzü, bunun öz üstün cəhətləri də var – oyunun ən qızğın çağında onu yatmağa çağıran olmur, könlündən konfet keçəndə isə kimsə onu balıq yağı içməyə məcbur etmir.
Əvvəllər, atası yanında olanda Peppi onu çox istəyirdi. Əlbəttə, bir zamanlar onun anası da olub, lakin Peppi onu xatırlaya bilmir. Peppi körpə ikən anası vəfat etmişdi. O inanırdı ki, anası indi göylərdə yaşayır və oradan həmişə öz qızına baxır. Ona görə Peppi tez-tez anasına əl eləyib deyir:
– Qorxma, ana! Məndən nigaran qalma.
Atasını isə Peppi çox gözəl xatırlayır. O, uzaq səfərlərə çıxan gəmi kapitanı idi. Onun gəmisi dənizləri, okeanları yarıb keçərdi. Peppi də həmişə atasının yanında olardı. Ancaq bir dəfə güclü fırtına qopdu və nəhəng dalğa atasını çəkib dənizə apardı və o, yox oldu. Bununla belə, Peppi inanırdı ki, günlərin bir günü atası qayıdıb gələcək. Çünki atasının dənizdə batmasını heç cür ağlına sığışdıra bilmirdi. Qız belə qərara gəlmişdi ki, atası zəncilərlə dolu olan bir adaya düşüb, özü də onların kralıdır və bütün günü başında qızıl tac gəzdirir. Peppi öyünərək təkrar-təkrar deyirdi:
– Atam zəncilərin kralıdır! Hər qızın belə atası ola bilməz! Atam qayıq düzəldib dalımca gələcək və mən zənci şahzadəsi olacağam.
“Toyuq” villası adlanan bu köhnə villanı atası neçə il əvvəl almışdı. Qocalıb artıq gəmi idarə etmək gücündə olmadıqda Peppi ilə bura köçmək fikrində idi. Atası dənizdə yox olandan sonra Peppi birbaş “Toyuq” villasına gəlib burada onun yolunu gözləməyə başladı. Otaqlarda mebel, mətbəxdə qab-qacaq vardı. Sanki hər şey Peppinin buradakı rahat güzəranı üçün hazırlanmışdı. Peppi atasının matrosları ilə vidalaşarkən sakit bir yay axşamı idi. Matroslar qızcığazı, qızcığaz da matrosları elə çox istəyirdi ki, ayrılanda yaman qüssələndilər. Peppi növbə ilə onların hər birinin alnından öpüb dedi:
– Salamat qalın, uşaqlar! Məndən nigaran olmayın!
Peppi özü ilə ancaq atasının bir zaman ona bağışladığı cənab Nilson adlı balaca meymuncuğazı, bir də ağzınacan qızıl pulla dolu böyük bir çamadanı götürmüşdü. Matroslar göyərtədə düzülüb qız gözdən itənədək kədərli-kədərli onun arxasınca baxdılar. Peppi bir dəfə də olsun geri dönmədən qəti addımlarla uzaqlaşırdı. Peppi döngəni burulanda matros Fridolf göz yaşını silərək dedi:
– Yola salmağa da qoymadı… Qəribə qızdır… Eh, onu heç tutub saxlamaq olardı…
O, düz deyirdi. Həqiqətən də, Peppi qəribə qız idi. Ən çox heyrət doğuran onun qeyri-adi fiziki qüvvəyə malik olması idi. Yer üzündə onunla bacara biləcək bir polis nəfəri də tapılmazdı. O istəsəydi, çox asanlıqla öz atını belə göyə qaldıra bilərdi. Həmin atı Peppi öz villasına köçdüyü gün almışdı. At Peppinin çoxdankı arzusu idi. Eyvanda ona yer də eləmişdi. Nahardan sonra Peppi həmin eyvanda bir fincan qəhvə içmək istədikdə atı asancana qucağına alıb bağa düşərdi.
“Toyuq” villasının qonşuluğunda bağ-bağat içində başqa bir ev də var. Həmin evdə ata, ana və iki qəşəng uşaq – oğlan və qız yaşayırlar. Oğlanın adı Tommi, qızınkı isə Annikadır. Bunlar tərbiyəli, sözəbaxan, mehriban uşaqlardır. Tommi heç vaxt heç kimdən heç nə istəmir və anasının bütün tapşırıqlarını sözsüz yerinə yetirir. Annika da istədiyinə nail olmayanda şıltaqlıq etmir və özünün tərtəmiz kraxmallı çit paltarında çox yaraşıqlı görünür. Tommi və Annika mehriban-mehriban öz bağlarında oynasalar da, bəzən darıxar, özlərinə bir dost arzulayardılar. Peppi hələ dəniz və okeanlarda atası ilə üzən zaman Tommi ilə Annika bəzən hasara dırmaşar, “Toyuq” villasına baxıb deyərdilər:
– Heyif ki, o evdə heç kim yaşamır. Kaş bu evə uşaqlı bir ailə köçəydi. Lap qiyamət olardı.
Xoş yay axşamı Peppi ilk dəfə öz villasına qədəm qoyanda Tommi və Annika evdə yox idilər. Anası onları bir həftəliyə nənəsigilə qonaq göndərmişdi. Ona görə də axşamçağı nənəsigildən qayıdan uşaqlar qonşu evə kiminsə köçdüyünü heç ağıllarına da gətirə bilməzdilər. Səhər uşaqlar küçə qapısının ağzında durub nə işlə məşğul olacaqları haqda düşünürdülər. Elə bu vaxt qonşu evin qapısı açıldı və bir qız küçəyə qaçdı. Bu qız Tommi və Annikanın gördükləri qızlardan ən qəribəsi idi.
Uzuncorab Peppi səhər gəzintisinə çıxmışdı. Onun qəribə görkəmi vardı: sıx, sarışın hörüklərinin hərəsi bir yana baxırdı; çil-çil burnu bapbalaca kartofa oxşayırdı, iri dişləri ağarırdı. Əynindəki mavi rəngli paltarının bəzi yerlərinə qırmızı parçadan quraq verilmişdi. Yəqin, mavi rəngli parça çatmayıbmış. Uzun, ağır ayaqlarının birinə qəhvəyi, o birinə isə qara rəngli uzun corab geymişdi. Çox böyük qara ayaqqabıları isə elə bil indicə ayağından çıxacaqdı. Bu ayaqqabıları atası Cənubi Afrikadan almışdı ki, Peppi böyüyəndə geysin.
Tommi və Annika bu yad qızın çiynindəki meymunu gördükdə heyrətdən donub-qaldılar. Meymuncuğazın əynində göy şalvar, sarı gödəkcə, başında isə ağ həsir şlyapa vardı.
Peppinin bir ayağı səkidə, o biri ayağı yolun ortasında idi. Elə beləcə də gedirdi. Tommi və Annika gözlərini ondan çəkmir, qız döngəni burulanacan arxasınca baxırdılar. Çox keçmədi ki, o yenə geri qayıtdı, lakin indi daldalı gəlirdi. Tommi və Annikagilin qapılarına çatanda ayaq saxladı. Bir anlıq uşaqlar dinməzcə baxışdılar. Nəhayət, Tommi soruşdu:
– Xərçəng kimi daldalı niyə yeriyirsiniz?
– Xərçəng kimi daldalı yeriyirəm? – Peppi suala sualla cavab verdi. – Deyəsən, biz azad ölkədə yaşayırıq, eləmi? Məgər hər bir kəs istədiyi kimi yeriyə bilməz? Onu da bilin ki, Misirdə hamı belə yeriyir və bu heç kəsi zərrə qədər də təəccübləndirmir.
– Haradan bilirsən? – Tommi xəbər aldı – Axı sən Misirdə olmamısan…
– Nə?! Mən Misirdə olmamışam?! – Peppi özündən çıxdı. – Elə isə yadında saxla: mən Misirdə də olmuşam, hələ desən bütün dünyanı da gəzib-dolaşmışam, hər cür əcaib şeylərə də doyunca tamaşa eləmişəm. Mən xərçəng kimi daldalı yeriyən insanlardan da maraqlı şeylər görmüşəm. Əgər hindlilər kimi mən də küçədə əllərim üstə gəzsəydim, onda, görəsən, nə deyərdin?
Tommi dedi:
– Bəsdir, yalan danışma!
Peppi bir dəqiqə susub kədərlə dedi:
– Elədir, mən yalan danışıram.
Annika da, nəhayət, ürəklənib dilləndi:
– Başdan-ayağa yalandır!
Peppi daha çox kədərləndi:
– Düzdür, başdan-ayağa yalandır. Çünki mən olub-olmayan şeyləri hərdən çaşbaş salıram. Axı anası göylər məleykəsi, atası okeandakı adada zənci kralı olan balaca qızdan necə tələb edə bilərsən ki, o, həmişə doğru danışsın. – Peppinin çil-çil üzü güldü. – Onu da bil ki, bütün Belçika Konqosunda doğru danışan adam tapılmaz. Orda hamı bütün günü yalan danışır. Odur ki təsadüfən sizə yalan desəm, məndən inciməyin. Axı mən uzun müddət Belçika Konqosunda yaşamışam. Buna baxmayaraq biz dost ola bilərik, elə deyilmi?
– Əlbəttə! – Tommi ucadan səsləndi və əmin oldu ki, bu günü cansıxıcı adlandırmaq olmaz.
Peppi soruşdu:
– Gəlsəniz indi mənimlə səhər yeməyinə bizə gedəsiniz, hə?
– Doğrudan a, – Tommi razılaşdı. – Nə üçün də getməyək? Getdik!
– Qiyamət olar! – Annika da çığırdı. – Gedək! Tez olun, gedək!
– Dayanın, – birdən Peppi nəsə xatırladı. – Mən əvvəlcə sizi cənab Nilsonla tanış etməliyəm.
Meymuncuğaz bu sözləri eşitcək şlyapasını çıxarıb ədəblə baş əydi.
Peppi sınıq-salxaq qapını itələyib açdı, uşaqlar çınqıl döşənmiş cığırla evə tərəf getdilər. Bağda mamır basmış nəhəng ağaclar ucalırdı. Sanki bu ağaclar başlarına dırmaşmaq üçün yaranmışdı. Uşaqların üçü də eyvana qalxdı. Eyvanda bir at durmuşdu. O, başını şorba qabına salıb yulaf gövşəyirdi.
– Mənə bax, bu at eyvanda niyə durub? – Tommi təəccüblə soruşdu.
Peppi fikirli halda dedi:
– Çünki mətbəxdə əl-ayağa dolaşa bilər, qonaq otağında isə çoxlu mebel olduğundan özünü narahat hiss edərdi.
Tommi və Annika ata baxıb evə girdilər. Burada mətbəxdən başqa daha iki otaq – yataq və qonaq otağı vardı. Tommi və Annika ehtiyatla ətrafa göz gəzdirirdilər.
– Sən burda lap tək qalırsan? – Annika qorxmuş halda soruşdu.
– Əlbəttə yox, biz burda üçümüz qalırıq: cənab Nil-son, at və mən.
– Bəs atan-anan yoxdur?
– Yoxdur.
– Bəs axşamlar sənə kim “yatmaq vaxtıdır” deyir?
– Özüm. Əvvəlcə çox mehribanca özümə deyirəm: “Peppi, uzan yat”. Qulaq asmasam, onda ciddi təkrar edirəm. Bu da faydasız olanda mən yamanca özümü cəzalandırıram. Bildin?
Tommi və Annika deyilənləri büsbütün başa düşməsələr də, fikirləşdilər ki, bəlkə, bu o qədər də pis deyil.
Peppi üç yumurtanı unla çalıb tavada kökə bişirdi. Uşaqlar ləzzətlə yedikdən sonra o, təzə dostlarını qonaq otağına dəvət etdi. Qonaq otağında bircə komod qoyulmuşdu. Onun saysız-hesabsız xırda gözləri vardı. Peppi komodun gözlərini bir-bir açaraq qoruduğu qiymətli şeyləri Tommi və Annikaya göstərməyə başladı.
Burada nadir quş yumurtaları, qəribə balıqqulaqları, rəngbərəng dəniz daşları vardı. Atası ilə dünya səyahətinə çıxdığı zamanlar Peppinin aldığı naxışlı qutucuqlar, gümüşü haşiyəli xırda, incə güzgülər, muncuqlar və başqa-başqa qəribə şeylər də vardı. Peppi elə bu vaxt təzə dostlarına yadigar olaraq bir şey bağışlamaq istədi. Sədəf dəstəkli xəncəri Tommiyə, üstündə çoxlu ilbiz həkk olunmuş mücrünü isə Annikaya bağışladı. Mücrünün içində balaca yaşılqaş bir üzük də vardı.
Peppi uşaqlara dedi:
– İndi isə hədiyyələrinizi götürüb evinizə gedin. Çünki indi getməsəniz, sabah bura gəlməyə sizə icazə verməzlər.
Tommi ilə Annika da bu fikirdə idilər. Odur ki durub evlərinə yollandılar. At yeməyini yeyib qurtarmışdı. Uşaqlar qaçaraq bağdan çıxanda cənab Nilson papağını yelləyib onlarla vidalaşdı.
II. Peppi davaya düşür
Ertəsi gün Annika yuxudan erkən oyandı. Cəld yatağından qalxıb səssizcə qardaşına yanaşdı:
– Oyan, Tommi, – pıçıldayıb qardaşının qolundan dartmağa başladı. – Tez ol, oyan, yenə o iri çəkməli qəribə qızgilə gedək.
Tommi dərhal gözlərini açıb dedi:
– Yuxuda gördüm ki, bizi çox maraqlı hadisə gözləyir. Amma dəqiq nə olduğunu xatırlaya bilmirəm.
İkisi də vanna otağına qaçdı; tələsik əl-üzlərini yuyub dişlərini fırçaladılar, geyindilər və həmişəki vaxtdan bir saat tez mətbəxə düşüb masa arxasında oturdular. Təəccüblə onlara baxan anaları soruşdu:
– Belə tezdən niyə durmusunuz? Hara tələsirsiniz?
– Qonşu evə köçən qızın yanına gedirik, – Tommi cavab verdi. Annika da əlavə etdi:
– İstəyirik bütün günü onunla oynayaq.
Peppi bu səhər kökə bişirməyə hazırlaşırdı. O, çoxlu xəmir yoğurub elə döşəmədəcə yaymağa başladı. Elə bu zaman qapının zəngi çalındı.
Dəyirmançı kimi başdan-ayağa una bulaşmış Peppi cəld ayağa qalxıb qapını açmağa cumdu. O, Tommi və Annika ilə əl verib görüşəndə hər üçü una bulaşdı.
– Mənə baş çəkdiyiniz üçün sizə minnətdaram, – Pep-pi önlüyünü dartıb çıxaranda un dumanı qalxdı.
Bolluca un tozu udmuş Tommi və Annikanı öskürək tutdu.
Peppi yenə oxlovu əlinə aldı.
Sandığın üstündə oturmuş Tommi və Annika kinoya baxırlarmış kimi Peppinin döşəmədə necə xəmir yaymağına, kökələri necə tavalara tullamağına və tavaları sobaya qoymağına tamaşa edirdilər.
– Vəssalam, – Peppi sonuncu tavanı da, nəhayət, sobaya basıb qapağını çırparaq örtdü.
Tommi xəbər aldı:
– İndi biz nə edəcəyik?
– Sizin nə etmək istədiyinizi bilmirəm, mən isə avaraçılıq etməyəcəyəm. Axı mən dilektoram… Dilektorun isə bircə dəqiqə də boş vaxtı olmur.
– “Dilektor” nə deməkdir? – Tommi xəbər aldı.
– Dilektor – həmişə və hər yerdə qayda-qanun yaradan deməkdir. – Yer üzündə o qədər dağılıb qalmış şey-şüy var ki… biri o şeyləri nizama salmalıdır, ya yox? Bax bunu dilektor edir!
Annika soruşdu:
– Nə şey-şüy?
– Cürbəcür şey-şüy. Qızıl külçələr, dəvəquşu lələkləri, ölü siçovullar, rəngbərəng nabatlar, balaca qaykalar və başqa nə bilim nələr…
Tommi və Annika belə qərara gəldilər ki, nizam yaratmaq çox maraqlıdır və onlar da dilektor olmaq istədilər. Üstəlik, Tommi dedi ki, qayka yox, qızıl külçə tapmaq ümidindədir. Peppi də əlavə etdi:
– Görək bəxtimizə nə çıxacaq. Hər halda, bir şey taparıq. Amma yubanmaq olmaz. Yoxsa bir də gördün ki, başqa dilektorlar tökülüşüb gəldilər və buralarda atılıb qalmış bütün qızıl külçələrini daşıyıb apardılar.
Üç dilektor yubanmadan yola düşdü. Onlar əvvəlcə evlərin ətrafında qayda yaratmağı qərara aldılar. Çünki Peppi dedi ki, yaxşı şeylər, adətən, yaşayış yerlərinin yaxınlığında olur, hərçənd bəzən meşə cəngəlliklərində də qayka tapmaq mümkündür.
– Yadımdadır, mən səyahətlərin birində Borneo adasının cəngəlliklərində qayda yaratmaq istədim. İnsan ayağı dəyməyən o cəngəllikdən heç bilirsiniz nə tapdım?.. Əsl süni insan ayağı, özü də təptəzə. Sonra onu təkayaqlı şikəst qocaya bağışladım və o dedi ki, belə qiyamət taxta parçasını heç bir pula ala bilməzdi.
Tommi və Annika əsl dilektora bənzəmək üçün gözlərini Peppiyə zilləmişdilər. Peppi isə bu səkidən o səkiyə qaçır, uzağı yaxşı görmək üçün əlini gözünün üstünə qoyur və yorulmadan nəsə axtarırdı.
– Nə tapsan özünə götürmək olar? – Annika soruşdu.
– Yerdən nə tapsan olar, – Peppi razılaşdı.
Onlar yollarına davam etdilər. Birdən Peppi dəlicəsinə bağırdı:
– İndi mən doğrudan da nəsə tapmışam! – Otluğun içinə atılmış paslı konserv qutusunu göstərdi. – Bax buna deyərəm tapıntı! Bax bu lap əla oldu! Belə qutu həmişə kara gələr.
Tommi təəccüblə qutuya baxıb soruşdu:
– O nəyə kara gələr?
– Nəyə desən. Birincisi, onun içinə pryanikləri qoymaq olar və o, Pryanikli Qiyamət Qutuya çevrilər.
Peppi paslı və deşikli qutuya diqqətlə baxıb dedi:
– Onu başa da qoymaq olar. Bax belə! Baxın, o mənim bütün üzümü örtdü. Gör necə qaranlıq oldu! İndi mən gecə oyunu oynayacağam.
Peppi başında qutu küçədə obaş-bubaşa qaçmağa başladı, axırda məftil parçasına ilişib yerə sərələndi. Qutu cingilti ilə qanova diyirləndi.
– Gördünüz, – Peppi qutunu qaldırdı. – Bax bu qutu olmasaydı, burnum əziləcəkdi.
– Məncə, o qutunu başına taxmasaydın, – Annika əlavə etdi, – heç məftilə də ilişməzdin…
Peppinin sevincək səsi Annikanın sözünü kəsdi. O, sap çarxı tapmışdı:
–Bu gün bəxtim yamanca gətirir! Gör bir nə yaxşı balaca çarxdır! Bu çarxdan elə sabun köpükləri üfürüb çıxartmaq olar ki! Sap keçirdib boynumdan muncuq kimi də asa bilərəm. Mən sap üçün evə getdim.
Elə bu zaman çəpərlərdən birinin doqqazı açıldı və bir qız təşvişlə küçəyə çıxdı. Onun bərk qorxduğu üzündən görünürdü. Buna səbəb beş oğlan uşağının onu təqib etməsi idi. Oğlanlar onu dövrəyə alıb divara dirədilər. Beşi də qızı əzişdirməyə başladı. Qız ağladı və qorunmaq üçün əlləri ilə üzünü örtdü.
– Döyün onu, uşaqlar! – oğlanlardan ən böyüyü və güclüsü qışqırdı. – Elə döyün ki, bir də bizim küçəyə ayaq basmasın.
– Ay aman! – Annika qışqırdı. – Onlar Villeni döyürlər!.. Yaramazlar!
Tommi də əlavə etdi:
– O zorbanın adı Benqtdir. Yaman davakardır, özü də pis oğlandır. Ora baxın, beşi də bir qızın üstünə düşüb!
Peppi oğlanlara yanaşıb şəhadət barmağını Benqtin kürəyinə vurdu.
– Ey, balaca Ville ilə təkbətək dalaşsana! Niyə onu təkləmisiniz?
Benqt geri dönüb əvvəllər burada rast gəlmədiyi qızı gördü. Bəli, bəli, qətiyyən tanımadığı bu qız hələ bir cürət edib barmağı ilə də onu vurmuşdu. O, heyrətdən bir anlıq yerində donuxub qaldı, sonra barmağı ilə Peppini göstərərək dedi:
– Hey, uşaqlar, Villedən əl çəkin. Bu eybəcər müqəvvaya bir baxın!
O, gülməkdən uğunub getdi, əlləri ilə dizlərindən yapışaraq qəhqəhə çəkirdi. Oğlanlar dərhal Peppini dövrəyə aldılar, Ville isə göz yaşlarını silə-silə sakitcə Tomminin yanına çəkildi.
– Siz bir onun saçlarına baxın! – Benqt sakitləşmirdi. – Alov kimi yanır. Ayaqqabılarına, ayaqqabılarına bir bax! Hey, bəri bax, o ayaqqabılarının birini mənə borc versənə, çoxdandır ki, qayıqda gəzmək istəyirdim, bilmirdim haradan tapım.
O, Peppinin hörüyündən yapışdı və qəsdən üz-gözünü büzüb əlini çəkdi.
– Ay aman, əlim yandı!
Oğlanların beşi də Peppinin ətrafında atılıb-düşərək “Kürən! Kürən!” – deyə bağırışırdı.
Peppi isə onu dövrəyə almış oğlanların arasında durub ürəkdən gülürdü.
Benqt güman edirdi ki, qız hirslənəcək, bəlkə də, ağlayacaq. Sözlə qızı özündən çıxartmaq mümkün olmadığını gördükdə Benqt onu itələdi.
– Xanımlarla nəzakətlə rəftar etmək lazımdır, – Pep-pi güclü əlləri ilə Benqti qamarlayıb yuxarıya elə tulladı ki, o, yaxınlıqdakı tozağacının budağından asılı qaldı. Sonra da o biri oğlanı qamarlayıb başqa bir budağa atdı. Üçüncünü villa qapısının kəlləsinə tulladı. Dördüncü hasarın üstündən uçaraq birbaş gül ləkinə düşdü. Beşinci oğlanı isə yolda durmuş oyuncaq arabacığına basdı.
Peppi, Tommi, Annika və Ville sükut içərisində dayanıb heyrətdən dilləri tutulmuş oğlanlara baxırdılar.
– Ay qorxaqlar! – Peppi, nəhayət, çığırdı. – Beşiniz də bir qızın üstünə hücum etmisiniz – bu axmaqlıqdır! Tfu, nə pis uşaqlarsınız… Ayıb olsun sizə! Tommi, Annika, biz evə getməliyik. Ville, bir də onlar cürət edib barmaqlarının ucu ilə belə sənə toxunmuş olsalar, mənə xəbər verərsən.
Peppi başını yuxarı qaldırıb budaqda hələ də asılı qalmış, qorxusundan cınqırını çıxarmayan Benqtə dedi:
– Bəlkə, saçlarımın rəngindən, ayaqqabılarımın böyüklüyündən yenə də nəsə demək istəyirsən? Hələ ki burdayam, döşə gəlsin, utanma.
Lakin Benqtin ağzını açmağa belə halı qalmamışdı. Peppi tələsmədən dəmir qutunu və çarxı yerdən götürüb Tommi və Annika ilə evlərinə yollandı.
Öz villalarına çatanda Peppi dedi:
– Əzizlərim, heç bilirsiniz mən necə təəssüflənirəm: mən iki qiyamət şey tapdım, amma siz heç nə tapma-mısınız. Həvəsdən düşməyin, bir az da axtarın. Tommi, bəlkə, sən bax o böyük ağacın oyuğuna baxasan? Di-lektorlar belə ağacları yoxlamamış ötüb-keçməzlər.
Tommi dedi ki, onsuz da nə özü, nə də bacısı dəyərli bir şey tapa bilməyəcəklər. İndi ki Peppi xahiş edir, o axtarar və əlini oyuğa saldı.
– Bu nədir belə? – Tommi təəccüblə qışqırdı və oyuqdan meşin üzlü, yaraşıqlı cib dəftərçəsi və balaca gümüşü karandaş çıxartdı. – Möcüzədir! – Tommi öz tapdığına maraqla baxırdı.
– Gördün! İndi gördün ki, dünyada dilektor olmaqdan yaxşı iş yoxdur. Annika, indi də sən o kötüyün altını eşələ. Adətən, qoca kötüklərin altından əla şeylər tapmaq olur.
Peppinin məsləhətinə əməl edən Annika kötüyün altından qırmızı mərcan boyunbağı tapdı. Təəccübdən ağızları açıla qalmış bacı-qardaş qərara gəldilər ki, bundan sonra həmişə dilektor olacaqlar. Birdən Peppinin yadına düşdü ki, bu gün səhərə yaxın yuxulamışdı və o, dərhal yatmaq istədi.
– Xahiş edirəm, mənimlə yataq otağına gedək, üstümü yorğanla əməlli-başlı basdırın.
Peppi çarpayısının qırağında oturub ayaqqabılarını çıxartmağa başlayanda fikirli-fikirli dedi:
– Yaramaz Benqt! Qayıqda gəzmək istəyinə bir bax!
– Nifrətlə çımxırdı. – Onun dərsini gələn dəfə verərəm!
Tommi ədəblə soruşdu:
– Peppi, doğrudan, sənin ayaqqabıların niyə belə iridir?
– Elə rahatdır, – Peppi yatağına uzandı. O, ayaqlarını balışın üstünə qoyub, başını yorğanın altında gizlədib yatmağa vərdiş etmişdi.
– Qvatemalada hamı belə yatır. Məncə, bu, yeganə doğru və düzgün yatmaq üsuludur. Belə yatmaq çox rahatdır. Siz laylaysız yuxulaya bilirsiniz? Mən mütləq özümə laylay çalmalıyam, yoxsa gözlərimə yuxu getməz.
Bir saniyə keçməmişdi ki, Tommi və Annika yorğanın altından anlaşılmaz qəribə səslər eşitdilər. Peppi özünə laylay çalırdı. Uşaqlar onu narahat etməmək üçün barmaqlarının ucunda qapıya tərəf getdilər. Otaqdan çıxanda bir daha geri dönüb balışın üstündə ancaq Peppinin ayaqlarını gördülər.
III. Peppi məktəbə gedir
Tommi və Annika məktəbdə oxuyurdular. Hər gün səhər saat səkkizdə çantalarını götürür, əl-ələ verib yola düzəlirdilər.
Bu zaman Peppi ya cənab Nilsonu geyindirib bəzəyir, ya at minir, ya da idman edirdi. Sonra Peppi rahatca mətbəxdə oturub iri fincanda qəhvə içər və pendirlə bir neçə dilim çörək yeyərdi.
Tommi ilə Annika məktəbə gedəndə həsrətlə “Toyuq” villasına baxardılar. Çünki məktəbə getmək istəmirdilər, bütün günü Peppi ilə oynamaq arzusunda idilər.
Bir gün yenə Tommi və Annika dərslərini hazırlayıb Peppinin yanına gəlmişdilər. Onlar Peppini dilə tutmağa başladılar. Tommi bic-bic Peppiyə baxıb dedi:
– Sən heç təsəvvür edə bilmirsən ki, bizim necə qiyamət müəllimimiz var!
– Heç bilmirsən bizim sinif necə maraqlıdır, – Annika da onun sözünə qüvvət verdi. – Mən bir gün məktəbə getməsəm, dəli olaram!
Tommi yenidən sözə başladı:
– Özü də orda çox oturmaq lazım deyil. Ancaq saat ikiyədək.
Annika yenə qardaşının sözünə qüvvət verdi:
– Ancaq saat ikiyədək, başa düşürsənmi, gözünü açıb-yumunca budur, zəng çalınır. Bundan başqa, tətillər olur: Milad, pasxa, yay…
Peppi fikrə getdi, lakin əvvəlki kimi susurdu. Birdən o, ciddiyyətlə dedi:
– Bu, böyük ədalətsizlikdir. Mən bununla heç cür razılaşa bilmərəm.
– Nə ədalətsizlikdir? – Tommi təəccübləndi.
– Dörd aydan sonra Milad günləri olacaq və sizin Milad tətilləri başlanacaq. Bəs mənim üçün nə başlanacaq? – Peppi ağlamsındı. – Mən günü sabahdan məktəbə gedəcəyəm.
Tommi və Annika sevinclərindən əl çaldılar.
– Ura! Ura! Deməli, biz sabah düz səkkizdə səni qapımızın ağzında gözləyəcəyik.
Peppi dedi:
–Yox. Saat səkkiz mənim üçün tezdir. Bir də ki mən məktəbə atla gedəcəyəm.
Peppi saat onda atı bağa çıxartdı və yola düşdü. Bir neçə dəqiqədən sonra şəhərin bütün sakinləri özlərini pəncərələrin qabağına atdılar: onlar heyrət dolu gözlərlə belində balaca bir qızcığaz oturmuş yel kimi ötən ata baxırdılar. O çaparaq həyətə girdi, atdan yerə endi və atı ağaca bağladı. Peppi yaxınlaşıb sinfin qapısını elə bərk açdı ki, uşaqlar bu qəfil səsdən yerlərindən sıçradılar. Qız şlyapasını yelləyib ucadan qışqırdı:
– Salam! Güman edirəm ki, mən gecikməmişəm?
Tommi və Annika müəlliməni xəbərdar etmişdilər ki, məktəbə Uzuncorab Peppi adlı təzə bir qız gələcək. Müəllimə onsuz da Peppi barədə eşitmişdi – hamının bir-birindən xəbərdar olduğu bu balaca şəhərdə qız haqqında çox şayiələr dolaşırdı. Müəllimə mehriban və nəcib insan olduğundan məktəb Peppinin xoşuna gəlsin deyə əlindən gələni etməyə hazır idi.
Peppi dəvətsiz-filansız keçib boş skamyada oturdu. Lakin müəllimə onu töhmətləndirmədi, əksinə, çox mehribanlıqla dedi:
– Əziz Peppi məktəbimizə xoş gəlib. Ümidvaram ki, bura sənin xoşuna gələcək və oxuyub çox şey öyrənəcəksən.
– Mən də ümidvaram ki, yaxın günlərdə mənim Milad tətillərim başlanacaq, – Peppi cavab verdi. – Elə ona görə də bura gəlmişəm.
– İndi zəhmət çək, adını bütünlüklə de, səni də şagirdlərin siyahısına yazım.
– Mən Peppilotta Viktualina Rolqardinayam. Atam – Dənizlərin Qənimi, hazırda zənci kralı, kapitan Uzun-corab Efroimdir. Hamı məni Peppi çağırır.
– Aydındır, onda biz də səni Peppi çağırarıq. İndi görək sən nə bilirsən? Hesabdan başlayaq. Peppi, de görüm, yeddi üstəgəl beş neçə eləyər?
Peppi təəccüblə və narazı halda müəlliməyə baxdı:
– Sən boyda adam bunu bilməyəndən sonra mən haradan bilim?
Heyrətdən uşaqların gözləri kəlləsinə çıxdı. Müəllimə isə mülayimcə başa saldı ki, sinifdə belə cavab verməzlər, müəllimə müraciət edəndə “siz” deyərlər və “freken” çağırarlar.
– Xahiş edirəm, bağışlayın, – Peppi pərt oldu. – Mən bunu bilmirdim, bir də belə etmərəm.
– Ümidvaram. Bax sən sualıma cavab vermək istəmədin, mən isə əvəzində həvəslə hesablayaram: yeddi üstəgəl beş edər on iki.
– Buna bir bax a! – Peppi qışqırdı. – Əgər sən özün hesablaya bilirdinsə, onda məndən niyə soruşurdun? Bay, yenə sizə “sən” dedim, bağışlayın.
Peppi qulağından bərk çimdik almaqla özünü cəzalandırdı.
Buna fikir verməyən müəllimə başqa bir sual verdi:
– Peppi, indi de görüm, səkkiz üstəgəl dörd neçə edər?
– Məncə, altmış yeddi, – Peppi cavab verdi.
– Xeyr, səkkiz üstəgəl dörd edər on iki.
– Dostum, bu ki lap ağ oldu! Elə indicə dedin ki, beş üstəgəl yeddi edər on iki. Axı məktəbdə də bir qayda-qanun olmalıdır! Əgər bu hesablamalar səni çox maraqlandırırsa, yerindəcə otur, istədiyin qədər hesabla, biz də həyətə çıxıb qaçdı-tutdu oynayaq… Vay, deyəsən, yenə “sən” dedim. Axırıncı dəfə məni bağışlayın.
Müəllimə dedi ki, bu dəfə də onu bağışlayır, görünür, hesabdan ona hələlik sual vermək lazım deyil, yaxşısı budur, başqa uşaqlardan soruşsun.
– Tommi, bu məsələnin həllini tap: Lizanın yeddi, Akselin doqquz alması vardı. Onların birgə neçə alması vardı?
– Hə, Tommi, hesabla görək, – Peppi birdən sözə qarışdı. – Onu da de görək, onlar almaları kimin bağından dərmişdilər?
Freken yenə özünü eşitməzliyə qoyub Annikadan soruşdu:
– Annika, indi sən cavab ver. Qustav dostları ilə ekskursiyaya çıxır. Ona bir kron yolpulu verirlər. Qayıdanda onun yeddi eresi qalır. Qustav yolda nə qədər xərcləyib?
Peppi yenə dedi:
– Mən isə bilmək istərdim: nə üçün bu oğlan belə bədxərclik edirdi? O bu pula nə almışdı?
Müəllimə güman edirdi ki, bəlkə, Peppi qiraətlə maraqlandı. Şkafdan kirpi şəkli çəkilmiş bir karton çıxartdı. Şəklin altında iri “K” hərfi yazılmışdı.
– Peppi, indi sənə maraqlı bir şəkil göstərəcəyəm. Bax bu, Kir-pi-dir. Bu isə “K” hərfidir.
– Ola bilməz! Mən isə elə bilirdim ki, “K” bir-birinə yapışıq iki xırda və bir böyük çöpdür. Xahiş edirəm, kirpi ilə çöplərin oxşarlığını deyəsiniz.
Müəllimə Peppiyə cavab verməyib ilan şəkli çəkilmiş başqa bir karton çıxartdı və dedi ki, şəklin altındakı “İ” hərfidir.
– İlanlardan söhbət düşəndə Hindistanda nəhəng bir ilanla necə əlbəyaxa olduğum yadıma düşür. Heç təsəvvür edə bilməzsiniz, o ilan necə qorxulu idi: uzunluğu on dörd metr, özü də eşşəkarısından qəzəbli. Hər gün o, azı, beş hindli udar, iki körpə uşağı isə qəlyanaltı edərdi. Bir gün həmin ilan məni də udmaq meylinə düşdü. Bədənimə sarıldı, lakin özümü itirmədim, var gücümlə onun kəlləsindən elə vurdum ki, ilan ufuldayıb yerə sürüşdü…
– Kim nə bacarır çəksin, – deyib freken stolun arxasında oturdu və dəftərləri yoxlamağa başladı. Bir dəqiqə keçməmiş müəllimə başını qaldıranda gördü ki, rəsm çəkən yoxdur, hamı Peppiyə baxır. Peppi döşəmədəcə uzanıb şəkil çəkirdi. Müəllimə əsəbi halda dedi:
– Peppi, sən niyə kağızda çəkmirsən?
– Mən çoxdan kağızı şəkillə doldurmuşam. Mənim atım o balaca vərəqə sığışmadı. İndi onun qabaq ayaqlarını çəkirəm, quyruğuna çatanda gərək dəhlizə çıxam.
Burada müəllimənin səbri tükəndi, uşaqlara dedi ki, oynamağa məktəbin həyətinə çıxsınlar, çünki Peppi ilə tək danışmalıdır. Uşaqlar sinifdən çıxan kimi Peppi müəlliməyə yanaşdı:
– Freken, mənə maraqlı idi görüm məktəbdə nə ilə məşğul olurlar. Məni bir daha burada görməzsiniz. Başım lap gic gedir.
Lakin müəllimə dedi ki, çox təəssüf edir, xüsusən ona görə ki Peppi özünü yaxşı aparmaq istəmir.
– Sən özünü pis aparırsan. Belə uşaqları biz məktəbdən qovuruq.
– Yəni mən özümü pis apardım? – Peppi təəccübləndi. – Doğru sözümdür, mən heç bunu bilmirdim.
Peppi səmimiqəlbdən elə peşman olmuşdu ki, adamın ona ürəkdən yazığı gəlirdi. O, bir az susub dili topuq çala-çala dedi:
– Freken, sən çox mehribansan. Ona görə sənə bunu yadigar verirəm.
Peppi cibindən qızıl zınqırov çıxarıb müəllimənin stolunun üstünə qoydu. Müəllimə dedi ki, belə qiymətli hədiyyəni ala bilməz.
– Freken, xahiş edirəm, mənim hədiyyəmi rədd etmə, yoxsa sabah yenə məktəbə gələrəm, bu isə heç kimə gərək deyil.
Peppi qaçaraq məktəbin həyətinə çıxıb atın belinə sıçradı. Uşaqlar atı dövrəyə alıb tumarlayırdılar. Onlar Peppinin necə at çapacağına baxmaq istəyirdilər.
– Yadımdadır, Argentinada bir məktəbə gedirdim, bax məktəb ona deyərəm e! – Peppi sözə başladı. – Eh, kaş siz də həmin məktəbi görəydiniz. Argentinada ev tapşırıqları verilmir. Orda hesab dərsi keçmirlər. Təsadüfən uşaqlardan biri beş üstəgəl yeddinin neçə elədiyini deyərsə, müəllim onu bütün günü küncə qoyacaq. Kitab deyilən şey orda heç kəsdə yoxdur…
Balaca bir oğlan təəccüblə soruşdu:
– Bəs onlar məktəbdə nə edirlər?
– Konfet yeyirlər. Məktəbin yanında konfet fabriki var. O fabrikdən düz sinfə xüsusi bir boru çəkilib. Uşaqların bir dəqiqə boş vaxtı olmur – elə hey konfet yeyirlər. Di salamat qalın! – sevinclə qışqıran Peppi şlyapasını yellədi. – Daha məni burda görməyəcəksiniz…
Peppi qapıdan səs-küylə çıxdı. At elə çapırdı ki, ətrafa xırda daşlar sıçrayır, pəncərə şüşələri cingildəyirdi.
IV. Peppi sirkə gedir
Peppi, Tommi və Annikanın yaşadığı balaca şəhərə sirk gəlmişdi. Tamaşaya baxmaq üçün bütün uşaqlar valideynlərindən bilet pulu alırdı. Tommi və Annika da eləcə etdilər. Uşaqlar pulları ovuclarında sıxıb Peppigilə cumdular. Peppini artırmada atın yanında gördülər. O, atın quyruğundan çoxlu nazik hörüklər hörüb qızılgüllərlə bəzəyirdi.
– Səhv etmirəmsə, bu gün onun ad günüdür, – Pep-pi izah etdi. – Ona görə qəşəng görünməlidir.
Tommi bərk qaçdığı üçün təngnəfəs halda soruşdu:
– Peppi, bizimlə sirkə gedəcəksən?
– Sizinlə dünyanın lap o başına da getməyə hazıram, amma sirkə gedəcəyimi deməyə çətinlik çəkirəm, ona görə ki bilmirəm sirk nə olan şeydir?
– Sirk dünyada ən gözəl yerdir. Orda atlar, klounlar, kəndir üstə gəzən gözəl xanımlar var…
– Amma bunları görmək üçün pul lazımdır, – deyə Annika atasının verdiyi pulları itirmədiyinə əmin olmaq üçün ovcunu açdı.
– Mən ölməz Koşşey kimi varlıyam və yəqin ki, o sirki almaq üçün pulum çatar.
– Sən axı niyə başa düşmürsən? –Tommi onun sözünü kəsdi. – Sən sirk-zad almalı olmayacaqsan. Pulu baxmaq üçün verirlər.
– Bircə elə bu çatmırdı. – Peppi özündən çıxdı və tez gözlərini yumdu. – Baxmaq üçün də pul vermək lazımdır? Axı mənim işim bütün günü oyan-buyana baxmaqdır. Mənim baxdıqlarımın pulunu heç vaxt sayıb-hesablamaq olmaz.
Nəhayət, Tommi və Annika sirkin nə olduğunu birtəhər Peppiyə başa saldılar. Peppi çamadanından bir neçə qızıl pul çıxartdı, dəyirman çarxı böyüklükdə şlyapasını başına qoydu və dostları ilə sirkə yollandı.
Sirkin girəcəyində camaat toplaşmışdı, bilet kassalarında növbə vardı. Peppi kassaya yaxınlaşıb başını pəncərədən içəri saldı və yaşlı, xoşsifət qadını görüb soruşdu:
– Sənə neçəyə baxmaq olar?
Lakin qadın əcnəbi olduğundan Peppinin sualını başa düşmədi və pozuq dildə cavab verdi:
– Ay qız, yaxşı yer peş kron, o biri yer uç kron, pis yer bir kron.
Peppi dedi:
– Yaxşı, amma mənə söz ver ki, kəndirin üstə gəzəcəksən.
Tommi Peppinin çiyni üstündən gördü ki, o, üç kronluq bilet alır. Biletsatan qadın qızıl pulu Peppidən alanda şübhəli-şübhəli Peppiyə, sonra da pula baxdı. Qadın qızılın saxta olub-olmadığını bilmək üçün dişi ilə də yoxladı. Pulun qızıl olduğuna inandıqdan sonra bileti və pulun qalığını – çoxlu gümüş pulu Peppiyə uzatdı. Peppi pulları almadı, dedi:
– Axı bu qədər xırda pul nəyimə lazımdır?
Peppi puldan qəti imtina etdiyindən biletsatan qadın onun biletini beş kronluğa dəyişməli oldu, üstəlik, Tommi və Annikadan pul almayıb onlara da beş kronluq bilet verdi.
Beləliklə, Peppi, Tommi və Annika ən yaxşı yerlərdə – birinci sırada, məxmər kreslolarda əyləşdilər. Tommi və Annika yerlərində fırfıra kimi fırlanır, onlardan xeyli aralı, arxa cərgələrdə oturmuş məktəb yoldaşlarını salamlayırdılar.
– Nə qəribə alaçıqdır… – Peppi təəccüblə sirki nəzərdən keçirirdi.
Eyvanda oturan çalğıçılar birdən gurultu ilə marş çaldılar. Peppi bərk-bərk əl çaldı, yerində bir neçə dəfə hoppanıb-düşdü və soruşdu:
– Musiqi havayıdır, ya ona da pul vermək lazımdır?
Elə bu vaxt pərdə arxasından sirkin direktoru çıxdı. Əynində qara frak, əlində uzun qamçı vardı. Ardınca başları qırmızı quş lələkləri ilə bəzənmiş iki ağ at çapaçapa meydana girdi. Direktor qamçını şappıldatdı və atlar qabaq ayaqları ilə baryerin üstə qalxdılar. Atlardan biri Peppigilin lap qabağında durmuşdu. Peppi iki əli ilə atın ayağından yapışaraq dedi:
– Salam, ay at! Sənə öz atımın salamını çatdırıram! Bu gün onun ad günüdür, amma mən qızılgüllə onun başını yox, quyruğunu bəzəmişəm…
Lakin Peppi o dəqiqə atın ayağını buraxmalı oldu. Çünki direktor yenə qamçını şappıldatdı və atlar baryerdən düşüb meydançada çapdılar.
Nömrə qurtardı. Direktor hörmətlə təzim etdikdə atlar da bəzəkli başlarını əydi. Pərdə açıldı və meydançaya zil qara bir at çıxdı. Atın belində yaşıl paltarlı bir qız durmuşdu. Proqramda bu qızın adı miss Karmensita yazılmışdı. At meydançada çapır, miss Karmensita isə onun belində sakitcə durub gülümsəyirdi. Lakin at Peppinin yanından çaparaq keçdikcə birdən havada qaraltı göründü. Bu qaraltı – Peppinin özü idi. O, atın belinə sıçrayıb miss Karmensitanın arxasında durdu. Bu gözlənilməzlikdən miss Karmensita az qala yerə yıxılacaqdı. Sonra qəzəblə qollarını yelləyərək Peppini itələyib yerə salmaq istədisə də, buna nail ola bilmədi.
– Xeyr a, – Peppi qışqırdı, – indi də qoy bir az mən əylənim. Elə bilirsən bircə sən at çapmaq istəyirsən? Təkcə sən yox, hamı pul verib!
Onda miss Karmensita özü atın belindən düşmək istədi, lakin bacarmadı – Peppi iki əli ilə onu bərk-bərk tutmuşdu. Tamaşaçılar gülməkdən uğunub gedirdilər. Sirkin direktoru xidmətçilərə atı saxlamağı işarə etdi. Atın dayandığını görüb Peppi soruşdu:
– Olmaya nömrə qurtardı? Heyif, yaxşıca əylənirdik!
– Zəhləm getmiş, rədd ol mənim sirkimdən! – deyə direktor qəzəbləndi.
Peppi məzəmmətlə ona baxdı.
– Acığın niyə tutur? Mən elə bilirdim ki, hamı bura şənlənməyə gəlib? Elə deyil məgər? – Peppi soruşdu.
Peppi atdan düşüb öz yerində oturdu. Bu vaxt iki xidmətçi ona yanaşdı. Onlar qızın qollarından yapışıb yerindən qaldırmaq və sirkdən çıxartmaq istədilər. Lakin Peppi kresloda elə möhkəm oturmuşdu ki, onu yerindən qaldırmaq qeyri-mümkün idi.
Elə bu vaxt növbəti nömrə başlandı. Meydançaya çəhrayı paltar geymiş bəzəkli miss Elvira çıxdı. Elvira əlində çətir tutmuşdu. O, tarım çəkilmiş kəndirin üstü ilə xırda addımlarla irəlilədi, sonra da cürbəcür maraqlı akrobatik nömrələr göstərdi. O, yuxarıdakı meydançaya çıxdıqda Peppi artıq orada durmuşdu. Miss Elviranın təəccüblü baxışını görən Peppi qətiyyətlə dedi:
– Hə, indi də icazə ver, mən gəzim. Hamı növbə ilə gəzməlidir.
Miss Elvira cavab verməyib aşağı tullandı və direktorun boynuna sarıldı. Sonra məlum oldu ki, direktor onun atasıdır. Peppini sirkdən qovmaq üçün direktor bu dəfə beş nəfər qırmızı geyimli xidmətçi göndərdi… Lakin tamaşaçılar ayaqlarını yerə döyür, əl çalır və çığırışırdılar:
“Qoy o sarı qız çıxış etsin…”
Peppi kəndirin üstü ilə yeridi. Hamı gördü ki, bu qızın ifaçılıq qabiliyyəti miss Elviradan qat-qat üstündür. O, kəndirin ortasında ayağını elə qaldırdı ki, ayaqqabısının burnu çətir kimi başını tutdu. Sonra da yerində fırlanmağa başladı.
Lakin sirkin direktoru heç də Peppinin çıxışından razı deyildi. Onun ancaq bircə arzusu vardı – nəyin bahasına olursa-olsun Peppidən yaxa qurtarmaq. Direktor kəndiri tarımlayan mexanizmə yanaşıb lingi dartdı. Ümid edirdi ki, kəndir boşalanda Peppi yıxılacaq. Ancaq belə olmadı. Kəndir boşaldıqca Peppi də yelləncəkdə olduğu kimi yellənirdi. O, yellənə-yellənə qəfildən direktorun kürəyinə hoppandı. Bu gözlənilməzlikdən direktor qorxub fırfıra kimi yerində fırlandı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/astrid-lindgren/uzuncorab-peppi-68289775/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Astrid Lindqren
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Bütün dünya uşaqlarının böyük maraqla oxuduğu bu əsərdə “Toyuq” villasında valideynlərsiz yaşayan nadinc doqquzyaşlı qızcığazın şən və əyləncəli macəralarından bəhs edilir.
Astrid Lindqren
UZUNCORAB PEPPİ
1. PEPPİ “TOYUQ” VİLLASINA KÖÇÜR
I. Peppi “Toyuq” villasına köçür
Kiçik bir İsveç şəhərinin kənarında çoxdan bəri baxımsız qalmış bir bağ var. Bu bağda zamanın təsirindən köhnəlib-çürümüş bir ev durur. Uzuncorab Peppi həmin bu evdə yaşayır. O, doqquz yaşındadır, lakin təsəvvür edin ki, Peppi bu evdə tək-tənha olur. Onun nə atası var, nə anası. Sözün düzü, bunun öz üstün cəhətləri də var – oyunun ən qızğın çağında onu yatmağa çağıran olmur, könlündən konfet keçəndə isə kimsə onu balıq yağı içməyə məcbur etmir.
Əvvəllər, atası yanında olanda Peppi onu çox istəyirdi. Əlbəttə, bir zamanlar onun anası da olub, lakin Peppi onu xatırlaya bilmir. Peppi körpə ikən anası vəfat etmişdi. O inanırdı ki, anası indi göylərdə yaşayır və oradan həmişə öz qızına baxır. Ona görə Peppi tez-tez anasına əl eləyib deyir:
– Qorxma, ana! Məndən nigaran qalma.
Atasını isə Peppi çox gözəl xatırlayır. O, uzaq səfərlərə çıxan gəmi kapitanı idi. Onun gəmisi dənizləri, okeanları yarıb keçərdi. Peppi də həmişə atasının yanında olardı. Ancaq bir dəfə güclü fırtına qopdu və nəhəng dalğa atasını çəkib dənizə apardı və o, yox oldu. Bununla belə, Peppi inanırdı ki, günlərin bir günü atası qayıdıb gələcək. Çünki atasının dənizdə batmasını heç cür ağlına sığışdıra bilmirdi. Qız belə qərara gəlmişdi ki, atası zəncilərlə dolu olan bir adaya düşüb, özü də onların kralıdır və bütün günü başında qızıl tac gəzdirir. Peppi öyünərək təkrar-təkrar deyirdi:
– Atam zəncilərin kralıdır! Hər qızın belə atası ola bilməz! Atam qayıq düzəldib dalımca gələcək və mən zənci şahzadəsi olacağam.
“Toyuq” villası adlanan bu köhnə villanı atası neçə il əvvəl almışdı. Qocalıb artıq gəmi idarə etmək gücündə olmadıqda Peppi ilə bura köçmək fikrində idi. Atası dənizdə yox olandan sonra Peppi birbaş “Toyuq” villasına gəlib burada onun yolunu gözləməyə başladı. Otaqlarda mebel, mətbəxdə qab-qacaq vardı. Sanki hər şey Peppinin buradakı rahat güzəranı üçün hazırlanmışdı. Peppi atasının matrosları ilə vidalaşarkən sakit bir yay axşamı idi. Matroslar qızcığazı, qızcığaz da matrosları elə çox istəyirdi ki, ayrılanda yaman qüssələndilər. Peppi növbə ilə onların hər birinin alnından öpüb dedi:
– Salamat qalın, uşaqlar! Məndən nigaran olmayın!
Peppi özü ilə ancaq atasının bir zaman ona bağışladığı cənab Nilson adlı balaca meymuncuğazı, bir də ağzınacan qızıl pulla dolu böyük bir çamadanı götürmüşdü. Matroslar göyərtədə düzülüb qız gözdən itənədək kədərli-kədərli onun arxasınca baxdılar. Peppi bir dəfə də olsun geri dönmədən qəti addımlarla uzaqlaşırdı. Peppi döngəni burulanda matros Fridolf göz yaşını silərək dedi:
– Yola salmağa da qoymadı… Qəribə qızdır… Eh, onu heç tutub saxlamaq olardı…
O, düz deyirdi. Həqiqətən də, Peppi qəribə qız idi. Ən çox heyrət doğuran onun qeyri-adi fiziki qüvvəyə malik olması idi. Yer üzündə onunla bacara biləcək bir polis nəfəri də tapılmazdı. O istəsəydi, çox asanlıqla öz atını belə göyə qaldıra bilərdi. Həmin atı Peppi öz villasına köçdüyü gün almışdı. At Peppinin çoxdankı arzusu idi. Eyvanda ona yer də eləmişdi. Nahardan sonra Peppi həmin eyvanda bir fincan qəhvə içmək istədikdə atı asancana qucağına alıb bağa düşərdi.
“Toyuq” villasının qonşuluğunda bağ-bağat içində başqa bir ev də var. Həmin evdə ata, ana və iki qəşəng uşaq – oğlan və qız yaşayırlar. Oğlanın adı Tommi, qızınkı isə Annikadır. Bunlar tərbiyəli, sözəbaxan, mehriban uşaqlardır. Tommi heç vaxt heç kimdən heç nə istəmir və anasının bütün tapşırıqlarını sözsüz yerinə yetirir. Annika da istədiyinə nail olmayanda şıltaqlıq etmir və özünün tərtəmiz kraxmallı çit paltarında çox yaraşıqlı görünür. Tommi və Annika mehriban-mehriban öz bağlarında oynasalar da, bəzən darıxar, özlərinə bir dost arzulayardılar. Peppi hələ dəniz və okeanlarda atası ilə üzən zaman Tommi ilə Annika bəzən hasara dırmaşar, “Toyuq” villasına baxıb deyərdilər:
– Heyif ki, o evdə heç kim yaşamır. Kaş bu evə uşaqlı bir ailə köçəydi. Lap qiyamət olardı.
Xoş yay axşamı Peppi ilk dəfə öz villasına qədəm qoyanda Tommi və Annika evdə yox idilər. Anası onları bir həftəliyə nənəsigilə qonaq göndərmişdi. Ona görə də axşamçağı nənəsigildən qayıdan uşaqlar qonşu evə kiminsə köçdüyünü heç ağıllarına da gətirə bilməzdilər. Səhər uşaqlar küçə qapısının ağzında durub nə işlə məşğul olacaqları haqda düşünürdülər. Elə bu vaxt qonşu evin qapısı açıldı və bir qız küçəyə qaçdı. Bu qız Tommi və Annikanın gördükləri qızlardan ən qəribəsi idi.
Uzuncorab Peppi səhər gəzintisinə çıxmışdı. Onun qəribə görkəmi vardı: sıx, sarışın hörüklərinin hərəsi bir yana baxırdı; çil-çil burnu bapbalaca kartofa oxşayırdı, iri dişləri ağarırdı. Əynindəki mavi rəngli paltarının bəzi yerlərinə qırmızı parçadan quraq verilmişdi. Yəqin, mavi rəngli parça çatmayıbmış. Uzun, ağır ayaqlarının birinə qəhvəyi, o birinə isə qara rəngli uzun corab geymişdi. Çox böyük qara ayaqqabıları isə elə bil indicə ayağından çıxacaqdı. Bu ayaqqabıları atası Cənubi Afrikadan almışdı ki, Peppi böyüyəndə geysin.
Tommi və Annika bu yad qızın çiynindəki meymunu gördükdə heyrətdən donub-qaldılar. Meymuncuğazın əynində göy şalvar, sarı gödəkcə, başında isə ağ həsir şlyapa vardı.
Peppinin bir ayağı səkidə, o biri ayağı yolun ortasında idi. Elə beləcə də gedirdi. Tommi və Annika gözlərini ondan çəkmir, qız döngəni burulanacan arxasınca baxırdılar. Çox keçmədi ki, o yenə geri qayıtdı, lakin indi daldalı gəlirdi. Tommi və Annikagilin qapılarına çatanda ayaq saxladı. Bir anlıq uşaqlar dinməzcə baxışdılar. Nəhayət, Tommi soruşdu:
– Xərçəng kimi daldalı niyə yeriyirsiniz?
– Xərçəng kimi daldalı yeriyirəm? – Peppi suala sualla cavab verdi. – Deyəsən, biz azad ölkədə yaşayırıq, eləmi? Məgər hər bir kəs istədiyi kimi yeriyə bilməz? Onu da bilin ki, Misirdə hamı belə yeriyir və bu heç kəsi zərrə qədər də təəccübləndirmir.
– Haradan bilirsən? – Tommi xəbər aldı – Axı sən Misirdə olmamısan…
– Nə?! Mən Misirdə olmamışam?! – Peppi özündən çıxdı. – Elə isə yadında saxla: mən Misirdə də olmuşam, hələ desən bütün dünyanı da gəzib-dolaşmışam, hər cür əcaib şeylərə də doyunca tamaşa eləmişəm. Mən xərçəng kimi daldalı yeriyən insanlardan da maraqlı şeylər görmüşəm. Əgər hindlilər kimi mən də küçədə əllərim üstə gəzsəydim, onda, görəsən, nə deyərdin?
Tommi dedi:
– Bəsdir, yalan danışma!
Peppi bir dəqiqə susub kədərlə dedi:
– Elədir, mən yalan danışıram.
Annika da, nəhayət, ürəklənib dilləndi:
– Başdan-ayağa yalandır!
Peppi daha çox kədərləndi:
– Düzdür, başdan-ayağa yalandır. Çünki mən olub-olmayan şeyləri hərdən çaşbaş salıram. Axı anası göylər məleykəsi, atası okeandakı adada zənci kralı olan balaca qızdan necə tələb edə bilərsən ki, o, həmişə doğru danışsın. – Peppinin çil-çil üzü güldü. – Onu da bil ki, bütün Belçika Konqosunda doğru danışan adam tapılmaz. Orda hamı bütün günü yalan danışır. Odur ki təsadüfən sizə yalan desəm, məndən inciməyin. Axı mən uzun müddət Belçika Konqosunda yaşamışam. Buna baxmayaraq biz dost ola bilərik, elə deyilmi?
– Əlbəttə! – Tommi ucadan səsləndi və əmin oldu ki, bu günü cansıxıcı adlandırmaq olmaz.
Peppi soruşdu:
– Gəlsəniz indi mənimlə səhər yeməyinə bizə gedəsiniz, hə?
– Doğrudan a, – Tommi razılaşdı. – Nə üçün də getməyək? Getdik!
– Qiyamət olar! – Annika da çığırdı. – Gedək! Tez olun, gedək!
– Dayanın, – birdən Peppi nəsə xatırladı. – Mən əvvəlcə sizi cənab Nilsonla tanış etməliyəm.
Meymuncuğaz bu sözləri eşitcək şlyapasını çıxarıb ədəblə baş əydi.
Peppi sınıq-salxaq qapını itələyib açdı, uşaqlar çınqıl döşənmiş cığırla evə tərəf getdilər. Bağda mamır basmış nəhəng ağaclar ucalırdı. Sanki bu ağaclar başlarına dırmaşmaq üçün yaranmışdı. Uşaqların üçü də eyvana qalxdı. Eyvanda bir at durmuşdu. O, başını şorba qabına salıb yulaf gövşəyirdi.
– Mənə bax, bu at eyvanda niyə durub? – Tommi təəccüblə soruşdu.
Peppi fikirli halda dedi:
– Çünki mətbəxdə əl-ayağa dolaşa bilər, qonaq otağında isə çoxlu mebel olduğundan özünü narahat hiss edərdi.
Tommi və Annika ata baxıb evə girdilər. Burada mətbəxdən başqa daha iki otaq – yataq və qonaq otağı vardı. Tommi və Annika ehtiyatla ətrafa göz gəzdirirdilər.
– Sən burda lap tək qalırsan? – Annika qorxmuş halda soruşdu.
– Əlbəttə yox, biz burda üçümüz qalırıq: cənab Nil-son, at və mən.
– Bəs atan-anan yoxdur?
– Yoxdur.
– Bəs axşamlar sənə kim “yatmaq vaxtıdır” deyir?
– Özüm. Əvvəlcə çox mehribanca özümə deyirəm: “Peppi, uzan yat”. Qulaq asmasam, onda ciddi təkrar edirəm. Bu da faydasız olanda mən yamanca özümü cəzalandırıram. Bildin?
Tommi və Annika deyilənləri büsbütün başa düşməsələr də, fikirləşdilər ki, bəlkə, bu o qədər də pis deyil.
Peppi üç yumurtanı unla çalıb tavada kökə bişirdi. Uşaqlar ləzzətlə yedikdən sonra o, təzə dostlarını qonaq otağına dəvət etdi. Qonaq otağında bircə komod qoyulmuşdu. Onun saysız-hesabsız xırda gözləri vardı. Peppi komodun gözlərini bir-bir açaraq qoruduğu qiymətli şeyləri Tommi və Annikaya göstərməyə başladı.
Burada nadir quş yumurtaları, qəribə balıqqulaqları, rəngbərəng dəniz daşları vardı. Atası ilə dünya səyahətinə çıxdığı zamanlar Peppinin aldığı naxışlı qutucuqlar, gümüşü haşiyəli xırda, incə güzgülər, muncuqlar və başqa-başqa qəribə şeylər də vardı. Peppi elə bu vaxt təzə dostlarına yadigar olaraq bir şey bağışlamaq istədi. Sədəf dəstəkli xəncəri Tommiyə, üstündə çoxlu ilbiz həkk olunmuş mücrünü isə Annikaya bağışladı. Mücrünün içində balaca yaşılqaş bir üzük də vardı.
Peppi uşaqlara dedi:
– İndi isə hədiyyələrinizi götürüb evinizə gedin. Çünki indi getməsəniz, sabah bura gəlməyə sizə icazə verməzlər.
Tommi ilə Annika da bu fikirdə idilər. Odur ki durub evlərinə yollandılar. At yeməyini yeyib qurtarmışdı. Uşaqlar qaçaraq bağdan çıxanda cənab Nilson papağını yelləyib onlarla vidalaşdı.
II. Peppi davaya düşür
Ertəsi gün Annika yuxudan erkən oyandı. Cəld yatağından qalxıb səssizcə qardaşına yanaşdı:
– Oyan, Tommi, – pıçıldayıb qardaşının qolundan dartmağa başladı. – Tez ol, oyan, yenə o iri çəkməli qəribə qızgilə gedək.
Tommi dərhal gözlərini açıb dedi:
– Yuxuda gördüm ki, bizi çox maraqlı hadisə gözləyir. Amma dəqiq nə olduğunu xatırlaya bilmirəm.
İkisi də vanna otağına qaçdı; tələsik əl-üzlərini yuyub dişlərini fırçaladılar, geyindilər və həmişəki vaxtdan bir saat tez mətbəxə düşüb masa arxasında oturdular. Təəccüblə onlara baxan anaları soruşdu:
– Belə tezdən niyə durmusunuz? Hara tələsirsiniz?
– Qonşu evə köçən qızın yanına gedirik, – Tommi cavab verdi. Annika da əlavə etdi:
– İstəyirik bütün günü onunla oynayaq.
Peppi bu səhər kökə bişirməyə hazırlaşırdı. O, çoxlu xəmir yoğurub elə döşəmədəcə yaymağa başladı. Elə bu zaman qapının zəngi çalındı.
Dəyirmançı kimi başdan-ayağa una bulaşmış Peppi cəld ayağa qalxıb qapını açmağa cumdu. O, Tommi və Annika ilə əl verib görüşəndə hər üçü una bulaşdı.
– Mənə baş çəkdiyiniz üçün sizə minnətdaram, – Pep-pi önlüyünü dartıb çıxaranda un dumanı qalxdı.
Bolluca un tozu udmuş Tommi və Annikanı öskürək tutdu.
Peppi yenə oxlovu əlinə aldı.
Sandığın üstündə oturmuş Tommi və Annika kinoya baxırlarmış kimi Peppinin döşəmədə necə xəmir yaymağına, kökələri necə tavalara tullamağına və tavaları sobaya qoymağına tamaşa edirdilər.
– Vəssalam, – Peppi sonuncu tavanı da, nəhayət, sobaya basıb qapağını çırparaq örtdü.
Tommi xəbər aldı:
– İndi biz nə edəcəyik?
– Sizin nə etmək istədiyinizi bilmirəm, mən isə avaraçılıq etməyəcəyəm. Axı mən dilektoram… Dilektorun isə bircə dəqiqə də boş vaxtı olmur.
– “Dilektor” nə deməkdir? – Tommi xəbər aldı.
– Dilektor – həmişə və hər yerdə qayda-qanun yaradan deməkdir. – Yer üzündə o qədər dağılıb qalmış şey-şüy var ki… biri o şeyləri nizama salmalıdır, ya yox? Bax bunu dilektor edir!
Annika soruşdu:
– Nə şey-şüy?
– Cürbəcür şey-şüy. Qızıl külçələr, dəvəquşu lələkləri, ölü siçovullar, rəngbərəng nabatlar, balaca qaykalar və başqa nə bilim nələr…
Tommi və Annika belə qərara gəldilər ki, nizam yaratmaq çox maraqlıdır və onlar da dilektor olmaq istədilər. Üstəlik, Tommi dedi ki, qayka yox, qızıl külçə tapmaq ümidindədir. Peppi də əlavə etdi:
– Görək bəxtimizə nə çıxacaq. Hər halda, bir şey taparıq. Amma yubanmaq olmaz. Yoxsa bir də gördün ki, başqa dilektorlar tökülüşüb gəldilər və buralarda atılıb qalmış bütün qızıl külçələrini daşıyıb apardılar.
Üç dilektor yubanmadan yola düşdü. Onlar əvvəlcə evlərin ətrafında qayda yaratmağı qərara aldılar. Çünki Peppi dedi ki, yaxşı şeylər, adətən, yaşayış yerlərinin yaxınlığında olur, hərçənd bəzən meşə cəngəlliklərində də qayka tapmaq mümkündür.
– Yadımdadır, mən səyahətlərin birində Borneo adasının cəngəlliklərində qayda yaratmaq istədim. İnsan ayağı dəyməyən o cəngəllikdən heç bilirsiniz nə tapdım?.. Əsl süni insan ayağı, özü də təptəzə. Sonra onu təkayaqlı şikəst qocaya bağışladım və o dedi ki, belə qiyamət taxta parçasını heç bir pula ala bilməzdi.
Tommi və Annika əsl dilektora bənzəmək üçün gözlərini Peppiyə zilləmişdilər. Peppi isə bu səkidən o səkiyə qaçır, uzağı yaxşı görmək üçün əlini gözünün üstünə qoyur və yorulmadan nəsə axtarırdı.
– Nə tapsan özünə götürmək olar? – Annika soruşdu.
– Yerdən nə tapsan olar, – Peppi razılaşdı.
Onlar yollarına davam etdilər. Birdən Peppi dəlicəsinə bağırdı:
– İndi mən doğrudan da nəsə tapmışam! – Otluğun içinə atılmış paslı konserv qutusunu göstərdi. – Bax buna deyərəm tapıntı! Bax bu lap əla oldu! Belə qutu həmişə kara gələr.
Tommi təəccüblə qutuya baxıb soruşdu:
– O nəyə kara gələr?
– Nəyə desən. Birincisi, onun içinə pryanikləri qoymaq olar və o, Pryanikli Qiyamət Qutuya çevrilər.
Peppi paslı və deşikli qutuya diqqətlə baxıb dedi:
– Onu başa da qoymaq olar. Bax belə! Baxın, o mənim bütün üzümü örtdü. Gör necə qaranlıq oldu! İndi mən gecə oyunu oynayacağam.
Peppi başında qutu küçədə obaş-bubaşa qaçmağa başladı, axırda məftil parçasına ilişib yerə sərələndi. Qutu cingilti ilə qanova diyirləndi.
– Gördünüz, – Peppi qutunu qaldırdı. – Bax bu qutu olmasaydı, burnum əziləcəkdi.
– Məncə, o qutunu başına taxmasaydın, – Annika əlavə etdi, – heç məftilə də ilişməzdin…
Peppinin sevincək səsi Annikanın sözünü kəsdi. O, sap çarxı tapmışdı:
–Bu gün bəxtim yamanca gətirir! Gör bir nə yaxşı balaca çarxdır! Bu çarxdan elə sabun köpükləri üfürüb çıxartmaq olar ki! Sap keçirdib boynumdan muncuq kimi də asa bilərəm. Mən sap üçün evə getdim.
Elə bu zaman çəpərlərdən birinin doqqazı açıldı və bir qız təşvişlə küçəyə çıxdı. Onun bərk qorxduğu üzündən görünürdü. Buna səbəb beş oğlan uşağının onu təqib etməsi idi. Oğlanlar onu dövrəyə alıb divara dirədilər. Beşi də qızı əzişdirməyə başladı. Qız ağladı və qorunmaq üçün əlləri ilə üzünü örtdü.
– Döyün onu, uşaqlar! – oğlanlardan ən böyüyü və güclüsü qışqırdı. – Elə döyün ki, bir də bizim küçəyə ayaq basmasın.
– Ay aman! – Annika qışqırdı. – Onlar Villeni döyürlər!.. Yaramazlar!
Tommi də əlavə etdi:
– O zorbanın adı Benqtdir. Yaman davakardır, özü də pis oğlandır. Ora baxın, beşi də bir qızın üstünə düşüb!
Peppi oğlanlara yanaşıb şəhadət barmağını Benqtin kürəyinə vurdu.
– Ey, balaca Ville ilə təkbətək dalaşsana! Niyə onu təkləmisiniz?
Benqt geri dönüb əvvəllər burada rast gəlmədiyi qızı gördü. Bəli, bəli, qətiyyən tanımadığı bu qız hələ bir cürət edib barmağı ilə də onu vurmuşdu. O, heyrətdən bir anlıq yerində donuxub qaldı, sonra barmağı ilə Peppini göstərərək dedi:
– Hey, uşaqlar, Villedən əl çəkin. Bu eybəcər müqəvvaya bir baxın!
O, gülməkdən uğunub getdi, əlləri ilə dizlərindən yapışaraq qəhqəhə çəkirdi. Oğlanlar dərhal Peppini dövrəyə aldılar, Ville isə göz yaşlarını silə-silə sakitcə Tomminin yanına çəkildi.
– Siz bir onun saçlarına baxın! – Benqt sakitləşmirdi. – Alov kimi yanır. Ayaqqabılarına, ayaqqabılarına bir bax! Hey, bəri bax, o ayaqqabılarının birini mənə borc versənə, çoxdandır ki, qayıqda gəzmək istəyirdim, bilmirdim haradan tapım.
O, Peppinin hörüyündən yapışdı və qəsdən üz-gözünü büzüb əlini çəkdi.
– Ay aman, əlim yandı!
Oğlanların beşi də Peppinin ətrafında atılıb-düşərək “Kürən! Kürən!” – deyə bağırışırdı.
Peppi isə onu dövrəyə almış oğlanların arasında durub ürəkdən gülürdü.
Benqt güman edirdi ki, qız hirslənəcək, bəlkə də, ağlayacaq. Sözlə qızı özündən çıxartmaq mümkün olmadığını gördükdə Benqt onu itələdi.
– Xanımlarla nəzakətlə rəftar etmək lazımdır, – Pep-pi güclü əlləri ilə Benqti qamarlayıb yuxarıya elə tulladı ki, o, yaxınlıqdakı tozağacının budağından asılı qaldı. Sonra da o biri oğlanı qamarlayıb başqa bir budağa atdı. Üçüncünü villa qapısının kəlləsinə tulladı. Dördüncü hasarın üstündən uçaraq birbaş gül ləkinə düşdü. Beşinci oğlanı isə yolda durmuş oyuncaq arabacığına basdı.
Peppi, Tommi, Annika və Ville sükut içərisində dayanıb heyrətdən dilləri tutulmuş oğlanlara baxırdılar.
– Ay qorxaqlar! – Peppi, nəhayət, çığırdı. – Beşiniz də bir qızın üstünə hücum etmisiniz – bu axmaqlıqdır! Tfu, nə pis uşaqlarsınız… Ayıb olsun sizə! Tommi, Annika, biz evə getməliyik. Ville, bir də onlar cürət edib barmaqlarının ucu ilə belə sənə toxunmuş olsalar, mənə xəbər verərsən.
Peppi başını yuxarı qaldırıb budaqda hələ də asılı qalmış, qorxusundan cınqırını çıxarmayan Benqtə dedi:
– Bəlkə, saçlarımın rəngindən, ayaqqabılarımın böyüklüyündən yenə də nəsə demək istəyirsən? Hələ ki burdayam, döşə gəlsin, utanma.
Lakin Benqtin ağzını açmağa belə halı qalmamışdı. Peppi tələsmədən dəmir qutunu və çarxı yerdən götürüb Tommi və Annika ilə evlərinə yollandı.
Öz villalarına çatanda Peppi dedi:
– Əzizlərim, heç bilirsiniz mən necə təəssüflənirəm: mən iki qiyamət şey tapdım, amma siz heç nə tapma-mısınız. Həvəsdən düşməyin, bir az da axtarın. Tommi, bəlkə, sən bax o böyük ağacın oyuğuna baxasan? Di-lektorlar belə ağacları yoxlamamış ötüb-keçməzlər.
Tommi dedi ki, onsuz da nə özü, nə də bacısı dəyərli bir şey tapa bilməyəcəklər. İndi ki Peppi xahiş edir, o axtarar və əlini oyuğa saldı.
– Bu nədir belə? – Tommi təəccüblə qışqırdı və oyuqdan meşin üzlü, yaraşıqlı cib dəftərçəsi və balaca gümüşü karandaş çıxartdı. – Möcüzədir! – Tommi öz tapdığına maraqla baxırdı.
– Gördün! İndi gördün ki, dünyada dilektor olmaqdan yaxşı iş yoxdur. Annika, indi də sən o kötüyün altını eşələ. Adətən, qoca kötüklərin altından əla şeylər tapmaq olur.
Peppinin məsləhətinə əməl edən Annika kötüyün altından qırmızı mərcan boyunbağı tapdı. Təəccübdən ağızları açıla qalmış bacı-qardaş qərara gəldilər ki, bundan sonra həmişə dilektor olacaqlar. Birdən Peppinin yadına düşdü ki, bu gün səhərə yaxın yuxulamışdı və o, dərhal yatmaq istədi.
– Xahiş edirəm, mənimlə yataq otağına gedək, üstümü yorğanla əməlli-başlı basdırın.
Peppi çarpayısının qırağında oturub ayaqqabılarını çıxartmağa başlayanda fikirli-fikirli dedi:
– Yaramaz Benqt! Qayıqda gəzmək istəyinə bir bax!
– Nifrətlə çımxırdı. – Onun dərsini gələn dəfə verərəm!
Tommi ədəblə soruşdu:
– Peppi, doğrudan, sənin ayaqqabıların niyə belə iridir?
– Elə rahatdır, – Peppi yatağına uzandı. O, ayaqlarını balışın üstünə qoyub, başını yorğanın altında gizlədib yatmağa vərdiş etmişdi.
– Qvatemalada hamı belə yatır. Məncə, bu, yeganə doğru və düzgün yatmaq üsuludur. Belə yatmaq çox rahatdır. Siz laylaysız yuxulaya bilirsiniz? Mən mütləq özümə laylay çalmalıyam, yoxsa gözlərimə yuxu getməz.
Bir saniyə keçməmişdi ki, Tommi və Annika yorğanın altından anlaşılmaz qəribə səslər eşitdilər. Peppi özünə laylay çalırdı. Uşaqlar onu narahat etməmək üçün barmaqlarının ucunda qapıya tərəf getdilər. Otaqdan çıxanda bir daha geri dönüb balışın üstündə ancaq Peppinin ayaqlarını gördülər.
III. Peppi məktəbə gedir
Tommi və Annika məktəbdə oxuyurdular. Hər gün səhər saat səkkizdə çantalarını götürür, əl-ələ verib yola düzəlirdilər.
Bu zaman Peppi ya cənab Nilsonu geyindirib bəzəyir, ya at minir, ya da idman edirdi. Sonra Peppi rahatca mətbəxdə oturub iri fincanda qəhvə içər və pendirlə bir neçə dilim çörək yeyərdi.
Tommi ilə Annika məktəbə gedəndə həsrətlə “Toyuq” villasına baxardılar. Çünki məktəbə getmək istəmirdilər, bütün günü Peppi ilə oynamaq arzusunda idilər.
Bir gün yenə Tommi və Annika dərslərini hazırlayıb Peppinin yanına gəlmişdilər. Onlar Peppini dilə tutmağa başladılar. Tommi bic-bic Peppiyə baxıb dedi:
– Sən heç təsəvvür edə bilmirsən ki, bizim necə qiyamət müəllimimiz var!
– Heç bilmirsən bizim sinif necə maraqlıdır, – Annika da onun sözünə qüvvət verdi. – Mən bir gün məktəbə getməsəm, dəli olaram!
Tommi yenidən sözə başladı:
– Özü də orda çox oturmaq lazım deyil. Ancaq saat ikiyədək.
Annika yenə qardaşının sözünə qüvvət verdi:
– Ancaq saat ikiyədək, başa düşürsənmi, gözünü açıb-yumunca budur, zəng çalınır. Bundan başqa, tətillər olur: Milad, pasxa, yay…
Peppi fikrə getdi, lakin əvvəlki kimi susurdu. Birdən o, ciddiyyətlə dedi:
– Bu, böyük ədalətsizlikdir. Mən bununla heç cür razılaşa bilmərəm.
– Nə ədalətsizlikdir? – Tommi təəccübləndi.
– Dörd aydan sonra Milad günləri olacaq və sizin Milad tətilləri başlanacaq. Bəs mənim üçün nə başlanacaq? – Peppi ağlamsındı. – Mən günü sabahdan məktəbə gedəcəyəm.
Tommi və Annika sevinclərindən əl çaldılar.
– Ura! Ura! Deməli, biz sabah düz səkkizdə səni qapımızın ağzında gözləyəcəyik.
Peppi dedi:
–Yox. Saat səkkiz mənim üçün tezdir. Bir də ki mən məktəbə atla gedəcəyəm.
Peppi saat onda atı bağa çıxartdı və yola düşdü. Bir neçə dəqiqədən sonra şəhərin bütün sakinləri özlərini pəncərələrin qabağına atdılar: onlar heyrət dolu gözlərlə belində balaca bir qızcığaz oturmuş yel kimi ötən ata baxırdılar. O çaparaq həyətə girdi, atdan yerə endi və atı ağaca bağladı. Peppi yaxınlaşıb sinfin qapısını elə bərk açdı ki, uşaqlar bu qəfil səsdən yerlərindən sıçradılar. Qız şlyapasını yelləyib ucadan qışqırdı:
– Salam! Güman edirəm ki, mən gecikməmişəm?
Tommi və Annika müəlliməni xəbərdar etmişdilər ki, məktəbə Uzuncorab Peppi adlı təzə bir qız gələcək. Müəllimə onsuz da Peppi barədə eşitmişdi – hamının bir-birindən xəbərdar olduğu bu balaca şəhərdə qız haqqında çox şayiələr dolaşırdı. Müəllimə mehriban və nəcib insan olduğundan məktəb Peppinin xoşuna gəlsin deyə əlindən gələni etməyə hazır idi.
Peppi dəvətsiz-filansız keçib boş skamyada oturdu. Lakin müəllimə onu töhmətləndirmədi, əksinə, çox mehribanlıqla dedi:
– Əziz Peppi məktəbimizə xoş gəlib. Ümidvaram ki, bura sənin xoşuna gələcək və oxuyub çox şey öyrənəcəksən.
– Mən də ümidvaram ki, yaxın günlərdə mənim Milad tətillərim başlanacaq, – Peppi cavab verdi. – Elə ona görə də bura gəlmişəm.
– İndi zəhmət çək, adını bütünlüklə de, səni də şagirdlərin siyahısına yazım.
– Mən Peppilotta Viktualina Rolqardinayam. Atam – Dənizlərin Qənimi, hazırda zənci kralı, kapitan Uzun-corab Efroimdir. Hamı məni Peppi çağırır.
– Aydındır, onda biz də səni Peppi çağırarıq. İndi görək sən nə bilirsən? Hesabdan başlayaq. Peppi, de görüm, yeddi üstəgəl beş neçə eləyər?
Peppi təəccüblə və narazı halda müəlliməyə baxdı:
– Sən boyda adam bunu bilməyəndən sonra mən haradan bilim?
Heyrətdən uşaqların gözləri kəlləsinə çıxdı. Müəllimə isə mülayimcə başa saldı ki, sinifdə belə cavab verməzlər, müəllimə müraciət edəndə “siz” deyərlər və “freken” çağırarlar.
– Xahiş edirəm, bağışlayın, – Peppi pərt oldu. – Mən bunu bilmirdim, bir də belə etmərəm.
– Ümidvaram. Bax sən sualıma cavab vermək istəmədin, mən isə əvəzində həvəslə hesablayaram: yeddi üstəgəl beş edər on iki.
– Buna bir bax a! – Peppi qışqırdı. – Əgər sən özün hesablaya bilirdinsə, onda məndən niyə soruşurdun? Bay, yenə sizə “sən” dedim, bağışlayın.
Peppi qulağından bərk çimdik almaqla özünü cəzalandırdı.
Buna fikir verməyən müəllimə başqa bir sual verdi:
– Peppi, indi de görüm, səkkiz üstəgəl dörd neçə edər?
– Məncə, altmış yeddi, – Peppi cavab verdi.
– Xeyr, səkkiz üstəgəl dörd edər on iki.
– Dostum, bu ki lap ağ oldu! Elə indicə dedin ki, beş üstəgəl yeddi edər on iki. Axı məktəbdə də bir qayda-qanun olmalıdır! Əgər bu hesablamalar səni çox maraqlandırırsa, yerindəcə otur, istədiyin qədər hesabla, biz də həyətə çıxıb qaçdı-tutdu oynayaq… Vay, deyəsən, yenə “sən” dedim. Axırıncı dəfə məni bağışlayın.
Müəllimə dedi ki, bu dəfə də onu bağışlayır, görünür, hesabdan ona hələlik sual vermək lazım deyil, yaxşısı budur, başqa uşaqlardan soruşsun.
– Tommi, bu məsələnin həllini tap: Lizanın yeddi, Akselin doqquz alması vardı. Onların birgə neçə alması vardı?
– Hə, Tommi, hesabla görək, – Peppi birdən sözə qarışdı. – Onu da de görək, onlar almaları kimin bağından dərmişdilər?
Freken yenə özünü eşitməzliyə qoyub Annikadan soruşdu:
– Annika, indi sən cavab ver. Qustav dostları ilə ekskursiyaya çıxır. Ona bir kron yolpulu verirlər. Qayıdanda onun yeddi eresi qalır. Qustav yolda nə qədər xərcləyib?
Peppi yenə dedi:
– Mən isə bilmək istərdim: nə üçün bu oğlan belə bədxərclik edirdi? O bu pula nə almışdı?
Müəllimə güman edirdi ki, bəlkə, Peppi qiraətlə maraqlandı. Şkafdan kirpi şəkli çəkilmiş bir karton çıxartdı. Şəklin altında iri “K” hərfi yazılmışdı.
– Peppi, indi sənə maraqlı bir şəkil göstərəcəyəm. Bax bu, Kir-pi-dir. Bu isə “K” hərfidir.
– Ola bilməz! Mən isə elə bilirdim ki, “K” bir-birinə yapışıq iki xırda və bir böyük çöpdür. Xahiş edirəm, kirpi ilə çöplərin oxşarlığını deyəsiniz.
Müəllimə Peppiyə cavab verməyib ilan şəkli çəkilmiş başqa bir karton çıxartdı və dedi ki, şəklin altındakı “İ” hərfidir.
– İlanlardan söhbət düşəndə Hindistanda nəhəng bir ilanla necə əlbəyaxa olduğum yadıma düşür. Heç təsəvvür edə bilməzsiniz, o ilan necə qorxulu idi: uzunluğu on dörd metr, özü də eşşəkarısından qəzəbli. Hər gün o, azı, beş hindli udar, iki körpə uşağı isə qəlyanaltı edərdi. Bir gün həmin ilan məni də udmaq meylinə düşdü. Bədənimə sarıldı, lakin özümü itirmədim, var gücümlə onun kəlləsindən elə vurdum ki, ilan ufuldayıb yerə sürüşdü…
– Kim nə bacarır çəksin, – deyib freken stolun arxasında oturdu və dəftərləri yoxlamağa başladı. Bir dəqiqə keçməmiş müəllimə başını qaldıranda gördü ki, rəsm çəkən yoxdur, hamı Peppiyə baxır. Peppi döşəmədəcə uzanıb şəkil çəkirdi. Müəllimə əsəbi halda dedi:
– Peppi, sən niyə kağızda çəkmirsən?
– Mən çoxdan kağızı şəkillə doldurmuşam. Mənim atım o balaca vərəqə sığışmadı. İndi onun qabaq ayaqlarını çəkirəm, quyruğuna çatanda gərək dəhlizə çıxam.
Burada müəllimənin səbri tükəndi, uşaqlara dedi ki, oynamağa məktəbin həyətinə çıxsınlar, çünki Peppi ilə tək danışmalıdır. Uşaqlar sinifdən çıxan kimi Peppi müəlliməyə yanaşdı:
– Freken, mənə maraqlı idi görüm məktəbdə nə ilə məşğul olurlar. Məni bir daha burada görməzsiniz. Başım lap gic gedir.
Lakin müəllimə dedi ki, çox təəssüf edir, xüsusən ona görə ki Peppi özünü yaxşı aparmaq istəmir.
– Sən özünü pis aparırsan. Belə uşaqları biz məktəbdən qovuruq.
– Yəni mən özümü pis apardım? – Peppi təəccübləndi. – Doğru sözümdür, mən heç bunu bilmirdim.
Peppi səmimiqəlbdən elə peşman olmuşdu ki, adamın ona ürəkdən yazığı gəlirdi. O, bir az susub dili topuq çala-çala dedi:
– Freken, sən çox mehribansan. Ona görə sənə bunu yadigar verirəm.
Peppi cibindən qızıl zınqırov çıxarıb müəllimənin stolunun üstünə qoydu. Müəllimə dedi ki, belə qiymətli hədiyyəni ala bilməz.
– Freken, xahiş edirəm, mənim hədiyyəmi rədd etmə, yoxsa sabah yenə məktəbə gələrəm, bu isə heç kimə gərək deyil.
Peppi qaçaraq məktəbin həyətinə çıxıb atın belinə sıçradı. Uşaqlar atı dövrəyə alıb tumarlayırdılar. Onlar Peppinin necə at çapacağına baxmaq istəyirdilər.
– Yadımdadır, Argentinada bir məktəbə gedirdim, bax məktəb ona deyərəm e! – Peppi sözə başladı. – Eh, kaş siz də həmin məktəbi görəydiniz. Argentinada ev tapşırıqları verilmir. Orda hesab dərsi keçmirlər. Təsadüfən uşaqlardan biri beş üstəgəl yeddinin neçə elədiyini deyərsə, müəllim onu bütün günü küncə qoyacaq. Kitab deyilən şey orda heç kəsdə yoxdur…
Balaca bir oğlan təəccüblə soruşdu:
– Bəs onlar məktəbdə nə edirlər?
– Konfet yeyirlər. Məktəbin yanında konfet fabriki var. O fabrikdən düz sinfə xüsusi bir boru çəkilib. Uşaqların bir dəqiqə boş vaxtı olmur – elə hey konfet yeyirlər. Di salamat qalın! – sevinclə qışqıran Peppi şlyapasını yellədi. – Daha məni burda görməyəcəksiniz…
Peppi qapıdan səs-küylə çıxdı. At elə çapırdı ki, ətrafa xırda daşlar sıçrayır, pəncərə şüşələri cingildəyirdi.
IV. Peppi sirkə gedir
Peppi, Tommi və Annikanın yaşadığı balaca şəhərə sirk gəlmişdi. Tamaşaya baxmaq üçün bütün uşaqlar valideynlərindən bilet pulu alırdı. Tommi və Annika da eləcə etdilər. Uşaqlar pulları ovuclarında sıxıb Peppigilə cumdular. Peppini artırmada atın yanında gördülər. O, atın quyruğundan çoxlu nazik hörüklər hörüb qızılgüllərlə bəzəyirdi.
– Səhv etmirəmsə, bu gün onun ad günüdür, – Pep-pi izah etdi. – Ona görə qəşəng görünməlidir.
Tommi bərk qaçdığı üçün təngnəfəs halda soruşdu:
– Peppi, bizimlə sirkə gedəcəksən?
– Sizinlə dünyanın lap o başına da getməyə hazıram, amma sirkə gedəcəyimi deməyə çətinlik çəkirəm, ona görə ki bilmirəm sirk nə olan şeydir?
– Sirk dünyada ən gözəl yerdir. Orda atlar, klounlar, kəndir üstə gəzən gözəl xanımlar var…
– Amma bunları görmək üçün pul lazımdır, – deyə Annika atasının verdiyi pulları itirmədiyinə əmin olmaq üçün ovcunu açdı.
– Mən ölməz Koşşey kimi varlıyam və yəqin ki, o sirki almaq üçün pulum çatar.
– Sən axı niyə başa düşmürsən? –Tommi onun sözünü kəsdi. – Sən sirk-zad almalı olmayacaqsan. Pulu baxmaq üçün verirlər.
– Bircə elə bu çatmırdı. – Peppi özündən çıxdı və tez gözlərini yumdu. – Baxmaq üçün də pul vermək lazımdır? Axı mənim işim bütün günü oyan-buyana baxmaqdır. Mənim baxdıqlarımın pulunu heç vaxt sayıb-hesablamaq olmaz.
Nəhayət, Tommi və Annika sirkin nə olduğunu birtəhər Peppiyə başa saldılar. Peppi çamadanından bir neçə qızıl pul çıxartdı, dəyirman çarxı böyüklükdə şlyapasını başına qoydu və dostları ilə sirkə yollandı.
Sirkin girəcəyində camaat toplaşmışdı, bilet kassalarında növbə vardı. Peppi kassaya yaxınlaşıb başını pəncərədən içəri saldı və yaşlı, xoşsifət qadını görüb soruşdu:
– Sənə neçəyə baxmaq olar?
Lakin qadın əcnəbi olduğundan Peppinin sualını başa düşmədi və pozuq dildə cavab verdi:
– Ay qız, yaxşı yer peş kron, o biri yer uç kron, pis yer bir kron.
Peppi dedi:
– Yaxşı, amma mənə söz ver ki, kəndirin üstə gəzəcəksən.
Tommi Peppinin çiyni üstündən gördü ki, o, üç kronluq bilet alır. Biletsatan qadın qızıl pulu Peppidən alanda şübhəli-şübhəli Peppiyə, sonra da pula baxdı. Qadın qızılın saxta olub-olmadığını bilmək üçün dişi ilə də yoxladı. Pulun qızıl olduğuna inandıqdan sonra bileti və pulun qalığını – çoxlu gümüş pulu Peppiyə uzatdı. Peppi pulları almadı, dedi:
– Axı bu qədər xırda pul nəyimə lazımdır?
Peppi puldan qəti imtina etdiyindən biletsatan qadın onun biletini beş kronluğa dəyişməli oldu, üstəlik, Tommi və Annikadan pul almayıb onlara da beş kronluq bilet verdi.
Beləliklə, Peppi, Tommi və Annika ən yaxşı yerlərdə – birinci sırada, məxmər kreslolarda əyləşdilər. Tommi və Annika yerlərində fırfıra kimi fırlanır, onlardan xeyli aralı, arxa cərgələrdə oturmuş məktəb yoldaşlarını salamlayırdılar.
– Nə qəribə alaçıqdır… – Peppi təəccüblə sirki nəzərdən keçirirdi.
Eyvanda oturan çalğıçılar birdən gurultu ilə marş çaldılar. Peppi bərk-bərk əl çaldı, yerində bir neçə dəfə hoppanıb-düşdü və soruşdu:
– Musiqi havayıdır, ya ona da pul vermək lazımdır?
Elə bu vaxt pərdə arxasından sirkin direktoru çıxdı. Əynində qara frak, əlində uzun qamçı vardı. Ardınca başları qırmızı quş lələkləri ilə bəzənmiş iki ağ at çapaçapa meydana girdi. Direktor qamçını şappıldatdı və atlar qabaq ayaqları ilə baryerin üstə qalxdılar. Atlardan biri Peppigilin lap qabağında durmuşdu. Peppi iki əli ilə atın ayağından yapışaraq dedi:
– Salam, ay at! Sənə öz atımın salamını çatdırıram! Bu gün onun ad günüdür, amma mən qızılgüllə onun başını yox, quyruğunu bəzəmişəm…
Lakin Peppi o dəqiqə atın ayağını buraxmalı oldu. Çünki direktor yenə qamçını şappıldatdı və atlar baryerdən düşüb meydançada çapdılar.
Nömrə qurtardı. Direktor hörmətlə təzim etdikdə atlar da bəzəkli başlarını əydi. Pərdə açıldı və meydançaya zil qara bir at çıxdı. Atın belində yaşıl paltarlı bir qız durmuşdu. Proqramda bu qızın adı miss Karmensita yazılmışdı. At meydançada çapır, miss Karmensita isə onun belində sakitcə durub gülümsəyirdi. Lakin at Peppinin yanından çaparaq keçdikcə birdən havada qaraltı göründü. Bu qaraltı – Peppinin özü idi. O, atın belinə sıçrayıb miss Karmensitanın arxasında durdu. Bu gözlənilməzlikdən miss Karmensita az qala yerə yıxılacaqdı. Sonra qəzəblə qollarını yelləyərək Peppini itələyib yerə salmaq istədisə də, buna nail ola bilmədi.
– Xeyr a, – Peppi qışqırdı, – indi də qoy bir az mən əylənim. Elə bilirsən bircə sən at çapmaq istəyirsən? Təkcə sən yox, hamı pul verib!
Onda miss Karmensita özü atın belindən düşmək istədi, lakin bacarmadı – Peppi iki əli ilə onu bərk-bərk tutmuşdu. Tamaşaçılar gülməkdən uğunub gedirdilər. Sirkin direktoru xidmətçilərə atı saxlamağı işarə etdi. Atın dayandığını görüb Peppi soruşdu:
– Olmaya nömrə qurtardı? Heyif, yaxşıca əylənirdik!
– Zəhləm getmiş, rədd ol mənim sirkimdən! – deyə direktor qəzəbləndi.
Peppi məzəmmətlə ona baxdı.
– Acığın niyə tutur? Mən elə bilirdim ki, hamı bura şənlənməyə gəlib? Elə deyil məgər? – Peppi soruşdu.
Peppi atdan düşüb öz yerində oturdu. Bu vaxt iki xidmətçi ona yanaşdı. Onlar qızın qollarından yapışıb yerindən qaldırmaq və sirkdən çıxartmaq istədilər. Lakin Peppi kresloda elə möhkəm oturmuşdu ki, onu yerindən qaldırmaq qeyri-mümkün idi.
Elə bu vaxt növbəti nömrə başlandı. Meydançaya çəhrayı paltar geymiş bəzəkli miss Elvira çıxdı. Elvira əlində çətir tutmuşdu. O, tarım çəkilmiş kəndirin üstü ilə xırda addımlarla irəlilədi, sonra da cürbəcür maraqlı akrobatik nömrələr göstərdi. O, yuxarıdakı meydançaya çıxdıqda Peppi artıq orada durmuşdu. Miss Elviranın təəccüblü baxışını görən Peppi qətiyyətlə dedi:
– Hə, indi də icazə ver, mən gəzim. Hamı növbə ilə gəzməlidir.
Miss Elvira cavab verməyib aşağı tullandı və direktorun boynuna sarıldı. Sonra məlum oldu ki, direktor onun atasıdır. Peppini sirkdən qovmaq üçün direktor bu dəfə beş nəfər qırmızı geyimli xidmətçi göndərdi… Lakin tamaşaçılar ayaqlarını yerə döyür, əl çalır və çığırışırdılar:
“Qoy o sarı qız çıxış etsin…”
Peppi kəndirin üstü ilə yeridi. Hamı gördü ki, bu qızın ifaçılıq qabiliyyəti miss Elviradan qat-qat üstündür. O, kəndirin ortasında ayağını elə qaldırdı ki, ayaqqabısının burnu çətir kimi başını tutdu. Sonra da yerində fırlanmağa başladı.
Lakin sirkin direktoru heç də Peppinin çıxışından razı deyildi. Onun ancaq bircə arzusu vardı – nəyin bahasına olursa-olsun Peppidən yaxa qurtarmaq. Direktor kəndiri tarımlayan mexanizmə yanaşıb lingi dartdı. Ümid edirdi ki, kəndir boşalanda Peppi yıxılacaq. Ancaq belə olmadı. Kəndir boşaldıqca Peppi də yelləncəkdə olduğu kimi yellənirdi. O, yellənə-yellənə qəfildən direktorun kürəyinə hoppandı. Bu gözlənilməzlikdən direktor qorxub fırfıra kimi yerində fırlandı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/astrid-lindgren/uzuncorab-peppi-68289775/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Астрид Линдгрен
Тип: электронная книга
Жанр: Классическая проза
Язык: на азербайджанском языке
Издательство: Altun Kitab / Алтын Китаб
Дата публикации: 17.04.2024
Отзывы: Пока нет Добавить отзыв
О книге: Uzuncorab Peppi, электронная книга автора Астрид Линдгрен на азербайджанском языке, в жанре классическая проза