Qulliverin səyahətləri
Qulliverin səyahətləri
Conatan Svift
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Dünya ədəbiyyatının şah əsərlərindən olan “Qulliverin səyahətləri” satirik-fantastik romanında müəllif baş qəhrəmanın bir-birindən maraqlı macəraları fonunda insan cəmiyyətinin sosial-siyasi mənzərəsini məharətlə əks etdirir.
Conatan Svift
Qulliverin səyahətləri
Birinci fəsil
Qulliverin səyahətə ilk həvəsi. Gəminin fəlakətə düçar olması. Qulliverin sağ-salamat liliputlar ölkəsinin sahillərinə yetişməsi və əsir düşməsi.
Mən İngiltərədə anadan olmuşam. On yeddi yaşıma çatanda atam məni Londonun görkəmli cərrahlarından birinin yanında şagird qoydu. Dörd il onun yanında qaldım. Sonra təhsilimi davam etdirmək üçün Leydenə getdim. Orada üç ilə yaxın tibb elmini öyrəndim. Amma uşaqlıqdan ən böyük arzum səyahətçi olmaq idi. Təbabəti öyrənməkdə isə məqsədim vardı. O, gələcəkdə uzaq səyahətlər zamanı mənə lazım olacaqdı.
Uzun müddət ayrı-ayrı gəmilərdə həkim işləyib ailəmi dolandırırdım. Ancaq son zamanlar gəlirim azalmışdı. Ona görə də mənə olunacaq ilk səmərəli təklifi qəbul edib uzaq səyahətə çıxmağı qərara aldım. Tezliklə belə bir təklif "Antilop" gəmisinin sahibindən gəldi. Bir az düşünüb Cənub dənizinə səfər etməyə razılıq verdim.
Gəmimiz 1699-cu il mayın 4-də limandan yola düşdü. Səyahətimiz yaxşı başlamışdı. Tezliklə Şərqi Hindistana istiqamət aldıq. Elə bu vaxt dəhşətli fırtına qopdu. Külək gəmini qayalara çırparaq bir neçə yerə parçaladı.
Dənizçi yoldaşlarımla qayığı suya salıb qayalara tərəf getdik. Güclü dalğa avar çəkməyə imkan vermirdi. Avarları atıb özümüzü dalğaların ixtiyarına buraxdıq. Az sonra qasırğa qayığımızı çevirdi. Səyahət yoldaşlarımın başlarına nə gəldiyini bilmirəm. Güman ki, onlar həlak oldular.
Mənsə suya düşdükdən sonra özümü küləyin ixtiyarına buraxdım. Hara gəldi üzürdüm. Bir qədər sonra fırtına xeyli sakitləşdi. Üzüb sahilə çıxdım. Ancaq deyəsən, burada yaşayış yox idi. Yorğunluqdan və istinin təsirindən məni yuxu basırdı. Yumşaq otların üstündə uzandım. Məni elə bərk yuxu apardı ki, heç ömrümdə belə yatmamışdım.
Yuxudan ayılanda hava işıqlaşmışdı. Qalxmaq istədim. Ancaq yerimdən tərpənə bilmədim. Bədənimi və uzun saçlarımı yerə bağlamışdılar. Mən yalnız səmaya baxa bilirdim. Gün qızmağa başlayırdı. Get-gedə onun işığı gözlərimi qamaşdırırdı. Mən qarmaqarışıq səslər eşidirdim. Amma arxası üstə uzandığım üçün günəşli səmadan başqa heç nə görmürdüm.
Birdən hiss etdim ki, canlı bir şey çənəmə yaxınlaşır. Çox keçmədi, qarşımda xırdaca bir adam dayandı. Onun ardınca, ən azı, qırxa qədər belə xırdaca ada- mın hərəkət etdiyini gördüm. Heyrətdən elə bərk qışqırdım ki, onlar üstümdən yerə atıldılar. Amma tezliklə qayıdıb gəldilər.
Axır ki, özümdə bir qədər güc tapıb sol qoluma sarınmış ipləri qırdım. Daha sonra kəskin hərəkətlə başımı tərpətdim. Nəticədə saçlarımı yerə bənd edən iplər bir qədər boşaldı. İndi mən başımı sağa çevirə bilirdim. Bu vəziyyətdə də xırdaca məxluqlar yenə qorxub qaçışdılar.
Bundan sonra qulaqbatırıcı səslər eşitdim. Həmin səslər kəsildikdən sonra bir nəfər bərkdən çığırdı: "Tolqo fonak!" Dərhal üstümə yüzlərcə ox yağmağa başladı. Bu oxlar məni iynə kimi sancırdı. Bizdə – Avropada bombaları havaya atdıqları kimi, indi onlar da oxlarını havaya atırdılar. Oxların bir neçəsi üzümə dəydi. Mən tələsik əlimi üzümə tutdum. Xilas olmaq üçün növbəti cəhd etdim. Belə olduqda onlar da əvvəlkindən daha çox ox yağdırmağa başladılar. Bəziləri nizələrini böyrümə soxurdular. Ancaq xoşbəxt- likdən əynimdəki gödəkçə qalın idi. Odur ki nizələr onu dəlib keçə bilmədi.
Qərara gəldim ki, axşam düşənə kimi sakit uzanmağım daha yaxşıdır. Qaranlıqda xilas olmaq mənim üçün çox da çətin olmazdı. Fikirləşirdim ki, əgər bu ölkənin bütün əhalisi belə xırda adamlardan ibarətdirsə, onların öhdəsindən gələ bilərəm.
Amma mənim görəcək günlərim varmış!
Xırdaca adamlar sakit uzandığımı görüb ox atmaqdan əl çəkdilər. Ancaq səs-küydən başa düşdüm ki, onların sayı daha da artıb. Sağdan bərk taqqıltı gəlirdi. Böyük çətinliklə başımı səs gələn tərəfə çevirdim. Bu vaxt məndən bir az aralıda bir kürsü qurulduğunu gördüm. Kürsünün üstündə yerli əhalidən üç-dörd nəfəri ancaq yerləşə bilərdi. Onlardan, deyəsən, əyan olan birisi yanınca üç nəfərdən ibarət məiyyəti ilə həmin kürsüyə çıxdı. Bu adam üzünü mənə tutub uzun bir nitq söylədi. Hərçənd mən bir söz də başa düşmədim.
Bu adama zahiri görünüşündən qırx yaş vermək olardı. Boyca yoldaşlarından xeyli uca idi. Yanındakılardan biri orta barmağımdan bir azca uzun olardı. O, əyanın uzun ətəyindən tutmuşdu. Yəqin ki, onun ətəktutan nökəri idi. Yerdə qalan iki nəfərin hərəsi onun bir tərəfində durmuşdu. Əyan əsl natiq kimi danışırdı. Onun nitqinin bəzi yerlərində hədə, bəzi yerlərində mərhəmət hiss olunurdu. Mən lap acından ölürdüm. Odur ki barmağımı ağzıma aparıb onlara yemək istədiyimi bildirdim.
Qurqo (sonralar öyrəndim ki, burada əyanları belə adlandırırlar) mənim fikrimi çox yaxşı başa düşmüşdü. O, kürsüdən endi. Böyürlərimə bir neçə nərdivan qoyulmasını əmr etdi. Yüzdən artıq yerli əllərində cürbəcür yeməklərlə dolu səbətlərlə gəldi. Sonra nərdivanlara dırmaşıb ağzıma tərəf yönəldilər.
Yeməklər cürbəcür heyvanların ətindən hazırlanmışdı. Ətlərin arasında bud əti, can əti, döş əti var idi. Bunlar zahirən qoyun ətinə bənzəyirdi. Amma ət parçaları torağay qanadlarından da kiçik idi. Mən onların ikisini-üçünü birdən yeyirdim.
Xırdaca adamlar mənə çox yaxşı qulluq edirdilər. Boyuma və iştahama təəccüblərini isə min cür işarələrlə bildirirdilər.
Mən doyduqdan sonra işarə ilə içki istədim. Qarşımdakılar zirək və qanacaqlı adamlar idi. Başa düşmüşdülər ki, məni az şeylə doydura bilməyəcəklər. Odur ki onlar iplərin köməyi ilə ən böyük çəlləklərdən birini yuxarı qaldırdılar. Sonra əlimə sarı diyirlətdilər. Qapağını vurub çıxartdılar. Çəlləkdəki çaxır yarım pintadan[1 - Pinta – təxminən 568,3 millilitrə bərabər ənənəvi ingilis həcm ölçüsü] çox olmazdı. Mən onu birnəfəsə içdim. Çaxır çox dadlı idi. Onlar mənim üçün ikinci çəlləyi gətirdilər. Mən onu da əvvəlki qayda ilə içdim. Mənim bu əcaib hərəkətlərim xırdaca adamları heyran etmişdi. Onlar sevinclə sinəmin üstündə atılıb-düşürdülər. Bəlli idi ki, çox əylənirdilər.
Doğrusu, bir neçə dəfə ağlıma gəldi ki, onlardan, heç olmasa, əlimə keçən qırx-əlli nəfərini tutub yerə çırpım. Ancaq iki səbəbə görə özümü saxladım. Əvvəla, düşündüm ki, onlar mənə daha artıq pislik edə bilərlər. İkincisi, zəhmət çəkib mənə belə yaxşı qonaqlıq düzəldənlərə özümü borclu hesab edirdim.
Bu xırdaca məxluqların cürətinə baxdıqca doymaq bilmirdim. Yəqin ki, mən onların gözünə çox nəhəng bir məxluq kimi görünürdüm. Amma buna baxmayaraq onlar qorxmurdular. Cürətlə üstümə çıxır, bütün bədənimdə gəzişir, bir əlimin açıq olduğunu heç veclərinə də almırdılar.
Bir qədər sonra qarşımda bir şəxs gəlib durdu. Bu, əlahəzrət imperatorun elçisi idi. Səfir həzrətləri çoxlu əyan-əşrəf ilə birlikdə üzümə doğru yönəldi. O, imperator möhürü ilə möhürlənmiş etimadnaməsini mənə təqdim etdi və nitq söylədi. Elçi on dəqiqə danışdı, onun danışığında qəzəb əlaməti yox idi. Amma görkəmcə qətiyyətli və iradəli idi.
Birdən o, əliylə tez-tez uzaqda haranı isə göstərdi. Sonradan öyrəndim ki, o məni əsir kimi paytaxta aparmaq haqqında danışırmış.
Bu vaxt mən yenə ipləri dartıb qırmaq fikrinə düşdüm. Amma dərhal da bu fikirdən daşındım. Çünki əlimə və üzümə dəyən oxların yaratdığı suluqlar möhkəm ağrıyırdı. Həm də düşmənlərimin sayı getdikcə artırdı. Ona görə də işarələrlə başa saldım ki, mənimlə istədikləri kimi rəftar edə bilərlər. Qurqo və yanındakılar bundan xeyli şad oldular, çəkilib getdilər. Birdən keşiyimi çəkən dəstələrin sol tərəfimdəki ipləri boşaltdıqlarını hiss etdim. Rahatladım və məni yuxu apardı. Sonradan mənə dedilər ki, səkkiz saata qədər yatmışam. Bu, təəccüblü deyildi. Çünki həkimlər çəlləklərdəki şəraba yuxu dərmanı qatıbmışlar. İmperatorun əmri belə imiş.
Yəqin ki, əhvalat belə olmuşdu: haqqımda imperatora məlumat çatan kimi o məni möhkəm sarıyıb bağlamağı əmr edib. Üstəlik, tapşırıb ki, yuxudan ayıldıq- da məni yedirib-içirsinlər. Sonra isə paytaxta aparmaq üçün maşın hazırlasınlar.
Bu, çox cəsarətli və təhlükəli qərar idi. Əminəm ki, Avropa padşahlarından heç biri belə etməzdi.
İmperatorun əmri nə qədər ağıllı idisə, bir o qədər də mərhəmətliydi. Tutaq ki, bu adamlar məni yatdığım yerdə öldürmək fikrinə düşəydilər. Onların ilk hücumundaca mən ağrı hiss edib yuxudan ayılacaqdım. Elə bərk qəzəblənəcəkdim ki, bir anda ipləri dartıb qıracaq, onların üstünə cumacaqdım. Əlbəttə, onlara heç bir aman verməyəcəkdim.
Bu adamlar həm də çox yaxşı riyaziyyatçı idilər. Mexanika sahəsində böyük uğurlar qazanmışdılar. Ağır şeyləri daşımaq üçün imperatorun çarxlı maşınları var idi. Burada çox böyük hərbi gəmilər düzəldirdilər. Sonra gəmiləri bu maşınların üstünə qaldırıb dəniz sahilinə aparırdılar.
Tezliklə imperatorun əmri ilə belə maşınların ən böyüyü hazırlandı. Sən demə, sahilə çıxmağımdan heç dörd saat keçməmiş bu maşını ardımca göndəriblərmiş. Onun gəlişini xalq sevinclə qarşılayırdı.
Maşını çəkib düz yanımda, bədənimə paralel halda saxlamışdılar. İndi əsas məsələ məni qaldırıb bu maşına qoymaq idi. Bunun üçün onlar qarqaralardan istifadə etmişdilər. Onlar üç saatdan da az müddətdə məni arabaya qaldırmış və orada möhkəmcə sarımışdılar.
Bunun hamısını mənə sonra nağıl etdilər. Şəraba qatılmış yuxu dərmanı sayəsində mən dərin yatmışdım. Odur ki bunlardan heç birini hiss etməmişdim.
Məni yuxudan qəribə bir hadisə ayıltdı. Bu vaxt artıq düz dörd saat yol getmişdik.
Hadisə belə baş verir: araba yolda xarab olduğundan təmir üçün dayanır. Həmin vaxt iki-üç nəfər gənc liliput məni aydın görmək üçün üzümə yaxınlaşır. Onlardan biri nizənin ucunu burnumun sol deşiyinə soxur. Bu, saman çöpu kimi burnumu qıcıqlandırır. Mən asqırıb yuxudan oyanıram. Qoçaqlar yavaşca əkilirlər.
Bütün günü yolda keçirdik. Gecə dayanıb dincəldik, səhər tezdən isə yola düşdük. Günortaya yaxın şəhər qapılarına yaxınlaşdıq. İmperator saray əyanları ilə birlikdə bizim qabağımıza çıxdı. Araba bütün krallıqda ən böyük bina sayılan qədim məbədin qarşısında durdu. Məni bu məbəddə yerləşdirməyi qərara almışdılar.
Məbədin şimala açılan qapısı hündür idi. Odur ki mən buradan sürünə-sürünə asanlıqla keçə bilərdim. Saray dəmirçiləri sol ayağıma bağlamaq üçün zəncir düzəldirdilər. Onlar öz işlərini bitirdikdən sonra məni sarıdıqları ipləri kəsdilər. Mən ömrümdə duymadığım böyük bir kədərlə ayağa qalxdım. İmperator mənə yaxşı tamaşa etmək üçün məbədin qarşısındakı bürcə çıxdı. Yüz mindən çox şəhərli məni görmək üçün məbədin dövrəsinə yığışmışdı. Onlardan, ən azı, on min nəfəri nərdivanla mənim üstümə çıxmışdı. Amma tezliklə məlum oldu ki, mənim üzərimə çıxmaq qadağan edilib. Bu qadağanı pozanlara ölüm cəzası veriləcəkdi.
İkinci fəsil
Qulliverin Liliputiyada ilk günləri. Liliputlar kralının təsviri. Qulliverin təftiş edilməsi.
Etiraf etməliyəm ki, heç vaxt bu qədər maraqlı bir mənzərə görməmişdim. Ətraf başdan-başa bağ idi. Sol tərəfdə səhnə dekorasiyasına oxşayan şəhər yerləşirdi.
Mən ətrafı seyr etdiyim zaman imperator bürcdən endi. At üstündə mənə sarı gəldi. Mənə diqqətlə tamaşa etməyə başladı. O, zənciri qıracağımdan qorxurdu. Odur ki siyrilmiş qılıncını əlində hazır tutmuşdu. Qılıncın qızıldan olan dəstəsi və qını brilyant ilə bəzənmişdi. Əlahəzrətin səsi təmiz və anlaşıqlı idi. Ona görə də onun danışığını yaxşı eşidə bilirdim.
İndi mən əlahəzrətin zahiri görünüşünü təsvir etməyə çalışacağam. O öz saray adamlarından mənim dırnağım qədər hündür idi. Üz cizgiləri ciddi idi. Qaməti düz, hərəkətləri zərif idi. Əzəmətli boy-buxunu vardı.
İmperator yeddi il idi uğurla padşahlıq edirdi. Mən ona yaxşı baxa bilmək üçün böyrü üstə üzandım. Belə vəziyyətdə biz üz-üzə dayandıq.
Əlahəzrət imperator mənə tez-tez suallar verirdi. Ancaq biz bir-birimizə dediyimiz sözlərdən bircə kəlmə də başa düşmürdük. Onda imperator əyanların sırasında olan ruhanilərə və hüquqşünaslara (onları geyimlərindən tanıdım) əmr etdi ki, mənimlə danışsınlar. Mən də bildiyim bütün dillərdə danışmağa başladım. Amma bu təşəbbüslərim heç bir nəticə vermədi.
Gecə düşdü. Bir qədər çətinliklə də olsa, öz evimə girdim. Quru yerdə uzanıb yatdım.
İki həftə gecələrimi bu cür keçirtdim. Sonra imperatorun əmri ilə mənə döşək və başqa yataq ləvazimatları hazırlandı. Altı yüz ədəd adi ölçüdə döşək gətirdilər. Yüz əlli döşəyi bir-birinə tikməklə dörd böyük döşək düzəltdilər və onları üst-üstə qoydular. Bundan başqa, yorğan, döşəkağı və örtük də hazırlanmışdı. Xeyli vaxtdır sıxıntılara öyrəşmiş bir adam üçün onlar göydəndüşmə idi.
İmperator mənim yanımdan getdikdən sonra şura çağırdı. Orada mənimlə necə rəftar etmək məsələsini müzakirəyə qoydu. Ancaq axırda heç bir qərara gələ bilmədilər. Çünki bir tərəfdən mənim azadlığa çıxacağımdan qorxur, digər tərəfdən məni saxlamağın çox baha başa gələcəyindən ehtiyat edirdilər. Şura üzvləri təkidlə öldürülməyimi istəyirlərmiş. Amma belə olan halda da onları başqa bəla gözləyə bilərdi: bu yekəlikdə meyit çürüyüb qoxusa, paytaxtı və bütün ölkəni taun xəstəliyi bürüyərdi. Odur ki bu təklifi rədd etdilər.
İmperator bütün kəndlərdən mənim üçün hər səhər ərzaq gətirilməsinə göstəriş verir. Bunların hamısının xərci əlahəzrətin şəxsi xəzinəsindən ödənilirdi.
Padşah, əsasən, öz mülklərindən gələn gəlirlərlə dolanırdı. Yalnız tək-tük hallarda öz təbəələrindən maddi yardım alırdı.
Mənim yanımda altı yüz nəfərdən ibarət qulluqçu heyəti düzəldilmişdi. Onların xərci üçün imperator ayrıca vəsait ayırmışdı. Bundan başqa, üç yüz dərziyə mənə yerli biçimdə paltar tikmək tapşırıldı. Üstəlik, altı alimə yerli dili öyrətmələri haqqında əmr verildi.
Əmrlərin hamısı dəqiqliklə yerinə yetirilirdi. Mən üç həftədən sonra liliput dilini xeyli öyrənə bilmişdim. Bu müddət ərzində imperator tez-tez mənə baş çəkirdi. Artıq biz bir-birimizə öz fikrimizi başa sala bilirdik. İlk öyrəndiyim sözlər azad edilməyim haqqında idi. Mən hər gün imperatorun hüzurunda diz çöküb bu sözləri təkrarlayırdım. İmperator xahişimə bir qədər qeyri-müəyyən cavab verirdi. O deyirdi ki, azad edilməyimin öz vaxtı var. Bunun üçün onun və təbəələrinin qarşısında yaxşı ad qazanmalıyam.
Bir dəfə imperator məndən xahiş etdi ki, üstümdə axtarış aparılmasına icazə verim. Guya mən üstümdə çox təhlükəli silah gəzdirirəm.
Mən təftişə razı olduğumu bildirdim. Bunu ona qismən sözlə, qismən də işarələrlə başa saldım. İmperator cavab verdi ki, qaydalara görə, axtarışı onun iki məmuru aparmalıdır.
O dedi: "Axtarış üçün sizin razılığınız olmalıdır. Axtarış zamanı nə tapılsa, əlinizdən alacağıq. Bir şərtlə ki, bu ölkəni tərk edərkən onların hamısı sizə qaytarılsın”.
Hər iki məmuru əlimə götürüb kamzolumun cibinə qoydum. Mən gizli cibimdən başqa bütün ciblərimi onlara göstərmişdim. Hansı ki həmin ciblərimdə özümdən başqa heç kəsə lazım olmayan xırım-xırda şeylər var idi. Məmurlar cibimdən tapdıqları şeyləri siyahıya aldılar. Sonra isə xahiş etdilər ki, onları yerə düşürüm.
Siyahını imperatora təqdim etdilər. İmperator təklif elədi ki, siyahıdakıların bəzilərini dövlətə verim. O hər şeydən əvvəl qılıncıma işarə etdi. Mən dərhal qılıncı belimdən açdım. Bu vaxt imperator qoşuna məni mühasirəyə alıb oxlarını hazır tutmağı əmr etdi. O anadək gözlərim daim əlahəzrətə zilləndiyindən mən bu qoşunu heç görməmişdim.
İmperator qılıncı siyirməyi istədi. Mən qılıncı siyirib bir neçə dəfə başımın üstündə oynatdım. Əsgərlər heyrət və dəhşətə gəldilər. Qorxudan özlərini saxlaya bilməyib çığırışdılar. Qılınc dəniz suyundan azacıq paslanmışdı. Amma yenə də çox parıldayırdı. Günəşin işığı onun üzərinə düşdükcə ətrafdakıların gözlərini qamaşdırırdı. Padşah gözlədiyimdən az qorxmuşdu. O əmr etdi ki, qılıncı qınına qoyum. Sonra da onu mümkün qədər ehtiyatla, özü də uzağa tullayım. Mən belə də etdim.
Sonra o, içiboş dəmir sütunlardan birini göstərməyimi istədi. Cib tapançalarımı onlar belə adlandırırdılar. Mən tapançanın birini çıxartdım. İmperato- run xahişi ilə onu işlətmək qaydasını izah etdim. Barıt qabının ağzı möhkəm bağlandığı üçün ora su keçməmişdi. Beləliklə, barıt da tamamilə quru qalmışdı.
Mən tapançanı barıtla doldurdum. Sonra imperatoru xəbərdar etdim ki, diksinməsin. Ardınca havaya bir atəş açdım. Açdığım bu atəş qılıncdan daha böyük təsir bağışladı. Yüzlərcə adam ölü kimi yerə sərildi. Hətta imperator bir müddət özünə gələ bilmədi.
Sonra hər iki tapançanı və sursat heybəsini təhvil verdim. Bunları verərkən əlahəzrətdən xahiş etdim ki, barıtı oddan uzaq saxlasın. Çünki o, azacıq qığılcımdan od alıb partlayar və imperatorun sarayını darmadağın edə bilərdi.
Mən cib saatımı da verdim. İmperator ona böyük maraqla tamaşa etdi. Qvardiyaçılar saatı möhkəm bir şüvülə keçirdilər. Sonra çiyinlərinə qaldırdılar və apardılar. İmperatoru daha çox saat mexanizminin səsi və əqrəbin hərəkəti heyran etmişdi.
Liliputların gözləri bizdən daha itidir. Odur ki əlahəzrət saat əqrəbinin dayanmadan hərəkət etdiyini yaxşı görürdü. O, alimlərə bu maşının nəyə gərək olduğunu müəyyənləşdirməyi tapşırdı. Lakin alimlər bu barədə yekdil rəyə gələ bilmədilər. Onların fərziyyələrinin hamısı həqiqətdən çox uzaq idi.
Sonra mən pul kisəsini, bıçağı, ülgücü, darağı, burun dəsmalını və cib dəftərçəsini təhvil verdim. Silahlarım əlahəzrətin silah anbarına göndərildi. Qalan şey- ləri imperatorun əmri ilə mənə qaytardılar.
Yuxarıda da dedim ki, mən məmurlara gizli cibimi göstərməmişdim. Həmin cibimdə gözlüyüm, cib durbinim və bir neçə xırda şey vardı. Bunları əllərindən salıb sındıra bilərdilər. Odur ki onları imperator məmurlarından gizlətməyimdə pis bir şey görmürəm.
Üçüncü fəsil
Qulliverin saray adamlarını əyləndirməsi. Onun liliputları heyrət və qorxuya salan şlyapasının tapılması. Qulliverin müəyyən şərtlər altında azadlığa buraxılması.
Mənim mülayim davranışım hamının mənə qarşı meylini artırdığından yaxın gələcəkdə azad olacağıma ümid bəsləyə bilərdim. Mən haqqımda olan yaxşı rəyi hər vasitə ilə möhkəmlətməyə səy edirdim. Bəzən liliputların əlimin içərisində rəqs etməsinə yol verirdim. Axır zamanlarda uşaqlar da saçımın içində gizlənpaç oynamağa cürət edirdilər. Mən onların dilində danışmağı xeyli öyrənmişdim.
Bir dəfə imperator məni akrobatik tamaşalarla əyləndirmək fikrinə düşdü. Belə tamaşaların təşkilində liliputlar başqa tanıdığım xalqlardan üstündürlər. Məni hər şeydən artıq kəndirbazlar heyran etdi. Bunlar yerdən xeyli hündürlükdəki nazik ağ sap üzərində məharətlə oynayırdılar. Sap üstündə yalnız böyük mənsəblərə namizəd olanlar oynaya bilərdilər. Onlar mühüm bir vəzifə boşaldıqda sap üstündə oynamaq üçün imperatordan icazə istəyirdilər. Sap üstündə ən hündürə tullanıb yıxılmayan şəxs həmin vəzifəyə təyin olunurdu.
Bir dəfə mən cürbəcür oyunlarla saray adamlarını əyləndirirdim. Birdən əlahəzrətin hüzuruna bir qasid gəlib xəbər verdi ki, sahildə qəribə şəkilli böyük bir cisim görüblər. Həmin cismin kənarları çox alçaq və genişdir. Tutduğu sahə isə əlahəzrətin yataq otağı qədər olar. Əvvəlcə elə güman ediblər ki, bu, qəribə bir heyvandır. Ancaq tezliklə bunun belə olmadığını anlayıblar. Onlar bir-birinin çiyninə çıxaraq həmin qəribə cismin təpəsinə qalxıblar. Cismin üstü yastı imiş. Xırdaca adamlar ayaqlarını həmin cismə döyərək başa düşüblər ki, içi boşdur. Belə fikirləşiblər ki, bəlkə, bu cisim mənimdir. Odur ki onu beş atın köməyi ilə paytaxta gətiriblər.
Mən dərhal söhbətin nədən getdiyini başa düşdüm. Bu xəbərə ürəkdən şad oldum. Görünür, mən sahilə çıxdıqda halım çox xarab imiş. Ona görə də şlyapamın başımdan düşdüyünü hiss etməmişəm. Mən hələ qayıqda olarkən onun bağlarını möhkəm çəkib bağlamışdım. Fırtınadan sonra isə şlyapanı tamam yaddan çıxartmışdım. Görünür, sahilə çıxarkən bağ açılmış, şlyapam da başımdan düşübmüş. Mən isə onu dənizdə, dalğaların arasında itirdiyimi düşünürdüm.
Əlahəzrətdən xahiş etdim ki, şlyapanı gətirmələri üçün sərəncam versin. Ertəsi gün şlyapanı gətirib gəldilər. Ancaq arabaçılar onun qeydinə, demək olar, qalmamışdılar. Şlyapamı düz yarım mil[2 - Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi] yerlə sürümüşdülər. Xoşbəxtlikdən həmin ölkənin torpağı yumşaq və düzəngah idi. Ona görə də şlyapam gözlədi- yimdən az xarab olmuşdu.
Bu hadisədən iki gün sonra imperator qoşunlara əmr verdi ki, səfərə hazır olsunlar. Əlahəzrət özünə çox qəribə bir əyləncə düzəltmək xəyalına düşmüşdü. O buyurdu ki, mən ayaqlarımı mümkün qədər geniş açım. Sonra baş komandana əmr verdi ki, qoşun təbil vura-vura mənim ayaqlarımın arasından keçsin. Ordu üç min piyada və min atlıdan ibarət idi. Parad çox təntənəli keçdi və əlahəzrətə yaman ləzzət verdi.
İmperatora mənə azadlıq bəxş etməsi üçün çoxlu ərizə yazmışdım. Axırda o bu məsələni əvvəlcə nazirlərin, sonra da dövlət şurasının müzakirəsinə çıxartdı. Dövlət şurasında azad edilməyimin əleyhinə yalnız bir nəfər çıxdı. Bu, baş admiral Skayreş Bolqolam idi. O, nədənsə, mənə düşmən kəsilmişdi. Bolqolam öz işini yaxşı bilən, ancaq qaraqabaq və kobud bir adam idi. Axırda onu da razı saldılar. Ancaq baş admiralın bir tələbi vardı. İstəyirdi ki, mənə azadlıq verilməsinin şərtlərini hazırlamaq ona tapşırılsın.
İki katib və bir neçə əyan ilə birlikdə şərtləri mənə Bolqolamın özü gətirib gəldi. Bu şərtləri oxuduqdan sonra mənə and içdirdilər ki, onları pozmayacağam. Andiçmə mərasimi əvvəlcə mənim ölkəmin adətləri, sonra isə yerli qaydalar əsasında keçdi. And içən zaman mən gərək sağ ayağımı sol əlimlə tutaydım. Eyni zamanda sağ əlimin orta barmağını təpəmə, baş barmağımı isə sağ qulağımın üstünə qoyaydım.
Şərtlərə görə, mən icazəsiz onların məmləkətini tərk etməməliydim. Bundan başqa, onlara düşmən olan Blefusku adasına qarşı müharibəyə qoşulmalı, düşmən donanmasını məhv etmək üçün bütün gücümlə çalışmalıydım. Əvəzində isə onlar mənə doyunca yemək-içmək verəcəkdilər.
Düzdür, mən başa düşürdüm ki, bu ləyaqətsiz şərtlər baş admiralın mənə nifrətinin nəticəsidir. Amma mən onları məmnuniyyətlə qəbul etdim, and içdim və imzaladım. And içdikdən dərhal sonra zəncirlərimi açdılar. Artıq tamamilə azad idim.
Mən minnətdarlıq əlaməti olaraq əlahəzrətin hüzurunda diz çöküb səcdə etdim. Ancaq imperator buyurdu ki, ayağa qalxım. Daha sonra mənim ona fay- dalı xidmətçi olacağıma şübhə etmədiyini dedi.
Dördüncü fəsil
Qulliverin Liliputiyanın paytaxtı ilə tanış olması. Gizli işlər üzrə dövlət katibi ilə söhbət.
Mən azadlığa çıxdıqdan sonra paytaxtı gözdən keçirməyə icazə istədim. İmperator mənə icazə verdi. Ancaq əmr etdi ki, nə əhaliyə, nə də onların ev-eşiyinə zərərim toxunmasın.
Sonra mənim şəhəri gəzmək arzusunda olduğum haqqında camaatı xəbərdar etdilər.
Şəhər uca bir divarla əhatə edilmişdi. Divarın üstü ilə iki at qoşulmuş bir karet tamamilə sərbəst gedə bilərdi. Hündür və möhkəm bürcləri şəhərin giriş yollarını qoruyurdu.
Mən böyük Qərb darvazaları üstündən aşıb iki əsas küçədən keçdim. Əhalinin evlərinə çəkilməsi barədə əmr verilmişdi. Amma buna baxmayaraq küçələrdə laqeyd halda xeyli adam gəzişirdi. Ona görə də çalışırdım ki, onlardan heç birini basıb əzməyim.
Evlərin pəncərələrində hədsiz-hesabsız tamaşaçı vardı. Onlar mənə heyrətlə baxırdılar. Mənə isə elə gəlirdi ki, ömrümdə bu qədər çox adamı heç vaxt görməmişəm.
Şəhər düzgün dördbucaq şəklində idi. Burada beş yüz minə qədər əhali yerləşə bilirdi. Evlər üç və beşmərtəbəli idi. Dükanlar və bazarlar mal ilə dolmuşdu.
İmperatorun sarayı şəhərin mərkəzində yerləşirdi. İki-üç həyəti olan bu bina geniş bir meydanın ortasındadır. Meydan o qədər böyükdür ki, mən asanlıqla ora aşdım. Orada mən yerə uzanıb üzümü ikinci mərtəbənin pəncərələrinə yaxınlaşdırdım. Beləcə bir-birindən gözəl otaqları gözdən keçirə bildim. Həmçinin imperatriçəni və cavan şahzadələri gördüm. Ülyahəzrət imperatriçə lütf edib gülümsəyərək əlini pəncərədən mənə uzatdı. Mən onun əlini öpdüm.
Azad edilməyimdən iki həftə keçmişdi. Bir dəfə Reldresel adlı liliput yanıma gəldi. Onun vəzifəsinin adı “gizli işlər üzrə baş katib” idi. Reldresel öz sürücüsünə kənarda gözləməyi tapşırdı. Sonra isə ona bir saat ayırmağı məndən xahiş etdi. Mən buna məmnuniyyətlə razı oldum. Çünki rütbəsinə və xasiyyətinə görə ona hörmətim vardı. Bundan başqa, o, sarayda dəfələrlə mənə yaxşılıq etmişdi.
Reldresel xahiş etdi ki, söhbətimiz zamanı mən onu öz əlimdə tutum. Mən onun bu xahişini yerinə yetirdim.
Reldresel əvvəlcə məni azad olmağım münasibətilə təbrik etdi. Bu işdə, əlbəttə, onun da köməyi olmuşdu. Ancaq dediyinə görə, azad edilməyim elə də asan başa gəlməmişdi.
Reldresel daha sonra belə dedi: "Kənardan gələn adam elə başa düşər ki, bizim ölkəmizdə hər şey yaxşıdır. Ancaq belə düşünmək kökündən yanlışdır. Bizim vətənin başının üstünü iki qorxunc təhlükə almışdır. Yetmiş ay bundan əvvəl Tremeksenlər və Slemeksenlər adı ilə məşhur olan iki düşmən partiya yarandı. Birincilər hündürdaban, ikincilər isə alçaqdaban tərəfdarıdırlar.
Tremeksenlər iddia edirlər ki, hündürdaban bizim qədim dövlət quruluşumuza daha uyğundur. Ancaq əlahəzrət alçaqdaban tərəfdarıdır. O, əmr edib ki, sarayda və dövlət idarələrində işləyənlərin hamısı alçaqdaban ayaqqabılar geysin. Yəqin ki, siz də buna diqqət yetirmisiniz. Şübhəsiz, onu da görmüsünüz ki, əlahəzrətin öz ayaqqabılarının dabanları başqa saray xadimlərinin dabanlarından alçaqdır. Hazırda bu iki partiya arasında ədavət getdikcə güclənir. Artıq onlar bir-birini dindirmirlər. Doğrudur, hündürdabanlılar sayca bizdən çoxdurlar. Ancaq dövlət hakimiyyəti tamamilə bizim əlimizdədir. Bizi qorxudan budur ki, taxt-tacın varisi olan şahzadə hündürdabanlılara rəğbətlə yanaşır. Onun çəkməsinin bir tayının dabanı hündürdür. Buna görə də o, bir az axsayır. Yaranmış ədavət bizim dövlətimizi zəiflədir. Bir yandan da qonşu Blefusku imperatorluğu bizi istila etməklə hədələyir. Artıq otuz altı aydan çoxdur biz onlarla müharibə edirik”.
Mən soruşdum:
– Bəs bu müharibəyə səbəb nədir?
Reldresel dedi:
– Hamı bilir ki, qədim zamanlardan bəri bişmiş yumurtanı alt tərəfdən sındırarlar. İndiki imperatorumuzun babası hələ uşaq imiş. Bir dəfə ona nahar vaxtı bişmiş yumurta verirlər. Uşaq yumurtanı qədim qayda ilə sındıranda barmağını kəsir. Onda uşağın atası olan imperator fərman verir ki, yumurtanı iti ucundan sındırsınlar. O bu əmrə itaət etməyənləri ən ağır cəza ilə hədələyir.
Fərman əhalini qəzəbləndirir. Camaat düz altı dəfə üsyan edir. Bu üsyanlar zamanı bir imperator həyatından, biri də taxt-tacından məhrum olub. Blefusku padşahları isə daim belə üsyanları qızışdırır. Hətta üsyan iştirakçılarına öz ölkələrində sığınacaq da veriblər. Onlar da oranın imperatorunu yavaş-yavaş öz təsirləri altına salıb, bizə qarşı müharibəyə təhrik ediblər. İndi otuz altı aydır ki, müharibə davam edir. Ancaq vuruşan tərəflərdən heç biri qəti qələbə qazana bilməyib. Bu müddət ərzində biz xeyli sayda dənizçi və əsgər itirmişik. Düşmənin itkisi isə bizimkindən də artıqdır. Ancaq buna baxmayaraq onlar yeni bir donanma düzəldiblər. Tezliklə bizim torpağa qoşun çıxarmağa hazırlaşırlar. İmperator həzrətləri mənə tapşırdı ki, sizinlə görüşüb bütün bunları danışım.
Mən dedim:
– Sizin ölkənizi düşmən hücumundan qorumağa hazıram. Ən azı, ona görə ki, imperator tərəfindən xilas və azad olunduğum üçün ona borcum var. Ancaq mən imperatorun xarici təbəəsi olduğum üçün ölkənizin daxili işlərinə qarışmamalıyam. Bunu deyərkən iki partiya arasındakı ədavəti nəzərdə tuturam. Xahiş edirəm, dediklərimi imperator həzrətlərinə olduğu kimi çatdırasınız.
Beşinci fəsil
Qulliverin Blefusku imperatorluğunun donanmasını ələ keçirməsi. Liliputiya kralının təklifindən imtina etməsi. Blefuskudan gələn elçilərlə söhbəti.
Blefusku imperatorluğu Liliputiyanın şimal-şərqində yerləşən bir adadır. Bu iki dövləti bir-birindən dayaz bir boğaz ayırır. Mən həmin adaya heç vaxt get- məmişdim. Əgər indi getsəm, bu heç də ağıllı hərəkət olmazdı. Çünki müharibə başlayandan bəri hər iki ölkə arasında gediş-gəliş qadağan edilmişdi. Qadağanı kim pozsa, onu ölüm cəzası gözləyirdi.
Hələ bu harasıdır?! Bizim imperator hətta heç bir gəminin Liliputiya limanlarından çıxmasına icazə vermirdi. Ona görə də blefuskulular mənim liliputlar arasında olmağımdan xəbərsiz idilər. Bu isə mənim düş- mən donanmasını gözlənilmədən ələ keçirmək barədə planlarıma uyğun idi. Odur ki mən boğaz tərəfdəki sahildə gözə görünməməyə çalışırdım. Çünki düşmənlər məni görə bilərdilər.
Bir gün kəşfiyyatçılar xəbər gətirdilər ki, Blefusku donanması boğazlardan birində hazır durub. Onlar yelkənlərini qaldırmaq üçün səmt küləyinin əsməsini gözləyirdilər. Mən imperatorla məsləhətləşəndən sonra planımı dərhal yerinə yetirməyi qərara aldım.
Əvvəlcə əmr etdim ki, mənə yoğun kəndirlər və çoxlu dəmir çubuq gətirsinlər. Onların kəndirləri bizim ciyə kimi, dəmir çubuqları isə corab mili boyda idi. Kəndirləri üçqat hördüm ki, daha möhkəm olsun. Dəmir çubuqları isə üç-üç burdum və uclarını qarmaq kimi əydim. Bu cür əlli qarmaq düzəltdim. Sonra onları eyni miqdarda kəndirin ucuna bağladım və qabarmaya yarım saat qalmış şimal-şərq sahilində suya girdim. Əvvəlcə dayaz yerdə ayaqla getdim. Sonra ortada otuz yarda[3 - Yard – 81 sm-ə bərabər ingilis uzunluq vahidi] qədər üzdüm. Nəhayət, ayağım dənizin dibinə çatdı. Bütün bunları mən çox sürətlə et- dim. Beləliklə, aradan heç yarım saat keçməmiş düşmən donanmasının durduğu limana çatdım.
Düşmənlər məni görəndə dəhşətli qorxuya düşdülər. Özlərini gəmilərdən suya atıb sahilə doğru üzməyə başladılar. Orada otuz minə qədər adam yığışmışdı. Mən hazırladığım kəndirləri çıxardım. Hər gəminin burnuna bir qarmaq taxdım. Sonra hamısının ucunu bir yerə yığıb düyünlədim. Bu zaman düşmən mənim üzərimə bulud kimi ox yağdırırdı. Oxlardan bir çoxu əllərimə, üzümə sancılıb möhkəm incidir, işləməyimə mane olurdu.
Mən hər şeydən çox gözlərim üçün qorxurdum. Gözlərimi qorumaqdan ötrü tədbir görməliydim. Yoxsa kor olardım. Mənə lazım olan xırda şeylər arasında gözlüyüm də vardı. Hansı ki onu gizli cibimdə saxlamışdım. Gözlüyümü taxıb möhkəm bağladım. Oxlar tez- tez gözlüyümün şüşələrinə dəysə də, mənə zərər yetirmirdi.
Beləcə, bütün qarmaqları taxıb qurtardım. Bir-birinə düyünlədiyim kəndiri əlimə alıb gəmiləri çəkdim. Ancaq bircə gəmi də yerindən tərpənmədi. Gəmilərin hamısı lövbərlərində möhkəm durmuşdu.
Məcbur olub daha təhlükəli bir işə girişməli oldum. Gəmilərin dövrəsinə hərlənib lövbər kəndirlərini bıçaqla kəsdim. Bu zaman iki yüzə qədər ox üzümə və əllərimə sancıldı. Sonra mən gəmiləri bağlamış oldu- ğum kəndirləri yenidən əlimə yığdım. Düşmənin ən iri əlli hərbi gəmisini asanlıqla çəkib apardım.
Özlərini itirən düşmənlər əvvəlcə nə etmək istədiyimi anlaya bilməmişdilər. Onlar lövbər kəndirlərini kəsdiyimi görüb elə güman etmişdilər ki, mən gəmiləri suda batırmaq istəyirəm. Ancaq bütün donanmanı arxamca çəkib apardığımı gördükdə yaman təşvişə düşdülər. Ucadan fəryad qoparmağa başladılar.
Onlardan uzaqlaşdıqdan sonra dayandım. Üzümə və əllərimə sancılmış oxları ehtiyatla çıxartdım. Yerlərini məlhəmlə ovdum. Sonra gözlüyümü çıxardım. Düz bir saat suyun çəkilməsini gözlədim. Axırda boğazın ortasından ayaqla keçib gəmilərlə birlikdə sağ-salamat Liliputiya limanına gəldim.
İmperator və bütün saray adamları sahildə durub qayıtmağımı gözləyirdilər. Boğazın ortasında su xirtdəyimə qədər çıxırdı. Odur ki onlar məni görə bilmirdilər. Bir az sonra onlar sahilə yaxınlaşmaqda olan donanmanı gördülər. İmperator bu fikrə gəldi ki, yəqin, mən batmışam, düşmən donanması isə müharibə məqsədilə ora yaxınlaşır. Ancaq onun bu qorxusu tezliklə yox oldu. Boğaz getdikcə dayazlaşdı. Artıq mən suda daha aydın görünürdüm. Səsim sahildə eşidiləcək məsafəyə çatdıqda mən gəmilərə bağladığım kəndirləri yuxarı qaldırdım. Sonra da ucadan çığırdım: "Yaşasın Liliputiyanın qüdrətli imperatoru!"
Nəhayət, gəlib sahilə çıxdım. İmperator məni tərif yağışına tutdu. Elə oradaca məni ölkənin ən yüksək rütbəsi olan nardak rütbəsi ilə təltif elədi.
Ancaq padşahların şöhrətpərəstliklərinin hədd-hüdudu olmur. İmperator indi də istəyirdi ki, düşmənin qalan gəmilərini də qəsb edəm. Görünür, o, bütün Blefuskunu fəth etmək niyyətində idi. Bununla da orada gizlənən bütün yumurtanı altdan sındırmaq tərəfdarlarını qırdırar, blefuskuluları yumurtanı iti ucundan sındırmağa məcbur edərdi. Beləliklə də bütün kainatın yeganə hökmdarı olardı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/dzhonatan-svift/qulliverin-s-yah-tl-ri-68289748/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
notes
1
Pinta – təxminən 568,3 millilitrə bərabər ənənəvi ingilis həcm ölçüsü
2
Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi
3
Yard – 81 sm-ə bərabər ingilis uzunluq vahidi
Conatan Svift
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Dünya ədəbiyyatının şah əsərlərindən olan “Qulliverin səyahətləri” satirik-fantastik romanında müəllif baş qəhrəmanın bir-birindən maraqlı macəraları fonunda insan cəmiyyətinin sosial-siyasi mənzərəsini məharətlə əks etdirir.
Conatan Svift
Qulliverin səyahətləri
Birinci fəsil
Qulliverin səyahətə ilk həvəsi. Gəminin fəlakətə düçar olması. Qulliverin sağ-salamat liliputlar ölkəsinin sahillərinə yetişməsi və əsir düşməsi.
Mən İngiltərədə anadan olmuşam. On yeddi yaşıma çatanda atam məni Londonun görkəmli cərrahlarından birinin yanında şagird qoydu. Dörd il onun yanında qaldım. Sonra təhsilimi davam etdirmək üçün Leydenə getdim. Orada üç ilə yaxın tibb elmini öyrəndim. Amma uşaqlıqdan ən böyük arzum səyahətçi olmaq idi. Təbabəti öyrənməkdə isə məqsədim vardı. O, gələcəkdə uzaq səyahətlər zamanı mənə lazım olacaqdı.
Uzun müddət ayrı-ayrı gəmilərdə həkim işləyib ailəmi dolandırırdım. Ancaq son zamanlar gəlirim azalmışdı. Ona görə də mənə olunacaq ilk səmərəli təklifi qəbul edib uzaq səyahətə çıxmağı qərara aldım. Tezliklə belə bir təklif "Antilop" gəmisinin sahibindən gəldi. Bir az düşünüb Cənub dənizinə səfər etməyə razılıq verdim.
Gəmimiz 1699-cu il mayın 4-də limandan yola düşdü. Səyahətimiz yaxşı başlamışdı. Tezliklə Şərqi Hindistana istiqamət aldıq. Elə bu vaxt dəhşətli fırtına qopdu. Külək gəmini qayalara çırparaq bir neçə yerə parçaladı.
Dənizçi yoldaşlarımla qayığı suya salıb qayalara tərəf getdik. Güclü dalğa avar çəkməyə imkan vermirdi. Avarları atıb özümüzü dalğaların ixtiyarına buraxdıq. Az sonra qasırğa qayığımızı çevirdi. Səyahət yoldaşlarımın başlarına nə gəldiyini bilmirəm. Güman ki, onlar həlak oldular.
Mənsə suya düşdükdən sonra özümü küləyin ixtiyarına buraxdım. Hara gəldi üzürdüm. Bir qədər sonra fırtına xeyli sakitləşdi. Üzüb sahilə çıxdım. Ancaq deyəsən, burada yaşayış yox idi. Yorğunluqdan və istinin təsirindən məni yuxu basırdı. Yumşaq otların üstündə uzandım. Məni elə bərk yuxu apardı ki, heç ömrümdə belə yatmamışdım.
Yuxudan ayılanda hava işıqlaşmışdı. Qalxmaq istədim. Ancaq yerimdən tərpənə bilmədim. Bədənimi və uzun saçlarımı yerə bağlamışdılar. Mən yalnız səmaya baxa bilirdim. Gün qızmağa başlayırdı. Get-gedə onun işığı gözlərimi qamaşdırırdı. Mən qarmaqarışıq səslər eşidirdim. Amma arxası üstə uzandığım üçün günəşli səmadan başqa heç nə görmürdüm.
Birdən hiss etdim ki, canlı bir şey çənəmə yaxınlaşır. Çox keçmədi, qarşımda xırdaca bir adam dayandı. Onun ardınca, ən azı, qırxa qədər belə xırdaca ada- mın hərəkət etdiyini gördüm. Heyrətdən elə bərk qışqırdım ki, onlar üstümdən yerə atıldılar. Amma tezliklə qayıdıb gəldilər.
Axır ki, özümdə bir qədər güc tapıb sol qoluma sarınmış ipləri qırdım. Daha sonra kəskin hərəkətlə başımı tərpətdim. Nəticədə saçlarımı yerə bənd edən iplər bir qədər boşaldı. İndi mən başımı sağa çevirə bilirdim. Bu vəziyyətdə də xırdaca məxluqlar yenə qorxub qaçışdılar.
Bundan sonra qulaqbatırıcı səslər eşitdim. Həmin səslər kəsildikdən sonra bir nəfər bərkdən çığırdı: "Tolqo fonak!" Dərhal üstümə yüzlərcə ox yağmağa başladı. Bu oxlar məni iynə kimi sancırdı. Bizdə – Avropada bombaları havaya atdıqları kimi, indi onlar da oxlarını havaya atırdılar. Oxların bir neçəsi üzümə dəydi. Mən tələsik əlimi üzümə tutdum. Xilas olmaq üçün növbəti cəhd etdim. Belə olduqda onlar da əvvəlkindən daha çox ox yağdırmağa başladılar. Bəziləri nizələrini böyrümə soxurdular. Ancaq xoşbəxt- likdən əynimdəki gödəkçə qalın idi. Odur ki nizələr onu dəlib keçə bilmədi.
Qərara gəldim ki, axşam düşənə kimi sakit uzanmağım daha yaxşıdır. Qaranlıqda xilas olmaq mənim üçün çox da çətin olmazdı. Fikirləşirdim ki, əgər bu ölkənin bütün əhalisi belə xırda adamlardan ibarətdirsə, onların öhdəsindən gələ bilərəm.
Amma mənim görəcək günlərim varmış!
Xırdaca adamlar sakit uzandığımı görüb ox atmaqdan əl çəkdilər. Ancaq səs-küydən başa düşdüm ki, onların sayı daha da artıb. Sağdan bərk taqqıltı gəlirdi. Böyük çətinliklə başımı səs gələn tərəfə çevirdim. Bu vaxt məndən bir az aralıda bir kürsü qurulduğunu gördüm. Kürsünün üstündə yerli əhalidən üç-dörd nəfəri ancaq yerləşə bilərdi. Onlardan, deyəsən, əyan olan birisi yanınca üç nəfərdən ibarət məiyyəti ilə həmin kürsüyə çıxdı. Bu adam üzünü mənə tutub uzun bir nitq söylədi. Hərçənd mən bir söz də başa düşmədim.
Bu adama zahiri görünüşündən qırx yaş vermək olardı. Boyca yoldaşlarından xeyli uca idi. Yanındakılardan biri orta barmağımdan bir azca uzun olardı. O, əyanın uzun ətəyindən tutmuşdu. Yəqin ki, onun ətəktutan nökəri idi. Yerdə qalan iki nəfərin hərəsi onun bir tərəfində durmuşdu. Əyan əsl natiq kimi danışırdı. Onun nitqinin bəzi yerlərində hədə, bəzi yerlərində mərhəmət hiss olunurdu. Mən lap acından ölürdüm. Odur ki barmağımı ağzıma aparıb onlara yemək istədiyimi bildirdim.
Qurqo (sonralar öyrəndim ki, burada əyanları belə adlandırırlar) mənim fikrimi çox yaxşı başa düşmüşdü. O, kürsüdən endi. Böyürlərimə bir neçə nərdivan qoyulmasını əmr etdi. Yüzdən artıq yerli əllərində cürbəcür yeməklərlə dolu səbətlərlə gəldi. Sonra nərdivanlara dırmaşıb ağzıma tərəf yönəldilər.
Yeməklər cürbəcür heyvanların ətindən hazırlanmışdı. Ətlərin arasında bud əti, can əti, döş əti var idi. Bunlar zahirən qoyun ətinə bənzəyirdi. Amma ət parçaları torağay qanadlarından da kiçik idi. Mən onların ikisini-üçünü birdən yeyirdim.
Xırdaca adamlar mənə çox yaxşı qulluq edirdilər. Boyuma və iştahama təəccüblərini isə min cür işarələrlə bildirirdilər.
Mən doyduqdan sonra işarə ilə içki istədim. Qarşımdakılar zirək və qanacaqlı adamlar idi. Başa düşmüşdülər ki, məni az şeylə doydura bilməyəcəklər. Odur ki onlar iplərin köməyi ilə ən böyük çəlləklərdən birini yuxarı qaldırdılar. Sonra əlimə sarı diyirlətdilər. Qapağını vurub çıxartdılar. Çəlləkdəki çaxır yarım pintadan[1 - Pinta – təxminən 568,3 millilitrə bərabər ənənəvi ingilis həcm ölçüsü] çox olmazdı. Mən onu birnəfəsə içdim. Çaxır çox dadlı idi. Onlar mənim üçün ikinci çəlləyi gətirdilər. Mən onu da əvvəlki qayda ilə içdim. Mənim bu əcaib hərəkətlərim xırdaca adamları heyran etmişdi. Onlar sevinclə sinəmin üstündə atılıb-düşürdülər. Bəlli idi ki, çox əylənirdilər.
Doğrusu, bir neçə dəfə ağlıma gəldi ki, onlardan, heç olmasa, əlimə keçən qırx-əlli nəfərini tutub yerə çırpım. Ancaq iki səbəbə görə özümü saxladım. Əvvəla, düşündüm ki, onlar mənə daha artıq pislik edə bilərlər. İkincisi, zəhmət çəkib mənə belə yaxşı qonaqlıq düzəldənlərə özümü borclu hesab edirdim.
Bu xırdaca məxluqların cürətinə baxdıqca doymaq bilmirdim. Yəqin ki, mən onların gözünə çox nəhəng bir məxluq kimi görünürdüm. Amma buna baxmayaraq onlar qorxmurdular. Cürətlə üstümə çıxır, bütün bədənimdə gəzişir, bir əlimin açıq olduğunu heç veclərinə də almırdılar.
Bir qədər sonra qarşımda bir şəxs gəlib durdu. Bu, əlahəzrət imperatorun elçisi idi. Səfir həzrətləri çoxlu əyan-əşrəf ilə birlikdə üzümə doğru yönəldi. O, imperator möhürü ilə möhürlənmiş etimadnaməsini mənə təqdim etdi və nitq söylədi. Elçi on dəqiqə danışdı, onun danışığında qəzəb əlaməti yox idi. Amma görkəmcə qətiyyətli və iradəli idi.
Birdən o, əliylə tez-tez uzaqda haranı isə göstərdi. Sonradan öyrəndim ki, o məni əsir kimi paytaxta aparmaq haqqında danışırmış.
Bu vaxt mən yenə ipləri dartıb qırmaq fikrinə düşdüm. Amma dərhal da bu fikirdən daşındım. Çünki əlimə və üzümə dəyən oxların yaratdığı suluqlar möhkəm ağrıyırdı. Həm də düşmənlərimin sayı getdikcə artırdı. Ona görə də işarələrlə başa saldım ki, mənimlə istədikləri kimi rəftar edə bilərlər. Qurqo və yanındakılar bundan xeyli şad oldular, çəkilib getdilər. Birdən keşiyimi çəkən dəstələrin sol tərəfimdəki ipləri boşaltdıqlarını hiss etdim. Rahatladım və məni yuxu apardı. Sonradan mənə dedilər ki, səkkiz saata qədər yatmışam. Bu, təəccüblü deyildi. Çünki həkimlər çəlləklərdəki şəraba yuxu dərmanı qatıbmışlar. İmperatorun əmri belə imiş.
Yəqin ki, əhvalat belə olmuşdu: haqqımda imperatora məlumat çatan kimi o məni möhkəm sarıyıb bağlamağı əmr edib. Üstəlik, tapşırıb ki, yuxudan ayıldıq- da məni yedirib-içirsinlər. Sonra isə paytaxta aparmaq üçün maşın hazırlasınlar.
Bu, çox cəsarətli və təhlükəli qərar idi. Əminəm ki, Avropa padşahlarından heç biri belə etməzdi.
İmperatorun əmri nə qədər ağıllı idisə, bir o qədər də mərhəmətliydi. Tutaq ki, bu adamlar məni yatdığım yerdə öldürmək fikrinə düşəydilər. Onların ilk hücumundaca mən ağrı hiss edib yuxudan ayılacaqdım. Elə bərk qəzəblənəcəkdim ki, bir anda ipləri dartıb qıracaq, onların üstünə cumacaqdım. Əlbəttə, onlara heç bir aman verməyəcəkdim.
Bu adamlar həm də çox yaxşı riyaziyyatçı idilər. Mexanika sahəsində böyük uğurlar qazanmışdılar. Ağır şeyləri daşımaq üçün imperatorun çarxlı maşınları var idi. Burada çox böyük hərbi gəmilər düzəldirdilər. Sonra gəmiləri bu maşınların üstünə qaldırıb dəniz sahilinə aparırdılar.
Tezliklə imperatorun əmri ilə belə maşınların ən böyüyü hazırlandı. Sən demə, sahilə çıxmağımdan heç dörd saat keçməmiş bu maşını ardımca göndəriblərmiş. Onun gəlişini xalq sevinclə qarşılayırdı.
Maşını çəkib düz yanımda, bədənimə paralel halda saxlamışdılar. İndi əsas məsələ məni qaldırıb bu maşına qoymaq idi. Bunun üçün onlar qarqaralardan istifadə etmişdilər. Onlar üç saatdan da az müddətdə məni arabaya qaldırmış və orada möhkəmcə sarımışdılar.
Bunun hamısını mənə sonra nağıl etdilər. Şəraba qatılmış yuxu dərmanı sayəsində mən dərin yatmışdım. Odur ki bunlardan heç birini hiss etməmişdim.
Məni yuxudan qəribə bir hadisə ayıltdı. Bu vaxt artıq düz dörd saat yol getmişdik.
Hadisə belə baş verir: araba yolda xarab olduğundan təmir üçün dayanır. Həmin vaxt iki-üç nəfər gənc liliput məni aydın görmək üçün üzümə yaxınlaşır. Onlardan biri nizənin ucunu burnumun sol deşiyinə soxur. Bu, saman çöpu kimi burnumu qıcıqlandırır. Mən asqırıb yuxudan oyanıram. Qoçaqlar yavaşca əkilirlər.
Bütün günü yolda keçirdik. Gecə dayanıb dincəldik, səhər tezdən isə yola düşdük. Günortaya yaxın şəhər qapılarına yaxınlaşdıq. İmperator saray əyanları ilə birlikdə bizim qabağımıza çıxdı. Araba bütün krallıqda ən böyük bina sayılan qədim məbədin qarşısında durdu. Məni bu məbəddə yerləşdirməyi qərara almışdılar.
Məbədin şimala açılan qapısı hündür idi. Odur ki mən buradan sürünə-sürünə asanlıqla keçə bilərdim. Saray dəmirçiləri sol ayağıma bağlamaq üçün zəncir düzəldirdilər. Onlar öz işlərini bitirdikdən sonra məni sarıdıqları ipləri kəsdilər. Mən ömrümdə duymadığım böyük bir kədərlə ayağa qalxdım. İmperator mənə yaxşı tamaşa etmək üçün məbədin qarşısındakı bürcə çıxdı. Yüz mindən çox şəhərli məni görmək üçün məbədin dövrəsinə yığışmışdı. Onlardan, ən azı, on min nəfəri nərdivanla mənim üstümə çıxmışdı. Amma tezliklə məlum oldu ki, mənim üzərimə çıxmaq qadağan edilib. Bu qadağanı pozanlara ölüm cəzası veriləcəkdi.
İkinci fəsil
Qulliverin Liliputiyada ilk günləri. Liliputlar kralının təsviri. Qulliverin təftiş edilməsi.
Etiraf etməliyəm ki, heç vaxt bu qədər maraqlı bir mənzərə görməmişdim. Ətraf başdan-başa bağ idi. Sol tərəfdə səhnə dekorasiyasına oxşayan şəhər yerləşirdi.
Mən ətrafı seyr etdiyim zaman imperator bürcdən endi. At üstündə mənə sarı gəldi. Mənə diqqətlə tamaşa etməyə başladı. O, zənciri qıracağımdan qorxurdu. Odur ki siyrilmiş qılıncını əlində hazır tutmuşdu. Qılıncın qızıldan olan dəstəsi və qını brilyant ilə bəzənmişdi. Əlahəzrətin səsi təmiz və anlaşıqlı idi. Ona görə də onun danışığını yaxşı eşidə bilirdim.
İndi mən əlahəzrətin zahiri görünüşünü təsvir etməyə çalışacağam. O öz saray adamlarından mənim dırnağım qədər hündür idi. Üz cizgiləri ciddi idi. Qaməti düz, hərəkətləri zərif idi. Əzəmətli boy-buxunu vardı.
İmperator yeddi il idi uğurla padşahlıq edirdi. Mən ona yaxşı baxa bilmək üçün böyrü üstə üzandım. Belə vəziyyətdə biz üz-üzə dayandıq.
Əlahəzrət imperator mənə tez-tez suallar verirdi. Ancaq biz bir-birimizə dediyimiz sözlərdən bircə kəlmə də başa düşmürdük. Onda imperator əyanların sırasında olan ruhanilərə və hüquqşünaslara (onları geyimlərindən tanıdım) əmr etdi ki, mənimlə danışsınlar. Mən də bildiyim bütün dillərdə danışmağa başladım. Amma bu təşəbbüslərim heç bir nəticə vermədi.
Gecə düşdü. Bir qədər çətinliklə də olsa, öz evimə girdim. Quru yerdə uzanıb yatdım.
İki həftə gecələrimi bu cür keçirtdim. Sonra imperatorun əmri ilə mənə döşək və başqa yataq ləvazimatları hazırlandı. Altı yüz ədəd adi ölçüdə döşək gətirdilər. Yüz əlli döşəyi bir-birinə tikməklə dörd böyük döşək düzəltdilər və onları üst-üstə qoydular. Bundan başqa, yorğan, döşəkağı və örtük də hazırlanmışdı. Xeyli vaxtdır sıxıntılara öyrəşmiş bir adam üçün onlar göydəndüşmə idi.
İmperator mənim yanımdan getdikdən sonra şura çağırdı. Orada mənimlə necə rəftar etmək məsələsini müzakirəyə qoydu. Ancaq axırda heç bir qərara gələ bilmədilər. Çünki bir tərəfdən mənim azadlığa çıxacağımdan qorxur, digər tərəfdən məni saxlamağın çox baha başa gələcəyindən ehtiyat edirdilər. Şura üzvləri təkidlə öldürülməyimi istəyirlərmiş. Amma belə olan halda da onları başqa bəla gözləyə bilərdi: bu yekəlikdə meyit çürüyüb qoxusa, paytaxtı və bütün ölkəni taun xəstəliyi bürüyərdi. Odur ki bu təklifi rədd etdilər.
İmperator bütün kəndlərdən mənim üçün hər səhər ərzaq gətirilməsinə göstəriş verir. Bunların hamısının xərci əlahəzrətin şəxsi xəzinəsindən ödənilirdi.
Padşah, əsasən, öz mülklərindən gələn gəlirlərlə dolanırdı. Yalnız tək-tük hallarda öz təbəələrindən maddi yardım alırdı.
Mənim yanımda altı yüz nəfərdən ibarət qulluqçu heyəti düzəldilmişdi. Onların xərci üçün imperator ayrıca vəsait ayırmışdı. Bundan başqa, üç yüz dərziyə mənə yerli biçimdə paltar tikmək tapşırıldı. Üstəlik, altı alimə yerli dili öyrətmələri haqqında əmr verildi.
Əmrlərin hamısı dəqiqliklə yerinə yetirilirdi. Mən üç həftədən sonra liliput dilini xeyli öyrənə bilmişdim. Bu müddət ərzində imperator tez-tez mənə baş çəkirdi. Artıq biz bir-birimizə öz fikrimizi başa sala bilirdik. İlk öyrəndiyim sözlər azad edilməyim haqqında idi. Mən hər gün imperatorun hüzurunda diz çöküb bu sözləri təkrarlayırdım. İmperator xahişimə bir qədər qeyri-müəyyən cavab verirdi. O deyirdi ki, azad edilməyimin öz vaxtı var. Bunun üçün onun və təbəələrinin qarşısında yaxşı ad qazanmalıyam.
Bir dəfə imperator məndən xahiş etdi ki, üstümdə axtarış aparılmasına icazə verim. Guya mən üstümdə çox təhlükəli silah gəzdirirəm.
Mən təftişə razı olduğumu bildirdim. Bunu ona qismən sözlə, qismən də işarələrlə başa saldım. İmperator cavab verdi ki, qaydalara görə, axtarışı onun iki məmuru aparmalıdır.
O dedi: "Axtarış üçün sizin razılığınız olmalıdır. Axtarış zamanı nə tapılsa, əlinizdən alacağıq. Bir şərtlə ki, bu ölkəni tərk edərkən onların hamısı sizə qaytarılsın”.
Hər iki məmuru əlimə götürüb kamzolumun cibinə qoydum. Mən gizli cibimdən başqa bütün ciblərimi onlara göstərmişdim. Hansı ki həmin ciblərimdə özümdən başqa heç kəsə lazım olmayan xırım-xırda şeylər var idi. Məmurlar cibimdən tapdıqları şeyləri siyahıya aldılar. Sonra isə xahiş etdilər ki, onları yerə düşürüm.
Siyahını imperatora təqdim etdilər. İmperator təklif elədi ki, siyahıdakıların bəzilərini dövlətə verim. O hər şeydən əvvəl qılıncıma işarə etdi. Mən dərhal qılıncı belimdən açdım. Bu vaxt imperator qoşuna məni mühasirəyə alıb oxlarını hazır tutmağı əmr etdi. O anadək gözlərim daim əlahəzrətə zilləndiyindən mən bu qoşunu heç görməmişdim.
İmperator qılıncı siyirməyi istədi. Mən qılıncı siyirib bir neçə dəfə başımın üstündə oynatdım. Əsgərlər heyrət və dəhşətə gəldilər. Qorxudan özlərini saxlaya bilməyib çığırışdılar. Qılınc dəniz suyundan azacıq paslanmışdı. Amma yenə də çox parıldayırdı. Günəşin işığı onun üzərinə düşdükcə ətrafdakıların gözlərini qamaşdırırdı. Padşah gözlədiyimdən az qorxmuşdu. O əmr etdi ki, qılıncı qınına qoyum. Sonra da onu mümkün qədər ehtiyatla, özü də uzağa tullayım. Mən belə də etdim.
Sonra o, içiboş dəmir sütunlardan birini göstərməyimi istədi. Cib tapançalarımı onlar belə adlandırırdılar. Mən tapançanın birini çıxartdım. İmperato- run xahişi ilə onu işlətmək qaydasını izah etdim. Barıt qabının ağzı möhkəm bağlandığı üçün ora su keçməmişdi. Beləliklə, barıt da tamamilə quru qalmışdı.
Mən tapançanı barıtla doldurdum. Sonra imperatoru xəbərdar etdim ki, diksinməsin. Ardınca havaya bir atəş açdım. Açdığım bu atəş qılıncdan daha böyük təsir bağışladı. Yüzlərcə adam ölü kimi yerə sərildi. Hətta imperator bir müddət özünə gələ bilmədi.
Sonra hər iki tapançanı və sursat heybəsini təhvil verdim. Bunları verərkən əlahəzrətdən xahiş etdim ki, barıtı oddan uzaq saxlasın. Çünki o, azacıq qığılcımdan od alıb partlayar və imperatorun sarayını darmadağın edə bilərdi.
Mən cib saatımı da verdim. İmperator ona böyük maraqla tamaşa etdi. Qvardiyaçılar saatı möhkəm bir şüvülə keçirdilər. Sonra çiyinlərinə qaldırdılar və apardılar. İmperatoru daha çox saat mexanizminin səsi və əqrəbin hərəkəti heyran etmişdi.
Liliputların gözləri bizdən daha itidir. Odur ki əlahəzrət saat əqrəbinin dayanmadan hərəkət etdiyini yaxşı görürdü. O, alimlərə bu maşının nəyə gərək olduğunu müəyyənləşdirməyi tapşırdı. Lakin alimlər bu barədə yekdil rəyə gələ bilmədilər. Onların fərziyyələrinin hamısı həqiqətdən çox uzaq idi.
Sonra mən pul kisəsini, bıçağı, ülgücü, darağı, burun dəsmalını və cib dəftərçəsini təhvil verdim. Silahlarım əlahəzrətin silah anbarına göndərildi. Qalan şey- ləri imperatorun əmri ilə mənə qaytardılar.
Yuxarıda da dedim ki, mən məmurlara gizli cibimi göstərməmişdim. Həmin cibimdə gözlüyüm, cib durbinim və bir neçə xırda şey vardı. Bunları əllərindən salıb sındıra bilərdilər. Odur ki onları imperator məmurlarından gizlətməyimdə pis bir şey görmürəm.
Üçüncü fəsil
Qulliverin saray adamlarını əyləndirməsi. Onun liliputları heyrət və qorxuya salan şlyapasının tapılması. Qulliverin müəyyən şərtlər altında azadlığa buraxılması.
Mənim mülayim davranışım hamının mənə qarşı meylini artırdığından yaxın gələcəkdə azad olacağıma ümid bəsləyə bilərdim. Mən haqqımda olan yaxşı rəyi hər vasitə ilə möhkəmlətməyə səy edirdim. Bəzən liliputların əlimin içərisində rəqs etməsinə yol verirdim. Axır zamanlarda uşaqlar da saçımın içində gizlənpaç oynamağa cürət edirdilər. Mən onların dilində danışmağı xeyli öyrənmişdim.
Bir dəfə imperator məni akrobatik tamaşalarla əyləndirmək fikrinə düşdü. Belə tamaşaların təşkilində liliputlar başqa tanıdığım xalqlardan üstündürlər. Məni hər şeydən artıq kəndirbazlar heyran etdi. Bunlar yerdən xeyli hündürlükdəki nazik ağ sap üzərində məharətlə oynayırdılar. Sap üstündə yalnız böyük mənsəblərə namizəd olanlar oynaya bilərdilər. Onlar mühüm bir vəzifə boşaldıqda sap üstündə oynamaq üçün imperatordan icazə istəyirdilər. Sap üstündə ən hündürə tullanıb yıxılmayan şəxs həmin vəzifəyə təyin olunurdu.
Bir dəfə mən cürbəcür oyunlarla saray adamlarını əyləndirirdim. Birdən əlahəzrətin hüzuruna bir qasid gəlib xəbər verdi ki, sahildə qəribə şəkilli böyük bir cisim görüblər. Həmin cismin kənarları çox alçaq və genişdir. Tutduğu sahə isə əlahəzrətin yataq otağı qədər olar. Əvvəlcə elə güman ediblər ki, bu, qəribə bir heyvandır. Ancaq tezliklə bunun belə olmadığını anlayıblar. Onlar bir-birinin çiyninə çıxaraq həmin qəribə cismin təpəsinə qalxıblar. Cismin üstü yastı imiş. Xırdaca adamlar ayaqlarını həmin cismə döyərək başa düşüblər ki, içi boşdur. Belə fikirləşiblər ki, bəlkə, bu cisim mənimdir. Odur ki onu beş atın köməyi ilə paytaxta gətiriblər.
Mən dərhal söhbətin nədən getdiyini başa düşdüm. Bu xəbərə ürəkdən şad oldum. Görünür, mən sahilə çıxdıqda halım çox xarab imiş. Ona görə də şlyapamın başımdan düşdüyünü hiss etməmişəm. Mən hələ qayıqda olarkən onun bağlarını möhkəm çəkib bağlamışdım. Fırtınadan sonra isə şlyapanı tamam yaddan çıxartmışdım. Görünür, sahilə çıxarkən bağ açılmış, şlyapam da başımdan düşübmüş. Mən isə onu dənizdə, dalğaların arasında itirdiyimi düşünürdüm.
Əlahəzrətdən xahiş etdim ki, şlyapanı gətirmələri üçün sərəncam versin. Ertəsi gün şlyapanı gətirib gəldilər. Ancaq arabaçılar onun qeydinə, demək olar, qalmamışdılar. Şlyapamı düz yarım mil[2 - Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi] yerlə sürümüşdülər. Xoşbəxtlikdən həmin ölkənin torpağı yumşaq və düzəngah idi. Ona görə də şlyapam gözlədi- yimdən az xarab olmuşdu.
Bu hadisədən iki gün sonra imperator qoşunlara əmr verdi ki, səfərə hazır olsunlar. Əlahəzrət özünə çox qəribə bir əyləncə düzəltmək xəyalına düşmüşdü. O buyurdu ki, mən ayaqlarımı mümkün qədər geniş açım. Sonra baş komandana əmr verdi ki, qoşun təbil vura-vura mənim ayaqlarımın arasından keçsin. Ordu üç min piyada və min atlıdan ibarət idi. Parad çox təntənəli keçdi və əlahəzrətə yaman ləzzət verdi.
İmperatora mənə azadlıq bəxş etməsi üçün çoxlu ərizə yazmışdım. Axırda o bu məsələni əvvəlcə nazirlərin, sonra da dövlət şurasının müzakirəsinə çıxartdı. Dövlət şurasında azad edilməyimin əleyhinə yalnız bir nəfər çıxdı. Bu, baş admiral Skayreş Bolqolam idi. O, nədənsə, mənə düşmən kəsilmişdi. Bolqolam öz işini yaxşı bilən, ancaq qaraqabaq və kobud bir adam idi. Axırda onu da razı saldılar. Ancaq baş admiralın bir tələbi vardı. İstəyirdi ki, mənə azadlıq verilməsinin şərtlərini hazırlamaq ona tapşırılsın.
İki katib və bir neçə əyan ilə birlikdə şərtləri mənə Bolqolamın özü gətirib gəldi. Bu şərtləri oxuduqdan sonra mənə and içdirdilər ki, onları pozmayacağam. Andiçmə mərasimi əvvəlcə mənim ölkəmin adətləri, sonra isə yerli qaydalar əsasında keçdi. And içən zaman mən gərək sağ ayağımı sol əlimlə tutaydım. Eyni zamanda sağ əlimin orta barmağını təpəmə, baş barmağımı isə sağ qulağımın üstünə qoyaydım.
Şərtlərə görə, mən icazəsiz onların məmləkətini tərk etməməliydim. Bundan başqa, onlara düşmən olan Blefusku adasına qarşı müharibəyə qoşulmalı, düşmən donanmasını məhv etmək üçün bütün gücümlə çalışmalıydım. Əvəzində isə onlar mənə doyunca yemək-içmək verəcəkdilər.
Düzdür, mən başa düşürdüm ki, bu ləyaqətsiz şərtlər baş admiralın mənə nifrətinin nəticəsidir. Amma mən onları məmnuniyyətlə qəbul etdim, and içdim və imzaladım. And içdikdən dərhal sonra zəncirlərimi açdılar. Artıq tamamilə azad idim.
Mən minnətdarlıq əlaməti olaraq əlahəzrətin hüzurunda diz çöküb səcdə etdim. Ancaq imperator buyurdu ki, ayağa qalxım. Daha sonra mənim ona fay- dalı xidmətçi olacağıma şübhə etmədiyini dedi.
Dördüncü fəsil
Qulliverin Liliputiyanın paytaxtı ilə tanış olması. Gizli işlər üzrə dövlət katibi ilə söhbət.
Mən azadlığa çıxdıqdan sonra paytaxtı gözdən keçirməyə icazə istədim. İmperator mənə icazə verdi. Ancaq əmr etdi ki, nə əhaliyə, nə də onların ev-eşiyinə zərərim toxunmasın.
Sonra mənim şəhəri gəzmək arzusunda olduğum haqqında camaatı xəbərdar etdilər.
Şəhər uca bir divarla əhatə edilmişdi. Divarın üstü ilə iki at qoşulmuş bir karet tamamilə sərbəst gedə bilərdi. Hündür və möhkəm bürcləri şəhərin giriş yollarını qoruyurdu.
Mən böyük Qərb darvazaları üstündən aşıb iki əsas küçədən keçdim. Əhalinin evlərinə çəkilməsi barədə əmr verilmişdi. Amma buna baxmayaraq küçələrdə laqeyd halda xeyli adam gəzişirdi. Ona görə də çalışırdım ki, onlardan heç birini basıb əzməyim.
Evlərin pəncərələrində hədsiz-hesabsız tamaşaçı vardı. Onlar mənə heyrətlə baxırdılar. Mənə isə elə gəlirdi ki, ömrümdə bu qədər çox adamı heç vaxt görməmişəm.
Şəhər düzgün dördbucaq şəklində idi. Burada beş yüz minə qədər əhali yerləşə bilirdi. Evlər üç və beşmərtəbəli idi. Dükanlar və bazarlar mal ilə dolmuşdu.
İmperatorun sarayı şəhərin mərkəzində yerləşirdi. İki-üç həyəti olan bu bina geniş bir meydanın ortasındadır. Meydan o qədər böyükdür ki, mən asanlıqla ora aşdım. Orada mən yerə uzanıb üzümü ikinci mərtəbənin pəncərələrinə yaxınlaşdırdım. Beləcə bir-birindən gözəl otaqları gözdən keçirə bildim. Həmçinin imperatriçəni və cavan şahzadələri gördüm. Ülyahəzrət imperatriçə lütf edib gülümsəyərək əlini pəncərədən mənə uzatdı. Mən onun əlini öpdüm.
Azad edilməyimdən iki həftə keçmişdi. Bir dəfə Reldresel adlı liliput yanıma gəldi. Onun vəzifəsinin adı “gizli işlər üzrə baş katib” idi. Reldresel öz sürücüsünə kənarda gözləməyi tapşırdı. Sonra isə ona bir saat ayırmağı məndən xahiş etdi. Mən buna məmnuniyyətlə razı oldum. Çünki rütbəsinə və xasiyyətinə görə ona hörmətim vardı. Bundan başqa, o, sarayda dəfələrlə mənə yaxşılıq etmişdi.
Reldresel xahiş etdi ki, söhbətimiz zamanı mən onu öz əlimdə tutum. Mən onun bu xahişini yerinə yetirdim.
Reldresel əvvəlcə məni azad olmağım münasibətilə təbrik etdi. Bu işdə, əlbəttə, onun da köməyi olmuşdu. Ancaq dediyinə görə, azad edilməyim elə də asan başa gəlməmişdi.
Reldresel daha sonra belə dedi: "Kənardan gələn adam elə başa düşər ki, bizim ölkəmizdə hər şey yaxşıdır. Ancaq belə düşünmək kökündən yanlışdır. Bizim vətənin başının üstünü iki qorxunc təhlükə almışdır. Yetmiş ay bundan əvvəl Tremeksenlər və Slemeksenlər adı ilə məşhur olan iki düşmən partiya yarandı. Birincilər hündürdaban, ikincilər isə alçaqdaban tərəfdarıdırlar.
Tremeksenlər iddia edirlər ki, hündürdaban bizim qədim dövlət quruluşumuza daha uyğundur. Ancaq əlahəzrət alçaqdaban tərəfdarıdır. O, əmr edib ki, sarayda və dövlət idarələrində işləyənlərin hamısı alçaqdaban ayaqqabılar geysin. Yəqin ki, siz də buna diqqət yetirmisiniz. Şübhəsiz, onu da görmüsünüz ki, əlahəzrətin öz ayaqqabılarının dabanları başqa saray xadimlərinin dabanlarından alçaqdır. Hazırda bu iki partiya arasında ədavət getdikcə güclənir. Artıq onlar bir-birini dindirmirlər. Doğrudur, hündürdabanlılar sayca bizdən çoxdurlar. Ancaq dövlət hakimiyyəti tamamilə bizim əlimizdədir. Bizi qorxudan budur ki, taxt-tacın varisi olan şahzadə hündürdabanlılara rəğbətlə yanaşır. Onun çəkməsinin bir tayının dabanı hündürdür. Buna görə də o, bir az axsayır. Yaranmış ədavət bizim dövlətimizi zəiflədir. Bir yandan da qonşu Blefusku imperatorluğu bizi istila etməklə hədələyir. Artıq otuz altı aydan çoxdur biz onlarla müharibə edirik”.
Mən soruşdum:
– Bəs bu müharibəyə səbəb nədir?
Reldresel dedi:
– Hamı bilir ki, qədim zamanlardan bəri bişmiş yumurtanı alt tərəfdən sındırarlar. İndiki imperatorumuzun babası hələ uşaq imiş. Bir dəfə ona nahar vaxtı bişmiş yumurta verirlər. Uşaq yumurtanı qədim qayda ilə sındıranda barmağını kəsir. Onda uşağın atası olan imperator fərman verir ki, yumurtanı iti ucundan sındırsınlar. O bu əmrə itaət etməyənləri ən ağır cəza ilə hədələyir.
Fərman əhalini qəzəbləndirir. Camaat düz altı dəfə üsyan edir. Bu üsyanlar zamanı bir imperator həyatından, biri də taxt-tacından məhrum olub. Blefusku padşahları isə daim belə üsyanları qızışdırır. Hətta üsyan iştirakçılarına öz ölkələrində sığınacaq da veriblər. Onlar da oranın imperatorunu yavaş-yavaş öz təsirləri altına salıb, bizə qarşı müharibəyə təhrik ediblər. İndi otuz altı aydır ki, müharibə davam edir. Ancaq vuruşan tərəflərdən heç biri qəti qələbə qazana bilməyib. Bu müddət ərzində biz xeyli sayda dənizçi və əsgər itirmişik. Düşmənin itkisi isə bizimkindən də artıqdır. Ancaq buna baxmayaraq onlar yeni bir donanma düzəldiblər. Tezliklə bizim torpağa qoşun çıxarmağa hazırlaşırlar. İmperator həzrətləri mənə tapşırdı ki, sizinlə görüşüb bütün bunları danışım.
Mən dedim:
– Sizin ölkənizi düşmən hücumundan qorumağa hazıram. Ən azı, ona görə ki, imperator tərəfindən xilas və azad olunduğum üçün ona borcum var. Ancaq mən imperatorun xarici təbəəsi olduğum üçün ölkənizin daxili işlərinə qarışmamalıyam. Bunu deyərkən iki partiya arasındakı ədavəti nəzərdə tuturam. Xahiş edirəm, dediklərimi imperator həzrətlərinə olduğu kimi çatdırasınız.
Beşinci fəsil
Qulliverin Blefusku imperatorluğunun donanmasını ələ keçirməsi. Liliputiya kralının təklifindən imtina etməsi. Blefuskudan gələn elçilərlə söhbəti.
Blefusku imperatorluğu Liliputiyanın şimal-şərqində yerləşən bir adadır. Bu iki dövləti bir-birindən dayaz bir boğaz ayırır. Mən həmin adaya heç vaxt get- məmişdim. Əgər indi getsəm, bu heç də ağıllı hərəkət olmazdı. Çünki müharibə başlayandan bəri hər iki ölkə arasında gediş-gəliş qadağan edilmişdi. Qadağanı kim pozsa, onu ölüm cəzası gözləyirdi.
Hələ bu harasıdır?! Bizim imperator hətta heç bir gəminin Liliputiya limanlarından çıxmasına icazə vermirdi. Ona görə də blefuskulular mənim liliputlar arasında olmağımdan xəbərsiz idilər. Bu isə mənim düş- mən donanmasını gözlənilmədən ələ keçirmək barədə planlarıma uyğun idi. Odur ki mən boğaz tərəfdəki sahildə gözə görünməməyə çalışırdım. Çünki düşmənlər məni görə bilərdilər.
Bir gün kəşfiyyatçılar xəbər gətirdilər ki, Blefusku donanması boğazlardan birində hazır durub. Onlar yelkənlərini qaldırmaq üçün səmt küləyinin əsməsini gözləyirdilər. Mən imperatorla məsləhətləşəndən sonra planımı dərhal yerinə yetirməyi qərara aldım.
Əvvəlcə əmr etdim ki, mənə yoğun kəndirlər və çoxlu dəmir çubuq gətirsinlər. Onların kəndirləri bizim ciyə kimi, dəmir çubuqları isə corab mili boyda idi. Kəndirləri üçqat hördüm ki, daha möhkəm olsun. Dəmir çubuqları isə üç-üç burdum və uclarını qarmaq kimi əydim. Bu cür əlli qarmaq düzəltdim. Sonra onları eyni miqdarda kəndirin ucuna bağladım və qabarmaya yarım saat qalmış şimal-şərq sahilində suya girdim. Əvvəlcə dayaz yerdə ayaqla getdim. Sonra ortada otuz yarda[3 - Yard – 81 sm-ə bərabər ingilis uzunluq vahidi] qədər üzdüm. Nəhayət, ayağım dənizin dibinə çatdı. Bütün bunları mən çox sürətlə et- dim. Beləliklə, aradan heç yarım saat keçməmiş düşmən donanmasının durduğu limana çatdım.
Düşmənlər məni görəndə dəhşətli qorxuya düşdülər. Özlərini gəmilərdən suya atıb sahilə doğru üzməyə başladılar. Orada otuz minə qədər adam yığışmışdı. Mən hazırladığım kəndirləri çıxardım. Hər gəminin burnuna bir qarmaq taxdım. Sonra hamısının ucunu bir yerə yığıb düyünlədim. Bu zaman düşmən mənim üzərimə bulud kimi ox yağdırırdı. Oxlardan bir çoxu əllərimə, üzümə sancılıb möhkəm incidir, işləməyimə mane olurdu.
Mən hər şeydən çox gözlərim üçün qorxurdum. Gözlərimi qorumaqdan ötrü tədbir görməliydim. Yoxsa kor olardım. Mənə lazım olan xırda şeylər arasında gözlüyüm də vardı. Hansı ki onu gizli cibimdə saxlamışdım. Gözlüyümü taxıb möhkəm bağladım. Oxlar tez- tez gözlüyümün şüşələrinə dəysə də, mənə zərər yetirmirdi.
Beləcə, bütün qarmaqları taxıb qurtardım. Bir-birinə düyünlədiyim kəndiri əlimə alıb gəmiləri çəkdim. Ancaq bircə gəmi də yerindən tərpənmədi. Gəmilərin hamısı lövbərlərində möhkəm durmuşdu.
Məcbur olub daha təhlükəli bir işə girişməli oldum. Gəmilərin dövrəsinə hərlənib lövbər kəndirlərini bıçaqla kəsdim. Bu zaman iki yüzə qədər ox üzümə və əllərimə sancıldı. Sonra mən gəmiləri bağlamış oldu- ğum kəndirləri yenidən əlimə yığdım. Düşmənin ən iri əlli hərbi gəmisini asanlıqla çəkib apardım.
Özlərini itirən düşmənlər əvvəlcə nə etmək istədiyimi anlaya bilməmişdilər. Onlar lövbər kəndirlərini kəsdiyimi görüb elə güman etmişdilər ki, mən gəmiləri suda batırmaq istəyirəm. Ancaq bütün donanmanı arxamca çəkib apardığımı gördükdə yaman təşvişə düşdülər. Ucadan fəryad qoparmağa başladılar.
Onlardan uzaqlaşdıqdan sonra dayandım. Üzümə və əllərimə sancılmış oxları ehtiyatla çıxartdım. Yerlərini məlhəmlə ovdum. Sonra gözlüyümü çıxardım. Düz bir saat suyun çəkilməsini gözlədim. Axırda boğazın ortasından ayaqla keçib gəmilərlə birlikdə sağ-salamat Liliputiya limanına gəldim.
İmperator və bütün saray adamları sahildə durub qayıtmağımı gözləyirdilər. Boğazın ortasında su xirtdəyimə qədər çıxırdı. Odur ki onlar məni görə bilmirdilər. Bir az sonra onlar sahilə yaxınlaşmaqda olan donanmanı gördülər. İmperator bu fikrə gəldi ki, yəqin, mən batmışam, düşmən donanması isə müharibə məqsədilə ora yaxınlaşır. Ancaq onun bu qorxusu tezliklə yox oldu. Boğaz getdikcə dayazlaşdı. Artıq mən suda daha aydın görünürdüm. Səsim sahildə eşidiləcək məsafəyə çatdıqda mən gəmilərə bağladığım kəndirləri yuxarı qaldırdım. Sonra da ucadan çığırdım: "Yaşasın Liliputiyanın qüdrətli imperatoru!"
Nəhayət, gəlib sahilə çıxdım. İmperator məni tərif yağışına tutdu. Elə oradaca məni ölkənin ən yüksək rütbəsi olan nardak rütbəsi ilə təltif elədi.
Ancaq padşahların şöhrətpərəstliklərinin hədd-hüdudu olmur. İmperator indi də istəyirdi ki, düşmənin qalan gəmilərini də qəsb edəm. Görünür, o, bütün Blefuskunu fəth etmək niyyətində idi. Bununla da orada gizlənən bütün yumurtanı altdan sındırmaq tərəfdarlarını qırdırar, blefuskuluları yumurtanı iti ucundan sındırmağa məcbur edərdi. Beləliklə də bütün kainatın yeganə hökmdarı olardı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/dzhonatan-svift/qulliverin-s-yah-tl-ri-68289748/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
notes
1
Pinta – təxminən 568,3 millilitrə bərabər ənənəvi ingilis həcm ölçüsü
2
Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq vahidi
3
Yard – 81 sm-ə bərabər ingilis uzunluq vahidi
Джонатан Свифт
Тип: электронная книга
Жанр: Литература 20 века
Язык: на азербайджанском языке
Издательство: Altun Kitab / Алтын Китаб
Дата публикации: 17.04.2024
Отзывы: Пока нет Добавить отзыв
О книге: Qulliverin səyahətləri, электронная книга автора Джонатан Свифт на азербайджанском языке, в жанре литература 20 века