Главная страница | Литература 20 века | Bəyaz diş

Bəyaz diş
Cek London
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Həyatın acı həqiqətləri, düzgünlük, qəddarlıq, mehribanlıq, həyat uğrunda mübarizə… Bütün bunlar Cek London tərəfindən bir vəhşi heyvanın – canavarın gözü ilə təsvir olunub.

Cek London
Bəyaz diş

Birinci hissə
VƏHŞİ

YEMƏK HƏSRƏTİNDƏ
Donmuş çayın hər iki sahili boyunca qalın küknar meşələri uzanırdı. Şaxtalı havanın sükutunu qaqqıltı səsi arabir pozurdu. Bura tənha və kimsəsiz, uzaq şimal çölləriydi. Lakin bu tənha çöllərdə canlılar da vardı. Qoşqu itləri qoşulmuş kirşə buz bağlamış çayın üstü ilə gedirdi. Tozağacından olan kirşənin qozlası lüləni xatırladırdı. Bu, kirşənin qarı rahat yarıb gedə bilməsi üçün idi. Kirşədəki yeşikdə pal-paltar, balta, qəhvədan və tava olsa da, əşyaların arasında nəzəri ən çox cəlb edən kirşənin yandan çox hissəsini tutan, uzunsov bir yeşik idi.
Xizəkli bir adam itlərin qabağında, biri də arxada irəliləyirdi. Üçüncüsü isə uzunsov yeşikdə idi, o, şimalla mübarizədə məğlub olmuşdu. Tənha şimal qəzəbli, insana qarşı amansızdır. Axı insan dünyanın ən yırtıcı məxluqudur!
Kirşənin önündə və arxasında irəliləyən adamlar hər şeyə rəğmən həyat doluydu. Onların əcaib görkəmi vardı və əyinlərinə dəri palto geymişdilər. Bu insanlar xəyali məxluqlara bənzəsələr də, canlı idilər. Onlar yollarına dinməzcə davam edir, ətrafı bürüyən sükut isə sanki onlara yazıq, miskin və ölü canlar olduqlarını pıçıldayırdı.
Bir neçə saatdan sonra ölü sükutu zəif bir ulartı pozdu. Səs get-gedə artdı və xeyli bu vəziyyətdə qaldı. Sonra yavaş-yavaş susdu. Bu səsdə güclü bir aclıq həsrəti vardı.
Qabaqda gedən adam geri qanrılaraq yoldaşına əli ilə işarə etdi. Ulartı yenə eşidildi. Səs onların ötüb keçdiyi qarlı düzəngahdan gəlirdi.
Az sonra cavab ulartısı eşidildi, o da arxadan, amma bir az sol tərəfdən gəlirdi.
− Bill, deyəsən, onlar bizim dalımızca düşüblər, − irəlidə gedən adam dilləndi.
− Yəqin, yemək tapmırlar, − dostu cavab verdi, − neçə gündür bir dənə də olsun, dovşan izi gözümə dəymir…
İkisi də susdu və ardı-arası kəsilməyən ulartını təşvişlə dinlədi.
Axşam adamlar meşəyə dönüb orada düşərgə saldılar. Tabutdan isə stol və oturacaq kimi istifadə etdilər.
− Henri, deyəsən, itlərin oddan xoşu gəlir, − Bill dilləndi.
− Ölməkdən qorxurlar, görmürsən? Bilirlər ki, burada onları yedizdirəcəklər, amma orada özləri kiminsə girinə keçə bilərlər. İti aldatmaq çətindir.
− Henri, neçə itimiz var?
− Altı…
− Mən torbadan altı balıq götürüb hərəsinə birini atdım. Amma birinə yenə çatmadı…
− Yəqin, səhv vermisən. Düz saymamısan…
− Bizim cəmi altı itimiz var, − Bill laqeyd-laqeyd təkrar etdi. − Mən də altı balıq götürdüm, Təkqulağa balıq çatmadı. Onda kisədən bir balıq da götürdüm…
− Axı cəmi altı itimiz var, − Henri təkid etdi.
− Mən demirəm ki, hamısını itlər yeyib. Hər halda, yeddinci balığı kimsə qamarlayıb…
Henri yeməyini saxlayıb itləri saydı.
− Orda cəmi-cümlətanı altı it var, − dedi.
− Yeddincisi qaçdı, mən gördüm, − deyə Bill təmkinlə dilləndi.
Henri dostunu mərhəmətlə süzdü:
− Kaş həmin yerə tez gedib çataydıq…
− Bunu necə başa düşək?
− Necə istəyirsən. Elə bil daşıdığımız bu yüklər səni əsəbiləşdirir. Tamam başqalaşmısan. Allah bilir gözünə nələr görünür…
− Mən də elə bu haqda düşünürdüm, − Bill dedi. − Həmin it qaçanda, o saat qarın üstündəki ləpirlərinə baxdım. Sonra itləri saydım. Bax, görürsən, odur ləpirlər. Baxmaq istəyirsən? Gəl göstərim.
− Demək, sənin fikrincə…
Uzun, həsrətli ulartı onu danışmağa qoymadı. Henri susdu, diqqətlə qulaq asdı, sonra qaranlığa sarı barmağını uzadıb sözünə davam etdi:
− Deyirsən qonağın səsi ordan gəlir?
Bill başını tərpətdi:
− Daha sənə heç sözüm yoxdur. Eşitmədin itlər necə səs çıxartdılar?
Qaranlıqdan gələn ulartı onların söhbətini yarımçıq qoydu.
İtlər ulartı səslərindən qorxub tonqala yaxınlaşdılar.
Bill çubuğu tonqala uzadıb qəlyanını yandırdı.


Həm Bill, həm də Henri indi tabutdakı adama həsəd aparırdılar. Çünki onların nə bir qohumu, nə də pulları vardı. Onlar öz isti ev-eşiklərini buraxıb qızıl axtarmaq üçün uzaq və şaxtalı Şimala gələnləri başa düşə bilmirdilər.
Qaranlıqda heç bir şey görmək mümkün deyildi, sadəcə, gözlər işıldayır, tez-tez yerlərini dəyişir və gözdən itirdilər. İtlər isə daha çox narahat görünürdülər. Hətta onlardan biri həyəcandan düz tonqalın üstünə düşdü və ətrafı yanıq tük iyi bürüdü.
− Bədbəxtlikdən, patronumuz da azdır, Henri!
Henri mokasin çəkmələrini aça-aça soruşdu:
− Neçə patronun qalıb?
− Üç, − Bill cavab verdi. − Amma gərək üç yüz olaydı. Ah, mən onlara göstərərdim!
Acıqla yumruğunu düyümləyib işıldayan gözlərə tərəf yellədi, sonra mokasinlərini ocağın böyründə sahmanladı.
− Bu şaxtalar nə vaxt qurtaracaq? − Bill soruşdu. − İkinci həftədir ki, əlli dərəcədir. Eh, axı mənim nə ölümüm vardı burda, Henri?
− Bu səyahət mənlik deyildi. Bircə çıxıb getsəydik… − Henri də mızıldandı.
Bill və Henri bir yorğan altında yanaşı yatmışdılar. İtlər hərdən hürüşür, işıldayan gözləri uzaqlaşdırmağa çalışırdılar. Bill gecə itlərin səsinə qalxıb ocağa yenə çör-çöp atdı. Səhər dostlar oyananda Fətti adlı itin olmadığını gördülər. Onu, yəqin ki, canavarlar parçalamışdı.
− İşlər korlandı, − Henri dedi. − Diri-diri yeyiblər onu.
− Yəqin, o vəhşilər Fəttini parçalayanda yazıq çox zingildəyib.
− Fətti elə həmişə səfehləyirdi, − Bill dedi.
− Ən ağılsız it də bilə-bilə ölümə getməz…
Henri o biri itləri süzdü, beynində hər birinin nəyə qadir olduğunu götür-qoy etdi.
− Bunlar ağıllıdır, belə hoqqa çıxarmazlar.
Bill də köksünü ötürdü:
− Bunları dəyənəklə də ocaqdan uzaqlaşdıra bilməzsən. Ürəyimə dammışdı ki, Fəttinin başına iş gələcək.
Şimal yollarında ölən itlər haqqında, adətən, belə vida sözləri deyirdilər. Bu sözlər başqa itlərin, hətta insanların ölümündən sonra deyilən vida sözlərindən heç nə ilə fərqlənmirdi.

DİŞİ CANAVAR
Səhər yeməyindən sonra Henri və Bill yığışıb yola düzəldilər. Qaranlıq düşəndə güclənən ulartı səyyahları izləyir, itlərinsə canına vəlvələ salırdı.
Henri ocağın üstündəki qazana buz qırıntıları atırdı. Arxadan gələn səslə onun dönməsi bir oldu. Qaranlıqda hansısa heyvanın qaçdığını gördü. Bill itlərin arasındaydı. Bir əlində dəyənək, o birində quru balıq vardı. Bill əmin idi ki, gördüyü heyvan ya əhliləşdirilmiş canavar, ya da it idi.
Bu gecə də dostlar canavarların qorxusu ilə yatdılar. Məkk-Qerriyə çatmaq və işıldayan gözlərin qorxusundan azad olmaq arzusu ilə yatan dostları səhər növbəti pis hadisə gözləyirdi. Bu dəfə də qoşqunun ən güclü iti olan Froq qaçmışdı.
Səhər Henrini yuxudan Billin ədəbsiz şəkildə deyinməsi oyatdı. O, dirsəklənib baxanda Bill tonqalın böyründə, itlərin arasında durub hirsindən yumruğunu yellədirdi.
− Hey! − Henri qışqırdı: − Nə olub?
− Froq qaçıb.
− Ola bilməz…
− Deyirəm qaçıb da…
Henri yorğanı atıb dərhal itlərə tərəf cumdu. Onları diqqətlə saydı, şimalı lənətləyən Bill kimi, o da söyməyə başladı.
− Froq qoşquda ən güclü it idi, − Bill dilləndi.
− Özü də hamısından ağıllıydı, − Henri əlavə etdi.
Səhər yeməyi canlarına yatmadı, qalan dörd iti kirşəyə qoşdular.
Bugünkü səhər də əvvəlkilərin tayı oldu. Səyyahlar dinməzcə qarlı çöllərlə gedir, sakitliyi yalnız onları daban-dabana izləyən, lakin gözə görünməyən təqibçilərin məşum ulartısı pozurdu.
Axşamayaxın onlar yer seçib dayandılar. Henri xörək hazırlamağa başladı. Bill itlərlə məşğul oldu. O, itləri hindusayağı bağlayırdı, Henri də köməyə gəldi. İtlərin boynundakı xaltanı cilovla yoğun, uzun bir ağaca sarıyıb onun bir ucunu yerə basdırdılar. Ağacın qol-budağı itlərə boyunlarına keçirilmiş kəməri gəmirməyə mane olacaqdı.
Henri başını məmnun-məmnun tərpətdi:
− Tayqulağı ancaq bu yolla saxlamaq olar. İndi qayışı çeynəyib qıra bilməz. Beləcə, salamat olarlar…
− Gəl bir olmasın! − Bill dedi. − Əgər səhər bircəciyi qaçıb getsə, onda dilimə kofe vurmayacam.
− Guya, onlar bilmirlər ki, bizim heç nəyimiz yoxdur? − Henri uzanaraq düşərgəni mühasirəyə alan göz halqalarını göstərdi. − Bir-iki güllə atsaydıq, bəlkə, qorxardılar. Günbəgün daha da yaxınlaşırlar. Gözünü oddan çək, o tərəfə bir bax! Gördün?
Qaranlıq düşən kimi təqib başlanırdı. Vəhşilər tez-tez yer dəyişdirir, itlərin canına vəlvələ salırdılar. Ulartıdan qorxan itlər qaçmağa çalışırdılar. Ona görə də onları bağlamaq lazım gəlirdi. Alovun ətrafa düşən işığında bir vəhşi tonqala tərəf sürünürdü. Bu, dişi canavar idi, sürü qəsdən onu qabağa verirdi.
Bill və Henri yatdılar, oyananda isə Spanker adlı itin qaçdığından xəbər tutdular. Tayqulaq öz qayışını gəmirə bilməyib Spankerin qayışını qoparmışdı.
Dostlar canavarların quduzlaşdığını və girlərinə nə keçsə, dağıdacaqlarını bilirdilər. Ona görə də bacardıqları qədər ehtiyatlı olmalı idilər.
Bir azdan Billə Henri az əvvəl ötüb keçdikləri döngədə yavaşca irəliləyən dişi canavarı gördülər. Onun tükləri sarımtıl-qırmızıya çalsa da, canavardan çox itə bənzəyirdi. Hündürlüyü iki fut[1 - fut – ingilis ölçü sistemində 30 sm 48 mm-ə bərabər uzunluq vahidi.], uzunluğu isə beş fut olardı.
Bill canavarın üstünə qışqırıb, onu hədələdi. Amma heyvan onlardan qorxmurdu. Bill canavarı vurmaq üçün tüfəngi qaldıranda o qaçıb gizləndi. Görünür, silahı tanıyırdı.
Həmin gün dostlar vaxtından əvvəl düşərgə saldılar. Əlbəttə ki, üç it altı itin gücündə deyildi. Vəhşilər o qədər yaxına gəlirdilər ki, itlər qorxudan özlərini itirirdilər. Bill əmin idi ki, canavarlar gec-tez onları da parçalayacaqlar. O, onları quruda yaşayan köpəkbalıqlarına bənzədirdi. Henri isə dostuna ürək-dirək verməyi, onu ovundurmağı düşünürdü. “Bill ruhdan düşüb. Sabah onu ovundurmaq lazımdır. Ayıltmaq lazımdır onu”.

ACLIQ HARAYI
Bu gecə itlərin heç biri qaçmamışdı. Səhər dostlar yola düşdülər. Yolda kirşə nəyəsə ilişib aşdı. Elə bu an Henri ilə Bill Tayqulağın qaçıb uzaqlaşdığını gördülər. Onlar iti səsləsələr də, it dayanmadı.
Bill tüfəngə əl atmaq istəsə də, bədbəxtlikdən, tüfəng aşmış kirşənin altında qalmışdı. Onu çıxarmaq isə xeyli vaxt alacaqdı. Tayqulaq öz səhvini anlayanda artıq gec idi. Canavarlar onu hər tərəfdən üzük qaşı kimi dövrəyə almışdılar. İt geriyə qaçmağa çalışır, amma bacarmırdı. Həmin vaxt Bill tüfəngi aşmış kirşənin altından çıxarmağa müvəffəq oldu. Onu əlinə alıb qətiyyətlə irəli yeridi.
− Hara gedirsən, Bill? − deyə Henri dostunun çiyinlərindən yapışdı.
− Bəsdir! Onlar daha it görməyəcəklər!
Henri kirşənin üstündə oturub gözləməyə başladı. Görəsən, bunun axırı necə olacaq? Əlindən daha nə gələrdi ki?
Bill gözdən itmişdi. Tayqulağın bu vəhşilərin cəngindən qurtarması çətin məsələ idi. Henri bilirdi ki, haradasa Bill də canavarlarla qarşılaşacaq. Və hər şey bir anda baş verdi. Dalbadal üç güllə səsi gəldi. Zingilti, inilti və ulartı səsləri bir-birinə qarışsa da, tez kəsildi. Henri Billin canavarlarla əlbəyaxa döyüşməsini sanki gözləri ilə görmüşdü. O, uzun müddət kirşənin üstündə oturub kədərli gözlərini bir nöqtəyə zillədi.
Nəhayət, Henri yorğun-yorğun ayağa qalxdı, elə bil bütün günü bədənini əzmişdilər. Kirşəni birtəhər düzəltdi. Qarın üstünə səpələnmiş əşyaları yenə kirşənin üstünə yığdı. İtləri qoşdu. Qayışlardan birini öz çiyninə keçirtdi və itlərlə birlikdə kirşəni dartmağa başladı. Amma çox getmədi, qaranlıq düşən kimi dayandı, düşərgə saldı və bacardıqca çox quru odun yığdı. İtləri yedizdirdi, özü də şam etdi, sonra düz tonqalın yanında yer saldı.
Tənha qalmış Henri gecəni yatmadı. Canavarlar onu ölüm dövrəsinə almışdılar və bu son ovlarını necə parçalayacaqlarını düşünürdülər. İtlər də qorxudan Henriyə sığınmışdılar. Canavarlar tonqala yaxınlaşanda itlərdən hürüşmə qalxırdı. Henri arabir ocaqdan çubuq çıxarır və canavarlara tolazlayırdı. Odun vəhşilərdən birinə dəyəndə, onlar qorxaraq geri çəkilirdilər.
Səhərə yaxın Henri yuxulu gözlərini ovuşdurub ayağa qalxdı. Yemək hazırlayıb toqqasının altını bərkitdi. Saat doqquz idi. Gün işığı canavarları qovmuşdu. Henri gecədən bəri ürəyində götür-qoy elədiyi işləri görməyə girişdi. Cavan küknar ağaclarından qırıb onları iki qoşa, hündür ağacların arasına elə düzdü ki, sanki iki ağac arasında körpü yarandı. Sonra kirşədəki qayışları körpünün üstündən aşırıb itlərin köməyi ilə taxta tabutu yuxarı, düzəltdiyi körpü üstünə qaldırdı. Uzunsov, qapalı yeşiyi orada yerbəyer edəndən sonra içindəki mərhuma müraciətlə dedi:
− Billi parçalayıb yedilər, bəlkə, məni də yedilər; amma sənə, cavan oğlan, onların dişi çatmayacaq!
İndi itlərin dartdığı kirşə yüngülləşdiyi üçün daha sürətlə hərəkət edirdi. İtlər də Henri kimi başa düşürdülər ki, yalnız Mək-Qerri fortu onlar üçün həyat dayanacağıdır. Henri qaranlığa düşəcəyindən qor-xurdu. Mümkün qədər çox yol getmək lazım idi. Yaxşı ki, günlər uzanmağa başlamışdı. Gecə düşəndə Henrinin canına vəlvələ düşürdü. Canavarlar lap cürətlənmişdilər. Onlar Henriyə məxsusi bir aclıq ehtirası ilə baxırdılar.
Bu gecə Henri iyirmiyə yaxın canavar saydı. O, ocağa çör-çöp yığa-yığa düşünürdü ki, görəsən, bunlar nə vaxt əməliyyata başlayacaqlar.
Henri günortaya qədər tonqalın əhatəsindən çıxa bilmədi. Yaxınlığında olan quru ağacları özünə tərəf çəkdi. Bu gecə artıq yuxuya məğlub olan Henrini nə itlərin mırıltısı, nə də canavarların insan sümüyünü üşüdən ulartısı oyada bilirdi. Birdən o, zərbə yemiş kimi dik atıldı. Canavar onun lap yanındaydı. O, közərmiş çubuğu vəhşinin düz ağzına soxdu. Heyvan ağrıdan zingildəyib qaçdı. Henri yanan çubuğun bir ucunu öz əlinə bağlayırdı ki, tez-tez ayılsın. Amma bir dəfə necə oldusa, məşəl əlindən düşdü və o, qorxulu bir yuxu gördü.


Henri yuxuda Mək-Qerri fortunu və fortun rəisi ilə kart oynadığını gördü. Amma vəhşi canavarlar burada da ona hücum çəkirdilər. Canavarların ulartısı onun beynini dondurmuşdu.
O, yuxudan ayılanda gördü ki, canavarlar, həqiqətən, ona hücum edirlər. Biri onun qolundan, digəri ayağından yapışmışdı. Henri əlindəki qalın əlcəklərlə közləri ətrafa səpələyir, bununla özünü qorumağa çalışırdı. Onun sifəti suluqlamış, qaşları, kirpikləri yanmışdı. Canavarlar isə qalan iki iti də parçalamışdılar.
− Amma məni yeyə bilməyəcəksiniz! − Deyə Henri hiddətlə yumruğunu havada yelləyib canavarlara qışqırdı.
Onun səsi sürüdə bir canlanma yaratdı və onlar mehriban-mehriban ulamağa başladılar. Dişi canavar isə lap Henrinin yanına gəlib, ac, şəhvətli gözlərini insana zillədi…
Henri canavar sürüsündən qorunmaq üçün tonqaldan ayrı-ayrı ocaqlar düzəltdi və özü ortada qaldı. Həyat eşqi insan beynini daha yaxşı işləməyə məcbur edir.
Hava işıqlaşmağa başlamışdı. Tonqallar da sönmək üzrə idi. Henri oduncaq toplamaq istəsə də, insan qanına susamış vəhşilər buna imkan vermədilər. Henri öz acizliyini indi daha yaxşı anlayırdı. O, tonqala yazıq-yazıq baxıb mızıldandı:
− Hə, indi məni də yeyə bilərsiniz! Heç vecimə deyil, mən yatmaq istəyirəm…
Ayılanda bircə addımlıqda gözlərini ona zilləmiş həmin dişi canavarı gördü.
Canavarların Henrini parçalamasına Lord Alfredi (tabutdakı adamı) axtarmağa gələnlər mane oldu.
Onlar Henrini silkələyir, ayıltmağa çalışırdılar. Henri onlara sərxoş kimi baxdı, sonra yuxulu, ölgün bir səslə kəkələdi:
− Sarışın canavar… İtlərin yeməyinin üstünə çıxmışdı. Əvvəlcə xörəkləri yedi… Sonra itləri… Sonra da… Bill…
− Lord Alfred haradadı? − Deyə gələnlərdən biri Henrinin qulağına qışqırıb çiyinlərindən möhkəmcə silkələdi.
Henri yavaşca başını tərpətdi.
− Canavarlar ona dəyməyib… ağacların üstündədir, orada… Axırıncı dayanacaqda…
− Ölüb?
− Hə, tabuta qoymuşuq, − Henri cavab verdi. − Əl çəkin məndən, halım yoxdur… Gecəniz xeyrə…
Henrinin göz qapaqları qırpıldı, yumuldu. Başı sinəsinə sallandı. Onu adyalın üstünə uzatdılar və şaxtanın ölü sükutunda ucadan xorultu səsi eşidildi.
Canavarlar isə artıq başqa bir ov tapıb onu qovurdular.

İkinci hissə
VƏHŞİNİN DOĞULMASI

CANAVAR DÖYÜŞÜ
İnsan səslərini və qoşqu itlərinin zingiltisini qabaqca dişi canavar eşitdi. Sönmək üzrə olan alov mühasirəsində özünü qoruyan zavallı insandan əl çəkib üzü- yuxarı götürüldü. Yorğun sürü canlı ovdan könülsüz ayrıldı. Vəhşilər qulaqlarını şəkləyib azca ətrafı dinşədilər. Sonra dişi canavarın dalınca götürüldülər.
Sürünün başçısı ağ, yekə bir canavar idi. Dişi canavar isə elə hey qabaqdaca qaçır, heç bir vəhşiyə fikir vermirdi. Cavan canavarla bərabər, sürünün önündə təkgöz qoca bir canavar da vardı. Onun bütün bədəni çapıqlarla doluydu. Bu, onun həyat təcrübəsindən xəbər verirdi. Sağ gözü yox idi. Qoca vəhşi hərdənbir dişi canavara yaxınlaşır, ancaq ondan zərbələr aldıqdan sonra uzaqlaşırdı. Təkgözdən başqa sürünün ön sıralarında üçyaşar bir canavar da qaçırdı. Bu canavar tez-tez önə keçmək istəsə də, onun bu cəhdi həmişə uğursuzluqla nəticələnirdi. Çünki təkgöz və digər başçı onu cəzalandırırdılar.
Canavarların sevgi hissinə yalnız aclıq hissi üstün gələ bilirdi. Canavarlar ov tapanda hər şeyi unudurdular. Onların çoxu aclıqdan zəifləmişdi.
Canavarların qarşısına, nəhayət ki, ov çıxdı. Onların ilk ovu yekə bir maral oldu. Maral güclü olsa da, canavarlar çox idilər və onu mühasirəyə almışdılar. Maralın bütün cəhdlərinə baxmayaraq, vəhşi dəstəsi ona qalib gəldi. Onu təpişdirdikdən sonra canavar dəstəsi yavaş-yavaş dağılışdı. Aclıq tam olaraq bitməmişdi, canavarlar hələ də sürü şəklində ov edirdilər.
Günlərin birində canavar sürüsü iki dəstəyə bölündü. Dişi canavar, cavan başçı və təkgöz canavar dəstənin yarısını şərqə, Makkenzi çayına tərəf apardılar. Bu balaca dəstə də yavaş-yavaş azalırdı. Canavarlar artıq iki-iki gəzməyə başlamışdılar. Onlardan biri dişi, o biri isə erkək olurdu. Dişi canavarın dəstəsinə girmiş tənha bir yalquzaq təkgöz tərəfindən qovuldu: nəhayət, bu balaca dəstədə dörd canavar qaldı: dişi canavar, təkgöz, ağ başçı və üçyaşar canavar.
Dişi canavar ona nəvaziş göstərən hər üç vəhşini özündən uzaq tutmağa çalışırdı. O biri canavarlar isə onun hər şıltaqlığına dözürdülər. Amma bir-birlərini görmək istəmirdilər. Üçyaşar canavar bu məhəbbət mübarizəsində birinci uduzdu. Təkgözlə çarpışmada o, aldığı yaradan öldü. Başçı və Təkgöz onu parçaladılar.
Dişi canavarın məhəbbət hekayəsində cavan başçı da məğlubiyyətə uğradı. Təkgöz həm həyat təcrübəsində, həm də məhəbbət məsələlərində rəqibindən daha üstün idi. Cavan başçının yeni aldığı yara da Təkgözə kömək etdi. O, yarasını yalamaq üçün geri dönəndə boğazının qoca Təkgözün çənəsinə yaxın olduğunu unutdu. Təkgöz isə fürsətdən istifadə edərək son rəqibinin də axırına çıxdı.
Təkgöz dişi canavara yaxınlaşdı. Özünə qarşı qəzəb gözləsə də, bu, belə olmadı. Dişi canavar ona mülayim yanaşdı və onunla oynamağa başladı. İndiyə qədər olan hadisələr, rəqiblər yaddan çıxdı. Təkgöz və dişi vəhşi birlikdə meşəyə yüyürdülər.
Canavarlar birlikdə ov edir, birlikdə gəzirdilər. Bir müddətdən sonra dişi canavar özünü narahat hiss etməyə başladı. Belə vaxtlarda o, xəlvət bir yerdə saatlarla uzanar, qoca təkgöz isə onu gözləyərdi.
Canavarlar birlikdə Makkenzi çayı boyunca hərlənir, ov edirdilər. Bəzən başqa canavarlara rast gəlsələr də, heç bir tərəf yenidən birləşmək istəmirdi. Dəstəyə qoşulmaq istəyən tənha yalquzaqları isə Təkgöz uzaqlaşdırırdı.
Aylı bir gecədə Təkgöz qəflətən qoxu hiss etdi. Qoxu ona xoş gəlmədi. Dişi canavar bir az irəli yüyürdü, qoca vəhşini də dalınca getməyə məcbur etdi. Ağaclığın arxasındakı taladan havaya tüstü qalxırdı. Uşaq səsləri, it mırıltısı, qadınların söyüşməsi − bütün bunlar çox yaxından gəlirdi. Dişi canavarı dərin bir həsrət bürüdü, o, insan düşərgəsinə getmək, orada himayə olunmaq istəyirdi.
Təkgöz canavar isə hövsələdən çıxmışdı. Narahat idi. Dişi canavar ona qoşulub meşəyə qayıtdı. Onlar ehtiyatla hərəkət edirdilər. Birdən Təkgöz qarşıda ağ bir ləkə gördü. Onlar tezliklə bu ağ ləkəyə çatdılar. Bu, dovşan idi. Qoca canavar dovşanı tuta bilmədi, dovşan ondan yüksəyə tullandı və havada rəqs etdi. O, tələyə düşmüşdü. Dişi canavar sakitcə tullanıb dovşanı tutmaq istədi. Bir neçə dəfə cəhd etsə də, dovşanı tuta bilmədi. Təkgöz bu dəfə daha yüksəyə tullanaraq dovşanı tutdu və yerə endi. Dovşanla bərabər əyilən şam ağacı onu qorxutdu və o, dovşanı buraxdı.
Dişi canavar bundan qeyzlənərək Təkgözə hücum etdi. Qəfil hücumdan karıxan canavar nə edəcəyini bilmədi və rəfiqəsinə hücum etdi. Dişi canavar daha da hiddətlənib qoca vəhşinin üstünə şığıdı. Təkgöz öz səhvini anlamışdı, amma gec idi. Dişi canavarın həmlələrindən qorxan Təkgöz yenidən havaya atıldı və bu dəfə dovşanı ağzından buraxmadı. Dişi canavar da zərbə vurmağı buraxıb ona kömək etdi. Vəhşilərə belə ovlar tez-tez rast gəlir, onlar insanların qurduğu tələlərdən ovları oğurlayırdılar.

YUVA
Düşərgənin naməlum cazibəsi dişi canavarı özünə çəkirdi. Təkgöz isə narahat idi. Qorxurdu. Bir səhər atılan güllə onu az qala yaxalayacaqdı. Bundan sonra canavarlar oradan uzaqlaşdılar. Bu müddətdə dişi canavar da xeyli ağırlaşmışdı. Sürətlə ov edə bilmirdi. O, sanki nə isə axtarırdı. Təkgöz isə daha qayğıkeş olmuşdu.
Nəhayət, dişi vəhşi axtardığını yaz aylarında Makkenziyə tökülən balaca bir çay axarının yuxarı tərəfində tapdı. Başdan-başa donmuş çay susmuşdu. Dişi canavar qayalıqda əyri bir yer gördü. Canavar dönüb o tərəfə yüyürdü. Gurultulu yaz leysanları sahildə ensiz, dar bir dəlik açmış və yamacın dik yerində balaca bir mağara yaranmışdı.
Mağaranın ağzı dar olsa da, içi geniş idi. Rahat və quru mağara dişi canavara xoş gəldi. O, ayaqlarını qatlayıb uzandı. Təkgöz onu müşahidə edir, dişi canavar isə, nəhayət ki, rahatlıq tapdığına sevinirdi.
Təkgöz acmışdı. O, mağaranın ağzındaca yuxuya getdi. Amma çox yata bilmədi. Gah durub qulaqlarını şəkləyir, gah da aprel günəşinin şüalarının qar üstündə sayrışan rənglərinə göz qoyurdu. Ətrafdakı aləm nədənsə danışırdı. Təkgöz mürgüləməyə başlayanda qulaqlarına görünməyən, xırda çayların güclə eşidiləcək pıçıltısı dəyirdi, gecə düşdükdən sonra da hərdən başını qaldırır, həyəcanla bu səslərə qulaq verirdi.
Göy üzündə yenə günəş göründü. Oyanan şimal sanki canavara əl edirdi. Ətrafda hər şey oyanır, havadan yaz ətri gəlirdi. Qarın altında yeni həyat doğulurdu. Ağaclar şirədən şişmiş, tumurcuqlar buz qandallarını sındırıb tökmüşdülər.
Təkgöz canavarın ətraf mühitin oyanışına cavab verməyə halı yox idi. Təkgöz dişi canavarı qaldırmaq istəsə də, bacarmadı. Təkbaşına ov etmək o qədər də asan deyildi. Səkkiz saat hərlənsə də, heç bir ov edə bilmədi. Onun qovduğu dovşanlar qarı əriyən dik yamaclarda rahatca qaçırdılar. Özü isə sürüşüb yerə dəyirdi.
Mağaranın girəcəyində anlaşılmaz bir duyğu onu ayaq saxlamağa məcbur etdi. İçəridən zəif, qəribə səslər gəlirdi. Bu səslər dişi canavarın səsinə bənzəyirdi. Bu səslərdə hansısa bir doğmalıq, yaxınlıq duyulurdu. Qoca canavar ehtiyatla içəri süründü. Rəfiqəsi ürkək-ürkək mırıldandı. Bu, Təkgözü çaşdırmadı. Amma o, dişi canavardan bir az aralandı. Əlbəttə, Təkgözü başqa səslər maraqlandırırdı. Bu səslər zəif, zingiltili, ağlamağa oxşar qarışıq səslər idi.
Təkgöz dişi canavara tərəf süründü. Amma dişi canavar dişlərini şaqqıldatdı. Bu “uzaq dur” demək idi. Çünki analıq instinkti ona başa salırdı ki, erkək canavarlar öz balalarını yeyə bilərlər. Təkgöz heyrət içində idi və o, bu hissi bir neçə dəfə dadmışdı. Qocanın daxilindəki atalıq instinkti isə ov etməyin vacibliyini yada salırdı. Beləliklə, o, yemək dalınca getdi.
Yuvadan təxminən beş-altı mil aralıda çay iki qola ayrılmışdı. Onun hər iki qolu dağlara sarı burulurdu. Canavar çayın sol qolu boyunca getdi və tezliklə nəyinsə izinə düşdü. O, əyilib qarın üstünü iylədi, sonra qarnı üstə uzanıb, izlərin apardığı istiqamətə tərəf baxdı. Tələsmədən çevrilib çayın sağ qoluna tərəf qaçdı. İzlər onun öz ləpirlərindən də iri idi. O bilirdi ki, belə ləpirlərin dalınca düşməkdən bir şey çıxmaz.
Canavar çayın sağ qolu ilə bir az irəlilədikdən sonra qulağına çığırtı səsi gəldi. Bu, iri bir oxlu kirpi idi və Təkgöz daha öncə onunla qarşılaşmamışdı. Mübarizənin nə ilə nəticələnəcəyini bilmək olmazdı. Həqiqətən də, oxlu kirpi çömbələrək hər tərəfə iti iynələrini səpələdi. Təkgöz bu iynələrin acısını gəncliyində dadmışdı. Kirpi yumaq halına düşdü və canavar onu yarım saat gözlədikdən sonra bezib uzaqlaşdı. Gün başa çatsa da, ov yox idi.
Təkgözü idarə edən, onu hərəkətə gətirən içində oyanmış atalıq instinkti idi. Bir şey məlum idi: nəyin bahasına olursa olsun, yemək tapmalıdır. Belə də oldu. Günün axırına yaxın ağ bir kəklik qamarladı.
Təkgöz quşu yemək istəsə də, bu fikrindən vaz keçdi. Quşu götürüb qayıdarkən yolda yenə həmin yekə ləpirlərlə qarşılaşdı. Qayanın dalından başını çıxaran canavar izlərin yekə, erkək vaşağa aid olduğunu gördü. Vaşaq oxlu kirpi ilə üz-üzə idi. Təkgöz sakitcə onların yanından keçib gözləməyə başladı.
Təkgöz irəli getmək istədi. Elə bu vaxt nə isə baş verdi və vaşaq açılmaqda olan kirpiyə öldürücü zərbə vurdu. Kirpi vaxtında tərpənə bilməsə də, öz rəqibinə yandan zərbə ilişdirdi. Təkgöz isə bütün bu olanları həyəcanla izləyirdi. Vaşaq təkrar kirpiyə hücum etsə də, kirpi vaşağı burnundan yaraladı. Vaşaq ağrıdan özünü gah sağa, gah sola çırpır, iynələrdən qurtulmağa çalışırdı. Kirpi də yarımcan olmuşdu. Bu vaxt vaşaq geri götürüldü və vəngildəyə-vəngildəyə uzaqlaşdı. Təkgöz irəli cummaq istəsə də, iynələrin ayağına batacağından qorxdu.
Təkgöz dilini işə saldı. Qarın üstünə tökülmüş qanı ləzzətlə yalamağa başladı. Belə dadlı qəlyanaltıdan sonra aclığı daha da artdı. Amma o, həyatda çox şey görmüşdü. Həyat ona ehtiyatla hərəkət etməyi öyrətmişdi. Bir az vaxtı öldürmək lazım gəlirdi. Buna görə də canavar oxlu kirpinin qabağında uzanıb gözləməyə başladı. Oxlu kirpi isə xırıldayıb dişlərini qıcırtdı, sonra yavaşdan civildədi. Bir azdan Təkgöz oxlu kirpinin iynələrinin yavaş-yavaş düşdüyünü gördü. Onun bütün bədəni titrəməyə başladı. Titrəmə birdən kəsildi. Kirpinin uzun dişləri son dəfə şaqqıldadı, iynələri töküldü, bədəni süstləşdi və o, bir daha tərpənmədi.
Oxlu kirpi ölmüşdü. Təkgöz kirpinin öldüyünü ehtiyatla yoxlayıb onu götürdü. Sonra nə yadına düşdüsə, kirpini buraxıb kəkliyin yanına qayıtdı, onu yedi, sonra isə ovunu dartıb yuvaya gətirdi. Ana canavar başını qaldırıb onun boynunu yaladı. Ata canavardan qorxmaq duyğusu yoxa çıxırdı. Təkgöz özünü ata canavar kimi aparır, öz doğma balalarını parçalayıb yemək kimi vəhşi instinktlərlə yaşamırdı.

BOZ CANAVAR BALASI
O, qardaş və bacılarından seçilirdi. Dərisinin rəngi eynilə canavar rəngi kimi boz idi. Amma digərlərinə nisbətən bu canavar balası daha canlı idi. O, qalanlarından daha tez səsini çıxarmağa başlamışdı.
Ömrünün ilk həftələrini yuxuda başa vursa da, canavar balası indi dünyanı tanımaq istəyir, öz qaranlıq dünyası xaricində olanlara maraq göstərirdi. Dünya onun üçün yuvanın içindən ibarət idi. Mağaranın dəliyindən düşən işıq isə onu və digər balaları özünə cəlb edirdi. Onlar işıq eşqi ilə yaşayan bitkilər kimi, işığa sarı sürünürdülər. İşıq onlar üçün həyat demək idi, lakin onlar hələ bunu dərk edə bilmirdilər.
Sonralar canavar balalarının hər birində fərdi keyfiyyətlər – fərdi istək və şüurlu oyanma əmələ gəldi. İşığa doğru canatma sürətləndi. Onlar bütün günü ona sarı sürünürdülər. Ana canavar isə hər dəfə onları qaytarmağa məcbur olurdu.
Canavar balası əvvəllər anasının incə nəvazişini görmüşdü. İndi isə işıq eşqi anasının lazım gəldikdə sərt üzünü də ona göstərirdi. Anasının vurduğu zərbələrdən ağrı duyan balaca mümkün qədər bu ağrıdan uzaq olmağa çalışırdı. O, ağrıdan qorxurdu. Ətlə qidalandığı üçün o və bacı-qardaşları vəhşi idilər. Artıq südü kəsilən ana canavar onlara ət verirdi.
Boz canavar balası gündən-günə vəhşiləşirdi. Onun zingiltisi bacı-qardaşlarınınkına nisbətən daha çox xırıltılı və güclü, küçüklər kimi hirslənməyi də qorxulu idi. İlk dəfə o, bacı-qardaşlarına pəncələri ilə möhkəm zərbə endirməyi öyrəndi. Onları arxası üstə yıxır, birinin qulağından tutur, qəzəblə nərildəyib çənəsini sıxır, o birini o tərəf-bu tərəfə dartıb incidirdi.
Mağaraya düşən işığın cazibəsi gündən-günə artırdı. Balaca mağaradan çıxmağa çox can atsa da, hər dəfə anasının müqaviməti ilə rastlaşırdı. Günəşli divara tərəf can atan balaca yorulmaq bilmirdi. O, bilmirdi ki, bayırda daha rəngarəng bir həyat var. Bir neçə dəfə mağaranın divarlarını yoxlasa da, qaranlıqda divara dəyən burnunun ağrısı buna son qoymağa məcbur etdi.
Boz canavar balası atası ilə özü arasındakı fərqi bilmirdi. Atası onun üçün xarici aləmdə dolaşan və anasına bənzəyən varlıqdı. Mağaranın çölünə can atan canavar balası, nəhayət, bu divar səddi keçə bilməyəcəyi ilə barışdı.


Aclıq vəhşilərə elə təsir etmişdi ki, ana canavar da ov dalınca getməli oldu. Təkgöz hindu qəsəbələrindən tez-tez dovşan oğurlayırdı. Çaylar əriyib hindular köçəndən sonra bu da olmadı. Canavar balalarının bəziləri aclığa tab gətirmir, ölürdülər. Canavar balasının yeganə bacısı da ölmək üzrə idi.
Gün gəldi, Təkgöz də mağara ağzında görünmədi. Onun həmişə yatdığı yer boş qalmışdı. Bu hadisə şiddətli aclığın ikinci mərhələsində baş verdi. Ana canavar Təkgözün yuvaya qayıtmamasının səbəbini bilirdi. Bu haqda boz balasına danışa bilməzdi ki…
Çayın sol qolu boyunca ova gedən ana canavar Təkgözün dünənki izinə düşdü. Burada vaşaq yaşayırdı. Ərinin izlərinin qurtardığı yerdə ana canavar Təkgözü, daha doğrusu, ondan qalan sür-sümüyü tapdı. Ətrafdakı hər şey bir az bundan qabaqkı döyüşü xatırladırdı. Yəqin ki, döyüşdə qələbə qazanan vaşaq öz yuvasına qayıtmışdı. Ana canavar axtarıb bu yuvanı tapdı. Vaşaq orada idi. Canavar içəri girməyə cürət etmədi.
Ana canavar vaşaqla qabaqlaşmamaq üçün bir daha çayın sol qolu boyu gəzmədi. Vaşaqla döyüş onluq deyildi və o, bunu bilirdi. Amma analıq hissi güc gəlsəydi, o, nəinki şimalın amansız soyuğu ilə, həm də vaşaqla döyüşərdi.

DÜNYANIN DİVARI
Ana canavar tək qalıb ova çıxandan sonra boz balaca üçün qoyulan qanun qüvvəsini itirdi. Bu qanun ona yuvadan çıxmağa qadağa qoyurdu. Qadağa aradan qaldırıldıqdan sonra qorxunun nə demək olduğunu bilməyən balaca, axır ki, onunla tanış oldu. Qorxu ona əcdadları və şimal cəngəlliklərindən əbədi miras idi. Və hələ heç bir vəhşi öz yaxasını bu hisdən qurtara bilməmişdi.
Canavar balası çox vaxt maneələrə rast gəlirdi. Bu maneələr mağaranın sərt divarları, ananın zərbələri və aclıq hissindən ibarət idi. Bütün bunlar ona həyatın bəzi qanunları olduğunu və onlara əməl etməyin vacibliyini aşılamışdı.
Bir gün yuxudan oyananda canavar balası yad səslər eşitdi. Səslər naməlum və qorxunc idi. O, qorxsa da, səsini çıxarmadı. Yad səsin sahibi isə vəhşi porsuq idi. Bala canavar yuvadan çıxmamağa qərar verdi.
Ana canavar yuvaya qayıdanda izləri gördü, uladı və mağaraya cumdu. Balası sağ-salamat idi. Qorxu və gizlənmək instinkti onu ölümdən qurtarmışdı.
Qaranlıq dünyanın ağ divarı canavar balasını günbəgün özünə cəlb edirdi. Anasının və qorxunun vahiməsinə baxmayaraq, canavar balası daxilindən gələn hissə tabe olurdu. Nəhayət ki, o, özündə cəsarət tapıb mağaranın çölünə tərəf süründü. Balaca burnunun nəyəsə dəyməsini gözləsə də, bu, baş vermədi. Budur, o artıq işıqla, onun möhtəşəm ecazkarlığı ilə tanış olmuşdu. Onun divar sandığı işıq seli, əslində bütün sədlərin sonu idi.
Divar əlvanlaşmışdı, ağaclar, qıjıldayan çaylar, ağacların arxasından ucalan dağlar və onlardan da yüksəkdə səma görünürdü.
Boz canavar balasını vahimə basdı. Naməlum şeylər daha da çoxalmışdı. O, mağaranın ağzında oturub qarşısında açılan dünyanı seyr etməyə başladı. Aman Allah, necə də dəhşətliydi! Ətraf mühit ona düşmən kimi görünürdü. Belindəki tüklər dimdik qalxmışdı: dişlərini şaqqıldadıb qorxunc, qəzəbli nərilti çıxarmağa çalışırdı. Qorxuya düşmüş bu balaca vəhşi qəzəbli baxışlarıyla bütün dünyaya meydan oxuyurdu.
Amma bu tanımadığı aləm canavar balasında böyük maraq doğurur, ona qorxu hissini unutdururdu. O, gözü önündəki əşyaları ayırd etməyə çalışdı: çayın görünən hissəsi, günəşdən düşən şüa, yamaclarda quruyan küknarlar və enişlik, mağaranın düz üstündə dik yamac vardı. Mağaranın ağzında isə özü oturmuşdu.
Balaca vəhşi indiyə kimi hamar yerdə yaşamışdı və yıxılmağın nə demək olduğunu bilmirdi. O, cəsarətlə irəli yeridi və ayağı xəndəyə düşərək başı üstə yuvarlandı. Qalxdı. Bir də yıxıldı. Ağrı və dəhşətli qorxu canını bürüdü. Ağaclıqdan qaçan sincabla önünə çıxan ağacdələn onu qorxutdu. Qarşısına çıxan balaca quşcuğazla oynamaq istəsə də, quş onun burnunu dimdiklədi. Balaca vəhşi tamamilə qısıldı, zingildədi. Quş da onun səsindən qorxub qığıltı ilə uçdu.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/dzhek-london/b-yaz-dis-68289712/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

notes

1
fut – ingilis ölçü sistemində 30 sm 48 mm-ə bərabər uzunluq vahidi.