Главная страница | Мифы, легенды, эпос | Heraklın on iki qoçaqlığı

Heraklın on iki qoçaqlığı
Müəllif kollektivi
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Zevsin bəni-adəmdən olan oğlu qəhrəman Herakl ona düşmən kəsilmiş ilahə Heranın məkri ilə öz uşaqlarını öldürür. İndi ilahların əmri ilə Herakl padşah Evrisfeyin çox çətin tapşırıqlarını yerinə yetirməlidir.


Heraklın on iki qoçaqlığı

HERAKLIN DOĞULMASI
Bu əhvalat çox qədim zamanlarda Yunanıstan ölkəsində baş verib. O vaxtlar yeri-döyü ilahlar idarə edirdilər. Doğrudur, hər şəhərin bir hakimi var idi. Ancaq ilahlar istəyəndə hakimi ağılsız və bədbəxt, adi adamı isə qoçaq edirdilər. İlahlar çox qüdrətli və ölməz idilər.
Hər ilahın bir vəzifəsi var idi. Apollon – hərb ilahı, onun bacısı Artemis – məhəbbət və ov ilahəsi idi. Dəmirçilər alov ilahı Hefestə, dənizçilər isə dəniz ilahı Poseydona sitayiş edirdilər. İlahların da arasında pisi, yaxşısı var idi. Səfehlik ilahı Ate adamları ağılsızlığa düçar edir, müdriklik ilahəsi Afina isə ən axmaq bəndəni də ağıllandıra bilirdi.
İlahların başında Zevs dururdu. O, ilahların ilahı sayılırdı. Zevs acıqlananda ildırım saçır, göyü guruldadırdı. O istədiyi adamın, ya heyvanın cildinə girə bilirdi. İlahlar Zevsdən qorxurdular, onun bir sözünü iki eləmirdilər. Zevsin iqamətgahı Olimp dağında yerləşirdi. İlahların çoxu da burada yaşayırdı.
Hərdən ilahlarda bir-biri ilə sözləşirdilər. Belə olanda çox vaxt adamların başına fəlakətlər gəlirdi. Lap bu əhvalatda olduğu kimi…
Mikena şəhərində gözəl bir qız yaşayırdı. Onun adı Alkmena idi. Bu qızı görənlər gözlərini ondan çəkə bilmirdilər. O öz gözəlliyi ilə hamını heyran edirdi. Hətta bülbüllər də Alkmenanı görəndə cəh-cəh vurub oxumağa başlayırdılar, sanki, onun gözəlliyini tərif edirdilər. Şəhərdə hamı Alkmenanın kimə ərə gedəcəyini gözləyirdi. Lakin hələ ki Mikena cavanlarından heç biri cürət edib ona evlənmək təklif etməmişdi.
Günlərin bir günü şəhər darvazası qabağında tozanaq qopdu. Dörd at qoşulmuş bir cəng arabası darvazadan keçib Mikenaya daxil oldu. Arabanı sürən boylu-buxunlu bir cəngavər idi. Əynindəki bahalı paltardan görünürdü ki, varlı nəsildəndir.


Dörd at qoşulmuş bir cəng arabası darvazadan keçib Mikenaya daxil oldu.

Qonağın adı Amfitrion idi. Arqos hökmdarının qardaşı Amfitrion bir müddət əvvəl ov zamanı nizə ilə təsadüfən qardaşı oğlunu vurub öldürmüşdü. Hökmdar bundan qəzəblənərək qardaşını vilayətdən qovmuş və Arqosa gəlməyi ona qadağan etmişdi. Arqos padşahı həlak olmuş oğlunun yasını saxlayır və ilahlara yalvarırdı ki, ona daha bir övlad bağışlasınlar.
Amfitrion isə bu hadisədən sonra Arqosdan çıxaraq öz səadətinə qovuşmaq arzusu ilə cəng arabasında şəhərləri, kəndləri gəzirdi. Beləcə, gəzə-gəzə gənc cəngavər gəlib Mikenaya çıxmışdı.
Şəhərin küçələrini gəzən Amfitrion evlərdən birinin qarşısında gözəl bir qız gördü. Günəş qüruba enirdi. Onun şüaları qızın uzun hörüklərində əks olunurdu. Gözəlin qızılı saçları sanki od kimi alışıb yanırdı. Bu əsrarəngiz mənzərə Amfitrionu məftun etdi. İlk baxışdan gözəl qıza vurulan cəngavər başa düşdü ki, çoxdan axtardığı səadətini tapıb. O, yaxınlıqdakı adamlardan bu qızın kim olduğunu soruşdu. "Onun adı Alkmenadır", deyə adamlar cavab verdilər.
Bu hadisədən bir neçə gün keçdi. Mikenalılardan Alkmena haqqında çoxlu xoş sözlər eşidən Amfitrionun məhəbbəti günü-gündən alovlanırdı. Nəhayət o, Alkmenanın atasının yanına gəlib qızını sevdiyini, onunla evlənmək istədiyini bildirdi. Gəncin kim olduğunu öyrənəndən sonra ahıl ata Alkmenanı ona ərə verməyə razı oldu. Bu xəbər şəhər əhlini də sevindirdi. Çünki qısa müddət ərzində mikenalılar bu əsil-nəcabətli, şən və qorxmaz gənci sevmişdilər.
Şəhər əhli hər iki gəncin şərəfinə dəbdəbəli toy məclisi qurdu. Şənlik bitdikdən sonra Amfitrion gənc zövcəsini öz cəng arabasına mindirib Mikenanı tərk etdi. O, Arqosa, qardaşının yanına gedə bilməzdi, buna görə də Alkmena ilə birlikdə əmisinin padşahlıq etdiyi Fiv şəhərinə yola düşdü. Onlar Fivə çatıb burada yaşamağa başladılar.
Amfitrionla Alkmena çox mehriban yaşayırdılar. Alkmenanı kədərləndirən bircə şey vardı ki, o da ərinin evdə az olması idi. Ov azarkeşi olan Amfitrion gənc arvadını evdə tək qoyaraq ova gedir, günlərlə vaxtını vəhşi heyvanları ovlamaqla keçirirdi.
Gənc qadın hər gün səhərdən axşamadək ərinin yolunu gözləyirdi. Axşamlar o yaşadığı sarayın eyvanına çıxır, intizarla gözünü yollara dikirdi. Hərdən lap uzaqlarda hərəkət edən kiçik bir nöqtə görürdü. Onun Amfitrion olduğunu zənn edən Alkmena sarayın pilləkənlərindən düşüb, ərini tez görmək üçün qaraltıya sarı qaçırdı. Amma qaraltı yavaş-yavaş əriyir, gözdən itirdi. Başı ova qarışmış insafsız Amfitrion isə gəlmirdi ki, gəlmirdi. Bəzən elə olurdu ki, Alkmena günlərlə ərinin üzünü görmürdü.
Nəhayət, intizardan təngə gəlmiş gənc qadın öz dərdini baş ilah Zevsə açmaq qərarına gəldi. Bir gün səhər ərini ova yola saldıqdan sonra o, Olimpə – ilahların yığışdığı dağa yollandı. Zevsin hüzuruna gəlmiş Alkmena onun qarşısında diz çöküb yalvardı:
– Ulu Zevs, mənə kömək elə! Ərimi mənə qaytar!
Qarşısındakı qadının gözəlliyinə heyran olan Zevs öz hisslərini gizlədib sakitcə soruşdu:
– Nə olub, ərin səni atıb?
– Yox, biz bir-birimizi çox sevirik. Ancaq o, günlərlə vaxtını ovda keçirir. Mən də evdə qalıb onun həsrətini çəkirəm. Elə et ki, o, ovdan bezsin, mənə çox vaxt ayırsın.
Zevs söz verdi ki, Alkmenaya kömək edəcək. Elə edəcək ki, bundan sonra əri onu intizarda qoymasın. Ancaq baş ilah qüdrətli olduğu qədər də hiyləgər idi. O, çoxdan bəri belə gözəl qadın görməmişdi. İlk baxışdan bu gözələ vurulan Zevs məğrur ilahə Heraya evli olsa da, Alkmenanı almaq fikrinə düşdü.
Zevs gənc qadının yuxusuna girib onu dilə tutmağa çalışdı ki, Amfitriondan əl çəksin. Lakin ərinə sadiq olan Alkmena onu eşitmək belə istəmirdi.
Alkmenanın qəlbini ələ ala bilməyən Zevs hiyləyə əl atdı. O, Yunanıstanın bütün meşələrindəki vəhşi heyvanları Amfitrionun həmişə ova çıxdığı Fiv dərəsinə toplamağa başladı. Bunu görən Amfitrion çox sevindi və yeni həvəslə ova girişdi. Günlər ötürdü, qızğın ovçu qarşısına çıxan maralları, ceyranları, qabanları nə qədər çox ovlayırdısa, onlar getdikcə daha da çoxalır, sanki yerdən çıxırdılar.
Amfitrionun başının qarışdığını görən Zevs bundan istifadə etdi, onun cildinə girib Fiv sarayına doğru yol aldı. Onun mindiyi at da eynən Amfitrionun atı idi.
At ayaqlarının tappıltısını eşidən Alkmena çoxdan bəri yolunu gözlədiyi ərinin gəldiyini zənn edib sevincək saraydan çıxdı. Və qarşısında Amfitrionu gördü. Adam cildinə girmiş Zevs onu aldatdı. Alkmena hiyləgər ilahın boynuna sarıldı və şirin sözlər pıçıldayaraq onu evə apardı. Beləliklə, əsl Amfitrion öz sarayından xeyli uzaqlarda vəhşi heyvanları təqib etməkdə ikən Zevs gözəl Alkmenanın əri oldu. Onlar bir neçə gün sarayda bir yerdə qaldılar. Alkmena elə düşünürdü ki, baş ilah onun xahişini yerinə yetirib, ona görə də Amfitrion ova getmir. Zevsin hiyləgərliyini ağlına belə gətirməyən biçarə qadın ürəyində ona dua edirdi.
Bir gün gecə əsl Amfitrionun qayıdacağını bilən Zevs saraydan yox oldu.
Alkmena şirin-şirin yatdığı zaman əsl Amfitrion ovdan qayıtdı. Səhər açılanda onu görən Alkmena heç nəyə təəccüblənmədi. Beləliklə, Zevsin kələyi açılmamış qaldı.
Olimp dağındakı məskəninə qayıdan ilahlar ilahı bilirdi ki, Alkmenanın ondan oğlu olacaq. Ona görə də öz övladının taleyi barədə düşünməyə başladı. İnsandan doğulduğuna görə bu uşaq ilah ola bilməzdi. Lakin Zevs heç cür razı olmazdı ki, onun övladı rəiyyət içində yaşasın. Baş ilah bilirdi ki, Amfitrionun qardaşı Sfenelin övladı yoxdur. Odur ki, Zevs öz oğlunu bu hökmdarın varisi etmək və Arqos səltənətini ona vermək qərarına gəldi.
Zevsin qərarı onun birinci arvadı qısqanc ilahə Heraya xoş gəlmirdi. Hera Alkmenaya nifrət edir və onun oğlunun Arqos padşahı olmasını istəmirdi. Alkmenanın Zevsdən olan oğlunu tələf etmək fikrinə düşən Hera gizlincə Sfenelin yanına gəldi və Evrisfey adlı bir oğlu olacağını ona xəbər verdi.
Zevs isə bütün bunlardan xəbərsiz idi. O, ilahları Olimpə yığıb dedi:
– Ey ilahələr və ilahlar, sizə bir sözüm var. Ay on dörd gecəlik olanda bir oğlan uşağı dünyaya gələcək. O, Arqosda hökmdar olacaq. Yadınızda qalsın: ona pislik etmək fikrinə düşməməlisiniz!
Bu sözləri eşidən Hera bic-bic gülümsəyərək soruşdu:
– Bəs həmin gün iki oğlan doğulsa necə, onlardan hansı hökmdar olmalıdır?
Heranın qurduğu əməllərdən xəbəri olmayan Zevs cavab verdi:
– Uşaqlardan hansı əvvəl doğularsa, böyüyəndə o da hökmdar olacaq.
Lakin Hera yenə də Zevsdən əl çəkmədi:
– Ey ilahlar ilahı, sən bəzən verdiyin sözü unudursan. Bütün ilahlar qarşısında and iç ki, ay on dörd gecəlik olanda ölkədə birinci doğulan oğlan Arqosda hökmdarlıq edəcək.
Zevs razı olub and içdi. İlahlar ilahı əmin idi ki, hər şey onun istədiyi kimi olacaq – o kimi istəsə, onu da əvvəl dünyaya gətirər.
Lakin Hera da kinli olduğu qədər də tədbirli idi. O, ağılsızlıq və səfehlik ilahəsi Ateni çağırıb ona əmr etdi ki, Zevsin yaddaşını bir müddətliyə oğurlasın. Baş ilah yaddaşı ilə birlikdə Alkmenanı da, onun dünyaya gətirəcəyi uşağı da unutdu.
On dördüncü gecə gəlib çatdı. Ay tamamilə bədirləndi. Alkmenanın ekiz oğlu oldu. Onlardan birinin adını Herakl, o birininkini İfikl qoydular. Hamı elə düşünürdü ki, bunların hər ikisi Amfitrionun oğludur. Yalnız Olimp dağında ilahlar bilirdilər ki, Herakl Zevsin oğludur.
Həmin gecə Arqos sarayında da bir uşaq dünyaya gəldi. Onun da adını Evrisfey qoydular. Gizlicə özünü oraya çatdıran Hera elə etdi ki, Arqos hökmdarının oğlu Evrisfey Alkmenanın oğlu Herakldan bir saat əvvəl doğuldu.
Hera ilahların məskəni olan Olimp dağına qayıdıb səfehlər ilahəsi Ateyə əmr etdi ki, Zevsin yaddaşını qaytarsın. Daha sonra Hera bütün ilahları və ilahələri çağırıb dedi:
– Atamız Zevs, ilahların şahidliyi ilə sənə bir söz deyəcəyəm. Bu gün, ayın on dördüncü gecəsi, Arqos hökmdarı Sfenelin oğlu Evrisfey başqalarından əvvəl dünyaya gəldi. İlahlar! Zevsin verdiyi söz hamınızın xatirindədir. İndi onun dediyi kimi, Arqosun taxt-tacı Evrisfeyə keçməlidir.
Zevs bu sözləri eşidib möhkəm qəzəbləndi. Lakin dərhal da başa düşdü ki, səfehlik ilahəsi Ate onu başdan çıxarıbmış. Zevs səfehlər ilahəsinin saçlarından yapışıb onu Olimp dağından aşağı atdı. O zamandan bəri Ate bir daha ilahların məskəninə qayıtmağa cəsarət etmədi, adamların arasında dolaşmağa başladı.

HERAKLIN UŞAQLIĞI
Ateyə cəza verməklə iş qurtarmırdı. Baş ilah nəyin bahasına olursa olsun, oğlunu qüdrətli etmək istəyirdi. Odur ki, Zevs üzünü ilahlara tutub dedi:
– Mən andımı pozmayacağam. Evrisfey Arqos hökmdarı olacaq. Lakin mən elə edəcəyəm ki, Herakl Yer üzündəki hökmdarların hamısından qüdrətli və güclü olsun. O böyüyüb yaşa dolanda on iki dəfə qeyri-adi qoçaqlıq göstərəcək və bunun əvəzində siz ilahlar onu ölməz edəcəksiniz. Mən belə qət etmişəm. Qərarımı dəyişmək istəyənin vay halına!
Bu sözləri deyib Zevs acıqlı-acıqlı Heraya baxdı. Hera isə bu zaman öz-özünə düşünürdü: "Hələ baxarıq, görək Herakl böyüyüb yaşa dolacaqmı. Mən ölməmişəm ki, hansısa bəndə qızının doğduğu uşaq ilahlar kimi əbədi olsun".
Zevs Heranın tutqun sifətini görüb fikrə getdi. Başa düşdü ki, kinli arvadı Herakla qarşı pis əməllərindən qalmayacaq. Odur ki, sevimli qızı Afinanı yanına çağıraraq ona tapşırdı ki, gecə-gündüz Herakla göz olsun, ona xətər yetirmək istəyənlərin qarşısını alsın.
İlahlar götür-qoy etməkdə olsun, qayğısız körpə Herakl qardaşı İfikllə yanaşı öz beşiyində mışıl-mışıl yatırdı. Onlar bir gündə, bir saatda doğulsalar da, qətiyyən bir-birinə bənzəmirdilər. Herakl qüvvətli, sağlam bir uşaq idi. Hələ anadan olduğu gün beşiyini döşəməyə bərkitmişdilər ki, yerə aşmasın. İfikl isə yatağan və sakit idi, beşikdə səssiz-səmirsiz uzanıb qalmışdı.
Gecə oldu. Müdriklik və zəka ilahəsi Afina öz sevimli bayquşunu Amfitrionun evinə göndərdi. Quşların ən ağıllısı olan Bayquş Heraklın beşiyi üzərində səssiz qanad çalır, sanki onu yelpikləyirdi. Onun qanadı Heraklın başı üzərindən keçdikcə körpənin ağlı durmadan artırdı.
İlahə Hera uşağı tələf etmək fikrindən daşınmamışdı. O qətiyyən istəmirdi ki, nifrət bəslədiyi Alkmenanın oğlu himayəyə götürdüyü Evrisfeydən güclü və qüdrətli olsun. Odur ki, hava qaralan kimi Hera zəhərli gölə gedib iki ən güclü və ən qorxunc ilanı seçdi, onları tutub səssiz-səmirsiz Amfitrionun evinə gətirdi. Səhv düşməsin deyə, Hera uşaqların hər ikisini öldürməyi qərara almışdı. İlanın biri Heraklı, o biri isə İfikli sancmalı idi.
Tərs kimi Afinanın bayquşu elə bir təhlükə görmədiyindən uçub getmişdi. Alkmena da həmin gün çox yorulduğu üçün yatmışdı. Amfitrionun tapşırığı ilə uşaqların keşiyini on iki qulluqçu çəkirdi. Amma onlardan heç birinin ağlına gəlməzdi ki, kimsə körpələrə qəsd edə bilər. Odur ki, gecədən xeyli keçmiş qulluqçular bir-birinin ardınca mürgüləməyə başladılar və bir azdan bərk yuxuya getdilər. Bəlkə də, bütün bunları düzüb-qoşan elə Hera idi. Ancaq o, bir şeyi bilmirdi ki, Herakl artıq adi körpə deyil.
Heranın gətirdiyi ilanlar sürünə-sürünə həyətdən keçərək pilləkənlərə dırmaşdılar. Onlar artıq körpələrin yatdığı otaqda idilər və yavaş-yavaş beşiyə doğru sürünürdülər. Elə bu zaman körpə Herakl yuxudan oyandı. Başqa körpələr kimi beşiyində uzanıb barmağını soran Herakl əslində yaşına görə çox ağıllı idi – Afinanın bayquşu öz işini görmüşdü.
Herakl qaranlıqda diqqətlə ətrafa qulaq asırdı. Bayaqdan bəri kandar tərəfdən nəsə xışıltı eşidirdi. Sonra səs daha da gücləndi, fit və fışıltı səslərinə çevrildi. Bu səslər döşəmənin üstü ilə getdikcə ona tərəf yaxınlaşırdı. Hər şeylə maraqlanan uşaq başını qaldırıb beşiyin kənarından boylandı. Elə bu an düz başının bərabərində yekə bir ilan başı gördü. Əvvəlcə Herakl bir qədər qorxub geri çəkildi. Bu zaman başqa bir ilanın da sürünərək balaca İfiklə yaxınlaşdığını gördü. Qorxmaz oğlan dərhal hər əlilə bir ilanın boğazından yapışıb var qüvvəsilə onları boğmağa başladı. İlanlar əlacsız-əlacsız fışıldayır, quyruqlarını daş döşəməyə çırpırdılar. Zəhərli ilanlar var qüvvələri ilə hər iki tərəfdən Heraklı sancmağa çalışsalar da, oğlan onları möhkəm tutub getdikcə daha bərk sıxırdı.
Tənbəl qulluqçular hay-küyə oyandılar. İlanları görən kimi vahiməyə düşdülər, haray-qışqırıqla evdəkiləri köməyə çağırmağa başladılar. Onların fəryadı hamını oyatdı. Saray adamları əllərində məşəl axışıb gəldilər. Amfitrionun darvazasında keşik çəkən döyüşçülər də qılınc çəkərək özlərini uşaqların otağına yetirdilər. Bu səs-küyə hövlnak yuxudan ayılmış Amfitrion da əlinə gələni əyninə geyinib cəld uşaqların otağına cumdu.


Zəhərli ilanlar hər iki tərəfdən Heraklı sancmağa çalışsalar da, oğlan onları möhkəm tutub getdikcə daha bərk sıxırdı.

Toplaşanlar heyrətə gəldilər. Balaca Herakl boğub öldürdüyü ilanları əllərində möhkəm tutaraq yatmışdı. Bir qədər əvvəl bu ilanları kim görsəydi, qorxudan bağrı çatlardı. İndi isə onlar iki qalın kəndir parçası kimi hərəsi beşiyin bir yanında sallanıb qalmışdı.
Hamı bu qərara gəldi ki, Heraklın qayğısına ilahlar özləri qalırlar, çünki təzə doğulmuş uşağın belə qüvvətli olması yalnız ilahların işi ola bilərdi. Onlar elə fikirləşdilər ki, artıq bu uşaq üçün narahatçılıq keçirməyə bilərlər. Ancaq Heraklın ətrafındakılar bilmirdilər ki, Olimpdəki ilahlar arasında Heraklı gözü götürməyənlər də var.
Heraklın ilanları boğmasından heyrətə gəlmiş Amfitrion ertəsi gün falçını yanına çağırtdırdı. Saraya gələn qoca falçı Herakla baxan kimi dərhal başa düşdü ki, beşikdəki adi uşaq deyil, ən qüdrətli ilah Zevsin oğludur. Ancaq o bu haqda Amfitriona heç nə demədi.
Falçı uşağın gələcəyindən xeyli şeylər danışdı. O dedi ki, Herakl böyüyüb yaşa dolanda nəinki bütün insanlara və yırtıcı heyvanlara qalib gələcək, hətta dünyanın kənarında yaşayan qorxunc nəhəngləri məhv etməkdə ilahlara kömək edəcək. Ağıllı falçı Amfitriona məsləhət gördü ki, oğlanlarını mümkün qədər nəzarətdə saxlasın, onların tərbiyəsi ilə yaxından məşğul olsun.
Amfitrion Heraklı öz oğlu hesab edir və onu İfikldən də çox istəyirdi. Buna görə də oğlan bir qədər böyüyən kimi, Amfitrion ən məşhur cəngavər və alimləri dəvət edib oğlunun təlim-tərbiyəsini onlara tapşırdı. Bir oxu belə boşa çıxmayan mahir atıcılar Herakla kamanla ox atmağı, pəhləvanlar güləş qaydalarını, cəngavərlər qılınc oynatmağı və mizraq atmağı öyrətdilər. Amfitrion özü isə Heraklı cəng arabasına mindirib ona dörd atlı arabanı sürməyi öyrədirdi. Bu minvalla, çox keçmədən Herakl nəinki öz yaşıdlarından, həm də təcrübəli döyüşçülərin bir çoxundan məharətli və qüvvətli oldu.
Güclü və cüssəli Herakl yaşıdları ilə oynayarkən öz qüvvəsini düzgün hesablaya bilmirdi. Beşdaş oynayanda xırda daş əvəzinə irilərini götürür və o qədər yüksəyə atırdı ki, uşaqlar başlarını tutub ətrafa qaçışırdılar. Topla oynayanda isə onun zərbəsindən top dəyən uşaq kəlləmayallaq olub yıxılırdı.
Heraklın öz qüvvəsini nəzərə almamağı ata-anasını da, qulluqçuları da narahat edirdi. Hamı deyirdi ki, bunun bir çıxacağı var, əvvəl-axır bu uşaq bir bəla törədəcək. Elə belə də oldu.
Heraklın Lin adlı bir müəllimi vardı. Lin Herakla müxtəlif elmlərdən dərs deyir, həm də kifara çalmağı öyrədirdi. Herakl elmlərə həvəslə yiyələnirdi, amma yeddi simli böyük kifarada ifa etməyi heç cür öyrənə bilmirdi. Barmaqlarını simlərə toxunduran kimi hamısı qırıq-qırıq olurdu. Heraklın yöndəmsizliyi tələbkar Lini haldan çıxarırdı. Bir dəfə bunun üstündə o, Heraklı bərk döydü. Müəlliminin hərəkətindən acıqlanan Herakl var qüvvəsilə kifaranı kənara tulladı. Tərs kimi alətin bir ucu təsadüfən Linə toxunub onu yerə sərdi. Həmişə olduğu kimi, indi də Herakl özünün qeyri-adi qüvvəyə malik olduğunu unutmuşdu. Çəlimsiz müəllim aldığı zərbədən yerindəcə öldü.
Bu hadisədən sonra Amfitrion daha da ehtiyatlandı. Qeyri-adi qüvvəyə malik olan Heraklın əlindən başqa bir xəta çıxa bilərdi. O özü də bilmədən qardaşı İfikli, ya da digər uşaqları şikəst edə bilərdi. Amfitrion qoca falçı ilə məsləhətləşdikdən sonra Heraklı şəhərdən kənara göndərdi. Uşaq atasının Kiferon çəmənliklərindəki sürülərini otarmağa başladı.

HERAKLIN GƏNCLİYİ
Zaman öz axarı ilə gedir, Herakl da böyüyüb daha da qüvvətlənirdi. O, cəsur bir gəncə, qüdrətli döyüşçüyə çevrilmişdi.
Günlərin bir günü qonşu padşah Fivə hücum edib şəhəri tutdu və əhalini ağır töycü verməyə məcbur etdi. Bu zaman Herakl ov edirdi. Qayıdan kimi məsələdən agah olub qardaşı İfikllə birlikdə igid cavanlardan böyük bir dəstə düzəltdi, düşmənin qoşunlarına qarşı hücuma keçdi. Şiddətli vuruşda qəsbkar padşahı öldürən Herakl vətənini düşmənlərdən azad etdi.
Heraklın bu şücaətini görən Fiv hökmdarı Kreont öz gözəl qızı Meqaranı ona vermək qərarına gəldi. Gənclər üçün gözəl bir toy məclisi quruldu. Məclis o qədər cah-calallı idi ki, ilahlar özləri də Olimp dağından enərək Heraklın toyuna təşrif buyurmuşdular. Onlar özləri ilə hədiyyələr də gətirmişdilər. Zev-sin oğullarından biri ona öz qanadlı səndəllərini bağışladı. Hermesin hədiyyəsi qılınc oldu. Apollon qüdrətli pəhləvana qızıl oxları olan kaman gətirmişdi. Mahir Hefest ona öz əllərilə düzəltdiyi zirehli geyim hədiyyə etdi. İlahə Afinanın bəxşişi isə Herakl üçün toxuduğu qiymətli cəngavər paltarı idi. Təkcə Hera əliboş gəlmişdi. Hələ anadan olmamışdan Herakla düşmən kəsilmiş bu kinli ilahənin elə indi də həm bu gəncə, həm də onun anası Alkmenaya nifrəti azalmamışdı.
Toy qurtardı. Herakl öz gənc arvadı Meqara ilə hökmdar Kreontun sarayında şən və xoşbəxt yaşamağa başladı. Çox keçmədən onların iki göyçək uşağı da dünyaya gəldi. Hamı Heraklla Meqaranın xoşbəxtliyinə sevinirdi. Təkcə Zevsin paxıl arvadı Heradan başqa.
Hera daim onların xoşbəxtliyinə mane olmaq barədə düşünür, tez-tez də Zevslə dalaşaraq acığını ərinin üstünə tökürdü. Hera yalnız Herakla deyil, yer üzündəki bütün xoşbəxt insanlara nifrət edirdi. Ona elə gəlirdi ki, xoşbəxtlik yalnız ilahlara qismət olmalıdır. Zevsin Alkmenanı alaraq ilahə arvadına xəyanət etməsi isə Heranın bu izdivacdan doğulmuş Herakla nifrətini birə on artırırdı. Nəhayət, kinli ilahə işə başlamaq qərarına gəldi.
Herakl da atası kimi ovu çox sevirdi. Lakin o, ovda çox ləngimirdi, çünki evdə onu sevimli balaları gözləyirdi, onlardan ayrılan kimi Herakl darıxmağa başlayırdı.
Günlərin bir günü ovdan yorulub evə qayıdan Heraklın qarşısına qəflətən böyük bir şir çıxdı Gənc ovçu nə oxu kamanına qoymağa, nə də qılıncını çıxarmağa macal tapdı. Şir, elə bil, yerin altından çıxıb birbaşa onun üstünə sıçradı. Zərbədən yerə aşan Herakl nəhəng şirin altında qaldı. Lakin o özünü itirmədi, bir əli ilə şirin alt çənəsindən, o biri əli ilə üst çənəsindən tutub var qüvvəsi ilə dartdı. Ağrıdan it kimi zingildəyən şir durub qaçmaq istədi. Lakin bu dəfə Herakl ondan əl çəkmədi. Şirin quyruğundan yapışıb özünə tərəf çəkdi, onun üstünə sıçrayıb boynunu ələ keçirdi, qüvvətli qolları ilə şiri boğmağa başladı. Şir bir az xırıldayıb canını tapşırdı. Herakl ayağa qalxıb xəncərini çıxardı, cəld şirin dərisini soyub arabasına atdı.
Herakl bilmirdi ki, qəflətən yerin altından çıxmış şir Heranın onun üçün qurduğu növbəti tələ idi. Bu dəfə də o öz qüvvəsi hesabına qalib gəldi.


Zərbədən yerə aşan Herakl nəhəng şirin altında qaldı. o, bir əli ilə şirin alt çənəsindən, o biri əli ilə üst çənəsindən tutub var qüvvəsi ilə dartdı.

Hera hirsindən cin atına minmişdi. Onun Heraklı öldürmək cəhdi hər dəfə boşa çıxırdı. "Belə getsə, Zevsin dedikləri düz çıxacaq" deyə kinli ilahə öz-özünə düşünürdü. Bir qədər götür-qoy edəndən sonra o, Ate ilə görüşmək qərarına gəldi…
Herakl ovdan qayıdıb şirin dərisini uşaqlar oynayan otağa saldı və balaları ilə əylənməyə başladı. Körpələr uzun-uzadı şirin iri pəncələrinə tamaşa edir, gah da balaca yumruqlarını bu nəhəng heyvanın açıq ağzına soxaraq uğunub gedirdilər. Uşaqlarının necə qorxmaz olduqlarını görən Herakl onlara baxıb fərəhlənirdi. Ocağın sakit işığında seyr etdiyi bu mənzərə Herakla çox xoş gəlirdi.
Birdən otağın qapısı yavaşca cırıldadı. Bu vaxta qədər sakit-sakit yanan alov dilimləri hürkmüş kimi tavana doğru sovrularaq divara iri vahiməli kölgələr saldı. Ocaqdakı kösövlər daha ucadan çırtıldamağa başladı. Herakl təəccüblə başını qaldırıb baxdı. Ona elə gəldi ki, içəri kimsə daxil oldu, lakin diqqətlə ətrafa boylansa da, heç kəsi görmədi.
Herakl yanılmamışdı. Otağa girən səfehlik ilahəsi Ate idi; o, Heranın əmri ilə gəlmişdi. Başqa ilahlar kimi, Ate də insanlar üçün gözəgörünməz olmağı bacarırdı. O, yavaşca arxa tərəfdən Herakla yaxınlaşıb onun gözlərini sehrli gözəgörünməz sarğı ilə örtdü, qəhrəmanın ağlını aldı. Bununla da öz çirkin əməlini yerinə yetirmiş Ate gəldiyi kimi də otaqdan çıxdı.
Ağlını itirmiş Herakl tamam dəyişdi, gözünə qəribə şeylər görünməyə başladı. Birdən ona elə gəldi ki, ayaqlarının altındakı şir dərisi canlanıb. Uşaqlar isə onun gözlərində ikibaşlı, dəhşətli və əcaib heyvana çevrildilər. Qəzəbdən gözlərinə qan dolmuş Herakl vəhşi bir nəriltiylə yerindən sıçrayıb uşaqların üzərinə atıldı və onların ikisini də öldürdü. Ağlını itirmiş qəhrəmanın ürəyi bununla soyumadı. O, evin içərisində qaçaraq dəhşətli səslər çıxarmağa, əlinə keçən hər şeyi sındırmağa başladı.
Evdəki hay-küyə yüyürüb gəlmiş Meqara və İfikl nə qədər çalışsalar da, onu sakitləşdirə bilmədilər. Herakl onları tanımadı, qabağına qatıb qovmağa başladı. Onlar güc-bəla ilə özlərini küçəyə atdılar. Elə bu an dəlilik sarğısı onun gözlərindən açılıb düşdü, çılğınlığı dərhal keçdi. Zəkası özünə qayıtmış Herakl dayanıb heyrət içində ətrafına baxmağa başladı. O, Meqaranın və qardaşının nəyə görə ondan qaçdığını heç cür başa düşə bilmirdi.
Herakl bir qədər əvvəl nələr baş verdiyini xatırlamağa çalışırdı. O, fikirli-fikirli otağa qayıtdı və uşaqlarının qan içində yerə sərildiyini görüb dəhşətə gəldi. Çarəsizlikdən Heraklın az qala ürəyi partlayırdı. O, üzünü əllərilə örtərək evdən çıxıb qaçmağa üz qoydu. Qaranlıq düşənədək dayanmadan qaçdı.
Tutduğu işi bağışlanmaz günah sayan Herakl bir daha evinə, arvadının yanına qayıtmamaq qərarına gəldi. Qüssə içində qəhrəman başqa bir şəhərdə yaşayan dostunun yanına getdi, başına gələnləri ona danışdı. Heraklın müsibətindən xəbər tutan dostu ona təsəlli verib məsləhət gördü ki, Delfa şəhərindəki Apollon məbədinin kahinləri ilə görüşsün. Onlardan soruşsun ki, günahını necə yuya bilər.
Herakl dostu ilə razılaşdı; günahı yalnız ədalətli cəza ilə yumaq olardı. Vicdanını sakitləşdirməyin yeganə yolu bu idi.
Herakl dostundan ayrılıb Delfaya gəldi. Kahinlər ona dedilər ki, ilahların buyuruğuna görə Herakl özündən bir saat əvvəl doğulmuş Arqos hökmdarı Evrisfeyin yanına gedib ona nökərçilik etməlidir. Evrisfeyin bütün əmrlərini yerinə yetirməlidir. Əgər bunu etsə, ilahlar Heraklın günahından keçərlər.
İlahların qərarı Heraklı qəzəbləndirdi. O həmişə Evrisfeyin qorxaqlığına gülər, onu ələ salardı. Onun bu cılız adamdan zəhləsi gedirdi. Ancaq başqa əlacı yox idi. Özünə layiq bilmədiyi bir adama nökərçilik etmək Herakl üçün çox ağır olsa da, bunu etməli idi. Öz uşaqlarını öldürdüyü üçün ilahların ona verdikləri bu ağır cəzaya boyun əyməli idi. "Nə olar ki, – deyə o öz-özünə fikirləşdi. – Günah mənim özümdədir, bu ağır cinayəti mən törətmişəm. Şükür etməliyəm ki, ilahlar bu böyük günahı üzərimdən götürmək üçün mənə imkan verirlər".
Böyük qəhrəmanlar kimi Herakl da bütün ömrü boyu zavallı insanları müdafiə etməyə, zəifləri qorumağa söz verdi. Bəlkə, onda günahı bağışlanardı. Bu fikirlərlə yola düşən Herakl çox keçmədən gəlib Arqos şəhərinə çatdı.
Evrisfey Heraklın gəlişindən xəbər tutub həm sevindi, həm də möhkəm qorxdu. Bir tərəfdən ilahların belə bir qəhrəmanı onun yanına nökər göndərməsi Evrisfeyə xoş gəlirdi, o biri tərəfədən isə Heraklın onu öldürüb Arqos səltənətini öz əlinə keçirəcəyindən qorxurdu. Evrisfey qorxusundan Heraklı qarşılamağa belə çıxmadı. Ona astanada gözləməyi əmr etdi, özü isə yatağına girib fikirləşməyə başladı. O, Heraklı elə bir yerə göndərmək istəyirdi ki, özü ad qazansın, Herakl isə həlak olsun. Dərin fikrə qərq olmuş Evrisfeyi yuxu apardı. İlahə Hera onun yuxusuna girib məsləhət gördü ki, Heraklı qorxunc Nemey şirini ovlamağa göndərsin.
Yuxudan sevincək ayılan Evrisfey Heraklı çağırtdırıb Nemey şirini öldürməyi ona əmr etdi. Arqos hökmdarı belə bir ağıllı tədbir tökdüyü üçün bütün günü özündən razı halda gəzdi.
Bax beləcə, ilahların hökmü ilə bəzən ağıllı və cəsur adamlar zalım və dövlətli axmaqlara tabe olurlar. Əslində, Evrisfey kimi qorxaq və cılız adamlar yaddaşlarda qalmağa layiq deyillər. Onları yalnız Herakl kimi qəhrəmanlara görə xatırlayırlar.


Evrisfey Heraklı çağırtdırıb Nemey şirini öldürməyi ona əmr etdi.


BİRİNCİ QOÇAQLIQ
HERAKLIN NEMEY ŞİRİNİ ÖLDÜRMƏSİ
Nemey şiri adi şir deyildi, bədheybət, nəhəng, sehrli bir yırtıcı idi. Bu şir Kleana kəndinin yaxınlığında, Nemey dərəsində yaşayırdı. O tez-tez ətrafdakı kəndlərə hücum edir, hamını vahimə içində saxlayırdı.
Herakl cəsur olduğu qədər də ehtiyatlı və tədbirli idi. O, birbaşa şirin üstünə getmədi, əvvəlcə yerli əhalidən bu vəhşi heyvan barədə məlumat toplamaq qərarına gəldi. Bu məqsədlə Kleana kəndinə gəlib çıxmış Herakl kəndin kənarındakı bir daxmanın qapısını döydü.
Bu yoxsul evdə Molarx adlı bir kəndli yaşayırdı. Herakl gecəni onun yanında qaldı. Mehriban insan olan Molarx şam üçün saxladığı bir parça boyat çörəyi və bir fincan turş şərabı ortaya qoydu. Onlar birlikdə şam etdilər. İri cüssəli cəsur cəngavərin bu yerlərə hansı məqsədlə gəldiyini eşidəndə Molarxı elə bil ildırım vurdu, nitqi qurudu. Qorxudan rəngi ağappaq ağarmış kəndli Heraklın qarşısında diz çöküb ona yalvarmağa başladı:
– Ey igid, gəl sən bu fikirdən əl çək. Bu şir çox güclü və qorxunc bir heyvandır. Onun dərisi daşdan da bərkdir. O, yekə çay daşlarını ağzına salıb asanlıqla gəmirir.
Molarx onu da dedi ki, bu qorxunc şir çox dərin, zil qaranlıq bir mağarada yaşayır, üstəlik də bu mağara tilsimlidir; nə qədər ki şir mağaradadır, ona nə nizə, nə qılınc, nə də ox batmır…
Molarx əmin idi ki, Nemey şirini öldürmək istəyən Herakl, əslində, özü ölümə gedir. Bu cavan cəngavərə yazığı gəldiyindən Molarx onu fikrindən daşındırmağa çalışırdı. Ancaq görəndə ki, Herakl öz niyyətindən dönmək fikrində deyil, ev sahibi kədərli-kədərli dedi:
– Ey cəngavər, bir halda ki, mənimlə razılaşmırsan, onda dinlə, gör nə deyirəm! Bu gün kəndimizin camaatı böyük Zevsə qurbanlar kəsəcək. İstəyirsənsə, mən də qurban kəsim ki, Zevs səni bu qorxunc heyvandan hifz etsin.
Herakl bu sözlərə gülümsəyərək cavab verdi:
– Molarx, sən çox yaxşı adamsan. Amma səbir elə, qurbanını mən Nemey şirini öldürdükdən sonra kəsərsən. Otuz gün məni gözlə. Əgər bu müddət ərzində mən şirin dərisini gətirsəm, uğurlu ov üçün birlikdə Zevsə şükürlər edərik. Otuzuncu gün gəlib çıxmasam, onda bil ki ölmüşəm və mənim üçün yas saxlayıb dua et.
Herakl bu sözləri deyib ayağa qalxdı, öz polad dəbilqəsini başına qoydu, qılıncını bağladı və xudahafizləşib daxmadan çıxdı.
Molarx onu astanaya qədər ötürdü. O, uzun müddət qapıda durub qəmli-qəmli başını buladı. Dünya görmüş qoca bu igid qonağını bir daha görməyəcəyinə əmin idi.
Molarx iyirmi doqquz gün iztirab içərisində gözünü Heraklın getdiyi yola dikdi. Qoca kəndli hər gün səhər açılandan gecə düşənədək astanada oturub Heraklın yolunu gözləyirdi. Amma qorxmaz qəhrəman təhlükəli səfərdən dönmürdü ki, dönmürdü.
Nəhayət, otuzuncu gün gəlib yetişdi. Gün keçdi, axşam oldu, amma Herakldan soraq çıxmadı. Molarx yəqin etdi ki, qonağı Nemey şirinə yem olub. Əlacı kəsilmiş kişi əllərini yudu və sözləşdikləri kimi, həlak olmuş qəhrəman üçün qurban kəsməyə hazırlaşdı. Elə bu zaman qapı bərkdən döyüldü. Molarx gələn adamın Herakl olduğunu düşünüb sevinc içində qapıya doğru qaçdı. İçəriyə Molarxın tanımadığı yad bir adam girdi. Naməlum qonağın əynində qara rəngli ağır bürüncək, başında isə qəribə dəbilqə vardı. Saçları çiyinlərinə tökülmüş sıx saqqallı yad adam xırıltılı və kobud səslə dedi:
– Əgər Molarx sənsənsə, hələ qurban kəsmə, çünki Herakldan sənə xəbər gətirmişəm.
Molarx bu adamın qara bürüncəyinə və topa saqqalına baxıb düşündü ki, bu qəfil qonaq, yəqin, meşə ilahının özüdür. Qorxudan Molarxın dili tutuldu, heysiz halda səndələ çökdü. Yerində quruyub dəhşətli qonağı dinləməyə hazırlaşdı.
Qonaq öz nəhəng bədənilə ocağın qabağını kəsərək daxmanı qaranlığa qərq etmişdi. Molarx onun üzünü yaxşı görə bilmirdi, çox yaxın durmağa da cəsarəti çatmırdı.
Sükutu qonağın qorxunc səsi pozdu:
– Herakl sənin yanından gedəndən bir az sonra gecənin qaranlığına düşdü. O tez-tez arxaya boylanırdı, qorxurdu ki, Nemey şiri kolların içindən sıçrayıb arxadan onun üzərinə atılsın…
Qonağın xırıltılı səsini dinləyə-dinləyə Molarx düşündü ki, yəqin uzaq yol gələn meşə ilahı yorulub əldən düşüb. Buna görə də ev sahibi ayağa qalxıb özü üçün saxladığı şərabı son damlasınadək piyaləyə süzdü, dinməz-söyləməz qonağın qabağına qoydu. Qonaq şərabı birnəfəsə içib dodaqlarını əlilə sildi və hekayəsinə davam etdi:
– Dan yeri ağaran zaman Herakl gəlib Nemey meşəsinə çatdı. Şir buradakı ağacların arasında gizlənə bilərdi. Odur ki, Herakl diqqətlə ətrafa baxmağa başladı. Amma heç bir şey görmədi. Bu zaman Herakl Nemey şirinin dərisinin daşdan da bərk olduğunu xatırladı. Ona demişdilər ki, heyvana nə ox, nə də qılınc batmır. Odur ki, Herakl daha etibarlı silah düzəltmək qərarına gəldi. Bu məqsədlə o, cavan bir palıd ağacını kökündən çıxarıb budaqlarını kəsdi, özü üçün dəmir kimi möhkəm bir toppuz hazırladı. Həmin toppuz budur, baxa bilərsən.
Bu sözləri deyib qonaq yekə bir dəyənəyi Molarxa uzatdı. Molarx ehmalca ondan yapışdı, lakin ağır olduğundan qaldıra bilmədi. Öz-özünə düşündü ki, əgər meşə ilahı Heraklın toppuzunu ona göstərirsə, deməli, yolunu gözlədiyi cəsur cəngavər artıq dünyada yoxdur. Qonaq gülümsəyərək dəyənəyi qıçlarının arasına qoydu və sözünə davam etdi:
– Herakl toppuzu düzəltdikdən sonra ağaca dırmaşıb dərin yuxuya getdi. On gün, on gecə yatıb Nemey şiri ilə çarpışmaq üçün qüvvə topladı. Nəhayət, Herakl yuxudan ayıldı və şirdən səs-səmir gəlmədiyini görüb onu axtarmağa yollandı. Meşədən təzəcə çıxmışdı ki, yolun kənarındakı təpənin üstündə daşdan yonulmuş nəhəng bir şir gördü. Herakl fikirləşdi ki, yəqin, bu qəribə heykəli ətraf kəndin sakinləri daşdan yonublar. O arxayın-arxayın dayanıb ustalıqla hazırlanmış bu heykələ tamaşa etməyə başladı. Lakin qəfildən bu dəhşətli "heykəl" daş başını qaldırdı və qorxunc bir nərə çəkərək sıçrayıb ayağa qalxdı. Herakl diksindi, amma qorxmadı. Dərhal qızıl oxu çıxarıb kamana qoydu. Bu müdhiş heyvanın gözünü nişan alıb oxu atdı. Nemey şiri tez gözünü yumdu, qızıl ox heyvanın zireh kimi möhkəm göz qapağına dəyərək şimşək kimi parıldadı və cingiltilə yerə düşdü. Oxun parıltısından gözləri qamaşan əcaib şir nərildəyə-nərildəyə meşə boyu qaçmağa üz qoydu. Herakl onun dalınca daha bir ox atdı, lakin bu ox da şirin daş kimi dərisinə dəyib yerə düşdü. Şir sürətlə qaçıb təpələrin arasında gözdən itdi.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68289667) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.