Трыкутнiк караля
Трыкутнiк караля
Яyген Аснарэyскi
Гарадзенскi гiсторык Мечыслаy нечакана знаходзiць каштоyны прадмет – сярэбраную капсулу з часоy Станiслава Аyгуста Панятоyскага. Падчас свайго палону y Гароднi кароль схаваy артэфакт, змясцiyшы туды пасланне. Запiска yтрымлiвае загадку, разгадаць якую, разам са сваiмi сябрамi Вiкай i Уладзiмiрам, спрабуе Мечыслаy. Iм удаецца высветлiць, што манарх быy чальцом арганiзацыi масонаy, але y гэты час у расследаванне пачынаюць умешвацца незнаёмцы… Кнiга заснавана на рэальных гiстарычных фактах.
Трыкутнiк караля
Яyген Аснарэyскi
© Яyген Аснарэyскi, 2025
ISBN 978-5-0053-9502-3
Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero
Частка I. Трыкутнiк караля
Глава 1. У тры гадзiны дня
Мечыслаy ужо даволi доyга бадзяyся па цэнтры горада, пазiраючы на будынкi. Гэта быy звычайны працоyны дзень, абедзенны час якога Мечык праводзiy вывучаючы свой любiмы горад. Гродна стаy яму родным, хоць вырас ён у невялiкiм мястэчку нездалёк.
Старыя, крывыя вулачкi, велiчныя касцёлы – у гэта yсё цяжка было не yлюбiцца. Мечык i не спрабаваy супрацiyляцца абаянню горада. Ужо y першы прыезд ён ведаy, што хацеy бы жыць тут, сярод усёй гэтай прыгожай даyнiны, якая не палохала чалавека сваёй несувымернай яму велiччу, хоць велiчным з'яyляyся, да прыкладу, Фарны касцёл, але yсё ж i ён быy Мечыку сваiм, як сябар дзяцiнства, з якiм звязваюць гады дробных свавольстваy i грубых правiн, радасцяy i крыyдаy. Гарадзенская даyнiна yлагоджвае гараджан, радасна yсмiхаючыся iм мiлавiднымi фасадамi, з маленькiмi балкончыкамi, над каменным тратуарам.
Вось ужо некалькi гадоy блiскучы выпускнiк аднаго з польскiх унiверсiтэтаy, магiстр гiстарычных навук – пан Мечыслаy, працаваy, не пакладаючы рук, зусiм не па сваёй спецыяльнасцi. Працаваць прыходзiлася не галавой, а рукамi i хоць, па сутнасцi, Мечык нiчога не меy супраць такой працы, у глыбiнi душы варушылася крыyда, можа на сябе, можа на краiну, можа на тых, хто быy вiнаваты y такiм становiшчы яго краiны.
Каб фiласофстваваць, зрэшты, у Мечыслава было не вельмi шмат часу. Хлопец ужо паспеy абзавесцiся жонкай i маленькiм дзiцём, i абодва гэтых родных i блiзкiх яму чалавека, зразумела, патрабавалi самай пiльнай увагi, якую Мечык з задавальненнем аддаваy iм, не забываючы пры гэтым i пра сваю творчасць.
Тварыць жа Мечыслаy мог не толькi гiстарычныя нататкi, але i карцiны. Гiсторык сапраyды нядрэнна маляваy. Такая адоранасць, безумоyна, яшчэ больш распальвала жаданне Мечыка працаваць сваiм розумам, а не мускуламi.
У аблiччы гэтага маладога, дваццацi з лiшнiм гадоy ад нараджэння, чалавека, была прыкметная ахайнасць. Характар пана Мечыслава быy не самы спакойны, хоць гэты добры па натуры хлопец не трацiy разважлiвасьцi i валодаy здольнасцю стрымлiваць гарачыя парывы сваёй душы, у тыя моманты, калi яна клiкала яго наперад.
Розум падказваy Мечыку, што актыyныя дзеяннi не заyсёды патрэбныя i што вось так проста yзяць i даць бязглуздаму ёлупню па фiзiяномii – не заyсёды лепшае, хай нават i вельмi жаданае, рашэнне.
Не гледзячы на немагчымасць зарабляць сваёй любiмай спецыяльнасцю – гiсторыяй, хоць колькi-небудзь прыстойныя грошы, Мечыслаy не кiдаy сваiх заняткаy на нiве Клiо, а проста рабiy гэта y вольны ад асноyнай працы час.
Так i зараз, у свой абед, малады чалавек хадзiy па горадзе i прымячаy тое, што яму было трэба для нататак, якiя ён публiкаваy у гiстарычных часопiсах. У распрацоyцы гiсторыка было адразу некалькi артыкулаy, а прагулкi па Гродна звычайна натхнялi яго i на новыя iдэi, таму ён не спяшаyся вяртацца на працу, а yсё блукаy i блукаy сярод мiнакоy, як звычайна y такi час, трохi спяшаючыхся i панурых, сноyдаючых па сваiх справах.
Мечыслава моцна засмучала тое, што y яго любiмым горадзе yжо даyно даволi бязладна ставiлiся да гiстарычнай спадчыны. Мечык быy актыyным крытыкам дзеянняy гарадской адмiнiстрацыi, якая разбурала старадаyнiя ансамблi вулачак i плошчаy Гродна. Імкнучыся хаця б зафiксаваць на фота, атакаваных людзьмi, маyклiвых сведкаy мiнулага, Мечыслаy не раз дакараy сябе, калi не паспяваy да якога-небудзь домiка, са сваiм фотаапаратам, раней, чым да яго паспявалi, разнамасныя групы рабочых з бульдозерам. Таму ён з вялiкай увагай працягваy блукаць па старым цэнтры, узiраючыся y знаёмыя кварталы i, з унутраным трымценьнем, уяyляy сабе чарговыя работы па паляпшэнню гарадской iнфраструктуры, якiя праз раз зводзiлiся да разбурэння горача любiмага iм, прыгожага беларускага горада.
Цяпер ён iшоy па вулiцы Савецкай, якая выглядала зусiм не па-савецку. У адным з закуткоy, што адкрывалiся воку з гэтай вулiцы, некалькi чалавек у робах капалi яму.
Адным з вялiкiх iнтарэсаy Мечыслава была археалогiя. Веды маладога чалавека y гэтай дысцыплiне былi сапраyды шырокiмi. Яшчэ y гады першых курсаy унiверсiтэта, ён актыyна yдасканальваy свае навыкi археолага, абганяючы праграму i здзiyляючы выкладчыкаy. Пазней Мечык любiy аглядаць траншэi, выкапаныя рабочымi на вулiцах Гродна. У iх амаль заyсёды можна было знайсцi нешта цiкавае для археолага. Сырая зямля, яе выгляд i пах, ужо абяцалi Мечыславу плойму адкрыццяy, i ён лёгка знаходзiy дзiyныя рэчы там, дзе iншыя мiнакi бачылi толькi камякi гразi, брыдка прылiпаючыя да чыстага, яшчэ пахкага свежай скурай i офiсам, абутку.
Рабочыя часцяком са здзiyленнем глядзелi на невядомага iм маладога чалавека, якi вывучаy плён iх працы, але мала хто цiкавiyся: што ж спатрэбiлася яму тут i навошта трэба разглядаць i перабiраць кучы зямлi, выкiнутай на агляд прахожых вялiкiмi рыдлёyкамi – шуфлямi, як iх называлi самi працаyнiкi гарадской гаспадаркi.
Мечык не стаy паварочваць, каб паглядзець на яму рабочых у закутку, бо ён бачыy яе y мiнулы раз, а працягнуy рухацца наперад.
Дайшоyшы да канца вулiцы, ён павярнуy у сквер на месцы разбуранага галоyнага каталiцкага храма Гродна – Фары Вiтаyта, i, прайшоyшы мiма нейкай парачкi, якая займала, як звычайна, лаyку ля краю сквера, павярнуy на вулiцу Замкавую, накiроyваючыся y бок гродзенскiх каралеyскiх рэзiдэнцый. Перад iм маячыла высокая пажарная вежа. Яна была падобная да сярэднявечнай абарончай, мела фiгурны флюгер i бутафорскага пажарнiка на верхняй пляцоyцы.
Перайшоyшы дарогу побач з упрыгожаным гербам Гродна асабняком арыстакратаy Храптовiчаy, Мечыслаy накiраваyся да драyлянай статуi Вiтаyта, падоранай шмат гадоy таму лiтоyцамi, i калi дайшоy да яе, павярнуy налева, у Новы замак. Ззаду засталiся вароты замка з фiгурамi каменных сфiнксаy, якiя вось ужо больш за дзвесце гадоy ахоyвалi yваход у былую каралеyскую рэзiдэнцыю.
Звярнуyшы направа, Мечыслаy апынуyся на абрыве над мiрнай плынню Нёмана. Тут адкрываyся цудоyны вiд на Стары замак i Каложскую царкву. Унiзе, па набярэжнай, рухалiся малюсенькiя фiгуркi людзей, сонца свяцiла ярка i яго цяпло можна было лёгка адчуць, падставiyшы твар, з заплюшчанымi вачыма, пад ззянне, якое напаyняла yсю прастору. Аблокi – шырокiя, пакрытыя неверагодна складанымi разводамi, у прасвеце якiх i гарэy яркi сонечны шар, засланялi сабою амаль усё неба, i, здавалася, вiселi нiзка над iскрыстымi, зялёнымi хвалямi ракi, адкрываючы y далi, размыты блакiтнай смугой пейзаж, што дэманстраваy высокiя груды-горы над самым лесам.
Палюбаваyшыся гэтай карцiнай, Мечыслаy працягнуy свой шлях. Прайшоyшы yздоyж правага крыла каралеyскага палаца, якое выходзiла да абрыву, ён павярнуy налева i выйшаy да паyкруглага палацавага рызалiту.
Тут корпалiся пяцёра рабочых, яшчэ столькi ж засядала на прыступках перад палацам, а адзiн аблюбаваy для сябе дэкаратыyную вазу, ужо моцна аблезлую ад часу. Брыгада вяла раскопкi, вiдаць, з мэтай рамонту вадаправодных труб. Усмешлiвыя, адпачываючыя без справы, рабочыя, дружна зiрнулi на Мечыслава.
– Добры дзень, спадарства, – убачыyшы iх увагу, сказаy Мечык.
– Спадары вось тут надоечы yсе y Парыж паехалi, – адказаy рабочы з тварам Вiтаyта на карцiне Матэйкi «Грунвальдская бiтва». – А мы вось тут зямлю роем.
Астатнiя рабацягi стрымана засмяялiся.
Гiсторык нiчога не меy супраць жартачак рабочых i yжо даyно прывык да iх.
Будаyнiк – вельмi фiласофская спецыяльнасць. Адпачынак пасля цяжкай, фiзiчнай працы, на кучы будаyнiчых адходаy, з кубачкам таннай, растваральнай кавы, размешанай чымсьцi накшталт цвiка – вось яна цудоyная рэальнасць будаyнiка, пра якую Мечыслаy ведаy не па чутках. У такiя моманты чалавек бывае адкрыты i фiласафiчны да крайнасцi, нават калi yсё яшчэ цвярозы.
– Я гiсторык, пагляджу трохi, што тут у зямлi можа быць.
– Так-так, калi ласка, – ветлiва адказаy нейкi тып, якi, мяркуючы па больш ахайнай фiзiяномii, i апранутай белай касцы, з'яyляyся брыгадзiрам.
– Нам зямлi не шкада, – уставiy «Вiтаyт», выклiкаyшы y рабочых крывыя yсмешкi.
Мечыслаy апусцiyся на кукiшкi i пачаy разглядаць кучы зямлi перад сваiм тварам. Адзiн з тых рабочых, што yвесь час капалi, мiж тым вылез з траншэi, падышоy да брыгадзiра i папрасiy запалiць. Тыя рабочыя, што засталiся адпачываць, вярнулiся да абмеркавання нейкага фiльма, нядаyна паказанага па тэлевiзары. Адзiн з iх уважлiва паглядзеy на значок з гербам Пагоня, на грудзях гiсторыка.
Мечыслаy тым часам капаyся y зямлi. Цiкавасць да раскопак у самым цэнтры горада заyсёды была максiмальнай. Адсюль, з гэтых пагоркаy, жыхары Гродна глядзелi на навакольны свет… Стагоддзямi на гэтым месцы жылi людзi. Што тычыцца прасторы за рызалiтам Новага замка, то тут маладога чалавека прыцягвала магчымасць убачыць у раскопках падмуркi саксонскай каплiцы васемнаццатага стагоддзя, якая служыла для малiтвы каралю i была разбурана y дваццатым стагоддзi. Траншэi рабочых былi пракапаныя якраз у тым месцы, дзе павiнны былi хавацца гэтыя падмуркi…
Выбух рогату прымусiy Мечыка падняць галаву. Двое рабочых задумалi дуэль на рыдлёyках, астатнiя сэкундавалi iм. Адзiн з будаyнiкоy адыходзiy у бок маладога гiсторыка i, наблiзiyшыся да яго y шчыльную, адскочыy убок у момант удару лапатай, якi зрабiy яго працiyнiк – пажылы чалавек з чорнымi вачыма i сiвымi, смешна зачасанымi, валасамi. Рыдлёyка прасвiстала y паветры i трапiла зусiм не туды, куды цэлiy той, хто трымаy яе. Мечык заплюшчыy вочы.
– Гэтыя рабочыя проста як цыркачы. У жыццi не бачыy такiх вясёлых капальнiкаy, – сказаy сам сабе Мечыслаy. І тут жа апусцiy галаву, таму што яго рука адчула нейкi выцягнуты прадмет.
Змахнуyшы зямлю, якая патрапiла на яго наручны гадзiннiк (ён паказваy тры гадзiны дня) гiсторык глянуy на тое, што было y яго руцэ. Угледзеyшыся, ён спачатку не паверыy вачам. Гэта была невялiкая металiчная капсула з выявай нейкiх завiткоy, не вельмi добра бачных на цёмнай паверхнi. Над гэтымi завiткамi змяшчалася карона. Трохi ачуняyшы ад здзiyлення, ён падумаy, што yжо бачыy гэтую выяву.
– Дык гэта ж… – гiсторык здзiyлена падняy бровы.
На капсуле была адлюстравана манаграма караля Станiслава Аyгуста Панятоyскага, дакладна такая ж, як на сцяне яго гродзенскага палаца. Тры лацiнскiх лiтары «S A R», якiя азначаюць фразу на лацiнскай мове: «Stanislaus Augustus Rex».
«Станiслаy Аyгуст Кароль», – падумаy Мечык.
Але самым дзiyным Мечыславу здалося тое, што капсула, падобна, была зроблена са срэбра. Матэрыял пацямнеy, але y свежай драпiны, нанесенай лапатай рабочага, якi не заyважыy, што ён выкiнуy на паверхню, праступаy светлы метал.
Мабыць, гэта было не зусiм правiльным дзеяннем, але малады гiсторык сунуy капсулу пад кашулю i, падняyшыся на ногi, хуткiм крокам пайшоy прэч, не гледзячы на yсё яшчэ дуракуючых людзей з рыдлёyкамi.
Пралятаючы па вулiцах, Мечыслаy адчуваy, як сэрца калоцiцца y грудзях. Часам ён зазiраy пад кашулю, каб пераканацца, што ён нiчога не прыдумаy i яму сапраyды yдалося знайсцi такi каштоyны артэфакт.
Выпусцiyшы на парозе хаты ключы, ён iмклiва нагнуyся за iмi i, намацаyшы iх злёгку дрыготкiмi пальцамi, рэзка выпрастаyся, выдыхнуy, сказаy сабе, што трэба супакоiцца, затым ускiнуy галаву, а потым рэзка yставiy ключ у замок. Ключ лёгка пракруцiyся i Мечык увайшоy у дом. Цяпло i знаёмы пах свайго дома адразу супакоiлi яго, але неверагодная знаходка працягвала палiць рукi. Шурпатая, цёмная паверхня капсулы, была прыемнай навобмацак, але галоyнае, вядома, тое, што yнутры. Што можа быць схавана y капсуле з каштоyнага мэталу з манаграмай апошняга yладцы Рэчы Паспалiтай?
Падняyшыся на гарышча дома, гiсторык пашукаy iнструменты, якiя маглi спатрэбiцца для працы з капсулай. Нечакана ён кiнуy усё ды проста сеy на кульгавае старое крэсла, якое дасталося яму ад прадзеда, i пiльна прыгледзеyся да капсулы. На ёй быy яшчэ адзiн, цяпер ледзь прыкметны, знак. Нешта накшталт крыжа i ружы. Нiякiх надпiсаy вiдаць не было, але зачынена капсула была вечкам з маленькай ручкай у выглядзе каровiнай галавы.
– Так-так, – прашаптаy сабе пад нос Мечык. – Галава вала, здаецца, гэта герб Панятоyскiх.
Было падобна, што вечка проста yстаyлена y капсулу i нiяк не мацуецца звонку. Захоyванне y неналежных умовах зрабiла сваю справу: стан капсулы быy даволi такi дрэнны. Малады чалавек злёгку патузаy за галаву вала – вечка не паддалася. Прыгледзеyшыся, Мечыслаy заyважыy, што рагатая ручка вырастала з невялiкай кароны.
– Гэта сапраyды герб Панятоyскiх, – гучна yголас сказаy сам сабе Мечык.
Застыyшы на некалькi секунд, малады чалавек паспрабаваy круцiць ручку супраць гадзiннай стрэлкi. Вечка не паддавалiся. Сцiснуyшы вусны i глыбока yдыхнуyшы, гiсторык яшчэ раз паспрабаваy пакруцiць ручку. На гэты раз ён пачуy рэзкаваты трэск i вечка, на здзiyленне лёгка адлучыyшыся, засталася y левай руцэ Мечыслава. Капсула была адкрыта!
Чамусьцi менавiта y гэты момант Мечык успомнiy, што так i не вярнуyся на працу, i проста будзе мець прагул. Але гэта яго зусiм не кранула.
Ён здрыгануyся ад гуку сiгнала, вырабленага суседскiм аyтамабiлем, якi пад'ехаy да дома насупраць. Машынальна падняyшы галаву i паглядзеyшы y вакно, ён тут жа зноy яе апусцiy i плаyна павярнуy да сябе капсулу, тым бокам, дзе толькi што была вечка, а затым пiльна зiрнуy унутр.
– Так, – сказаy Мечыслаy, папстрыкаyшы языком i злёгку yсмiхнуyшыся.
Капсула не была пустая. Надзеyшы чыстую пальчатку, якую Мечык вывудзiy са скрынi з iнструментамi, ён асцярожна, двума пальцамi, дастаy са срэбнай ёмiстасцi яе змесцiва. У руцэ даследчыка апынулася маленькая скрыначка з чырвонага дрэва, мяркуючы па выглядзе – выдатна захаваная. Адклаyшы каштоyны пенал на стол, малады чалавек вырашыy заняцца капсулай. Ён хутка падрыхтаваy ашчаджальны содава-саляны раствор, для ачысткi срэбра, i пагрузiy у яго сваю здабычу, а потым вярнуyся да пенала.
– Трэба будзе yсё ж праверыць хромпiкам гэтае срэбра. Хоць, я i так упэyнены… – заyважыy сам сабе Мечык.
На вечцы красаваyся пазалочаны герб Панятоyскiх – вол павернуты налева. Асцярожна адкрыyшы пенал, гiсторык дастаy нешта невялiкае, падобнае на скрутак паперы.
– Ды гэта ж пергамент, – здзiyлена прамовiy Мечыслаy. – У Гродне? У васемнаццатым стагоддзi? Калi гэта, вядома, сапраyды прывiтанне з васемнаццатага стагоддзя, – дадаy ён, жмурачыся на святло суседскага вакна, у якiм гарэла яркая люстра, бо yжо надышоy вечар.
Асцярожна разгарнуyшы пергамент з дапамогай свайго любiмага, служачага яму yжо, здавалася, тысячу гадоy, алоyка, малады чалавек убачыy польскi тэкст напiсаны чырвонымi чарнiламi, цудоyным, калiграфiчным почыркам.
«Rycerz Salsinatus zlozyl swoje imiona w trоjkat. Umiesc wybranych wedlug imion na miejscach ich w dniu przybycia rycerza na swiat mapa gwiazd jego sloncem wskaze na slonce w imion trоjkat. Odpowiedz w imionach wybranych zlozonych razem otrzymasz. Na Poszukiwanym znajdziesz ja w wyznaczonym dniu».
Мечык свабодна валодаy польскiм «ензыкем» i таму хутка, тым самым алоyкам, якi выкарыстаy для таго, каб разгарнуць скрутак, ён запiсаy на кавалачку паперы пераклад.
«Рыцар Salsinatus iмёны свае y трыкутнiк склаy. Пастаy абраных па iмёнах на месцы iх у дзень прыходу рыцара y свет зорная карта яго сонцам на сонца пакажа y iмёнаy трыкутнiк. Адказ у iмёнах абраных складзеных разам атрымаеш ты. На Шуканым знойдзеш яго y дзень прызначаны»
Усмiхнуyшыся, Мечыслаy пастукаy тупым канцом алоyка аб стол.
– Хм…
«Пераклад з польскай атрымаyся кiтайскiм – нiчога ж не зразумела…» – прамiльгнула y галаве Мечыка.
– І што далей? – спытаy ён сябе yголас. – Напiсаць Вiцы, – адказаy сам сабе гiсторык.
Глава 2. Прафесар фiласофii
Сонечным, пагодлiвым днём, па вулiцы Унiверсiтэцкай горада Вiльнi, якая праходзiць, як i вынiкае з назвы, побач з унiверсiтэтам, iшла маладая дзяyчына гадоy дваццацi. На ёй былi элегантныя штонiкi, яе любiмага белага колеру, белы шалiк i лёгкае светла-шэрае палiто. Уся яе стройная фiгурка была yвасабленнем элегантнасцi. У яе былi шэрыя, напоyненыя жывымi iскрынкамi, вочы, светла-русыя валасы i доyгiя пальчыкi без яркага лаку на акуратных кiпцiрках.
Прайшоyшы мiма пазбаyленага yсякай пампезнасцi светлага будынка прэзiдэнцкага палаца, яна накiравалася yнутр старадаyняга Вiленскага yнiверсiтэта. Яго масiyны корпус навiсаy над стаянкай машын. Дзяyчына iшла да адной з заляy, дзе ёй была назначана сустрэча. Дайшоyшы да yваходу y залю, якi быy размешчаны памiж двума нiшамi з белымi скульптурамi, яна на момант затрымалася i, падняyшы галаву вышэй, прачытала надпiс на латынi, змешчаны над злёгку прыадчыненымi, цяжкiмi дзвярыма:
«Alma Mater Vilnensis»
Трохi нахiлiyшы галаву набок, госця працягнула свой шлях у залю, якая насiла лiтоyскаю назву «Mazoji aula». Увайшоyшы y яе, дзяyчына акiнула позiркам велiчнае памяшканне, з радамi карынфскiх калон уздоyж сцен. Заля была застаyлена крэсламi, з мяккiмi чырвонымi спiнкамi. У далёкiм канцы памяшкання, спiной да yвайшоyшай, стаяy чалавек у карычневым касцюме i карычневых жа лакiраваных туфлях. Ён як быццам ведаy, што тая каго ён чакае – ужо тут, хоць яна yвайшла амаль бясшумна. Павольна развярнуyшыся да яе, чалавек падняy вочы. Пiльны погляд яго трохi выпуклых вачэй, чорнага колеру, здаваyся насмешлiвым, i гэты насмешлiвы позiрк звалiyся на госцю. У чалавека быy квадратны падбародак, нiзкi лоб i чорныя, неверагодна густыя, кучаравыя валасы. Яго пульхныя вусны былi складзеныя y лёгкую yсьмешку. Твар здаваyся y цэлым трохi глупаватым, а чырвоны, у белую палоску, гальштук – толькi yзмацняy гэтае yражанне. Акрамя таго, чалавек быy невысокi i даволi поyны.
– Добры дзень, – сказала дзяyчына па-лiтоyску, прыемным мяккiм голасам, добра дапаyняючым яе мiлавiдную знешнасць. – Гэта вы Мiхаiлас Лiтвакас?
Карычневы чалавек злёгку пакланiyся, адвёyшы рукi трохi назад, i адказаy высокiм хлапечым тэнарам:
– А вы, я yпэyнены, Вiкторыя.
– Так… Гэта я, – сказала дзяyчына.
– Вас да мяне паслаy прафесар Баранаyскас? Гэта значыць ён – гiсторык, паслаy да мяне – фiлосафа, дзяyчыну з пытаннем па гiсторыi, я правiльна зразумеy? – насмешлiва спытаy прафесар.
– Гэтае пытанне вамi дасканала вывучана, прафесар. Паважаны прафесар Баранаyскас гэта ведаy i таму накiраваy мяне да вас.
– Што ж гэта за пытанне?
– Гiсторыя таемных таварыстваy, прафесар.
Лiтвакас цмокнуy сваiмi поyнымi вуснамi i аблiзаy iх як бы на знак таго, что яго апетыт прачнуyся.
– Так-так, – сказаy ён, патупiyшы вочы yнiз, – гэтая тэма мяне вельмi цiкавiць… вельмi.
Дзяyчына yсмiхнулася i з разуменнем пакiвала галавой.
– Ну што ж, пойдзем лепш у мой кабiнет, – вымавiy Лiтвакас. – А па дарозе купiм пiрожных. Вы ж любiце пiрожныя, праyда? І давайце размаyляць на вашай роднай мове. Я бачу, што вы валодаеце лiтоyскай, але хачу, каб вам было максiмальна камфортна, а ваша мова i для мяне, можна сказаць, родная.
Кабiнет прафесара, куды праз сорак хвiлiн ён увайшоy з дзяyчынай, якая трымала скрыначку пiрожных, знаходзiyся даволi далёка ад месца сустрэчы суразмоyцаy. Гэта была невялiкая каморка, застаyленая yсякай yсячынай.
Размясцiyшыся y крэсле i прапанаваyшы госцi сесцi, прафесар сказаy:
– А вось наш агульны сябар – майстар несцi лухту з разумным выглядам, таму ён быy бы добрым палiтыкам.
Лiтвакас змоyк, запытальна гледзячы на дзяyчыну.
– Я не буду адбiраць занадта шмат вашага часу…
– Ды што вы? Не стрымлiвайце сябе, я не спяшаюся.
– І yсё ж… Мне, канешне, было б цiкава праслухаць лекцыю па гiсторыi таемных таварыстваy васемнаццатага стагоддзя, бо я чула пра тое, якi вы выдатны лектар, прафесар, – Лiтвакас злёгку нахiлiy галаву i пастукаy пальцамi па стале, – але я, паyтаруся, не хачу y вас адбiраць шмат часу…
На гэтых словах дзяyчына лёгкiм, хуткiм рухам дастала складзеную yдвая паперку i, разгарнуyшы яе, паклала на стол перад прафесарам. Да паперкi яна дадала дзве фатаграфii, на кожнай з якiх быy паказаны адзiн прадмет: на першай – серабрыстая капсула, на другой – маленькая чырвоная скрыначка.
– Вось тэкст, – сказала Вiка, паказваючы на паперку y сваёй руцэ, – якi мне вельмi хацелася б зразумець. Цi можаце вы растлумачыць сэнс? Тэкст напiсаны на сапраyдным пергаменце i знойдзены y футляры, – дзяyчына ткнула пальчыкам у фота, – а футляр у срэбнай капсуле. Яна на iншым фота.
Дзяyчына дастала яшчэ некалькi фотаздымкаy, якiя паказвалi знаходкi з розных бакоy, i, склаyшы рукi на грудзях, сядзела моyчкi, пакуль прафесар, павольна адарваyшыся ад спiнкi крэсла яшчэ павольней нахiляyся да фатаграфiй i паперкi на стале. Чым мацней ён прыглядаyся да iх, тым мацней пашыралiся яго вочы. Было бачна, што ён стаy дыхаць больш хутка. Ён даволi доyга yглядаyся y выявы на фотаздымках i перачытваy тэкст на паперцы. Здавалася, ён зусiм забыy аб сваёй маладой наведвальнiцы. Нарэшце Лiтвакас адкiнуyся y крэсла, прыцiснуy дзве складзеныя далонi да вуснаy i пачаy глядзець y пустэчу. Рэзка перавёyшы позiрк на сваю госцю, ён сказаy спакойным тонам, хоць голас яго дрыгнуy на апошнiх словах.
– Гэта праyда, скажыце шчыра? Можа быць гэта жарт, мiстыфiкацыя? Як мне даведацца? Вы хочаце… Хочаце чаго? Можа быць грошай?
– Я хачу даведацца, што значаць словы на паперцы.
– Людзi хлусяць iншым пра yсё, каб атрымаць грошы, а грошы хлусяць iм пра iх самiх, што яны атрымалi сябе, – вымавiy, сапучы Лiтвакас.
Дзяyчына задуменна адвяла позiрк.
– Дзе гэта было знойдзена?
– Там, дзе жыy Панятоyскi. Вы ж ведаеце yжо, што там манаграма Панятоyскага?
– Ведаю не горш за вас! – рашуча i зло гаркнуy прафесар.
Ён iмгненна авалодаy сабой, толькi y глыбiнi вачэй чыталася злосць ад раптоyнай успышкi.
– Людзi хочуць толькi жэрцi, але вы – вы iмкнецеся да нечага большага! Дзеля чаго вы асабiста, мiлая, цягнiцеся да гэтых ведаy? Калi гэтая сярэбраная штука сапраyдная, то вартая шмат грошай, але ж вам не патрэбныя грошы. Вы проста любiце гiсторыю, як мне сказаy ваш… наш агульны сябар – прафесар Баранаyскас. І вы нават не гiсторык па спецыяльнасцi. Вы цягнiцеся да ведаy. Але не да грошай. Але ведаеце, што я скажу вам? Гэта больш сур'ёзна, чым вы можаце yявiць. Лепш бы вы не прыходзiлi да мяне з гэтымi фотаздымкамi i запiскай. Хочаце ведаць? Хочаце насамрэч? Ну дык я вам скажу!
Лiтвакас расхваляваyся зноy, але авалодаy сабой.
– Так… – прафесар прыслабiy свой смешны гальштук. – На срэбнай капсуле знаходзiцца манаграма караля Панятоyскага. Там ёсць яшчэ невялiкая выява: ружа i крыж – эмблема ордэна розенкрэйцараy, вол – герб роду Панятоyскiх. Вось гэта yсё вы ведалi. Цяпер тое, што вы не ведалi, – вымавiy ён.
Дзяyчына прыyзняла галаву i прыжмурылася.
– Дык вось, тое, што вы не ведалi, – Лiтвакас шматзначна памаyчаy. – Мяркую, Баранаyскас ужо распавёy вам, што кароль Станiслаy Аyгуст Панятоyскi быy масонам i розэнкрэйцарам. Рыцар Salsinatus – частка тытула, дадзенага каралю y масонскай ложы. Salsinatus – анаграма ад iмя Станiслаy. Усё гэта даволi шырока вядома сярод тых асоб, што цiкавяцца гiсторыяй i, верагодна, ужо вядома вам, дзякуючы нашаму паважанаму сябру, прафесару гэтай самай гiсторыi Баранаyскасу. Так?
Дзяyчына нахiлiла галаву на знак згоды.
– І значыць… – працягнуy прафесар, – я нiчога больш не магу вам сказаць. Так, я yсё жыццё цiкаyлюся таемнымi таварыствамi: масоны, розэнкрэйцары, iлюмiнаты. Мне yсё гэта цiкава, але ваша загадка занадта складаная i я не магу дадаць нiчога да сказанага Баранаyскасам…
Вiка, пры yсёй сваёй стрыманай грацыi i спакойнай ветлiвасцi, не змагла схаваць на твары моцнага расчаравання.
– Не магу дадаць нiчога, – зноy загаварыy Лiтвакас, – акрамя сцвярджэння, што y пасланнi перададзена зашыфраваная iнфармацыя пра месцазнаходжанне нейкага артэфакта.
Вiка yскiнула вочы, i яны iмгненна загарэлiся цiкаyнасцю. Прафесар сядзеy, склаyшы рукi на тоyстым жываце, з самым каменным тварам, якi толькi мог стварыць. Праз секунду ён гучна зарагатаy, закiнуyшы галаву назад.
– Усё ж у наш час моладзь глядзiць занадта шмат фiльмаy, – хiхiкаючы, прамовiy Лiтвакас. – Нават калi тое, што вы мне прынеслi сапраyднае, наyрад цi расшыфраваyшы пасланне, вы знойдзеце скарб масонаy. Баранаyскас занадта наiyны i лёгка yзяy на веру вашыя доказы… Зрэшты, пакiньце фатаграфii i тэкст тут. Калi я змагу нешта зразумець, дык абавязкова паведамлю вам. Толькi той хто выкрыy таямнiцу прыроды ведае, што насамрэч стварыy новую. Жадаю прыемнага дня, Вiкторыя.
Вiка, секунду падумаyшы, устала i, пакiнуyшы фатаграфii на стале, пайшла да дзвярэй. На твары яе была yсмешка, якая, праyда, не вельмi хавала яе расчараванне. Павярнуyшыся на парозе i пацiснуyшы руку, працягнутую ёй прафесарам, дзяyчына сказала:
– Што ж, гэта былi прыемнае знаёмства i карысная размова. Прабачце, што патурбавала, дзякуй, што аказалi дапамогу. Калi ласка, паведамiце, калi вы нешта зразумееце, i можаце не сумнявацца y сапраyднасцi артэфактаy. Я, вось шчыра, зусiм не шукаю скарб, але расшыфраваць гэтае пасланне, зразумець, што хацеy сказаць нам аyтар, якiм мог быць сам кароль… Хiба гэта не значная справа?
– Так-так, та-та-та-так-так, – зачасцiy Лiтвакас. – Усяго найлепшага, паненка.
Апошняе слова ён сказаy па-лiтоyску.
Зачынiyшы за госцяй дзверы, Лiтвакас яшчэ доyга стаяy на адным месцы, замарожаны, ледзь дыхаючы, нiбы чалавек пагружаны y гiпноз. Затым ён ляснуy сябе па каленях, ды вярнуyся да стала.
Сонечны дзень у Вiльнi паволi падыходзiy да канца. Вiкторыя спакойнай хадой пайшла y бок сваёй здымнай кватэры.
Увайшоyшы дадому, яна заyважыла, што яе саарандатараy – двух дзiyнаватых дзяyчынак студэнтак – яшчэ няма. У гэты момант у яе зазванiy тэлефон.
– Алё, – сказала Вiка, калi паднесла трубку да вуха.
– Алё. Гэта Лiтвакас, Вiка. М-м-м-м, я хацеy бы парэкамендаваць вам аднаго спецыялiста па вашым пытаннi, выдатнага гiсторыка з Мiнска. Дакладней, можа ён i не зусiм спецыялiст менавiта па вашай, так бы мовiць, справе… м-м-м-м, але гэта чалавек захоплены гiсторыяй, вялiкiх ведаy хлопец. Яго клiчуць Уладзiмiр. Ён можа дапамагчы y пошуках. Запiшыце каардынаты…
Праз хвiлiну дзяyчына запiсала дадзеныя пратэжэ Лiтвакаса, а потым увайшла y сацыяльную сетку i пакiнула аднаму з фрэндаy наступнае паведамленне:
«Мечык, я паразмаyляла з Лiтвакасам. Нажаль, амаль нiчога.: (»
Глава 3. Трыкутнiк караля
Дарога ад Мiнска да Гродна – дакладна не самая доyгая на свеце. Але калi па ёй праехаць на старэнькiм «карчы», яна можа стаць доyгай i маляyнiчай. Уладзiмiр i яго зялёны аyтамабiльчык былi yжо y Шчучынскiм раёне, дзе дарогу абступаюць з двух бакоy старыя, калматыя, iглiчныя дрэвы.
Больш за месяц таму Уладзiмiру y iнтэрнэце напiсала дзяyчына i, распавёyшы, што яго парэкамендаваy, як добрага гiсторыка, прафесар Мiхаiлас Лiтвакас, прапанавала супрацоyнiцтва. Жыць трэба было y Гродне, якое Уладзiмiр заyсёды наведваy з радасцю. Паказаныя яму анлайн здымкi знойдзеных артэфактаy, былi для яго сапраyды ашаламляльнымi.
Аказалася, што яны yжо знаёмы завочна з дзяyчынай, якая яго запрасiла, бо знаходзяцца y адной групе y сацыяльнай сетцы. Акрамя таго, у даследаваннi павiнен быy удзельнiчаць iншы па чутках знаёмы Уладзiмiру гiсторык з Гродна.
«Гэта будзе выдатна…» – думаy Уладзiмiр, уцiхамiрвая малапакорны аyтамабiльчык на павароце.
Выехаyшы на прамы адрэзак трасы, ён трохi расслабiyся, i нават падумваy уключыць магнiтолу, такую ж старую, як i сама машына. Гэта быy рарытэт, якi прайграваy касеты. Iх Уладзiмiр спецыяльна вышукваy, дзе толькi мог. Ён быy настроены пазiтыyна i, пасвiстваючы, падкiнуy пальцамi вымпел хакейнага клуба з Маладзечна, якi боyтаyся на люстэрку задняга вiду…
Драм!!! Цяжкi yдар у бок аyтамабiля скалануy легкавiк. Ззаду нешта пакацiлася, а Уладзiмiра матнула y бок. Рэзка нацiснуyшы на тармазы, ён даволi хутка спынiy машыну i выбег з яе. На дарозе цямнела нешта. Нешта, якое нагадвала вялiкага звера.
«Мядзведзь» – чамусьцi пранеслася y галаве Уладзiмiра.
Наблiзiyшыся, ён адразу ж адчуy сябе дурням з-за гэтай здагадкi. Распластаны на дарозе звер быy, вядома, значна меншы за мядзведзя, але yсё ж, на вока, важыy не менш за сто кiлаграм. Вялiкiх памераy кабан ляжаy на дарозе i не паказваy нiякiх прыкмет жыцця. Вочы жывёлiны былi зачыненыя. Уладзiмiр застыy на месцы, пiльна гледзячы на звера i не ведаючы, што рабiць. Нечакана яго yвагу адцягнуy далёкi гук выбуху за лесам. Вiдаць, гэты гук паходзiy з прыхаванай там вёсачкi. Апусцiyшы галаву i зноy пiльна паглядзеyшы на ляснога госця, Уладзiмiр працягнуy да яго руку… У тую ж секунду кабан расплюшчыy вочы, зароy, i рэзка матнуy iкластай галавой, пры гэтым ледзь не yдарыyшы чалавека y калена. Адскочыyшы ад нечаканасцi далёка y бок, Уладзiмiр пачуy лiхаманкавы стук уласнага сэрца. Вяпрук мiж тым узняyся i пабрыy у лес.
Падышоyшы да машыны, Уладзiмiр здзiвiy сябе, не знайшоyшы драпiны цi yвагнутасцi на крыле аyто. Гэта палепшыла яго настрой. Вярнуцца y салон, завесцi матор, уключыць музыку: усё гэта стала справай адной хвiлiны. І вось ужо зялёны аyтамабiльчык зноy на шляху.
«У старажытнасцi варажбiты выкарыстоyвалi жывёл для прадказанняy, цiкава, што б на iх варажбiцкую думку азначаy бы yдар дзiком у стары корч…» – думаy Уладзiмiр.
Ад гэтых думак ён развесялiyся яшчэ больш i y выдатным настроi заехаy на вулiцы Гродна.
Шэрая смуга туману пакрывала старадаyнi горад. Зiма, пазбаyленая пакладаy снегу i моцнага холаду, панавала y iм. Адны людзi былi апранутыя y зiмовыя курткi, iншыя – у нейкiя амаль летнiя yборы. Тратуары здавалiся намаляванымi цёмнымi фарбамi па грубым палатне, а яшчэ далей, праз туман, праступалi абрысы храмаy, якiя здавалiся нейкiмi прывiднымi замкамi y змрочных далiнах.
Хлопец i дзяyчына стаялi y скверы Фары Вiтаyта. У тры гадзiны дня, яны yбачылi, як з боку вулiцы Замкавай у сквер увайшоy цёмнавалосы чалавек з невялiкай барадой, апрануты y армейскага пакрою палiто. Ён прыпаркаваyся непадалёк i цяпер iшоy паспешлiвым крокам да помнiка, ля якога павольна хадзiла маладая пара. Падышоyшы да iх, чалавек сарамлiва yсмiхнуyся i, працягнуyшы кожнаму руку, два разы сказаy:
– Уладзiмiр. Рады пазнаёмiцца.
– Вiка, – адказала дзяyчына. – Вельмi прыемна.
– Мечыслаy, – сказаy яе таварыш.
Знаёмства y рэальным свеце людзей, ведаючых адно аднаго толькi праз iнэт – можа быць вельмi цiкавым, як i пачатак iнэтавай перапiскi людзей, якiя ведалi адно аднаго толькi y жыццi.
Праз трыццаць хвiлiн усе трое сядзелi з ноyтбукам у адным з гарадскiх кафэ. Адарваyшыся ад кавы, Уладзiмiр сказаy:
– Пакуль я ехаy да вас мяне ледзь не пратаранiy дзiк. Гэта быy самы yражальны кантакт з прыродай у маiм жыццi.
Вiка i Мечык адначасова змянiлi выраз твараy.
– А y мяне… – сiнхронна выпалiлi яны.
Мечык усмiхнуyся i памаyчаy, даючы зразумець Вiцы, што яна можа працягваць.
– А y мяне, – працягнула Вiка, – таксама быy, так бы мовiць, кантакт пакуль я сюды iшла. Матылёк, i, мяркую, гэта рэдкi матылёк – вачнiца. Велiзарны проста! І ён жа начны! Але прыляцеy днём i кружыyся ля майго твару вельмi доyга. І падумайце, матылёк зiмой! Падаy лёгкi сняжок, калi ён зляцеy да мяне.
Апошнiя словы дзяyчына сказала трохi саромячыся сваiх вялiкiх ведаy аб матылях.
– У мяне была кнiжка, ну… аб матылях, – патлумачыла яна, збянтэжыyшыся яшчэ больш.
Мечыслаy усмiхнуyся i бразнуy лыжкай аб кубак з капучына. Ён таксама мог шмат расказаць, i адсунуy сваю каву трошкi далей.
– Я iшоy сюды… – пачаy Мечык, – i y гэты момант яго yвагу прыцягнуy чалавек, якi сядзеy за барнай стойкай, непадалёк ад iх столiка. У яго была настолькi невыразная знешнасць, што Мечыслаy, хоць i быy мастаком, не змог бы намаляваць партрэт незнаёмца нават з натуры. Гэты чалавек пiльна назiраy за iх кампанiяй, але тут жа yткнуyся y свой келiх з вiном, калi гiсторык затрымаy на iм позiрк.
– Ну дык вось, я iшоy сюды, – працягнуy малады чалавек, выкiнуyшы невыразнага наведвальнiка бара з галавы, – мiма бернардынскага касцёла. І тут да мяне зляцеy сокал, што жыве там, за статуяй святой Алены.
Вiка закiвала галавой на знак таго, што таксама ведае аб пражываннi сокала y самым цэнтры горада.
– Там парачка сакалоy, у iх нават ёсць iмёны, – дадаy гiсторык.
– Але самае дзiyнае, што ён проста пераследваy мяне, той сокал. Вось гэтая драпежная птушка проста такi ледзь не кiдалася мне пад ногi. Ён быy такi… ну… незвычайны. Мiнакi на гэта глядзелi як на цуд нейкi. І не ведаю… Хiба ж яны не ляцяць на зiмоyку?
«Як бачна, не мяне аднаго пераследвала жывёла. Можа быць я i нездарма yспомнiy пра старажытных прадказальнiкаy…» – пранеслася y галаве Уладзiмiра, i ён сербануy яшчэ кавы.
Троiца маyчала, абдумваючы тое, што з iмi здарылася. Мiнчук вырашыy перайсцi да мэты свайго вiзiту, ды сказаy:
– І што ж у вас за археалогiя цiкавая. Раскажыце, калi ласка.
Вiка павярнула да госця ноyтбук, на экране якога былi здымкi знаходак Мечыслава.
– Фоткi артэфактаy я yжо i так бачыy, – сказаy малады чалавек. – Спадзяюся, я змагу yбачыць гэтыя чароyнасцi i на yласныя вочы?
– Канешне, – прамовiy Мечыслаy, жуючы круасан.
– Я так разумею, – сказаy Уладзiмiр, – што галоyная наша задача расшыфраваць гэты рукапiс з бутэлькi, то бок пасланне скрозь стагоддзi ад Панятоyскага.
Маладыя гарадзенцы кiyнулi.
– Пакажыце яго, – дадаy мiнчанiн.
Вiка шчоyкнула па клавiятуры ноyтбука i перад гiсторыкам паyстал фотаздымак пергамента з надпiсам. Уладзiмiр ведаy яго на памяць. З таго часу, як гiсторык атрымаy паведамленнем на сваю старонку y сацыяльнай сетцы гэты тэкст, ён столькi разоy яго чытаy, што мог бы распавесцi нават прачнуyшыся ад удару грома. Але фота пергамента мiнчук бачыy упершыню. І гэта карцiнка зрабiла на яго вялiкае yражанне. Прабягаючы тэкст вачамi, ён чытаy у думках:
«Рыцар Salsinatus iмёны свае y трыкутнiк склаy. Пастаy абраных па iмёнах на месцы iх у дзень прыходу рыцара y свет зорная карта яго сонцам на сонца пакажа y iмёнаy трыкутнiк. Адказ у iмёнах абраных складзеных разам атрымаеш ты. На Шуканым знойдзеш яго y дзень прызначаны».
– Пергамент проста магiчны, – сказаy Уладзiмiр услых.
– Імёны свае y трыкутнiк склаy… – прамармытаy Мечыслаy.
– Як можна скласцi iмёны y трыкутнiк? – спытаy Уладзiмiр.
– І дзе можа быць гэты трыкутнiк? – дадала Вiка.
– Гаворка пра трыкутнiк, вiдавочна, нездарма, – сказаy Уладзiмiр, – гэта адзiн з сымбаляy розэнкрэйцараy…
– А мы ведаем ужо, што на капсуле сiмвал розэнкрэйцараy i што кароль Панятоyскi быy масонам, – сказала Вiка.
– І акрамя таго цiкавiyся i розэнкрэйцарамi, – дапоyнiy Уладзiмiр.
– Можа быць, гаворка пра нейкую… мапу, – выказала здагадку Вiка. – Дзе можа быць намаляваны трыкутнiк? Гэта павiнна быць нешта накшталт карты, такой, на якой ёсць iмёны.
– Тут гаворка пра iмёны Панятоyскага, раз гэта ён рыцар Salsinatus, – прамовiy Уладзiмiр.
Ён пачухаy патылiцу, зрабiy глыток кавы i працягнуy:
– Але што гэта за iмёны?
– Станiслаy i Аyгуст? – зноy выказала здагадку Вiка.
– Цi гэта нейкiя iншыя iмёны. Якiя яшчэ былi iмёны y Панятоyскага? – спытаy Уладзiмiр.
– Salsinatus, – ягонае таемнае iмя, – сказала Вiка.
– У яго манаграме «S A R» апошняя лiтара R, – дадаy Уладзiмiр.
– Гэта Rex. На лацiнскай значыць кароль, – сказаy Мечыслаy.
– Так-так, менавiта, – пацвердзiy Уладзiмiр. – Iмёнаy у караля, выходзiць, даволi шмат, i гэта толькi тыя, што вядомыя нам. Але дзе тая мапа, цi нешта накшталт яе, на якой можна скласцi ягоныя iмёны разам? Ну i, мабыць, гаворка аб трох яго iмёнах.
– Так, бо y трыкутнiка тры бакi i тры кута. Мабыць, патрэбныя роyна тры iменi, – сказаy Мечыслаy.
– Але як выбраць тры з усiх тых ягоных iмёнаy, якiя нам вядомыя? – спытала Вiка.
Мечыслаy пагрузiyся y роздумы. Кожны раз, калi ён чытаy тэкст з пергамента, яго не пакiдала думка, што ён бачыy дзесьцi, у нейкiх гродзенскiх гiсторыкаy, нешта пра трыкутнiк, неяк звязаны з каралём Панятоyскiм. Ён з усёй сiлы зажмурыyся i рэзка раскрыyшы вочы, паглядзеy на Вiку. На шыi y яе вiсела срэбнае yпрыгожванне трохкутнай формы, з трыма чырвонымi каменьчыкамi па краях. Рашэнне прыйшло да яго y адну секунду. Кавалачкi мазаiкi, якiя ён нiяк не мог падабраць з цёмных закуткоy памяцi, склалiся y адно цэлае.
– Так, я зразумеy! – не вельмi гучна yсклiкнуy малады чалавек, прымусiyшы афiцыянтку, якая праходзiла мiма, кiнуць насцярожаны позiрк на яго твар.
Забраyшы y здзiyленага Уладзiмiра ноyтбук, Мечыслаy пачаy клыпаць клавiшамi, i праз дзве хвiлiны павярнуy яго да таварышаy, якiя сядзелi са здзiyленымi, але поyнымi надзеi тварамi. Перад iмi зьявiyся спадарожнiкавы здымак Гродна, з намаляваным на iм амаль правiльным трыкутнiкам. Па кутах гэтага трыкутнiка былi размешчаны лiтары С А П.
– Вось гэта трыкутнiк рыцара Salsinatus, – заявiy Мечык. – Калi злучыць на мапе Гродна тры каралеyскiя рэзiдэнцыi, якiя адпавядаюць iмёнам караля, атрымаецца вось такi трыкутнiчак. Як бачыце, ён яшчэ i з амаль аднолькавымi бакамi. Значыць, усе тры рэзiдэнцыi на амаль роyнай адлегласцi адна ад адной – гэта не выпадковасць.
Мечыслаy паказаy на лiтару С каля аднаго з кутоy трыкутнiка.
– Гэта сядзiба Станiславова, адпаведная iменi Станiслаy. Далей… – гiсторык перасунуy палец, – A – сядзiба Аyгустова, адпаведна, Аyгуст. Далей… – Мечык пераклаy палец на апошнi кут трыкутнiка, – сядзiба Панямунь. Першая лiтара П, як у прозвiшчы Панятоyскi. Станiславова, Аyгустова, Панямунь – Станiслаy Аyгуст Панятоyскi. Эyрыка! – трыумфаваy гiсторык. – Вось гэта i ёсць iмёны складзеныя рыцарам у трыкутнiк, – дадаy Мечыслаy, трохi супакоiyшыся.
– Ты маеш рацыю, я yпэyненая! – радасна сказала Вiка.
– Так, гэта yжо нешта. Пачатак пакладзены, – усмiхаючыся, прагаварыy Уладзiмiр.
У гэты момант Мечык зiрнуy на невыразнага чалавека з куфлем вiна. Той працягваy сядзець i пiць, але yжо, здавалася, не звяртаy на кампанiю нiякай увагi.
– А давайце з'ездзiм у гэтыя сядзiбы i паглядзiм, – прапанаваy Мечыслаy.
Маладыя людзi расплацiлiся i адправiлiся y сядзiбу Станiславова. Невялiкi палац з манаграмай караля, старыя дрэвы, рэшткi брамы i два флiгелi. Перад галоyным фасадам вытанчанай рэзiдэнцыi размясцiyся нейкi помнiк. У вестыбюлi палаца сябры агледзелi дзве шыкоyныя, старадаyнiя печы y стылi неаготыкi,
Потым яны наведалi Панямунь. У гэтай сядзiбе гiсторыкi пабачылi знявечаную прыбудовамi неагатычную каплiцу, невялiкi будынак, якi быy падобны на дом Мiцкевiча y Наваградку, i сам палац караля, ад якога засталося няшмат.
Сябры таксама мелi яшчэ адно вялiкае задавальненне: яны спусцiлiся y велiзарны яр, якi раскiнуyся побач з былой рэзiдэнцыяй.
Напрыканцы падарожжа, яны адправiлiся за Нёман, у сядзiбу Аyгустова. Каралеyскi палац у ёй не захаваyся, аднак на месцы была каплiца, пабудаваная арыстакратамi, якiя валодалi сядзiбай пасля караля. Гэтая невялiкая каплiца з купалам, уяyляла сабой рэдкi тып пабудовы – схаваная ратонда. Яна была прамавугольнай звонку, а яе заля – круглай.
Затым маладыя людзi зазбiралася дадому. Уладзiмiр павiнен быy жыць у Мечыслава, а Вiка адправiлася y дом, дзе жыла падчас рэдкiх прыездаy з вучобы, калi яна пакiдала Вiльню, ды вярталася да роднай Гароднi.
Халодны вечар спяшаyся y горад, i запаленыя агеньчыкi быццам бы працiналi кожнага, хто праходзiy мiма iх. Густое, сырое паветра поyзала пад адзеннем, напаyняючы сабой лёгкiя людзей, якiя спяшалiся дадому з працы. Туман згусцеy i гуляy са святлом, малюючы тысячы светлавых снапоy, аплятаючых вулiцы павуцiннем гiганцкага павука, якi стаiyся недзе над дахамi гмахаy, поyных людскiх постацяy, мiльгаючых у яркiх, святлявых вокнах.
Пару разоy, у тумане, дзяyчыне здавалася, што за ёю iдзе нейкi чалавек i чамусцi yспамiнаyся прафесар Лiтвакас. Нарэшце, павольныя крокi Вiкi пачуy яе родны дом – вялiкi чырвоная гмах, у элiтным раёне.
Вiка паходзiла з добрай i нябеднай сям'i, не пазбаyленай цягi да мастацва. Бацька яе быy мастаком i, мабыць, таму сама Вiка выдатна малявала. З дзяцiнства дзяyчынка цягнулася да yсяго прыгожага i была напорыстая y вучобе.
Зайшоyшы дадому i распрануyшыся, дзяyчына адправiлася y душ. Праз паyгадзiны, ахiнуyшы сваю вытанчаную фiгурку белым пухнатым халатам, яна зайшла y спальню, дзе стаяy яе вялiкi зручны ложак. Побач ляжала кнiга Эдгара По, раскрытая на вершы «Сон у сне». Дзяyчына бачыла, што yсё вакол як быццам расплывалася…
Звычайна, да яе не прыходзiлi сны. Але на гэта раз, як толькi Вiка заплюшчыла вочы, яе свядомасць правалiлася y мутны вiр…
Глава 4. Сон Вiкi
Вялiкая авальная заля была слаба асветлена свечкамi, патрэскваyчымi y пазалочаных падсвечнiках. У прыгожым, разьбяным крэсле, паклаyшы ногi y ботах на аксамiтную падушку з кутаскамi, сядзеy чалавек, якi здаваyся пагружаным у глыбокi роздум. Серабрыстыя пасмы на яго галаве рабiлi яго падобным на сiвога старога, якi yспамiнае дзянькi бесклапотнай маладосцi. Шаyковыя адзеннi i ордэн у выглядзе зоркi паблiсквалi y паyзмроку. Ён церабiy пальцамi карункаваю хустку. У чалавека былi вялiкiя вочы i арлiны нос. На пэyнай адлегласцi ад яго, у позе, поyнай павагi, стаяy стары чалавек з вялiкiмi вусамi, падпяразаны велiзарным, вышытым золатам, кушаком. Можна было здагадацца, што гэта падданы таго, хто сядзеy у крэсле.
– Ваша Вялiкасць, – мякка сказаy вусаты слуга па-польску, – той, каго вы маеце ласку чакаць – тут.
Кароль Станiслаy Аyгуст Панятоyскi, не перастаючы церабiць пальцамi хустку i не паднiмаючы позiрку, цiха адказаy:
– Хай увойдзе.
Праз некалькi iмгненняy у зале yжо стаяy худы чалавек, у дзiyным, не па модзе таго часу, строi, з вусамi i барадой, доyгiм носам, вялiкiмi вачыма. Ён злёгку пакланiyся каралю.
– Вось вы i прыйшлi, – сказаy Панятоyскi, падняyшы вочы на госця. – Пакiньце нас адных.
Вусаты y залатым поясе i яшчэ адзiн слуга, якi стаяy ля мармуровай статуi, пакланiлiся i выйшлi, зачынiyшы за сабою дзверы.
Нейкi час у зале была амаль поyная цiшыня. Было чуваць крокi прыслугi i гасцей караля за дзвярыма. Адна са свечак стала вэндзiць i мiгацець. Кароль глядзеy на яе танцуючы агеньчык i працягваy церабiць карункаваю хустачку. Нарэшце, адклаyшы яе y бок, ён паклiкаy госця да сябе жэстам рукi i цiха вымавiy:
– Падыдзiце блiжэй, Панурыш. У гэтым палацы, i наогул ва yсiх маiх палацах, столькi вушэй, што кожны мой удых i выдых апiсваецца i адпраyляецца iмператрыцы наyпрост у Пецярбург. І хоць мы з вамi будзем абмяркоyваць мае асабiстыя справы, а не… – тут кароль узвысiy голас, – баранi нас Усявышнi, не бунт жа… – ён зноy стаy гаварыць цiха, – мне б хацелася, каб нашу справу ведалi толькi мы. Мы паглядзiм, цi ажыццявiцца маё жаданне.
Кароль рухам вачэй паказаy на крываногi пуф, мяккае сядзенне якога было абцягнута чырвоным аксамiтам, i калi яго госць падышоy, зняy з пуфа чорны кiй з сярэбранай булавешкай i сказаy:
– Вы yпэyнены, што гэта сёння зацьменне месяца?
– Цалкам.
– Сядзьце, Якаy.
За тыя некалькi секунд, якiя госць выдаткаваy, каб выканаць загад караля Панятоyскi паспеy раз'ятрыцца i некалькi разоy з сiлай iрвануць невялi сярэбраны жэзлiк, прывязаны да кiя.
– Яны трымаюць мяне тут у палоне, ганаровым, але yсё ж палоне, – сумна сказаy кароль.
– Я ведаю, што вы хутка адправiцеся y Пецярбург, – павольна прамовiy Якаy.
– У сталiцы варвараy, так далёка ад радзiмы… – ледзь чутна прашаптаy кароль. – Я б так хацеy цяпер патрапiць у Лазенкi.
– Вы вернецеся y Воyчын, Ваша Вялiкасць, – дзiyна паглядзеyшы на суразмоyцу i ледзь улоyна yсмiхнуyшыся, прамовiy Панурыш.
– Мой родны Воyчын?
Як гэта часта бывае з людзьмi змучанымi нервовай напругай, Панятоyскi раптам рэзка засмяяyся i спытаy госця быццам бы недарэчы:
– А цi праyда, Якаy, што y вашым родзе yсе старэйшыя сыны носяць тое ж iмя, што i вы? Гэта значыць, Якаваy Панурышаy было шмат. I будзе яшчэ больш, калi, вядома, ваш род не згасне.
Госць з павагай схiлiy галаву i адказаy:
– Так, Ваша Вялiкасць, вы маеце рацыю.
– Значыць вы як Радзiвiлы. У iх было прызначана iмя Мiкалай для старэйшых сыноy, не ведаю, праyда, цi выконваецца зараз гэты звычай. Але вы, ясная справа, не Радзiвiлы. Эх, мне зараз успомнiyся вясёлы Караль Станiслаy Пане Каханку. Дзiвак жа, вось дзiвак, – i кароль гучна засмяяyся.
Нейкi час Панятоyскi яшчэ пасмейваyся сабе пад нос, але затым, не гледзячы на свайго госця, выняy аднекуль тры залатыя фiгуркi на тоyстым ланцужку i, падняyшы вочы на Панурыша, працягнуy каралi яму. Якаy узяy рэч, якую працягваy кароль, паднёс яе да твару i пiльна паглядзеy на тое, што было y ягоных руках. Перад iм вiселi залаты матылёк – абсыпаны дробнымi дыяментамi, залаты кабан – пакрыты смарагдамi i залатая драпежная птушка – падобная да сокала, упрыгожаная рубiнамi. Залаты ланцужок быy масiyны, з велiзарнай зашпiлькай, выкананай у выглядзе крыжа з ружай, пялёсткi якой былi сярэбранымi. Вiдавочна было, што гэта yпрыгожванне вартае незлiчоных грошай.
– Усё правiльна? – спытаy Панятоyскi.
– Так, усё менавiта так, як павiнна быць, – адказаy Панурыш.
Прабiy гадзiннiк. Кожны yдар глуха адлятаy ад столi да падлогi i, у змрочнай зале, гэтыя гукi здавалiся па-сапраyднаму злавеснымi. Кароль здрыгануyся пры апошнiм удары i, матнуyшы галавой, сказаy:
– Значыць, я буду жыць у Пецярбургу.
– У Мармуровым палацы, Ваша Вялiкасць.
Скрыжаваyшы рукi на грудзях i пакiваyшы галавой, Панятоyскi yсмiхнуyся.
– Добра быць усёведаючым, Якаy? Аб вашым дары мараць многiя. Але я змагу загладзiць свой грэх? Як i вы?
– Не так ужо i добра, Ваша Вялiкасць, але я не скарджуся. Грэх не ваш, а мой.
Кароль устаy, i Панурыш адразу ж падняyся yслед за iм.
Панятоyскi падышоy да вакна. У далi цямнеy Нёман. На супрацьлеглым беразе гарэлi агеньчыкi y драyляных хатках, над стрэхамi якiх вiyся ледзь бачны дымок. Панурыш стаяy за спiной караля. У цьмяным святле нешматлiкiх свечак выгляд у госця быy таямнiчы ды змрочны.
– Ну што ж… – сказаy кароль.
Панятоyскi вярнуyся да свайго крэсла, побач з якiм стаяла невялiкая скрыначка, уся пакрытая вытанчанымi завiткамi. Адкрыyшы яе, кароль дастаy сярэбраную капсулу са сваёй манаграмай i запытальна паглядзеy на Панурыша.
– Гэта тое, што трэба, Ваша Вялiкасць, – сказаy той.
Каралеyскi госць зiрнуy на свой пярсцёнак, на якiм быy выкладзены дробнымi смарагдамi трыкутнiк. Кароль прасачыy яго погляд.
– Калi б я не ведаy, што вы таксама своеасаблiвы кароль, я мог бы здзiвiцца наяyнасцi y вас такога скарба, – сказаy Панятоyскi.
– Гэта сямейная рэлiквiя, Ваша Вялiкасць, – адказаy Панурыш.
Засунуyшы руку за пазуху, Якаy дастаy адтуль нейкi скрутак цёмнай тканiны. Разгарнуyшы яго, ён выцягнуy невялiкi, скручаны аркуш пергаменту.
– Вось пяргамент, на якiм Вашай Вялiкасцi трэба пiсаць, – нiзкiм голасам прамовiy Панурыш.
– Мабыць, нам спатрэбiцца больш святла, – адказаy кароль.
Панурыш падышоy да аднаго з падсвечнiкаy i, выдраyшы свечку, зрабiy некалькi крокаy у бок невялiкага столiка, на якiм стаяy залачоны кандэлябр. Ён запалiy кожную з трох свечак кандэлябра ад свечкi, якую трымаy у руках, а затым вярнуy яе на месца. Падсунуyшы крэсла да стала i з павагай схiлiyшыся, ён даy зразумець каралю, што той можа заняць сваё месца i заняцца лiстом.
– Гэтыя чарнiла добра падыдуць для пергамента, – сказаy Якаy, дастаючы з-за пазухi невялiкую бутэлечку з моцна прычыненай вечкай. – Зрабiце ласку ды скарыстайцеся маiм пяром, Ваша Вялiкасць, – дадаy ён, дастаючы маленькае, чорнае пёрышка.
Пяро гэта чамусьцi зрабiла асаблiвае yражанне на Панятоyскага.
– Гэта як быццам варонiна? – спытаy кароль усмiхаючыся.
– Так, Ваша Вялiкасць.
Панятоyскi сеy за стол, на якiм яго госць расклаy прыналежнасцi для пiсання, дадаyшы звычайны аркуш паперы з тэкстам.
– Проста перапiшыце тэкст на пергамент, Ваша Вялiкасць, – сказаy Панурыш.
– Не так даyно я практыкаваyся y калiграфii, – адказаy яму кароль.
Пакуль былы правiцель аднай з найбуйнейшых дзяржаy Еyропы перапiсваy тэкст з лiстка на пергамент, Якаy Панурыш у поyным маyчаннi застыy побач з каралём. Ён быy настолькi нярухомы, што здаваyся не жывым чалавекам, а мармуровай статуяй. Панурыш уважлiва сачыy за пяром у руцэ Станiслава Аyгуста. Не кожнаму даводзiлася бачыць караля, асабiста перапiсваючага тэкст з паперы на пергамент. Чорнае пяро паскрыпвала i пакiдала лiтары, якiя складвалiся y словы…
Нарэшце кароль скончыy i, пакiнуyшы пяро y чарнiлiцы, падняy галаву на свайго госця.
– У Вашай Вялiкасцi выдатна атрымалася, – сказаy Панурыш, злёгку пакланiyшыся. – Цi гатова месца для дару?
– Так, – адказаy Панятоyскi, – яно там, – ён махнуy рукой у бок адной з дзвярэй залы.
Устаyшы з-за стала, ён накiраваyся да яе. Кароль адчынiy дзверы. З-за iмi быy бачны выхад у будынак каплiцы, злучанай з авальнай заляй калiдорам.
– Нам трэба дзейнiчаць хутка, – сказаy кароль.
Панурыш i Панятоyскi прайшлi y далёкi канец памяшкання. Там вiдочны быy маленькi столiк. Ссунуyшы яго yласнымi рукамi, кароль прыyзняy дошку, на якой стол стаяy, i вачам яго адкрылася глыбокая яма. На дне ямы ляжаy драyляны куфар, без якiх-небудзь упрыгожванняy.
– Усё так, як павiнна быць. Тут i варта пакiнуць дар. Трэба будзе распарадзiцца, каб слугi схавалi yсе сляды, старанна заладзiлi падлогу. У вас жа яшчэ ёсць некалькi давераных слуг, Ваша Вялiкасць?
– Так, яшчэ ёсць.
Суразмоyцы вярнулiся y авальную залу. За дзвярыма пачулася руская гаворка i бразганне шпор.
– Канвой… – прамовiy Станiслаy Аyгуст, ды сумна паглядзеy у вакно.
Кароль памарудзiy у нерашучасцi яшчэ iмгненне, а затым павярнуyся да Панурыша, якi стаяy за два крокi.
– Тыя, хто павiнны ведаць – будуць, у тым лiку нейкiя жыды? – спытаy кароль.
– Так.
– І апошняе, што вы павiнны сказаць мне. Я прасiy iмператрыцу за свой народ. Я не магу забыць свой абавязак перад iм. Я ведаю, што вам адкрыта будучыня краiны, i мая будучыня таксама. Дык вось, адкажыце мне, я хачу ведаць: што будзе з маёй радзiмай? – кароль гаварыy усё хутчэй, – i яшчэ адно: я памру y Пецярбургу?
Панурыш паглядзеy на караля ва yпор. Яго погляд быy непранiкальны. Ён склаy далонi разам. Здавалася, зараз ён пачне yгаворваць караля не прасiць яго адказаць на гэтыя пытаннi. Бледны, твар Панятоyскага быy зусiм не падобны зараз на твар некалi магутнага манарха. Перад Якавам быy просьбiт. Развёyшы рукi y бакi, Панурыш сказаy толькi два словы:
– Яна адродзiцца, – а затым дадаy. – Так, у Пецярбургу.
Кароль збялеy яшчэ больш i некалькi iмгненняy толькi варушыy сухiмi вуснамi. Ён закрыy вушы рукамi, як чалавек аглушаны выбухам, але хутка авалодаyшы сабою, пiльна паглядзеy на госця.
– Але ж вы казалi, што я вярнуся y Воyчын!
– Так вернецеся, але yжо пасля гэтага… – Панурыш памаyчаy i скончыy, – жыцця.
Глава 5. Прыгоды з ранiцы
Прафесар Лiтвакас расплюшчыy вочы. Ён пражываy у не самым старым раёне Вiльнi, але yсё ж старадаyнiх асабнякоy, якiм хутка павiнна было споyнiцца сто гадоy, там было шмат. Многiя заможныя людзi yжо не першы год скуплялi маёмасць па суседству з прафесарам фiласофii. Называyся гэты раён – Жвярынас.
Лiтвакас вельмi любiy свой раён i свой стары драyляны дом, пакрыты выдатным чарапiчным дахам. У гэтым доме y яго была вялiкая спальня i вузкi спартанскi ложак, з якога ён i падняyся ранiцай. Выгляд прафесара выдаваy бяссонную ноч. На яго прыложкавай тумбачцы ляжала кнiга Эдгара По, раскрытая на вершы «Сон у сне». Спехам памыyшыся, Лiтвакас хутка перакусiy тым, што засталося ад вячэры i, накiнуyшы палiто, выбег з хаты. Сёння ён не збiраyся чытаць лекцыi. Скокнуyшы y свой навюткi, дарагi седан, чорнага колеру, прафесар завёy рухавiк i праз кароткi адрэзак часу быy ужо за горадам, дзе дазволiy сабе развiць неабыякую хуткасць – сто восемдзесят кiламетраy на гадзiну. Лiтвакас любiy хуткасць. Акрамя таго ён спяшаyся. Яго седан, паблiскваючы на сонцы, ляцеy па трасе y бок Беларусi.
Праскочыyшы мяжу адносна хутка, Лiтвакас працягваy цiснуць на газ i неyзабаве yбачыy, што наперадзе замаячыла Гародня. Менавiта туды спяшаyся лiтоyскi прафесар.
Прыпаркаваyшыся y цэнтры горада, Лiтвакас пастукаy пальцамi па рулi, злёгку паскроб яго прыемную навобмацак скураную паверхню, i дастаy з унутранай кiшэнi пiнжака свой тэлефон. Прабегшыся па сэнсарных клавiшах, ён паднёс трубку да вуха.
– Алё, – сказаy у трубцы прыемны, малады жаночы голас.
– Вiкторыя, гэта Лiтвакас.
– Вы, прафесар? – голас дзяyчыны гучаy здзiyлена, i як здалося Лiтвакасу, трохi стомлена.
– Я прыехаy у Гродна, i мне трэба пагаварыць з вамi, Вiка.
– Вы y Гродне? – голас суразмоyнiцы Лiтвакаса стаy яшчэ больш здзiyленым.
– Так, гэта вельмi важна. Я разумею, што yсё гэта вельмi нечакана для вас. Я прама як няпрошаны госць у разгар чаявання. Проста зразумейце, што гэта вельмi, ну вельмi важна, Вiкторыя!
– О, вядома, прафесар. Я yсё цудоyна разумею i ведаю, што вы не проста так прыехалi да нас у горад. У вас ёсць важная справа, i я з задавальненнем з вамi сустрэнуся, каб вырашыць яе.
– Я ведаy, што знайду y вас разуменне, Вiкторыя. Цi можаце вы быць у тры гадзiны дня каля помнiка Элiзы Ажэшкi?
– Хвiлiначку… Так, прафесар. Давайце так i зробiм.
– Дзякуй. Да сустрэчы.
– Дзякуй вам, прафесар.
Паклаyшы трубку, Лiтвакас застыy на некалькi iмгненняy, а потым, рэзка адкрыyшы дзверы машыны, пайшоy прагуляцца па горадзе i перакусiць да сустрэчы з дзяyчынай.
Вiка тым часам абдумвала нечаканае з'яyленне Лiтвакаса. Яна yсё яшчэ сядзела на ложку не адзеyшыся. Вiка правяла рукамi па валасах. Незвычайны, яркi i цiкавы сон, прымусiy дзяyчыну задумацца наконт прычыны яго з'яyлення.
– Звычайна я не бачу сноy, – сказала яна сама сабе i працягнула руку да тэлефона, якi паспела адкласцi на маленькi часопiсны столiк.
У гэты час Мечыслаy i Уладзiмiр абедалi дома y гродзенскага гiсторыка. Мечык даy прытулак свайму мiнскаму калегу, i яны yжо паспелi з ранiцы пазаймацца yнiкальнымi артэфактамi, якiя да гэтага былi знаёмыя Уладзiмiру толькi па фота i апiсанням сяброy. Уладзiмiр змог сам патрымаць у руках сярэбраную капсулу – добра вычышчаную i блiскучую.
Жонка Мечыка yвайшла на кухню, дзе размясцiлiся гiсторыкi.
– Смачна есцi, – сказала яна.
– Дзякуй! – хорам адказалi Мечык i Уладзiмiр.
– Вельмi смачна. Вы выдатна гатуеце, – зрабiy Уладзiмiр камплiмент гаспадынi дома, якая была апранута y хатнi спартыyны гарнiтурчык i якраз збiрала валасы y пучок на патылiцы.
– Вельмi прыемна, – сказала маладая гаспадыня i yсмiхнулася.
У кухню забег маленькi сын Мечыслава. Ён кiнуyся да бацькi i паспрабаваy схапiць яго за гарлавiну швэдры.
– Я ж ем, ты ж бачыш, – сказаy Мечыслаy i, усмiхнуyшыся, падняy сына i пасадзiy яго да сябе на каленi.
У гэты час, у пакоi на гарышчы, дзе Уладзiмiр i Мечыслаy пакiнулi свае тэлефоны побач з артэфактамi Панятоyскага, чуyся званок. Тэлефон Мечыка вiбраваy на стале, але насельнiкi дома не чулi, бо былi занадта далёка.
Вiка пачакала яшчэ трохi i, так i не пачуyшы прывiтання Мечыка y трубцы, апусцiла тэлефон на каленi.
– Не падымае, – задуменна сказала дзяyчына, – Трэба будзе набраць пазней.
Яна yстала i пачала збiрацца на сустрэчу з Лiтвакасам.
У гэты час Мечык i Уладзiмiр скончылi абед i вярнулiся да сваёй працы.
– Захаванасць дзiвосная, – сказаy Уладзiмiр, яшчэ раз беручы сярэбраную капсулу y рукi.
– А гэтая скрыначка з чырвонага дрэва, – вымавiy Мечыслаy, – проста ладная штучка. Нават складана сказаць, што тут радуе больш.
– Залаты герб Панятоyскiх, – адказаy гiсторык.
– Ну дык! – усклiкнуy Мечык.
– Але пергамент… Ведаеш, нават калi б на iм нiчога не было напiсана, я б усё роyна лiчыy, што ён выдатны, – вымавiy мiнчанiн.
Мечыслаy усмiхнуyся i кiyнуy галавой. Уладзiмiр працягваy трымаць у руках сярэбраную капсулу.
– Ты вельмi добра яе ачысцiy. Яна прама ва yсiм бляску. Цяпер выдатна вiдаць усё, што на ёй адлюстравана, – адзначыy Уладзiмiр.
– Звярнi yвагу на гэтую ручку y выглядзе галавы вала, – параiy гарадзенец.
– Яна такая прыемная навобмацак… мне нават больш падабаецца яе мацаць, чым на яе глядзець, – злёгку yсмiхнуyшыся, спакойным голасам сказаy госць.
Мечык падышоy да стала, дзе ляжаy ягоны тэлефон i, узяyшы яго y рукi, усклiкнуy:
– Тэлефанавала Вiка! Мабыць, мы не чулi, пакуль абедалi. Эх!
– Патэлефануй ёй, – параiy Уладзiмiр i Мечык, нацiснуyшы на выклiк, паднёс тэлефон да вуха
Вiка пачула званок тэлефона, якi ляжаy у невялiкай сумцы, перакiнутай праз плячо. Дзяyчына парылася y ёй i, не без высiлкаy намацаyшы тэлефон, выцягнула яго. Зiрнуyшы на мабiльны яна з радасцю yсмiхнулася.
– Так, Мечык, – усмiхаючыся сказала дзяyчына y трубку.
– Прывiтанне, – пачула яна y адказ.
– Прывiтанне.
– Я бачу, ты тэлефанавала, але мы з Уладзем не чулi. Елi, ага, – сказаy вясёлым тонам Мечык.
– Проста ёсць навiны.
– Якiя?
– Сёння з ранiцы мне патэлефанаваy Лiтвакас. Уявi сабе! Прафесар у Гароднi…
– Вось гэта навiны, – здзiyлена сказаy Мечыслаy. – Ён табе тэлефанаваy? І што сказаy? Што ён хоча?
– Ён не патлумачыy, – адказала Вiка.
– І?
– І цяпер я iду на сустрэчу з iм. Мы дамовiлiся y тры гадзiны, каля помнiка Ажэшкi. Я yжо даволi блiзка да месца.
– Ты зусiм не ведаеш, чаго ён можа хацець? Хоць, меркаваць тое нескладана. Праyда, як думаеш?
– Дакладна не ведаю, але выказаць здагадку сапраyды лёгка.
– Напэyна гэта звязана з артэфактамi.
– Так, напэyна. Ну што ж яшчэ яму можа быць трэба. Ён хоча нешта паведамiць па нашай справе i гэта, верагодна, будзе нам на карысць.
– Цi яшчэ пра нешта даведацца, – сказаy Мечыслаy.
У гэты момант Вiцы здалося, што наперадзе, сярод тых людзей, што iшлi па вулiцы, стаiць нейкi чалавек, твар якога быy ёй знаёмы, але яна нiяк не магла yспомнiць, дзе яго бачыла. Ягоная знешнасць была такой невыразнай, што запомнiць ягоны твар было амаль немагчыма. Ёй прыгадалася, што падобны чалавек ужо iшоy за ёй аднойчы… цi ж ёй проста здалося, i нiякага чалавека не было, нi тады, нi цяпер.
– Алё, Вiка, ты тут? – спытаy Мечыслаy, чуючы y трубцы маyчанне.
– Так, – сказала дзяyчына спахапiyшыся.
Яна яшчэ раз пiльна yгледзелася y чалавека, што здаyся ёй знаёмым, але ён проста стаяy i глядзеy на яе, а потым раптам усмiхнуyся i памахаy дзяyчыне.
«Гэта проста нейкi мой знаёмы, але я яго зусiм не памятаю» – пранеслася y галаве гараздзенкi.
– Вiка, з табой усё добра? – пачула яна пытанне Мечыслава.
– Так-так, – адказала Вiка, а сама падняла галаву i зноy угледзелася y чалавека, якi махаy ёй. Ён пайшоy дзяyчыне насустрач, але тут Вiка yбачыла, што махае i yсмiхаецца ён не ёй, а камусьцi за яе спiной.
– Тут проста нехта махаy мне, але аказалася, што не мне, – сказала Вiка y трубку.
– Ага, – крыху збянтэжана адказаy Мечыслаy.
– Я думаю, гэта выдатная магчымасць даведацца яшчэ пра нейкiя факты. Я, шчыра сказаць, згараю ад цiкаyнасцi. У Лiтвакаса yнiверсiтэт i студэнты. І вось ён, атрымлiваецца, усё кiнуy i паехаy у Гродна. Хiба тут можна быць незацiкаyленай?
– Ну так. Можа ты хочаш, каб мы з Уладзем пад'ехалi?
– Ну, я думаю, што спраyлюся. Магчыма, Лiтвакас i сам захоча пабачыць Уладзiмiра, бо яны ж даyно знаёмыя i менавiта ён яго нам i парэкамендаваy. Калi ён захоча, то i вы з iм сустрэнецеся.
– Зразумела. Ну, тады стэлефануемся.
– Так, да званка, Мечык.
Дзяyчына адключыла трубку i паглядзела на неба. Дзень быy сонечны, але не асаблiва цёплы.
Пасля таго як сувязь перарвалася Мечык падышоy да акна i паглядзеy на вулiцу.
– Ну i што там? – спытаy Уладзiмiр, якi yсё яшчэ трымаy у руках капсулу.
– Уяyляеш, Лiтвакас прыехаy у Гродна i патэлефанаваy Вiцы. Прапанаваy ёй сустрэцца, i яна зараз iдзе на гэтую сустрэчу.
– Дык гэта ж добра, – спакойна сказаy Уладзiмiр. – Напэyна ён паведамiць, пра нешта важнае, а iнакш, чаму ён прыехаy у Гродна?
– Мда… У мяне нейкае дзiyнае пачуццё… Як быццам бы гэты Лiтвакас нясе нейкую пагрозу. Як быццам бы ён звязаны з пагрозай. Ты вось ведаеш яго даyно. Што ён за чалавек? – спытаy Мечык.
– Ну, ён добры спецыялiст, – адказаy мiнчанiн.
– А што ён за чалавек?
Уладзiмiр толькi пацiснуy плячыма.
Пакуль Мечыслаy i Уладзiмiр абмяркоyвалi Лiтвакаса, Вiка амаль прыйшла на месца сустрэчы. Дзяyчына была вельмi педантычная i не любiла спазняцца. На сустрэчы, тым больш дзелавыя, яна амаль заyсёды прыходзiла загадзя i нярэдка сама чакала таго з кiм дамовiлася.
Побач з помнiкам знаходзiлася старая гарадзенская аптэка з выдатным iнтэр'ерам. Бываць там было прыемна, i дзяyчына зазiрнула туды, бо да трох гадзiн было яшчэ трохi часу. Правёyшы некалькi хвiлiн у аптэцы, Вiка выйшла на вулiцу i накiравалася да помнiка Элiзы Ажэшкi, да якога заставалася прайсцi самую драбнiцу.
На здзiyленне дзяyчыны Лiтвакас ужо чакаy там. Прафесар прыйшоy на сустрэчу нават раней яе i цяпер сядзеy на невялiкай, чыстай лаyцы.
Вiленскi госць падняyся насустрач той каго чакаy, i моцны парыy ветру расчынiy крысы яго цяжкага, зiмовага палiто, пашытага з шэрага драпу. Неверагоднай даyжынi шалiк быy наматаны на шыю прафесара. Ягоныя лакаваныя туфлi не адрознiвалiся чысцiнёй, а тоyстыя далонi, з даволi такi кароткiмi пальцамi, выскоквалi з кiшэняy цёмных, паласатых штаноy. Ён быy з тых людзей, якiя выглядаюць смешнымi дзiвакамi нават у дарагой вопратцы i дарагой машыне, з дарагiм гадзiннiкам на запясце, i асаблiва смешнымi такiх людзей робяць дарагiя сяброyкi, што трымаюць iх пад руку.
Чорныя вочы Лiтвакаса глядзелi, не адрываючыся, на Вiку. Зiмовае сонца залiвала месца сустрэчы прафесара i дзяyчыны. Акуратны помнiк Элiзы Ажэшкi yжо шмат дзесяцiгоддзяy упрыгожваy Гродна i цяпер твар пiсьменнiцы быy звернуты да Лiтвакаса. Стаяy невялiкi мароз i y гэтым месцы адкрываyся выдатны вiд на цэнтральны парк, названы y гонар французскага навукоyца васемнаццатага стагоддзя – Жылiбера. Нават голыя дрэвы гэтага парку выраблялi прыемнае yражанне, а на маленькiм мастку, з каванымi ажурнымi парэнчамi, як быццам вышытымi y паветры чорнымi нiткамi, гарэзавала нейкая парачка, пасылаючы y неба свае вясёлыя крыкi.
– Добры дзень, Вiкторыя, – сказаy Лiтвакас, калi тая была яшчэ далёка. Ён быy упэyнены, што яго голасу хопiць моцы прабiцца скрозь вецер i дасягнуць слыху дзяyчыны, якая бадзёра шагала яму насустрач. Вiка сапраyды пачула i, памахаyшы рукой, пайшла хутчэй.
– Добры дзень, – сказала яна, падышоyшы да Лiтвакаса.
Сонца асвятляла акуратна прыбраныя валасы, а вецер гойдаy вопратку дзяyчыны. Яна збянтэжана апусцiла вочы i правяла па краi палiто сваiмi доyгiмi пальчыкамi.
Але Лiтвакас застаyся абыякавы да гэтай iдылiчнай карцiны. У iншы момант ён мог бы аддаць ёй належнае, бо быy заyзятым знатаком жаночай вабноты, аднак цяпер ён быy паглынуты нейкай iдэяй, якая спальвала ягоны мозг. Таму ён зрабiy крок да дзяyчыны, якая працягвала злёгку саромецца, i гучна выпалiy:
– Вiка, вы павiнны кiнуць гэтую справу са знаходкай.
– Што?
– Вы павiнны перастаць разблытваць гiсторыю гэтых знаходак, якiя вывудзiлi з часоy Панятоyскага. Я yжо казаy, што гэта сур'ёзней, чым вы думаеце. Магу толькi пацвердзiць свае словы. Ваш сябар можа прадаць мне гэтыя артэфакты.
– Але ж я казала вам, прафесар, што справа не y грошах.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/book/yaugen-asnareuski/trykutnik-karalya-65632666/?lfrom=390579938) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Яyген Аснарэyскi
Гарадзенскi гiсторык Мечыслаy нечакана знаходзiць каштоyны прадмет – сярэбраную капсулу з часоy Станiслава Аyгуста Панятоyскага. Падчас свайго палону y Гароднi кароль схаваy артэфакт, змясцiyшы туды пасланне. Запiска yтрымлiвае загадку, разгадаць якую, разам са сваiмi сябрамi Вiкай i Уладзiмiрам, спрабуе Мечыслаy. Iм удаецца высветлiць, што манарх быy чальцом арганiзацыi масонаy, але y гэты час у расследаванне пачынаюць умешвацца незнаёмцы… Кнiга заснавана на рэальных гiстарычных фактах.
Трыкутнiк караля
Яyген Аснарэyскi
© Яyген Аснарэyскi, 2025
ISBN 978-5-0053-9502-3
Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero
Частка I. Трыкутнiк караля
Глава 1. У тры гадзiны дня
Мечыслаy ужо даволi доyга бадзяyся па цэнтры горада, пазiраючы на будынкi. Гэта быy звычайны працоyны дзень, абедзенны час якога Мечык праводзiy вывучаючы свой любiмы горад. Гродна стаy яму родным, хоць вырас ён у невялiкiм мястэчку нездалёк.
Старыя, крывыя вулачкi, велiчныя касцёлы – у гэта yсё цяжка было не yлюбiцца. Мечык i не спрабаваy супрацiyляцца абаянню горада. Ужо y першы прыезд ён ведаy, што хацеy бы жыць тут, сярод усёй гэтай прыгожай даyнiны, якая не палохала чалавека сваёй несувымернай яму велiччу, хоць велiчным з'яyляyся, да прыкладу, Фарны касцёл, але yсё ж i ён быy Мечыку сваiм, як сябар дзяцiнства, з якiм звязваюць гады дробных свавольстваy i грубых правiн, радасцяy i крыyдаy. Гарадзенская даyнiна yлагоджвае гараджан, радасна yсмiхаючыся iм мiлавiднымi фасадамi, з маленькiмi балкончыкамi, над каменным тратуарам.
Вось ужо некалькi гадоy блiскучы выпускнiк аднаго з польскiх унiверсiтэтаy, магiстр гiстарычных навук – пан Мечыслаy, працаваy, не пакладаючы рук, зусiм не па сваёй спецыяльнасцi. Працаваць прыходзiлася не галавой, а рукамi i хоць, па сутнасцi, Мечык нiчога не меy супраць такой працы, у глыбiнi душы варушылася крыyда, можа на сябе, можа на краiну, можа на тых, хто быy вiнаваты y такiм становiшчы яго краiны.
Каб фiласофстваваць, зрэшты, у Мечыслава было не вельмi шмат часу. Хлопец ужо паспеy абзавесцiся жонкай i маленькiм дзiцём, i абодва гэтых родных i блiзкiх яму чалавека, зразумела, патрабавалi самай пiльнай увагi, якую Мечык з задавальненнем аддаваy iм, не забываючы пры гэтым i пра сваю творчасць.
Тварыць жа Мечыслаy мог не толькi гiстарычныя нататкi, але i карцiны. Гiсторык сапраyды нядрэнна маляваy. Такая адоранасць, безумоyна, яшчэ больш распальвала жаданне Мечыка працаваць сваiм розумам, а не мускуламi.
У аблiччы гэтага маладога, дваццацi з лiшнiм гадоy ад нараджэння, чалавека, была прыкметная ахайнасць. Характар пана Мечыслава быy не самы спакойны, хоць гэты добры па натуры хлопец не трацiy разважлiвасьцi i валодаy здольнасцю стрымлiваць гарачыя парывы сваёй душы, у тыя моманты, калi яна клiкала яго наперад.
Розум падказваy Мечыку, што актыyныя дзеяннi не заyсёды патрэбныя i што вось так проста yзяць i даць бязглуздаму ёлупню па фiзiяномii – не заyсёды лепшае, хай нават i вельмi жаданае, рашэнне.
Не гледзячы на немагчымасць зарабляць сваёй любiмай спецыяльнасцю – гiсторыяй, хоць колькi-небудзь прыстойныя грошы, Мечыслаy не кiдаy сваiх заняткаy на нiве Клiо, а проста рабiy гэта y вольны ад асноyнай працы час.
Так i зараз, у свой абед, малады чалавек хадзiy па горадзе i прымячаy тое, што яму было трэба для нататак, якiя ён публiкаваy у гiстарычных часопiсах. У распрацоyцы гiсторыка было адразу некалькi артыкулаy, а прагулкi па Гродна звычайна натхнялi яго i на новыя iдэi, таму ён не спяшаyся вяртацца на працу, а yсё блукаy i блукаy сярод мiнакоy, як звычайна y такi час, трохi спяшаючыхся i панурых, сноyдаючых па сваiх справах.
Мечыслава моцна засмучала тое, што y яго любiмым горадзе yжо даyно даволi бязладна ставiлiся да гiстарычнай спадчыны. Мечык быy актыyным крытыкам дзеянняy гарадской адмiнiстрацыi, якая разбурала старадаyнiя ансамблi вулачак i плошчаy Гродна. Імкнучыся хаця б зафiксаваць на фота, атакаваных людзьмi, маyклiвых сведкаy мiнулага, Мечыслаy не раз дакараy сябе, калi не паспяваy да якога-небудзь домiка, са сваiм фотаапаратам, раней, чым да яго паспявалi, разнамасныя групы рабочых з бульдозерам. Таму ён з вялiкай увагай працягваy блукаць па старым цэнтры, узiраючыся y знаёмыя кварталы i, з унутраным трымценьнем, уяyляy сабе чарговыя работы па паляпшэнню гарадской iнфраструктуры, якiя праз раз зводзiлiся да разбурэння горача любiмага iм, прыгожага беларускага горада.
Цяпер ён iшоy па вулiцы Савецкай, якая выглядала зусiм не па-савецку. У адным з закуткоy, што адкрывалiся воку з гэтай вулiцы, некалькi чалавек у робах капалi яму.
Адным з вялiкiх iнтарэсаy Мечыслава была археалогiя. Веды маладога чалавека y гэтай дысцыплiне былi сапраyды шырокiмi. Яшчэ y гады першых курсаy унiверсiтэта, ён актыyна yдасканальваy свае навыкi археолага, абганяючы праграму i здзiyляючы выкладчыкаy. Пазней Мечык любiy аглядаць траншэi, выкапаныя рабочымi на вулiцах Гродна. У iх амаль заyсёды можна было знайсцi нешта цiкавае для археолага. Сырая зямля, яе выгляд i пах, ужо абяцалi Мечыславу плойму адкрыццяy, i ён лёгка знаходзiy дзiyныя рэчы там, дзе iншыя мiнакi бачылi толькi камякi гразi, брыдка прылiпаючыя да чыстага, яшчэ пахкага свежай скурай i офiсам, абутку.
Рабочыя часцяком са здзiyленнем глядзелi на невядомага iм маладога чалавека, якi вывучаy плён iх працы, але мала хто цiкавiyся: што ж спатрэбiлася яму тут i навошта трэба разглядаць i перабiраць кучы зямлi, выкiнутай на агляд прахожых вялiкiмi рыдлёyкамi – шуфлямi, як iх называлi самi працаyнiкi гарадской гаспадаркi.
Мечык не стаy паварочваць, каб паглядзець на яму рабочых у закутку, бо ён бачыy яе y мiнулы раз, а працягнуy рухацца наперад.
Дайшоyшы да канца вулiцы, ён павярнуy у сквер на месцы разбуранага галоyнага каталiцкага храма Гродна – Фары Вiтаyта, i, прайшоyшы мiма нейкай парачкi, якая займала, як звычайна, лаyку ля краю сквера, павярнуy на вулiцу Замкавую, накiроyваючыся y бок гродзенскiх каралеyскiх рэзiдэнцый. Перад iм маячыла высокая пажарная вежа. Яна была падобная да сярэднявечнай абарончай, мела фiгурны флюгер i бутафорскага пажарнiка на верхняй пляцоyцы.
Перайшоyшы дарогу побач з упрыгожаным гербам Гродна асабняком арыстакратаy Храптовiчаy, Мечыслаy накiраваyся да драyлянай статуi Вiтаyта, падоранай шмат гадоy таму лiтоyцамi, i калi дайшоy да яе, павярнуy налева, у Новы замак. Ззаду засталiся вароты замка з фiгурамi каменных сфiнксаy, якiя вось ужо больш за дзвесце гадоy ахоyвалi yваход у былую каралеyскую рэзiдэнцыю.
Звярнуyшы направа, Мечыслаy апынуyся на абрыве над мiрнай плынню Нёмана. Тут адкрываyся цудоyны вiд на Стары замак i Каложскую царкву. Унiзе, па набярэжнай, рухалiся малюсенькiя фiгуркi людзей, сонца свяцiла ярка i яго цяпло можна было лёгка адчуць, падставiyшы твар, з заплюшчанымi вачыма, пад ззянне, якое напаyняла yсю прастору. Аблокi – шырокiя, пакрытыя неверагодна складанымi разводамi, у прасвеце якiх i гарэy яркi сонечны шар, засланялi сабою амаль усё неба, i, здавалася, вiселi нiзка над iскрыстымi, зялёнымi хвалямi ракi, адкрываючы y далi, размыты блакiтнай смугой пейзаж, што дэманстраваy высокiя груды-горы над самым лесам.
Палюбаваyшыся гэтай карцiнай, Мечыслаy працягнуy свой шлях. Прайшоyшы yздоyж правага крыла каралеyскага палаца, якое выходзiла да абрыву, ён павярнуy налева i выйшаy да паyкруглага палацавага рызалiту.
Тут корпалiся пяцёра рабочых, яшчэ столькi ж засядала на прыступках перад палацам, а адзiн аблюбаваy для сябе дэкаратыyную вазу, ужо моцна аблезлую ад часу. Брыгада вяла раскопкi, вiдаць, з мэтай рамонту вадаправодных труб. Усмешлiвыя, адпачываючыя без справы, рабочыя, дружна зiрнулi на Мечыслава.
– Добры дзень, спадарства, – убачыyшы iх увагу, сказаy Мечык.
– Спадары вось тут надоечы yсе y Парыж паехалi, – адказаy рабочы з тварам Вiтаyта на карцiне Матэйкi «Грунвальдская бiтва». – А мы вось тут зямлю роем.
Астатнiя рабацягi стрымана засмяялiся.
Гiсторык нiчога не меy супраць жартачак рабочых i yжо даyно прывык да iх.
Будаyнiк – вельмi фiласофская спецыяльнасць. Адпачынак пасля цяжкай, фiзiчнай працы, на кучы будаyнiчых адходаy, з кубачкам таннай, растваральнай кавы, размешанай чымсьцi накшталт цвiка – вось яна цудоyная рэальнасць будаyнiка, пра якую Мечыслаy ведаy не па чутках. У такiя моманты чалавек бывае адкрыты i фiласафiчны да крайнасцi, нават калi yсё яшчэ цвярозы.
– Я гiсторык, пагляджу трохi, што тут у зямлi можа быць.
– Так-так, калi ласка, – ветлiва адказаy нейкi тып, якi, мяркуючы па больш ахайнай фiзiяномii, i апранутай белай касцы, з'яyляyся брыгадзiрам.
– Нам зямлi не шкада, – уставiy «Вiтаyт», выклiкаyшы y рабочых крывыя yсмешкi.
Мечыслаy апусцiyся на кукiшкi i пачаy разглядаць кучы зямлi перад сваiм тварам. Адзiн з тых рабочых, што yвесь час капалi, мiж тым вылез з траншэi, падышоy да брыгадзiра i папрасiy запалiць. Тыя рабочыя, што засталiся адпачываць, вярнулiся да абмеркавання нейкага фiльма, нядаyна паказанага па тэлевiзары. Адзiн з iх уважлiва паглядзеy на значок з гербам Пагоня, на грудзях гiсторыка.
Мечыслаy тым часам капаyся y зямлi. Цiкавасць да раскопак у самым цэнтры горада заyсёды была максiмальнай. Адсюль, з гэтых пагоркаy, жыхары Гродна глядзелi на навакольны свет… Стагоддзямi на гэтым месцы жылi людзi. Што тычыцца прасторы за рызалiтам Новага замка, то тут маладога чалавека прыцягвала магчымасць убачыць у раскопках падмуркi саксонскай каплiцы васемнаццатага стагоддзя, якая служыла для малiтвы каралю i была разбурана y дваццатым стагоддзi. Траншэi рабочых былi пракапаныя якраз у тым месцы, дзе павiнны былi хавацца гэтыя падмуркi…
Выбух рогату прымусiy Мечыка падняць галаву. Двое рабочых задумалi дуэль на рыдлёyках, астатнiя сэкундавалi iм. Адзiн з будаyнiкоy адыходзiy у бок маладога гiсторыка i, наблiзiyшыся да яго y шчыльную, адскочыy убок у момант удару лапатай, якi зрабiy яго працiyнiк – пажылы чалавек з чорнымi вачыма i сiвымi, смешна зачасанымi, валасамi. Рыдлёyка прасвiстала y паветры i трапiла зусiм не туды, куды цэлiy той, хто трымаy яе. Мечык заплюшчыy вочы.
– Гэтыя рабочыя проста як цыркачы. У жыццi не бачыy такiх вясёлых капальнiкаy, – сказаy сам сабе Мечыслаy. І тут жа апусцiy галаву, таму што яго рука адчула нейкi выцягнуты прадмет.
Змахнуyшы зямлю, якая патрапiла на яго наручны гадзiннiк (ён паказваy тры гадзiны дня) гiсторык глянуy на тое, што было y яго руцэ. Угледзеyшыся, ён спачатку не паверыy вачам. Гэта была невялiкая металiчная капсула з выявай нейкiх завiткоy, не вельмi добра бачных на цёмнай паверхнi. Над гэтымi завiткамi змяшчалася карона. Трохi ачуняyшы ад здзiyлення, ён падумаy, што yжо бачыy гэтую выяву.
– Дык гэта ж… – гiсторык здзiyлена падняy бровы.
На капсуле была адлюстравана манаграма караля Станiслава Аyгуста Панятоyскага, дакладна такая ж, як на сцяне яго гродзенскага палаца. Тры лацiнскiх лiтары «S A R», якiя азначаюць фразу на лацiнскай мове: «Stanislaus Augustus Rex».
«Станiслаy Аyгуст Кароль», – падумаy Мечык.
Але самым дзiyным Мечыславу здалося тое, што капсула, падобна, была зроблена са срэбра. Матэрыял пацямнеy, але y свежай драпiны, нанесенай лапатай рабочага, якi не заyважыy, што ён выкiнуy на паверхню, праступаy светлы метал.
Мабыць, гэта было не зусiм правiльным дзеяннем, але малады гiсторык сунуy капсулу пад кашулю i, падняyшыся на ногi, хуткiм крокам пайшоy прэч, не гледзячы на yсё яшчэ дуракуючых людзей з рыдлёyкамi.
Пралятаючы па вулiцах, Мечыслаy адчуваy, як сэрца калоцiцца y грудзях. Часам ён зазiраy пад кашулю, каб пераканацца, што ён нiчога не прыдумаy i яму сапраyды yдалося знайсцi такi каштоyны артэфакт.
Выпусцiyшы на парозе хаты ключы, ён iмклiва нагнуyся за iмi i, намацаyшы iх злёгку дрыготкiмi пальцамi, рэзка выпрастаyся, выдыхнуy, сказаy сабе, што трэба супакоiцца, затым ускiнуy галаву, а потым рэзка yставiy ключ у замок. Ключ лёгка пракруцiyся i Мечык увайшоy у дом. Цяпло i знаёмы пах свайго дома адразу супакоiлi яго, але неверагодная знаходка працягвала палiць рукi. Шурпатая, цёмная паверхня капсулы, была прыемнай навобмацак, але галоyнае, вядома, тое, што yнутры. Што можа быць схавана y капсуле з каштоyнага мэталу з манаграмай апошняга yладцы Рэчы Паспалiтай?
Падняyшыся на гарышча дома, гiсторык пашукаy iнструменты, якiя маглi спатрэбiцца для працы з капсулай. Нечакана ён кiнуy усё ды проста сеy на кульгавае старое крэсла, якое дасталося яму ад прадзеда, i пiльна прыгледзеyся да капсулы. На ёй быy яшчэ адзiн, цяпер ледзь прыкметны, знак. Нешта накшталт крыжа i ружы. Нiякiх надпiсаy вiдаць не было, але зачынена капсула была вечкам з маленькай ручкай у выглядзе каровiнай галавы.
– Так-так, – прашаптаy сабе пад нос Мечык. – Галава вала, здаецца, гэта герб Панятоyскiх.
Было падобна, што вечка проста yстаyлена y капсулу i нiяк не мацуецца звонку. Захоyванне y неналежных умовах зрабiла сваю справу: стан капсулы быy даволi такi дрэнны. Малады чалавек злёгку патузаy за галаву вала – вечка не паддалася. Прыгледзеyшыся, Мечыслаy заyважыy, што рагатая ручка вырастала з невялiкай кароны.
– Гэта сапраyды герб Панятоyскiх, – гучна yголас сказаy сам сабе Мечык.
Застыyшы на некалькi секунд, малады чалавек паспрабаваy круцiць ручку супраць гадзiннай стрэлкi. Вечка не паддавалiся. Сцiснуyшы вусны i глыбока yдыхнуyшы, гiсторык яшчэ раз паспрабаваy пакруцiць ручку. На гэты раз ён пачуy рэзкаваты трэск i вечка, на здзiyленне лёгка адлучыyшыся, засталася y левай руцэ Мечыслава. Капсула была адкрыта!
Чамусьцi менавiта y гэты момант Мечык успомнiy, што так i не вярнуyся на працу, i проста будзе мець прагул. Але гэта яго зусiм не кранула.
Ён здрыгануyся ад гуку сiгнала, вырабленага суседскiм аyтамабiлем, якi пад'ехаy да дома насупраць. Машынальна падняyшы галаву i паглядзеyшы y вакно, ён тут жа зноy яе апусцiy i плаyна павярнуy да сябе капсулу, тым бокам, дзе толькi што была вечка, а затым пiльна зiрнуy унутр.
– Так, – сказаy Мечыслаy, папстрыкаyшы языком i злёгку yсмiхнуyшыся.
Капсула не была пустая. Надзеyшы чыстую пальчатку, якую Мечык вывудзiy са скрынi з iнструментамi, ён асцярожна, двума пальцамi, дастаy са срэбнай ёмiстасцi яе змесцiва. У руцэ даследчыка апынулася маленькая скрыначка з чырвонага дрэва, мяркуючы па выглядзе – выдатна захаваная. Адклаyшы каштоyны пенал на стол, малады чалавек вырашыy заняцца капсулай. Ён хутка падрыхтаваy ашчаджальны содава-саляны раствор, для ачысткi срэбра, i пагрузiy у яго сваю здабычу, а потым вярнуyся да пенала.
– Трэба будзе yсё ж праверыць хромпiкам гэтае срэбра. Хоць, я i так упэyнены… – заyважыy сам сабе Мечык.
На вечцы красаваyся пазалочаны герб Панятоyскiх – вол павернуты налева. Асцярожна адкрыyшы пенал, гiсторык дастаy нешта невялiкае, падобнае на скрутак паперы.
– Ды гэта ж пергамент, – здзiyлена прамовiy Мечыслаy. – У Гродне? У васемнаццатым стагоддзi? Калi гэта, вядома, сапраyды прывiтанне з васемнаццатага стагоддзя, – дадаy ён, жмурачыся на святло суседскага вакна, у якiм гарэла яркая люстра, бо yжо надышоy вечар.
Асцярожна разгарнуyшы пергамент з дапамогай свайго любiмага, служачага яму yжо, здавалася, тысячу гадоy, алоyка, малады чалавек убачыy польскi тэкст напiсаны чырвонымi чарнiламi, цудоyным, калiграфiчным почыркам.
«Rycerz Salsinatus zlozyl swoje imiona w trоjkat. Umiesc wybranych wedlug imion na miejscach ich w dniu przybycia rycerza na swiat mapa gwiazd jego sloncem wskaze na slonce w imion trоjkat. Odpowiedz w imionach wybranych zlozonych razem otrzymasz. Na Poszukiwanym znajdziesz ja w wyznaczonym dniu».
Мечык свабодна валодаy польскiм «ензыкем» i таму хутка, тым самым алоyкам, якi выкарыстаy для таго, каб разгарнуць скрутак, ён запiсаy на кавалачку паперы пераклад.
«Рыцар Salsinatus iмёны свае y трыкутнiк склаy. Пастаy абраных па iмёнах на месцы iх у дзень прыходу рыцара y свет зорная карта яго сонцам на сонца пакажа y iмёнаy трыкутнiк. Адказ у iмёнах абраных складзеных разам атрымаеш ты. На Шуканым знойдзеш яго y дзень прызначаны»
Усмiхнуyшыся, Мечыслаy пастукаy тупым канцом алоyка аб стол.
– Хм…
«Пераклад з польскай атрымаyся кiтайскiм – нiчога ж не зразумела…» – прамiльгнула y галаве Мечыка.
– І што далей? – спытаy ён сябе yголас. – Напiсаць Вiцы, – адказаy сам сабе гiсторык.
Глава 2. Прафесар фiласофii
Сонечным, пагодлiвым днём, па вулiцы Унiверсiтэцкай горада Вiльнi, якая праходзiць, як i вынiкае з назвы, побач з унiверсiтэтам, iшла маладая дзяyчына гадоy дваццацi. На ёй былi элегантныя штонiкi, яе любiмага белага колеру, белы шалiк i лёгкае светла-шэрае палiто. Уся яе стройная фiгурка была yвасабленнем элегантнасцi. У яе былi шэрыя, напоyненыя жывымi iскрынкамi, вочы, светла-русыя валасы i доyгiя пальчыкi без яркага лаку на акуратных кiпцiрках.
Прайшоyшы мiма пазбаyленага yсякай пампезнасцi светлага будынка прэзiдэнцкага палаца, яна накiравалася yнутр старадаyняга Вiленскага yнiверсiтэта. Яго масiyны корпус навiсаy над стаянкай машын. Дзяyчына iшла да адной з заляy, дзе ёй была назначана сустрэча. Дайшоyшы да yваходу y залю, якi быy размешчаны памiж двума нiшамi з белымi скульптурамi, яна на момант затрымалася i, падняyшы галаву вышэй, прачытала надпiс на латынi, змешчаны над злёгку прыадчыненымi, цяжкiмi дзвярыма:
«Alma Mater Vilnensis»
Трохi нахiлiyшы галаву набок, госця працягнула свой шлях у залю, якая насiла лiтоyскаю назву «Mazoji aula». Увайшоyшы y яе, дзяyчына акiнула позiркам велiчнае памяшканне, з радамi карынфскiх калон уздоyж сцен. Заля была застаyлена крэсламi, з мяккiмi чырвонымi спiнкамi. У далёкiм канцы памяшкання, спiной да yвайшоyшай, стаяy чалавек у карычневым касцюме i карычневых жа лакiраваных туфлях. Ён як быццам ведаy, што тая каго ён чакае – ужо тут, хоць яна yвайшла амаль бясшумна. Павольна развярнуyшыся да яе, чалавек падняy вочы. Пiльны погляд яго трохi выпуклых вачэй, чорнага колеру, здаваyся насмешлiвым, i гэты насмешлiвы позiрк звалiyся на госцю. У чалавека быy квадратны падбародак, нiзкi лоб i чорныя, неверагодна густыя, кучаравыя валасы. Яго пульхныя вусны былi складзеныя y лёгкую yсьмешку. Твар здаваyся y цэлым трохi глупаватым, а чырвоны, у белую палоску, гальштук – толькi yзмацняy гэтае yражанне. Акрамя таго, чалавек быy невысокi i даволi поyны.
– Добры дзень, – сказала дзяyчына па-лiтоyску, прыемным мяккiм голасам, добра дапаyняючым яе мiлавiдную знешнасць. – Гэта вы Мiхаiлас Лiтвакас?
Карычневы чалавек злёгку пакланiyся, адвёyшы рукi трохi назад, i адказаy высокiм хлапечым тэнарам:
– А вы, я yпэyнены, Вiкторыя.
– Так… Гэта я, – сказала дзяyчына.
– Вас да мяне паслаy прафесар Баранаyскас? Гэта значыць ён – гiсторык, паслаy да мяне – фiлосафа, дзяyчыну з пытаннем па гiсторыi, я правiльна зразумеy? – насмешлiва спытаy прафесар.
– Гэтае пытанне вамi дасканала вывучана, прафесар. Паважаны прафесар Баранаyскас гэта ведаy i таму накiраваy мяне да вас.
– Што ж гэта за пытанне?
– Гiсторыя таемных таварыстваy, прафесар.
Лiтвакас цмокнуy сваiмi поyнымi вуснамi i аблiзаy iх як бы на знак таго, что яго апетыт прачнуyся.
– Так-так, – сказаy ён, патупiyшы вочы yнiз, – гэтая тэма мяне вельмi цiкавiць… вельмi.
Дзяyчына yсмiхнулася i з разуменнем пакiвала галавой.
– Ну што ж, пойдзем лепш у мой кабiнет, – вымавiy Лiтвакас. – А па дарозе купiм пiрожных. Вы ж любiце пiрожныя, праyда? І давайце размаyляць на вашай роднай мове. Я бачу, што вы валодаеце лiтоyскай, але хачу, каб вам было максiмальна камфортна, а ваша мова i для мяне, можна сказаць, родная.
Кабiнет прафесара, куды праз сорак хвiлiн ён увайшоy з дзяyчынай, якая трымала скрыначку пiрожных, знаходзiyся даволi далёка ад месца сустрэчы суразмоyцаy. Гэта была невялiкая каморка, застаyленая yсякай yсячынай.
Размясцiyшыся y крэсле i прапанаваyшы госцi сесцi, прафесар сказаy:
– А вось наш агульны сябар – майстар несцi лухту з разумным выглядам, таму ён быy бы добрым палiтыкам.
Лiтвакас змоyк, запытальна гледзячы на дзяyчыну.
– Я не буду адбiраць занадта шмат вашага часу…
– Ды што вы? Не стрымлiвайце сябе, я не спяшаюся.
– І yсё ж… Мне, канешне, было б цiкава праслухаць лекцыю па гiсторыi таемных таварыстваy васемнаццатага стагоддзя, бо я чула пра тое, якi вы выдатны лектар, прафесар, – Лiтвакас злёгку нахiлiy галаву i пастукаy пальцамi па стале, – але я, паyтаруся, не хачу y вас адбiраць шмат часу…
На гэтых словах дзяyчына лёгкiм, хуткiм рухам дастала складзеную yдвая паперку i, разгарнуyшы яе, паклала на стол перад прафесарам. Да паперкi яна дадала дзве фатаграфii, на кожнай з якiх быy паказаны адзiн прадмет: на першай – серабрыстая капсула, на другой – маленькая чырвоная скрыначка.
– Вось тэкст, – сказала Вiка, паказваючы на паперку y сваёй руцэ, – якi мне вельмi хацелася б зразумець. Цi можаце вы растлумачыць сэнс? Тэкст напiсаны на сапраyдным пергаменце i знойдзены y футляры, – дзяyчына ткнула пальчыкам у фота, – а футляр у срэбнай капсуле. Яна на iншым фота.
Дзяyчына дастала яшчэ некалькi фотаздымкаy, якiя паказвалi знаходкi з розных бакоy, i, склаyшы рукi на грудзях, сядзела моyчкi, пакуль прафесар, павольна адарваyшыся ад спiнкi крэсла яшчэ павольней нахiляyся да фатаграфiй i паперкi на стале. Чым мацней ён прыглядаyся да iх, тым мацней пашыралiся яго вочы. Было бачна, што ён стаy дыхаць больш хутка. Ён даволi доyга yглядаyся y выявы на фотаздымках i перачытваy тэкст на паперцы. Здавалася, ён зусiм забыy аб сваёй маладой наведвальнiцы. Нарэшце Лiтвакас адкiнуyся y крэсла, прыцiснуy дзве складзеныя далонi да вуснаy i пачаy глядзець y пустэчу. Рэзка перавёyшы позiрк на сваю госцю, ён сказаy спакойным тонам, хоць голас яго дрыгнуy на апошнiх словах.
– Гэта праyда, скажыце шчыра? Можа быць гэта жарт, мiстыфiкацыя? Як мне даведацца? Вы хочаце… Хочаце чаго? Можа быць грошай?
– Я хачу даведацца, што значаць словы на паперцы.
– Людзi хлусяць iншым пра yсё, каб атрымаць грошы, а грошы хлусяць iм пра iх самiх, што яны атрымалi сябе, – вымавiy, сапучы Лiтвакас.
Дзяyчына задуменна адвяла позiрк.
– Дзе гэта было знойдзена?
– Там, дзе жыy Панятоyскi. Вы ж ведаеце yжо, што там манаграма Панятоyскага?
– Ведаю не горш за вас! – рашуча i зло гаркнуy прафесар.
Ён iмгненна авалодаy сабой, толькi y глыбiнi вачэй чыталася злосць ад раптоyнай успышкi.
– Людзi хочуць толькi жэрцi, але вы – вы iмкнецеся да нечага большага! Дзеля чаго вы асабiста, мiлая, цягнiцеся да гэтых ведаy? Калi гэтая сярэбраная штука сапраyдная, то вартая шмат грошай, але ж вам не патрэбныя грошы. Вы проста любiце гiсторыю, як мне сказаy ваш… наш агульны сябар – прафесар Баранаyскас. І вы нават не гiсторык па спецыяльнасцi. Вы цягнiцеся да ведаy. Але не да грошай. Але ведаеце, што я скажу вам? Гэта больш сур'ёзна, чым вы можаце yявiць. Лепш бы вы не прыходзiлi да мяне з гэтымi фотаздымкамi i запiскай. Хочаце ведаць? Хочаце насамрэч? Ну дык я вам скажу!
Лiтвакас расхваляваyся зноy, але авалодаy сабой.
– Так… – прафесар прыслабiy свой смешны гальштук. – На срэбнай капсуле знаходзiцца манаграма караля Панятоyскага. Там ёсць яшчэ невялiкая выява: ружа i крыж – эмблема ордэна розенкрэйцараy, вол – герб роду Панятоyскiх. Вось гэта yсё вы ведалi. Цяпер тое, што вы не ведалi, – вымавiy ён.
Дзяyчына прыyзняла галаву i прыжмурылася.
– Дык вось, тое, што вы не ведалi, – Лiтвакас шматзначна памаyчаy. – Мяркую, Баранаyскас ужо распавёy вам, што кароль Станiслаy Аyгуст Панятоyскi быy масонам i розэнкрэйцарам. Рыцар Salsinatus – частка тытула, дадзенага каралю y масонскай ложы. Salsinatus – анаграма ад iмя Станiслаy. Усё гэта даволi шырока вядома сярод тых асоб, што цiкавяцца гiсторыяй i, верагодна, ужо вядома вам, дзякуючы нашаму паважанаму сябру, прафесару гэтай самай гiсторыi Баранаyскасу. Так?
Дзяyчына нахiлiла галаву на знак згоды.
– І значыць… – працягнуy прафесар, – я нiчога больш не магу вам сказаць. Так, я yсё жыццё цiкаyлюся таемнымi таварыствамi: масоны, розэнкрэйцары, iлюмiнаты. Мне yсё гэта цiкава, але ваша загадка занадта складаная i я не магу дадаць нiчога да сказанага Баранаyскасам…
Вiка, пры yсёй сваёй стрыманай грацыi i спакойнай ветлiвасцi, не змагла схаваць на твары моцнага расчаравання.
– Не магу дадаць нiчога, – зноy загаварыy Лiтвакас, – акрамя сцвярджэння, што y пасланнi перададзена зашыфраваная iнфармацыя пра месцазнаходжанне нейкага артэфакта.
Вiка yскiнула вочы, i яны iмгненна загарэлiся цiкаyнасцю. Прафесар сядзеy, склаyшы рукi на тоyстым жываце, з самым каменным тварам, якi толькi мог стварыць. Праз секунду ён гучна зарагатаy, закiнуyшы галаву назад.
– Усё ж у наш час моладзь глядзiць занадта шмат фiльмаy, – хiхiкаючы, прамовiy Лiтвакас. – Нават калi тое, што вы мне прынеслi сапраyднае, наyрад цi расшыфраваyшы пасланне, вы знойдзеце скарб масонаy. Баранаyскас занадта наiyны i лёгка yзяy на веру вашыя доказы… Зрэшты, пакiньце фатаграфii i тэкст тут. Калi я змагу нешта зразумець, дык абавязкова паведамлю вам. Толькi той хто выкрыy таямнiцу прыроды ведае, што насамрэч стварыy новую. Жадаю прыемнага дня, Вiкторыя.
Вiка, секунду падумаyшы, устала i, пакiнуyшы фатаграфii на стале, пайшла да дзвярэй. На твары яе была yсмешка, якая, праyда, не вельмi хавала яе расчараванне. Павярнуyшыся на парозе i пацiснуyшы руку, працягнутую ёй прафесарам, дзяyчына сказала:
– Што ж, гэта былi прыемнае знаёмства i карысная размова. Прабачце, што патурбавала, дзякуй, што аказалi дапамогу. Калi ласка, паведамiце, калi вы нешта зразумееце, i можаце не сумнявацца y сапраyднасцi артэфактаy. Я, вось шчыра, зусiм не шукаю скарб, але расшыфраваць гэтае пасланне, зразумець, што хацеy сказаць нам аyтар, якiм мог быць сам кароль… Хiба гэта не значная справа?
– Так-так, та-та-та-так-так, – зачасцiy Лiтвакас. – Усяго найлепшага, паненка.
Апошняе слова ён сказаy па-лiтоyску.
Зачынiyшы за госцяй дзверы, Лiтвакас яшчэ доyга стаяy на адным месцы, замарожаны, ледзь дыхаючы, нiбы чалавек пагружаны y гiпноз. Затым ён ляснуy сябе па каленях, ды вярнуyся да стала.
Сонечны дзень у Вiльнi паволi падыходзiy да канца. Вiкторыя спакойнай хадой пайшла y бок сваёй здымнай кватэры.
Увайшоyшы дадому, яна заyважыла, што яе саарандатараy – двух дзiyнаватых дзяyчынак студэнтак – яшчэ няма. У гэты момант у яе зазванiy тэлефон.
– Алё, – сказала Вiка, калi паднесла трубку да вуха.
– Алё. Гэта Лiтвакас, Вiка. М-м-м-м, я хацеy бы парэкамендаваць вам аднаго спецыялiста па вашым пытаннi, выдатнага гiсторыка з Мiнска. Дакладней, можа ён i не зусiм спецыялiст менавiта па вашай, так бы мовiць, справе… м-м-м-м, але гэта чалавек захоплены гiсторыяй, вялiкiх ведаy хлопец. Яго клiчуць Уладзiмiр. Ён можа дапамагчы y пошуках. Запiшыце каардынаты…
Праз хвiлiну дзяyчына запiсала дадзеныя пратэжэ Лiтвакаса, а потым увайшла y сацыяльную сетку i пакiнула аднаму з фрэндаy наступнае паведамленне:
«Мечык, я паразмаyляла з Лiтвакасам. Нажаль, амаль нiчога.: (»
Глава 3. Трыкутнiк караля
Дарога ад Мiнска да Гродна – дакладна не самая доyгая на свеце. Але калi па ёй праехаць на старэнькiм «карчы», яна можа стаць доyгай i маляyнiчай. Уладзiмiр i яго зялёны аyтамабiльчык былi yжо y Шчучынскiм раёне, дзе дарогу абступаюць з двух бакоy старыя, калматыя, iглiчныя дрэвы.
Больш за месяц таму Уладзiмiру y iнтэрнэце напiсала дзяyчына i, распавёyшы, што яго парэкамендаваy, як добрага гiсторыка, прафесар Мiхаiлас Лiтвакас, прапанавала супрацоyнiцтва. Жыць трэба было y Гродне, якое Уладзiмiр заyсёды наведваy з радасцю. Паказаныя яму анлайн здымкi знойдзеных артэфактаy, былi для яго сапраyды ашаламляльнымi.
Аказалася, што яны yжо знаёмы завочна з дзяyчынай, якая яго запрасiла, бо знаходзяцца y адной групе y сацыяльнай сетцы. Акрамя таго, у даследаваннi павiнен быy удзельнiчаць iншы па чутках знаёмы Уладзiмiру гiсторык з Гродна.
«Гэта будзе выдатна…» – думаy Уладзiмiр, уцiхамiрвая малапакорны аyтамабiльчык на павароце.
Выехаyшы на прамы адрэзак трасы, ён трохi расслабiyся, i нават падумваy уключыць магнiтолу, такую ж старую, як i сама машына. Гэта быy рарытэт, якi прайграваy касеты. Iх Уладзiмiр спецыяльна вышукваy, дзе толькi мог. Ён быy настроены пазiтыyна i, пасвiстваючы, падкiнуy пальцамi вымпел хакейнага клуба з Маладзечна, якi боyтаyся на люстэрку задняга вiду…
Драм!!! Цяжкi yдар у бок аyтамабiля скалануy легкавiк. Ззаду нешта пакацiлася, а Уладзiмiра матнула y бок. Рэзка нацiснуyшы на тармазы, ён даволi хутка спынiy машыну i выбег з яе. На дарозе цямнела нешта. Нешта, якое нагадвала вялiкага звера.
«Мядзведзь» – чамусьцi пранеслася y галаве Уладзiмiра.
Наблiзiyшыся, ён адразу ж адчуy сябе дурням з-за гэтай здагадкi. Распластаны на дарозе звер быy, вядома, значна меншы за мядзведзя, але yсё ж, на вока, важыy не менш за сто кiлаграм. Вялiкiх памераy кабан ляжаy на дарозе i не паказваy нiякiх прыкмет жыцця. Вочы жывёлiны былi зачыненыя. Уладзiмiр застыy на месцы, пiльна гледзячы на звера i не ведаючы, што рабiць. Нечакана яго yвагу адцягнуy далёкi гук выбуху за лесам. Вiдаць, гэты гук паходзiy з прыхаванай там вёсачкi. Апусцiyшы галаву i зноy пiльна паглядзеyшы на ляснога госця, Уладзiмiр працягнуy да яго руку… У тую ж секунду кабан расплюшчыy вочы, зароy, i рэзка матнуy iкластай галавой, пры гэтым ледзь не yдарыyшы чалавека y калена. Адскочыyшы ад нечаканасцi далёка y бок, Уладзiмiр пачуy лiхаманкавы стук уласнага сэрца. Вяпрук мiж тым узняyся i пабрыy у лес.
Падышоyшы да машыны, Уладзiмiр здзiвiy сябе, не знайшоyшы драпiны цi yвагнутасцi на крыле аyто. Гэта палепшыла яго настрой. Вярнуцца y салон, завесцi матор, уключыць музыку: усё гэта стала справай адной хвiлiны. І вось ужо зялёны аyтамабiльчык зноy на шляху.
«У старажытнасцi варажбiты выкарыстоyвалi жывёл для прадказанняy, цiкава, што б на iх варажбiцкую думку азначаy бы yдар дзiком у стары корч…» – думаy Уладзiмiр.
Ад гэтых думак ён развесялiyся яшчэ больш i y выдатным настроi заехаy на вулiцы Гродна.
Шэрая смуга туману пакрывала старадаyнi горад. Зiма, пазбаyленая пакладаy снегу i моцнага холаду, панавала y iм. Адны людзi былi апранутыя y зiмовыя курткi, iншыя – у нейкiя амаль летнiя yборы. Тратуары здавалiся намаляванымi цёмнымi фарбамi па грубым палатне, а яшчэ далей, праз туман, праступалi абрысы храмаy, якiя здавалiся нейкiмi прывiднымi замкамi y змрочных далiнах.
Хлопец i дзяyчына стаялi y скверы Фары Вiтаyта. У тры гадзiны дня, яны yбачылi, як з боку вулiцы Замкавай у сквер увайшоy цёмнавалосы чалавек з невялiкай барадой, апрануты y армейскага пакрою палiто. Ён прыпаркаваyся непадалёк i цяпер iшоy паспешлiвым крокам да помнiка, ля якога павольна хадзiла маладая пара. Падышоyшы да iх, чалавек сарамлiва yсмiхнуyся i, працягнуyшы кожнаму руку, два разы сказаy:
– Уладзiмiр. Рады пазнаёмiцца.
– Вiка, – адказала дзяyчына. – Вельмi прыемна.
– Мечыслаy, – сказаy яе таварыш.
Знаёмства y рэальным свеце людзей, ведаючых адно аднаго толькi праз iнэт – можа быць вельмi цiкавым, як i пачатак iнэтавай перапiскi людзей, якiя ведалi адно аднаго толькi y жыццi.
Праз трыццаць хвiлiн усе трое сядзелi з ноyтбукам у адным з гарадскiх кафэ. Адарваyшыся ад кавы, Уладзiмiр сказаy:
– Пакуль я ехаy да вас мяне ледзь не пратаранiy дзiк. Гэта быy самы yражальны кантакт з прыродай у маiм жыццi.
Вiка i Мечык адначасова змянiлi выраз твараy.
– А y мяне… – сiнхронна выпалiлi яны.
Мечык усмiхнуyся i памаyчаy, даючы зразумець Вiцы, што яна можа працягваць.
– А y мяне, – працягнула Вiка, – таксама быy, так бы мовiць, кантакт пакуль я сюды iшла. Матылёк, i, мяркую, гэта рэдкi матылёк – вачнiца. Велiзарны проста! І ён жа начны! Але прыляцеy днём i кружыyся ля майго твару вельмi доyга. І падумайце, матылёк зiмой! Падаy лёгкi сняжок, калi ён зляцеy да мяне.
Апошнiя словы дзяyчына сказала трохi саромячыся сваiх вялiкiх ведаy аб матылях.
– У мяне была кнiжка, ну… аб матылях, – патлумачыла яна, збянтэжыyшыся яшчэ больш.
Мечыслаy усмiхнуyся i бразнуy лыжкай аб кубак з капучына. Ён таксама мог шмат расказаць, i адсунуy сваю каву трошкi далей.
– Я iшоy сюды… – пачаy Мечык, – i y гэты момант яго yвагу прыцягнуy чалавек, якi сядзеy за барнай стойкай, непадалёк ад iх столiка. У яго была настолькi невыразная знешнасць, што Мечыслаy, хоць i быy мастаком, не змог бы намаляваць партрэт незнаёмца нават з натуры. Гэты чалавек пiльна назiраy за iх кампанiяй, але тут жа yткнуyся y свой келiх з вiном, калi гiсторык затрымаy на iм позiрк.
– Ну дык вось, я iшоy сюды, – працягнуy малады чалавек, выкiнуyшы невыразнага наведвальнiка бара з галавы, – мiма бернардынскага касцёла. І тут да мяне зляцеy сокал, што жыве там, за статуяй святой Алены.
Вiка закiвала галавой на знак таго, што таксама ведае аб пражываннi сокала y самым цэнтры горада.
– Там парачка сакалоy, у iх нават ёсць iмёны, – дадаy гiсторык.
– Але самае дзiyнае, што ён проста пераследваy мяне, той сокал. Вось гэтая драпежная птушка проста такi ледзь не кiдалася мне пад ногi. Ён быy такi… ну… незвычайны. Мiнакi на гэта глядзелi як на цуд нейкi. І не ведаю… Хiба ж яны не ляцяць на зiмоyку?
«Як бачна, не мяне аднаго пераследвала жывёла. Можа быць я i нездарма yспомнiy пра старажытных прадказальнiкаy…» – пранеслася y галаве Уладзiмiра, i ён сербануy яшчэ кавы.
Троiца маyчала, абдумваючы тое, што з iмi здарылася. Мiнчук вырашыy перайсцi да мэты свайго вiзiту, ды сказаy:
– І што ж у вас за археалогiя цiкавая. Раскажыце, калi ласка.
Вiка павярнула да госця ноyтбук, на экране якога былi здымкi знаходак Мечыслава.
– Фоткi артэфактаy я yжо i так бачыy, – сказаy малады чалавек. – Спадзяюся, я змагу yбачыць гэтыя чароyнасцi i на yласныя вочы?
– Канешне, – прамовiy Мечыслаy, жуючы круасан.
– Я так разумею, – сказаy Уладзiмiр, – што галоyная наша задача расшыфраваць гэты рукапiс з бутэлькi, то бок пасланне скрозь стагоддзi ад Панятоyскага.
Маладыя гарадзенцы кiyнулi.
– Пакажыце яго, – дадаy мiнчанiн.
Вiка шчоyкнула па клавiятуры ноyтбука i перад гiсторыкам паyстал фотаздымак пергамента з надпiсам. Уладзiмiр ведаy яго на памяць. З таго часу, як гiсторык атрымаy паведамленнем на сваю старонку y сацыяльнай сетцы гэты тэкст, ён столькi разоy яго чытаy, што мог бы распавесцi нават прачнуyшыся ад удару грома. Але фота пергамента мiнчук бачыy упершыню. І гэта карцiнка зрабiла на яго вялiкае yражанне. Прабягаючы тэкст вачамi, ён чытаy у думках:
«Рыцар Salsinatus iмёны свае y трыкутнiк склаy. Пастаy абраных па iмёнах на месцы iх у дзень прыходу рыцара y свет зорная карта яго сонцам на сонца пакажа y iмёнаy трыкутнiк. Адказ у iмёнах абраных складзеных разам атрымаеш ты. На Шуканым знойдзеш яго y дзень прызначаны».
– Пергамент проста магiчны, – сказаy Уладзiмiр услых.
– Імёны свае y трыкутнiк склаy… – прамармытаy Мечыслаy.
– Як можна скласцi iмёны y трыкутнiк? – спытаy Уладзiмiр.
– І дзе можа быць гэты трыкутнiк? – дадала Вiка.
– Гаворка пра трыкутнiк, вiдавочна, нездарма, – сказаy Уладзiмiр, – гэта адзiн з сымбаляy розэнкрэйцараy…
– А мы ведаем ужо, што на капсуле сiмвал розэнкрэйцараy i што кароль Панятоyскi быy масонам, – сказала Вiка.
– І акрамя таго цiкавiyся i розэнкрэйцарамi, – дапоyнiy Уладзiмiр.
– Можа быць, гаворка пра нейкую… мапу, – выказала здагадку Вiка. – Дзе можа быць намаляваны трыкутнiк? Гэта павiнна быць нешта накшталт карты, такой, на якой ёсць iмёны.
– Тут гаворка пра iмёны Панятоyскага, раз гэта ён рыцар Salsinatus, – прамовiy Уладзiмiр.
Ён пачухаy патылiцу, зрабiy глыток кавы i працягнуy:
– Але што гэта за iмёны?
– Станiслаy i Аyгуст? – зноy выказала здагадку Вiка.
– Цi гэта нейкiя iншыя iмёны. Якiя яшчэ былi iмёны y Панятоyскага? – спытаy Уладзiмiр.
– Salsinatus, – ягонае таемнае iмя, – сказала Вiка.
– У яго манаграме «S A R» апошняя лiтара R, – дадаy Уладзiмiр.
– Гэта Rex. На лацiнскай значыць кароль, – сказаy Мечыслаy.
– Так-так, менавiта, – пацвердзiy Уладзiмiр. – Iмёнаy у караля, выходзiць, даволi шмат, i гэта толькi тыя, што вядомыя нам. Але дзе тая мапа, цi нешта накшталт яе, на якой можна скласцi ягоныя iмёны разам? Ну i, мабыць, гаворка аб трох яго iмёнах.
– Так, бо y трыкутнiка тры бакi i тры кута. Мабыць, патрэбныя роyна тры iменi, – сказаy Мечыслаy.
– Але як выбраць тры з усiх тых ягоных iмёнаy, якiя нам вядомыя? – спытала Вiка.
Мечыслаy пагрузiyся y роздумы. Кожны раз, калi ён чытаy тэкст з пергамента, яго не пакiдала думка, што ён бачыy дзесьцi, у нейкiх гродзенскiх гiсторыкаy, нешта пра трыкутнiк, неяк звязаны з каралём Панятоyскiм. Ён з усёй сiлы зажмурыyся i рэзка раскрыyшы вочы, паглядзеy на Вiку. На шыi y яе вiсела срэбнае yпрыгожванне трохкутнай формы, з трыма чырвонымi каменьчыкамi па краях. Рашэнне прыйшло да яго y адну секунду. Кавалачкi мазаiкi, якiя ён нiяк не мог падабраць з цёмных закуткоy памяцi, склалiся y адно цэлае.
– Так, я зразумеy! – не вельмi гучна yсклiкнуy малады чалавек, прымусiyшы афiцыянтку, якая праходзiла мiма, кiнуць насцярожаны позiрк на яго твар.
Забраyшы y здзiyленага Уладзiмiра ноyтбук, Мечыслаy пачаy клыпаць клавiшамi, i праз дзве хвiлiны павярнуy яго да таварышаy, якiя сядзелi са здзiyленымi, але поyнымi надзеi тварамi. Перад iмi зьявiyся спадарожнiкавы здымак Гродна, з намаляваным на iм амаль правiльным трыкутнiкам. Па кутах гэтага трыкутнiка былi размешчаны лiтары С А П.
– Вось гэта трыкутнiк рыцара Salsinatus, – заявiy Мечык. – Калi злучыць на мапе Гродна тры каралеyскiя рэзiдэнцыi, якiя адпавядаюць iмёнам караля, атрымаецца вось такi трыкутнiчак. Як бачыце, ён яшчэ i з амаль аднолькавымi бакамi. Значыць, усе тры рэзiдэнцыi на амаль роyнай адлегласцi адна ад адной – гэта не выпадковасць.
Мечыслаy паказаy на лiтару С каля аднаго з кутоy трыкутнiка.
– Гэта сядзiба Станiславова, адпаведная iменi Станiслаy. Далей… – гiсторык перасунуy палец, – A – сядзiба Аyгустова, адпаведна, Аyгуст. Далей… – Мечык пераклаy палец на апошнi кут трыкутнiка, – сядзiба Панямунь. Першая лiтара П, як у прозвiшчы Панятоyскi. Станiславова, Аyгустова, Панямунь – Станiслаy Аyгуст Панятоyскi. Эyрыка! – трыумфаваy гiсторык. – Вось гэта i ёсць iмёны складзеныя рыцарам у трыкутнiк, – дадаy Мечыслаy, трохi супакоiyшыся.
– Ты маеш рацыю, я yпэyненая! – радасна сказала Вiка.
– Так, гэта yжо нешта. Пачатак пакладзены, – усмiхаючыся, прагаварыy Уладзiмiр.
У гэты момант Мечык зiрнуy на невыразнага чалавека з куфлем вiна. Той працягваy сядзець i пiць, але yжо, здавалася, не звяртаy на кампанiю нiякай увагi.
– А давайце з'ездзiм у гэтыя сядзiбы i паглядзiм, – прапанаваy Мечыслаy.
Маладыя людзi расплацiлiся i адправiлiся y сядзiбу Станiславова. Невялiкi палац з манаграмай караля, старыя дрэвы, рэшткi брамы i два флiгелi. Перад галоyным фасадам вытанчанай рэзiдэнцыi размясцiyся нейкi помнiк. У вестыбюлi палаца сябры агледзелi дзве шыкоyныя, старадаyнiя печы y стылi неаготыкi,
Потым яны наведалi Панямунь. У гэтай сядзiбе гiсторыкi пабачылi знявечаную прыбудовамi неагатычную каплiцу, невялiкi будынак, якi быy падобны на дом Мiцкевiча y Наваградку, i сам палац караля, ад якога засталося няшмат.
Сябры таксама мелi яшчэ адно вялiкае задавальненне: яны спусцiлiся y велiзарны яр, якi раскiнуyся побач з былой рэзiдэнцыяй.
Напрыканцы падарожжа, яны адправiлiся за Нёман, у сядзiбу Аyгустова. Каралеyскi палац у ёй не захаваyся, аднак на месцы была каплiца, пабудаваная арыстакратамi, якiя валодалi сядзiбай пасля караля. Гэтая невялiкая каплiца з купалам, уяyляла сабой рэдкi тып пабудовы – схаваная ратонда. Яна была прамавугольнай звонку, а яе заля – круглай.
Затым маладыя людзi зазбiралася дадому. Уладзiмiр павiнен быy жыць у Мечыслава, а Вiка адправiлася y дом, дзе жыла падчас рэдкiх прыездаy з вучобы, калi яна пакiдала Вiльню, ды вярталася да роднай Гароднi.
Халодны вечар спяшаyся y горад, i запаленыя агеньчыкi быццам бы працiналi кожнага, хто праходзiy мiма iх. Густое, сырое паветра поyзала пад адзеннем, напаyняючы сабой лёгкiя людзей, якiя спяшалiся дадому з працы. Туман згусцеy i гуляy са святлом, малюючы тысячы светлавых снапоy, аплятаючых вулiцы павуцiннем гiганцкага павука, якi стаiyся недзе над дахамi гмахаy, поyных людскiх постацяy, мiльгаючых у яркiх, святлявых вокнах.
Пару разоy, у тумане, дзяyчыне здавалася, што за ёю iдзе нейкi чалавек i чамусцi yспамiнаyся прафесар Лiтвакас. Нарэшце, павольныя крокi Вiкi пачуy яе родны дом – вялiкi чырвоная гмах, у элiтным раёне.
Вiка паходзiла з добрай i нябеднай сям'i, не пазбаyленай цягi да мастацва. Бацька яе быy мастаком i, мабыць, таму сама Вiка выдатна малявала. З дзяцiнства дзяyчынка цягнулася да yсяго прыгожага i была напорыстая y вучобе.
Зайшоyшы дадому i распрануyшыся, дзяyчына адправiлася y душ. Праз паyгадзiны, ахiнуyшы сваю вытанчаную фiгурку белым пухнатым халатам, яна зайшла y спальню, дзе стаяy яе вялiкi зручны ложак. Побач ляжала кнiга Эдгара По, раскрытая на вершы «Сон у сне». Дзяyчына бачыла, што yсё вакол як быццам расплывалася…
Звычайна, да яе не прыходзiлi сны. Але на гэта раз, як толькi Вiка заплюшчыла вочы, яе свядомасць правалiлася y мутны вiр…
Глава 4. Сон Вiкi
Вялiкая авальная заля была слаба асветлена свечкамi, патрэскваyчымi y пазалочаных падсвечнiках. У прыгожым, разьбяным крэсле, паклаyшы ногi y ботах на аксамiтную падушку з кутаскамi, сядзеy чалавек, якi здаваyся пагружаным у глыбокi роздум. Серабрыстыя пасмы на яго галаве рабiлi яго падобным на сiвога старога, якi yспамiнае дзянькi бесклапотнай маладосцi. Шаyковыя адзеннi i ордэн у выглядзе зоркi паблiсквалi y паyзмроку. Ён церабiy пальцамi карункаваю хустку. У чалавека былi вялiкiя вочы i арлiны нос. На пэyнай адлегласцi ад яго, у позе, поyнай павагi, стаяy стары чалавек з вялiкiмi вусамi, падпяразаны велiзарным, вышытым золатам, кушаком. Можна было здагадацца, што гэта падданы таго, хто сядзеy у крэсле.
– Ваша Вялiкасць, – мякка сказаy вусаты слуга па-польску, – той, каго вы маеце ласку чакаць – тут.
Кароль Станiслаy Аyгуст Панятоyскi, не перастаючы церабiць пальцамi хустку i не паднiмаючы позiрку, цiха адказаy:
– Хай увойдзе.
Праз некалькi iмгненняy у зале yжо стаяy худы чалавек, у дзiyным, не па модзе таго часу, строi, з вусамi i барадой, доyгiм носам, вялiкiмi вачыма. Ён злёгку пакланiyся каралю.
– Вось вы i прыйшлi, – сказаy Панятоyскi, падняyшы вочы на госця. – Пакiньце нас адных.
Вусаты y залатым поясе i яшчэ адзiн слуга, якi стаяy ля мармуровай статуi, пакланiлiся i выйшлi, зачынiyшы за сабою дзверы.
Нейкi час у зале была амаль поyная цiшыня. Было чуваць крокi прыслугi i гасцей караля за дзвярыма. Адна са свечак стала вэндзiць i мiгацець. Кароль глядзеy на яе танцуючы агеньчык i працягваy церабiць карункаваю хустачку. Нарэшце, адклаyшы яе y бок, ён паклiкаy госця да сябе жэстам рукi i цiха вымавiy:
– Падыдзiце блiжэй, Панурыш. У гэтым палацы, i наогул ва yсiх маiх палацах, столькi вушэй, што кожны мой удых i выдых апiсваецца i адпраyляецца iмператрыцы наyпрост у Пецярбург. І хоць мы з вамi будзем абмяркоyваць мае асабiстыя справы, а не… – тут кароль узвысiy голас, – баранi нас Усявышнi, не бунт жа… – ён зноy стаy гаварыць цiха, – мне б хацелася, каб нашу справу ведалi толькi мы. Мы паглядзiм, цi ажыццявiцца маё жаданне.
Кароль рухам вачэй паказаy на крываногi пуф, мяккае сядзенне якога было абцягнута чырвоным аксамiтам, i калi яго госць падышоy, зняy з пуфа чорны кiй з сярэбранай булавешкай i сказаy:
– Вы yпэyнены, што гэта сёння зацьменне месяца?
– Цалкам.
– Сядзьце, Якаy.
За тыя некалькi секунд, якiя госць выдаткаваy, каб выканаць загад караля Панятоyскi паспеy раз'ятрыцца i некалькi разоy з сiлай iрвануць невялi сярэбраны жэзлiк, прывязаны да кiя.
– Яны трымаюць мяне тут у палоне, ганаровым, але yсё ж палоне, – сумна сказаy кароль.
– Я ведаю, што вы хутка адправiцеся y Пецярбург, – павольна прамовiy Якаy.
– У сталiцы варвараy, так далёка ад радзiмы… – ледзь чутна прашаптаy кароль. – Я б так хацеy цяпер патрапiць у Лазенкi.
– Вы вернецеся y Воyчын, Ваша Вялiкасць, – дзiyна паглядзеyшы на суразмоyцу i ледзь улоyна yсмiхнуyшыся, прамовiy Панурыш.
– Мой родны Воyчын?
Як гэта часта бывае з людзьмi змучанымi нервовай напругай, Панятоyскi раптам рэзка засмяяyся i спытаy госця быццам бы недарэчы:
– А цi праyда, Якаy, што y вашым родзе yсе старэйшыя сыны носяць тое ж iмя, што i вы? Гэта значыць, Якаваy Панурышаy было шмат. I будзе яшчэ больш, калi, вядома, ваш род не згасне.
Госць з павагай схiлiy галаву i адказаy:
– Так, Ваша Вялiкасць, вы маеце рацыю.
– Значыць вы як Радзiвiлы. У iх было прызначана iмя Мiкалай для старэйшых сыноy, не ведаю, праyда, цi выконваецца зараз гэты звычай. Але вы, ясная справа, не Радзiвiлы. Эх, мне зараз успомнiyся вясёлы Караль Станiслаy Пане Каханку. Дзiвак жа, вось дзiвак, – i кароль гучна засмяяyся.
Нейкi час Панятоyскi яшчэ пасмейваyся сабе пад нос, але затым, не гледзячы на свайго госця, выняy аднекуль тры залатыя фiгуркi на тоyстым ланцужку i, падняyшы вочы на Панурыша, працягнуy каралi яму. Якаy узяy рэч, якую працягваy кароль, паднёс яе да твару i пiльна паглядзеy на тое, што было y ягоных руках. Перад iм вiселi залаты матылёк – абсыпаны дробнымi дыяментамi, залаты кабан – пакрыты смарагдамi i залатая драпежная птушка – падобная да сокала, упрыгожаная рубiнамi. Залаты ланцужок быy масiyны, з велiзарнай зашпiлькай, выкананай у выглядзе крыжа з ружай, пялёсткi якой былi сярэбранымi. Вiдавочна было, што гэта yпрыгожванне вартае незлiчоных грошай.
– Усё правiльна? – спытаy Панятоyскi.
– Так, усё менавiта так, як павiнна быць, – адказаy Панурыш.
Прабiy гадзiннiк. Кожны yдар глуха адлятаy ад столi да падлогi i, у змрочнай зале, гэтыя гукi здавалiся па-сапраyднаму злавеснымi. Кароль здрыгануyся пры апошнiм удары i, матнуyшы галавой, сказаy:
– Значыць, я буду жыць у Пецярбургу.
– У Мармуровым палацы, Ваша Вялiкасць.
Скрыжаваyшы рукi на грудзях i пакiваyшы галавой, Панятоyскi yсмiхнуyся.
– Добра быць усёведаючым, Якаy? Аб вашым дары мараць многiя. Але я змагу загладзiць свой грэх? Як i вы?
– Не так ужо i добра, Ваша Вялiкасць, але я не скарджуся. Грэх не ваш, а мой.
Кароль устаy, i Панурыш адразу ж падняyся yслед за iм.
Панятоyскi падышоy да вакна. У далi цямнеy Нёман. На супрацьлеглым беразе гарэлi агеньчыкi y драyляных хатках, над стрэхамi якiх вiyся ледзь бачны дымок. Панурыш стаяy за спiной караля. У цьмяным святле нешматлiкiх свечак выгляд у госця быy таямнiчы ды змрочны.
– Ну што ж… – сказаy кароль.
Панятоyскi вярнуyся да свайго крэсла, побач з якiм стаяла невялiкая скрыначка, уся пакрытая вытанчанымi завiткамi. Адкрыyшы яе, кароль дастаy сярэбраную капсулу са сваёй манаграмай i запытальна паглядзеy на Панурыша.
– Гэта тое, што трэба, Ваша Вялiкасць, – сказаy той.
Каралеyскi госць зiрнуy на свой пярсцёнак, на якiм быy выкладзены дробнымi смарагдамi трыкутнiк. Кароль прасачыy яго погляд.
– Калi б я не ведаy, што вы таксама своеасаблiвы кароль, я мог бы здзiвiцца наяyнасцi y вас такога скарба, – сказаy Панятоyскi.
– Гэта сямейная рэлiквiя, Ваша Вялiкасць, – адказаy Панурыш.
Засунуyшы руку за пазуху, Якаy дастаy адтуль нейкi скрутак цёмнай тканiны. Разгарнуyшы яго, ён выцягнуy невялiкi, скручаны аркуш пергаменту.
– Вось пяргамент, на якiм Вашай Вялiкасцi трэба пiсаць, – нiзкiм голасам прамовiy Панурыш.
– Мабыць, нам спатрэбiцца больш святла, – адказаy кароль.
Панурыш падышоy да аднаго з падсвечнiкаy i, выдраyшы свечку, зрабiy некалькi крокаy у бок невялiкага столiка, на якiм стаяy залачоны кандэлябр. Ён запалiy кожную з трох свечак кандэлябра ад свечкi, якую трымаy у руках, а затым вярнуy яе на месца. Падсунуyшы крэсла да стала i з павагай схiлiyшыся, ён даy зразумець каралю, што той можа заняць сваё месца i заняцца лiстом.
– Гэтыя чарнiла добра падыдуць для пергамента, – сказаy Якаy, дастаючы з-за пазухi невялiкую бутэлечку з моцна прычыненай вечкай. – Зрабiце ласку ды скарыстайцеся маiм пяром, Ваша Вялiкасць, – дадаy ён, дастаючы маленькае, чорнае пёрышка.
Пяро гэта чамусьцi зрабiла асаблiвае yражанне на Панятоyскага.
– Гэта як быццам варонiна? – спытаy кароль усмiхаючыся.
– Так, Ваша Вялiкасць.
Панятоyскi сеy за стол, на якiм яго госць расклаy прыналежнасцi для пiсання, дадаyшы звычайны аркуш паперы з тэкстам.
– Проста перапiшыце тэкст на пергамент, Ваша Вялiкасць, – сказаy Панурыш.
– Не так даyно я практыкаваyся y калiграфii, – адказаy яму кароль.
Пакуль былы правiцель аднай з найбуйнейшых дзяржаy Еyропы перапiсваy тэкст з лiстка на пергамент, Якаy Панурыш у поyным маyчаннi застыy побач з каралём. Ён быy настолькi нярухомы, што здаваyся не жывым чалавекам, а мармуровай статуяй. Панурыш уважлiва сачыy за пяром у руцэ Станiслава Аyгуста. Не кожнаму даводзiлася бачыць караля, асабiста перапiсваючага тэкст з паперы на пергамент. Чорнае пяро паскрыпвала i пакiдала лiтары, якiя складвалiся y словы…
Нарэшце кароль скончыy i, пакiнуyшы пяро y чарнiлiцы, падняy галаву на свайго госця.
– У Вашай Вялiкасцi выдатна атрымалася, – сказаy Панурыш, злёгку пакланiyшыся. – Цi гатова месца для дару?
– Так, – адказаy Панятоyскi, – яно там, – ён махнуy рукой у бок адной з дзвярэй залы.
Устаyшы з-за стала, ён накiраваyся да яе. Кароль адчынiy дзверы. З-за iмi быy бачны выхад у будынак каплiцы, злучанай з авальнай заляй калiдорам.
– Нам трэба дзейнiчаць хутка, – сказаy кароль.
Панурыш i Панятоyскi прайшлi y далёкi канец памяшкання. Там вiдочны быy маленькi столiк. Ссунуyшы яго yласнымi рукамi, кароль прыyзняy дошку, на якой стол стаяy, i вачам яго адкрылася глыбокая яма. На дне ямы ляжаy драyляны куфар, без якiх-небудзь упрыгожванняy.
– Усё так, як павiнна быць. Тут i варта пакiнуць дар. Трэба будзе распарадзiцца, каб слугi схавалi yсе сляды, старанна заладзiлi падлогу. У вас жа яшчэ ёсць некалькi давераных слуг, Ваша Вялiкасць?
– Так, яшчэ ёсць.
Суразмоyцы вярнулiся y авальную залу. За дзвярыма пачулася руская гаворка i бразганне шпор.
– Канвой… – прамовiy Станiслаy Аyгуст, ды сумна паглядзеy у вакно.
Кароль памарудзiy у нерашучасцi яшчэ iмгненне, а затым павярнуyся да Панурыша, якi стаяy за два крокi.
– Тыя, хто павiнны ведаць – будуць, у тым лiку нейкiя жыды? – спытаy кароль.
– Так.
– І апошняе, што вы павiнны сказаць мне. Я прасiy iмператрыцу за свой народ. Я не магу забыць свой абавязак перад iм. Я ведаю, што вам адкрыта будучыня краiны, i мая будучыня таксама. Дык вось, адкажыце мне, я хачу ведаць: што будзе з маёй радзiмай? – кароль гаварыy усё хутчэй, – i яшчэ адно: я памру y Пецярбургу?
Панурыш паглядзеy на караля ва yпор. Яго погляд быy непранiкальны. Ён склаy далонi разам. Здавалася, зараз ён пачне yгаворваць караля не прасiць яго адказаць на гэтыя пытаннi. Бледны, твар Панятоyскага быy зусiм не падобны зараз на твар некалi магутнага манарха. Перад Якавам быy просьбiт. Развёyшы рукi y бакi, Панурыш сказаy толькi два словы:
– Яна адродзiцца, – а затым дадаy. – Так, у Пецярбургу.
Кароль збялеy яшчэ больш i некалькi iмгненняy толькi варушыy сухiмi вуснамi. Ён закрыy вушы рукамi, як чалавек аглушаны выбухам, але хутка авалодаyшы сабою, пiльна паглядзеy на госця.
– Але ж вы казалi, што я вярнуся y Воyчын!
– Так вернецеся, але yжо пасля гэтага… – Панурыш памаyчаy i скончыy, – жыцця.
Глава 5. Прыгоды з ранiцы
Прафесар Лiтвакас расплюшчыy вочы. Ён пражываy у не самым старым раёне Вiльнi, але yсё ж старадаyнiх асабнякоy, якiм хутка павiнна было споyнiцца сто гадоy, там было шмат. Многiя заможныя людзi yжо не першы год скуплялi маёмасць па суседству з прафесарам фiласофii. Называyся гэты раён – Жвярынас.
Лiтвакас вельмi любiy свой раён i свой стары драyляны дом, пакрыты выдатным чарапiчным дахам. У гэтым доме y яго была вялiкая спальня i вузкi спартанскi ложак, з якога ён i падняyся ранiцай. Выгляд прафесара выдаваy бяссонную ноч. На яго прыложкавай тумбачцы ляжала кнiга Эдгара По, раскрытая на вершы «Сон у сне». Спехам памыyшыся, Лiтвакас хутка перакусiy тым, што засталося ад вячэры i, накiнуyшы палiто, выбег з хаты. Сёння ён не збiраyся чытаць лекцыi. Скокнуyшы y свой навюткi, дарагi седан, чорнага колеру, прафесар завёy рухавiк i праз кароткi адрэзак часу быy ужо за горадам, дзе дазволiy сабе развiць неабыякую хуткасць – сто восемдзесят кiламетраy на гадзiну. Лiтвакас любiy хуткасць. Акрамя таго ён спяшаyся. Яго седан, паблiскваючы на сонцы, ляцеy па трасе y бок Беларусi.
Праскочыyшы мяжу адносна хутка, Лiтвакас працягваy цiснуць на газ i неyзабаве yбачыy, што наперадзе замаячыла Гародня. Менавiта туды спяшаyся лiтоyскi прафесар.
Прыпаркаваyшыся y цэнтры горада, Лiтвакас пастукаy пальцамi па рулi, злёгку паскроб яго прыемную навобмацак скураную паверхню, i дастаy з унутранай кiшэнi пiнжака свой тэлефон. Прабегшыся па сэнсарных клавiшах, ён паднёс трубку да вуха.
– Алё, – сказаy у трубцы прыемны, малады жаночы голас.
– Вiкторыя, гэта Лiтвакас.
– Вы, прафесар? – голас дзяyчыны гучаy здзiyлена, i як здалося Лiтвакасу, трохi стомлена.
– Я прыехаy у Гродна, i мне трэба пагаварыць з вамi, Вiка.
– Вы y Гродне? – голас суразмоyнiцы Лiтвакаса стаy яшчэ больш здзiyленым.
– Так, гэта вельмi важна. Я разумею, што yсё гэта вельмi нечакана для вас. Я прама як няпрошаны госць у разгар чаявання. Проста зразумейце, што гэта вельмi, ну вельмi важна, Вiкторыя!
– О, вядома, прафесар. Я yсё цудоyна разумею i ведаю, што вы не проста так прыехалi да нас у горад. У вас ёсць важная справа, i я з задавальненнем з вамi сустрэнуся, каб вырашыць яе.
– Я ведаy, што знайду y вас разуменне, Вiкторыя. Цi можаце вы быць у тры гадзiны дня каля помнiка Элiзы Ажэшкi?
– Хвiлiначку… Так, прафесар. Давайце так i зробiм.
– Дзякуй. Да сустрэчы.
– Дзякуй вам, прафесар.
Паклаyшы трубку, Лiтвакас застыy на некалькi iмгненняy, а потым, рэзка адкрыyшы дзверы машыны, пайшоy прагуляцца па горадзе i перакусiць да сустрэчы з дзяyчынай.
Вiка тым часам абдумвала нечаканае з'яyленне Лiтвакаса. Яна yсё яшчэ сядзела на ложку не адзеyшыся. Вiка правяла рукамi па валасах. Незвычайны, яркi i цiкавы сон, прымусiy дзяyчыну задумацца наконт прычыны яго з'яyлення.
– Звычайна я не бачу сноy, – сказала яна сама сабе i працягнула руку да тэлефона, якi паспела адкласцi на маленькi часопiсны столiк.
У гэты час Мечыслаy i Уладзiмiр абедалi дома y гродзенскага гiсторыка. Мечык даy прытулак свайму мiнскаму калегу, i яны yжо паспелi з ранiцы пазаймацца yнiкальнымi артэфактамi, якiя да гэтага былi знаёмыя Уладзiмiру толькi па фота i апiсанням сяброy. Уладзiмiр змог сам патрымаць у руках сярэбраную капсулу – добра вычышчаную i блiскучую.
Жонка Мечыка yвайшла на кухню, дзе размясцiлiся гiсторыкi.
– Смачна есцi, – сказала яна.
– Дзякуй! – хорам адказалi Мечык i Уладзiмiр.
– Вельмi смачна. Вы выдатна гатуеце, – зрабiy Уладзiмiр камплiмент гаспадынi дома, якая была апранута y хатнi спартыyны гарнiтурчык i якраз збiрала валасы y пучок на патылiцы.
– Вельмi прыемна, – сказала маладая гаспадыня i yсмiхнулася.
У кухню забег маленькi сын Мечыслава. Ён кiнуyся да бацькi i паспрабаваy схапiць яго за гарлавiну швэдры.
– Я ж ем, ты ж бачыш, – сказаy Мечыслаy i, усмiхнуyшыся, падняy сына i пасадзiy яго да сябе на каленi.
У гэты час, у пакоi на гарышчы, дзе Уладзiмiр i Мечыслаy пакiнулi свае тэлефоны побач з артэфактамi Панятоyскага, чуyся званок. Тэлефон Мечыка вiбраваy на стале, але насельнiкi дома не чулi, бо былi занадта далёка.
Вiка пачакала яшчэ трохi i, так i не пачуyшы прывiтання Мечыка y трубцы, апусцiла тэлефон на каленi.
– Не падымае, – задуменна сказала дзяyчына, – Трэба будзе набраць пазней.
Яна yстала i пачала збiрацца на сустрэчу з Лiтвакасам.
У гэты час Мечык i Уладзiмiр скончылi абед i вярнулiся да сваёй працы.
– Захаванасць дзiвосная, – сказаy Уладзiмiр, яшчэ раз беручы сярэбраную капсулу y рукi.
– А гэтая скрыначка з чырвонага дрэва, – вымавiy Мечыслаy, – проста ладная штучка. Нават складана сказаць, што тут радуе больш.
– Залаты герб Панятоyскiх, – адказаy гiсторык.
– Ну дык! – усклiкнуy Мечык.
– Але пергамент… Ведаеш, нават калi б на iм нiчога не было напiсана, я б усё роyна лiчыy, што ён выдатны, – вымавiy мiнчанiн.
Мечыслаy усмiхнуyся i кiyнуy галавой. Уладзiмiр працягваy трымаць у руках сярэбраную капсулу.
– Ты вельмi добра яе ачысцiy. Яна прама ва yсiм бляску. Цяпер выдатна вiдаць усё, што на ёй адлюстравана, – адзначыy Уладзiмiр.
– Звярнi yвагу на гэтую ручку y выглядзе галавы вала, – параiy гарадзенец.
– Яна такая прыемная навобмацак… мне нават больш падабаецца яе мацаць, чым на яе глядзець, – злёгку yсмiхнуyшыся, спакойным голасам сказаy госць.
Мечык падышоy да стала, дзе ляжаy ягоны тэлефон i, узяyшы яго y рукi, усклiкнуy:
– Тэлефанавала Вiка! Мабыць, мы не чулi, пакуль абедалi. Эх!
– Патэлефануй ёй, – параiy Уладзiмiр i Мечык, нацiснуyшы на выклiк, паднёс тэлефон да вуха
Вiка пачула званок тэлефона, якi ляжаy у невялiкай сумцы, перакiнутай праз плячо. Дзяyчына парылася y ёй i, не без высiлкаy намацаyшы тэлефон, выцягнула яго. Зiрнуyшы на мабiльны яна з радасцю yсмiхнулася.
– Так, Мечык, – усмiхаючыся сказала дзяyчына y трубку.
– Прывiтанне, – пачула яна y адказ.
– Прывiтанне.
– Я бачу, ты тэлефанавала, але мы з Уладзем не чулi. Елi, ага, – сказаy вясёлым тонам Мечык.
– Проста ёсць навiны.
– Якiя?
– Сёння з ранiцы мне патэлефанаваy Лiтвакас. Уявi сабе! Прафесар у Гароднi…
– Вось гэта навiны, – здзiyлена сказаy Мечыслаy. – Ён табе тэлефанаваy? І што сказаy? Што ён хоча?
– Ён не патлумачыy, – адказала Вiка.
– І?
– І цяпер я iду на сустрэчу з iм. Мы дамовiлiся y тры гадзiны, каля помнiка Ажэшкi. Я yжо даволi блiзка да месца.
– Ты зусiм не ведаеш, чаго ён можа хацець? Хоць, меркаваць тое нескладана. Праyда, як думаеш?
– Дакладна не ведаю, але выказаць здагадку сапраyды лёгка.
– Напэyна гэта звязана з артэфактамi.
– Так, напэyна. Ну што ж яшчэ яму можа быць трэба. Ён хоча нешта паведамiць па нашай справе i гэта, верагодна, будзе нам на карысць.
– Цi яшчэ пра нешта даведацца, – сказаy Мечыслаy.
У гэты момант Вiцы здалося, што наперадзе, сярод тых людзей, што iшлi па вулiцы, стаiць нейкi чалавек, твар якога быy ёй знаёмы, але яна нiяк не магла yспомнiць, дзе яго бачыла. Ягоная знешнасць была такой невыразнай, што запомнiць ягоны твар было амаль немагчыма. Ёй прыгадалася, што падобны чалавек ужо iшоy за ёй аднойчы… цi ж ёй проста здалося, i нiякага чалавека не было, нi тады, нi цяпер.
– Алё, Вiка, ты тут? – спытаy Мечыслаy, чуючы y трубцы маyчанне.
– Так, – сказала дзяyчына спахапiyшыся.
Яна яшчэ раз пiльна yгледзелася y чалавека, што здаyся ёй знаёмым, але ён проста стаяy i глядзеy на яе, а потым раптам усмiхнуyся i памахаy дзяyчыне.
«Гэта проста нейкi мой знаёмы, але я яго зусiм не памятаю» – пранеслася y галаве гараздзенкi.
– Вiка, з табой усё добра? – пачула яна пытанне Мечыслава.
– Так-так, – адказала Вiка, а сама падняла галаву i зноy угледзелася y чалавека, якi махаy ёй. Ён пайшоy дзяyчыне насустрач, але тут Вiка yбачыла, што махае i yсмiхаецца ён не ёй, а камусьцi за яе спiной.
– Тут проста нехта махаy мне, але аказалася, што не мне, – сказала Вiка y трубку.
– Ага, – крыху збянтэжана адказаy Мечыслаy.
– Я думаю, гэта выдатная магчымасць даведацца яшчэ пра нейкiя факты. Я, шчыра сказаць, згараю ад цiкаyнасцi. У Лiтвакаса yнiверсiтэт i студэнты. І вось ён, атрымлiваецца, усё кiнуy i паехаy у Гродна. Хiба тут можна быць незацiкаyленай?
– Ну так. Можа ты хочаш, каб мы з Уладзем пад'ехалi?
– Ну, я думаю, што спраyлюся. Магчыма, Лiтвакас i сам захоча пабачыць Уладзiмiра, бо яны ж даyно знаёмыя i менавiта ён яго нам i парэкамендаваy. Калi ён захоча, то i вы з iм сустрэнецеся.
– Зразумела. Ну, тады стэлефануемся.
– Так, да званка, Мечык.
Дзяyчына адключыла трубку i паглядзела на неба. Дзень быy сонечны, але не асаблiва цёплы.
Пасля таго як сувязь перарвалася Мечык падышоy да акна i паглядзеy на вулiцу.
– Ну i што там? – спытаy Уладзiмiр, якi yсё яшчэ трымаy у руках капсулу.
– Уяyляеш, Лiтвакас прыехаy у Гродна i патэлефанаваy Вiцы. Прапанаваy ёй сустрэцца, i яна зараз iдзе на гэтую сустрэчу.
– Дык гэта ж добра, – спакойна сказаy Уладзiмiр. – Напэyна ён паведамiць, пра нешта важнае, а iнакш, чаму ён прыехаy у Гродна?
– Мда… У мяне нейкае дзiyнае пачуццё… Як быццам бы гэты Лiтвакас нясе нейкую пагрозу. Як быццам бы ён звязаны з пагрозай. Ты вось ведаеш яго даyно. Што ён за чалавек? – спытаy Мечык.
– Ну, ён добры спецыялiст, – адказаy мiнчанiн.
– А што ён за чалавек?
Уладзiмiр толькi пацiснуy плячыма.
Пакуль Мечыслаy i Уладзiмiр абмяркоyвалi Лiтвакаса, Вiка амаль прыйшла на месца сустрэчы. Дзяyчына была вельмi педантычная i не любiла спазняцца. На сустрэчы, тым больш дзелавыя, яна амаль заyсёды прыходзiла загадзя i нярэдка сама чакала таго з кiм дамовiлася.
Побач з помнiкам знаходзiлася старая гарадзенская аптэка з выдатным iнтэр'ерам. Бываць там было прыемна, i дзяyчына зазiрнула туды, бо да трох гадзiн было яшчэ трохi часу. Правёyшы некалькi хвiлiн у аптэцы, Вiка выйшла на вулiцу i накiравалася да помнiка Элiзы Ажэшкi, да якога заставалася прайсцi самую драбнiцу.
На здзiyленне дзяyчыны Лiтвакас ужо чакаy там. Прафесар прыйшоy на сустрэчу нават раней яе i цяпер сядзеy на невялiкай, чыстай лаyцы.
Вiленскi госць падняyся насустрач той каго чакаy, i моцны парыy ветру расчынiy крысы яго цяжкага, зiмовага палiто, пашытага з шэрага драпу. Неверагоднай даyжынi шалiк быy наматаны на шыю прафесара. Ягоныя лакаваныя туфлi не адрознiвалiся чысцiнёй, а тоyстыя далонi, з даволi такi кароткiмi пальцамi, выскоквалi з кiшэняy цёмных, паласатых штаноy. Ён быy з тых людзей, якiя выглядаюць смешнымi дзiвакамi нават у дарагой вопратцы i дарагой машыне, з дарагiм гадзiннiкам на запясце, i асаблiва смешнымi такiх людзей робяць дарагiя сяброyкi, што трымаюць iх пад руку.
Чорныя вочы Лiтвакаса глядзелi, не адрываючыся, на Вiку. Зiмовае сонца залiвала месца сустрэчы прафесара i дзяyчыны. Акуратны помнiк Элiзы Ажэшкi yжо шмат дзесяцiгоддзяy упрыгожваy Гродна i цяпер твар пiсьменнiцы быy звернуты да Лiтвакаса. Стаяy невялiкi мароз i y гэтым месцы адкрываyся выдатны вiд на цэнтральны парк, названы y гонар французскага навукоyца васемнаццатага стагоддзя – Жылiбера. Нават голыя дрэвы гэтага парку выраблялi прыемнае yражанне, а на маленькiм мастку, з каванымi ажурнымi парэнчамi, як быццам вышытымi y паветры чорнымi нiткамi, гарэзавала нейкая парачка, пасылаючы y неба свае вясёлыя крыкi.
– Добры дзень, Вiкторыя, – сказаy Лiтвакас, калi тая была яшчэ далёка. Ён быy упэyнены, што яго голасу хопiць моцы прабiцца скрозь вецер i дасягнуць слыху дзяyчыны, якая бадзёра шагала яму насустрач. Вiка сапраyды пачула i, памахаyшы рукой, пайшла хутчэй.
– Добры дзень, – сказала яна, падышоyшы да Лiтвакаса.
Сонца асвятляла акуратна прыбраныя валасы, а вецер гойдаy вопратку дзяyчыны. Яна збянтэжана апусцiла вочы i правяла па краi палiто сваiмi доyгiмi пальчыкамi.
Але Лiтвакас застаyся абыякавы да гэтай iдылiчнай карцiны. У iншы момант ён мог бы аддаць ёй належнае, бо быy заyзятым знатаком жаночай вабноты, аднак цяпер ён быy паглынуты нейкай iдэяй, якая спальвала ягоны мозг. Таму ён зрабiy крок да дзяyчыны, якая працягвала злёгку саромецца, i гучна выпалiy:
– Вiка, вы павiнны кiнуць гэтую справу са знаходкай.
– Што?
– Вы павiнны перастаць разблытваць гiсторыю гэтых знаходак, якiя вывудзiлi з часоy Панятоyскага. Я yжо казаy, што гэта сур'ёзней, чым вы думаеце. Магу толькi пацвердзiць свае словы. Ваш сябар можа прадаць мне гэтыя артэфакты.
– Але ж я казала вам, прафесар, што справа не y грошах.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/book/yaugen-asnareuski/trykutnik-karalya-65632666/?lfrom=390579938) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Яўген Аснарэўскі
Тип: электронная книга
Жанр: Современная русская литература
Язык: на русском языке
Стоимость: 160.00 ₽
Издательство: Издательские решения
Дата публикации: 28.06.2025
Отзывы: Пока нет Добавить отзыв
О книге: Гарадзенскі гісторык Мечыслаў нечакана знаходзіць каштоўны прадмет – сярэбраную капсулу з часоў Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Падчас свайго палону ў Гароднi кароль схаваў артэфакт, змясціўшы туды пасланне. Запіска ўтрымлівае загадку, разгадаць якую, разам са сваімі сябрамі Вікай і Уладзімірам, спрабуе Мечыслаў. Iм удаецца высветліць, што манарх быў чальцом арганізацыі масонаў, але ў гэты час у расследаванне пачынаюць умешвацца незнаёмцы… Кніга заснавана на рэальных гістарычных фактах.