Главная страница | Публицистика | Oğru müharibələri

Oğru müharibələri
Bəhram Çələbi
Qırxıncı və doxsanıncı illərin oğru qanunları bir-birindən çox fərq-lənir. Bu fərqi başa düşmək olar. İttifaqın dağılması oğru qardaşlığına da birbaşa təsir edib. Zakonniklərin bir qismi bu dövrdən də sağ-sala-mat çıxaraq öz ənənələrinə sadiqliyini qoruyub saxlamağa müvəffəq oldu. Klassik ənənələrə sadiq oğrulara indi NEP dövrünün oğruları deyirlər. Yeni oğrular isə oğru qanunlarını müasir tələblərə uyğun şə-kildə tətbiq edənlərə deyilir.
Yenidənqurma başlamazdan xeyli əvvəl də SSRİ-nin meqapolislə-rində cinayətkar klanlar arasında mübarizə çox ciddi şəkildə gedirdi. Lakin əsasən “peşka”lar və ya “döyüşçü”lər qırılırdılar, mübarizə av-toritetlərin qətlinəcən gedib çatmırdı.
İttifaq dağıldıqdan sonra isə…

Bəhram Çələbi
Oğru müharibələri

REDAKTORDAN
Müasir kriminalistika üçün aydınlaşdırılması müstəsna əhəmiyyət kəsb edən “qanuni oğru” anlayışının tarixinin dəqiqliyini və təfərrüatını yəqin ki, heç kəs bilmir. Bu titulun yaranması haqda dillərdə və nəşrlərdə neçə-neçə versiya dolaşmaqdadır. Versiyaları kifayət qədər araşdırdıqdan sonra belə qənaətə gəlmək olar ki, “qanuni oğru” institutu sovet hakimiyyyətinin ilk illərində mütəşəkkilləşən cinayətkar qruplaşmaların bazasında yaranmış və təxminən 30-cu illərin əvvəllərində SSRİ-dəki kriminal hakimiyyəti büsbütün ələ keçirməyə nail olmuşdur.
Çar Rusiyası dövründən tanınan avroritetlər inqilabdan sonra valideynlərini itirən baxımsız qalmış uşaq və yeniyetmələrdən ibarət kiçik dəstələr yaradır və onlar günün tələblərinə uyğunlaşaraq kommunalar şəklində fəaliyyət göstərirdilər. Oğurluq və fırıldaqçılıq yolu ilə qazanılan bütün vəsaitin tən yarısı dəstə başçısının cibinə, qalanı isə ümumi fonda gedirdi.
Bu dəstələr kriminalistika tariximizdə mütəşəkkil cinayətkarlığın ilk rüşeymləri sayıla bilər. Bir-birindən əlahiddə iş görən belə dəstələr arasında koordinasiya mövcud olmadığından, onların fəaliyyət müstəvilərinin kəsişməsi çox vaxt qanlı müharibələrə səbəb olurdu.
Cibgirlər arasında ilk “qanuni oğrular” meydana çıxanda onlar “oğru qardaşlığı” ideyasını rəhbər tutduqlarını cinayət aləminin bütün təbəqələrinə bəyan etdilər.
İlkin olaraq özünümüdafiə taktikası kimi yaranan bu ideya cəngavərlik və ədalət anlayışlarından bəhrələndiyindən bütün kriminal aləm tərəfindən bəyənildi. “Qanunu oğrular” vaxt ötdükcə kriminal mühitdə kollektiv və kollegial hakimiyyətə çevrildi. Bu idarəçilik üsulu NKVD rəhbərilyinin diqqətini cəlb etdiyindən, onlar “oğru”ların əli ilə milyonlarla məhbusun əfsanəvi QULAQ-da bütün dünyanı heyran qoyan əzəmətli tikintilərində iş sabitliyinə nail oldular. Bu tikintilərin uğuru bilavasitə həbs düşərgələrindəki sabitlikdən asılı idi.
Artıq həbsxanalarda “qanuni oğru”ların fəaliyyəti hər üç tərəf – həm hökumət, həm cəza cəkənlər, həm də “oğru”ların özləri üçün çox faydalı hesab olunurdu. Hökumət adamları həbs düşərgələrində əmin-amanlıq və bu əmin-amanlıq sayəsində yüksək əmək məhsuldarlığı əldə edir, dustaqlar işləyib yaxşı məvacib alır, “oğru”lar isə onların qazancının bir hissəsini yardım fonduna – obşaka yönəltməklə öz problemlərini aradan qaldırırdılar.
Stalinin ölümündən sonra “qanuni oğru”ların həyatında qara zolaqlar yarandı, təhlükəsizlik orqanları öz keçmiş müttəfiqlərinə qarşı genişmiqyaslı mübürizəyə başladılar. Mübarizə tədbirlərini həyata keçirərkən orqanlar ən iyrənc metodlardan istifadə edir, “suçennıy”, “polskiy” adlandırılan titullarını itirmiş məhbusları ideyaya sadiq oğruların üstünə yönəldirdirdilər. Belələri “qanuni oğruları” həbsxana və zonlarda məhv etməyə can atır, hökumət orqanları isə bu işdə onlara hər cür şərait yaradırdılar.
Dəhşətli cəza mexanizmi yavaş-yavaş öz qara işini görürdü. Xruşşov dövründə cəmiyyətin bütövlükdə liberallaşması həbsxalardakı rejimin daha da sərtləşməsinə səbəb oldu. Brejnevin hakimiyyətə gəlişi ilə başlanan durğunluq dövrü ölkədəki romantizm və demokratikləşmə meyllərini dondurdu. İqtisadiyyatda yaranan problemlər “defisit” anlayışını yenidən leksikona gətirdi və təşəbbüskar, zirək adamlar bu fürsətdən yararlanmağa girişdilər. Baltikyanı respublikalarda və xüsusilə Gürcüstan və Ermənistanda defisit malların istehsalı ilə məşğul olan gizli sexlər yağışdan sonra biən göbələk kimi artmağa başladı. Sexovşiklər, alverçilər, möhtəkirlər ən yuxarı dairələrin korrupsiyaya qurşanmasından sui-istifadə edərək, tez bir zamanda varlanmağa nail oldular, nəzarətsiz pul kütləsi müxtəlif əllərdə cəmləşdi. Çoxlu pul olan yerdə isə kriminal strukturların mütəşəkkilləşməsi qaçılmazdır. O ərəfədəki təxminən on il ərzində hakimiyyətlərini bir növ donduran “qanuni oğrular” birdən-birə sanki qış yuxusundan ayıldılar və sexovşiklərdən bac almağa girişdilər. Adətən sexovşiklər bir avtoritetə bac verməklə öz təhlükəsizliyini təmin edirdilər. Hüquq-mühafizə orqanları da öz paylarını aldıqlarından, gizli sexlərin yaranmasına mane olmur, əksinə belə sexlərə şərik çıxmağa çalışırdılar.
Kriminal pulların tüğyan etdiyi həmin dövrdə bütün SSRİ məkanında cavan, daha qətiyyətli oğru nəsli meydana çıxdı. Bu nəsllin “qanuni oğruları” reketlə yanaşı sifarişli qətlləri də adi bir şey sayırdılar. Monqol, Qorbatıy, Paşa Sirul, Savoska, Rafik Svo və sair kimi oğruların birləşdiyi bu yeni nəsil köhnə oğru qanunlarının böyük bir qisminə sahib çıxdılar. Lakin dövrün tələblərinə uyğun dəyişikliklər də edildi. Pula olan münasibət büsbütün dəyişdi. Artıq pula əl çirki kimi deyil, bütün qapıların açarı kimi baxıldı. Hər şeyin alınıb satıldığı dövrdə pul əhəmiyyətli qüvvəyə mindi. Ən əsası isə 30-50-ci illərdə “qanuni oğru” adına sırf oğrular layiq görülürdüsə, yeni nəsil artıq demək olar ki, əsasən reket və quldurluqla məşğul olanlardan, hətta killerlərdən ibarət idi.
“Müharibələr o zaman qurtarır ki, ya ondan qazananlar yüklərini tutub kənara çəkilirlər, ya da onların özlərini üzə çıxarıb güllələyirlər”.
    E. Heminquey


PİTER BRATVASININ “PAPA”SI
…1992-ci ilin payız günlərinin birində Sankt-Peterburq RUBOP-nun (Mütəşəkkil Cinayətkarlığa Qarşı Regional Mübarizə İdarəsi) əməkdaşları Nevski prospektində keçirdikləri “Zaxvat” əməliyyat tədbirləri nəticəsində çoxsaylı camaat qarşısında bir neçə reketiri “Moskva” vağzalının darvazaları önündə soyuq asfalt üzərinə uzadaraq qollarını “braslet”lə bəzədilər. Yerə uzananlar arasında ağ “Volvo”dan dartılaraq çıxarılan Aleksandr Malışev və Ded Xasan da vardı. Yekəpər serjant asfaltda uzananların birini ayağa qaldıranda mentlərin ”Malış”, dəstə üzvlərinin “Papa” adlandırdıqları Malışevin qoltuq cibindən “Kolt” tapançası yerə düşdü. Bir qədər kənarda dayanmış podpolkovnik rütbəli zabit ildırım sürəti ilə irəli atılaraq silahı götürdü:
– Bu nədir, bratan? – deyərək gözlərini qıydı, istehzalı tərzdə gülümsündü.
– Stvolu gətirib sizin idarəyə təhvil vermək niyyətində idim… – Malışev halını pozmadan etinasızlıqla dilləndi. – Məni tutmaqla məqsədimi gözümdə qoydunuz, yoldaş polkovnik…
– Yenə səhv edirsən, bratok… – zabitin üzünün istehzalı ifadəsini ciddilik bürüdü. – Mən hələ iki ulduz daşıyıram. Doğrudanmı sən on səkkiz il içəridə otursan da, hələ də polkovniklə podpolkovnik arasındakı fərqi bilmirsən?
“Malış” kinayəli təbəssümlə dilləndi:
– Bu əməliyyatdan sonra sizə daha bir ulduz veriləcəyini nəzərdə tutaraq söylədim.
– Deməli, tapançanı təhvil vermək istəyirdin, eləmi? – Podpolkovnikin sifətində yenidən əyri təbəssüm yarandı. – Səhərdən sizin dəstələri otarırıq, bratan. Bu vaxt ərzində sən bir neçə milis bölməsi yanından keçmisən, amma maşından düşməmisən. Restoranda qəlyanaltı edəndə də bu barədə söhbət olmayıb. Bütün danışıqların yazıları bizim diktofondadır, mənim “Malışım”. Əyləş maşına, alibilərini İdarədə ifadə verərkən sadalayarsan. Podelnikin Ded Xasanı başqa taçkada, “Qazik”də aparacaqlar…
Əslində, “Malış” Leninqradda cinayətkar imperiya yaratmışdı və bütün qruplaşmalar onunla hesablaşmalı idilər. Malışevi qruplaşma liderləri öz aralarında “stasionarnıy vojd” adlandırır və hər həftə ona ya “Pulkovskaya” mehmanxanasındakı qəbul otağında, yaxud “Arxipelaq” kimi tanınan “Tozağacı xiyabanı”ndakı ofisində hesabat verirdilər. Xasanla “Malış”ın münasibəti itlə pişik kimi olsa da, etiketə riayət etmək, qəlbində nifrət qaynasa da, rastlasanda gülümsəmək, əl uzatmaq lazım gəlirdi. Ded səbrini basır, dözürdü. Xasanın hamı tərəfindən bəyənilən xüsusiyyətlərindən biri də hirsini, nifrətini içəridə gizlədərək gülümsəməyi bacarmaq qabliyyəti idi. Bunu hələ iyirmi il öncə Yuri Vasilyeviç Alekseyev – “Yura Qorbatıy” onlar peresılkada iki ay xlebnik kimi oturarkən demişdi: “Sən yəhudilər kimi ağıllı, ermənilər qədər hiyləgərsən! Bunların ikisi birləşəndə fenomen alınır. Əzmkarlığın səni kriminal aləmin Olimpinə qaldıracaq. Amma çalış ki, Qafqazın şeyxi Şamil demişkən, ucaldıqca sadələşməyi, varlandıqca alicənablığı bacarasan. ”
Leninqradda biznes qurarkən Ded Xasan məhz bu nüfuzlu zakonnikə, Qorbatıya yol tapır, sxodkalarda, yas mərasimlərində, ad günlərində təşkil olunan ziyafətlərdə onunla yanaşı olmağa çalışırdı. Aslanın Leninqradda nüfuz qazanmasında Qorbatının rolu həddindən ziyadə böyük idi və Ded fürsət düşdükcə bunu ucadan söyləməklə həm də özünə imic qazanırdı.

DOXSANINCI İLLƏRİN ƏVVƏLLƏRİ…
Operativ məlumat:
Aleksandr İvanoviç Malışev, 1958-ci ildə anadan olub. Orta təhsillidir. İki dəfə məhkumluq həyatı yaşayıb – birinci dəfə (1977-ci ildə) qəsdən adam öldürməkdə, ikinci dəfə (1984-cü ildə) də adam öldürmə, amma ehtiyatsızlıqdan… Daimi yaşayış yeri – “Pulkovskaya” mehmanxanası… Sankt-Peterburqdakı ən güclü, yüzdən çox üzvü olan cinayətkar qrupun başçısıdır.
Qanunsuz silah gəzdirməkdən savayı milis bölməsində Malışevin işinə banditizmlə əlaqədar maddə də əlavə olundu. Sən demə, bir həftə əvvəl onun dəstə üzvləri biznesmen Dodonovu zalojnik götürüblər. Almaniyadan Rusiyaya pivə gətirmək məqsədilə iki milyon alman markası məbləğində saziş bağlayan Dodon başqa kommersantlardan pul yığaraq Münhenə göndərib. Lakin nədənsə pivə sisternlərinin gəlişi ləngiyib. Dağıstanlı müştərilər Dodonla danışığa əsasən deyilən saatda pivəni götürməyə gəliblər. Müqavilədə qeyd olunan vaxt yetişəndə qafqazlılar hay-haray qaldırıblar – “bu dəqiqə ya bizim pulumuzu, ya da pivəmizi verin!”. Çıxılmaz vəziyyətdə qalan Dodonov aranı sakitləşdirmək, qafqazlılardan qorunmaq üçün belə işlərdə ad çıxarmış Ded Xasanla görüşür, o isə yerini isti salmaq məqsədilə Malışevə müraciət etmək lazım gəldiyini bildirir və özü də əlaltdan “Papa”ya xəbər çatdırır. Kirpiçlə görüşən Malışev bu işdən yaxşı qazanc götürmək mümkün olacağını anlayaraq qollarını çırmalayır. O Dodonova bu işi yoluna qoymaqla bahəm, həm də pay sahibi olmaq istədiyini deyir və sağ əli saydığı Andrey Berlini pivə məsələsinin nüanslarını öyrənmək üçün Almaniyaya göndərir.
RUBOP-un məlumatından:
Andrey Borisoviç Berlin, 1952-ci ildə Leninqradda anadan olub. Natamam ali təhsillidir. “İneks Limited” Səhmdar cəmiyyətinin (SC) prezidenti, bundan başqa bir neçə iri firmanın sahibidir. Malışevlə birgə Almaniyada da bir neçə şirkətləri fəaliyyət göstərir. Onun haqqında əvvəllər qətlə görə cinayət işi qaldırılsa da, sonda fırıldaqçılıqda təqsirli bilinərək məhbəsə salınıb.
Münhendə iki gün ərzində Dodonun bağladığı müqavilə ilə yaxından tanış olan Berlin podelniki Malışa telefon açaraq bu işin milyonlarla dollar gəliri olacağını bildirir. Həmin gün “Papa”nın idmançıları və dağıstanlılar kommersantı girov götürərək şəhərdən kənardakı xataya gətirirlər. Bir neçə saatlıq təhqiramiz təcavüzlər, işgəncələrdən sonra Dodon sınır və səhnəyə “mələk” sifətli Kirpiçev – “Deduşka Slava” daxil olur. Effektli tamaşanın epiloqunda yarımcan kommersant quldurların əlindən “xilas” edilir. Ancaq bir şərtlə – Dodon onların adamlarını tərəf müqabili kimi sazişə daxil etməlidir.
– Biz yoldan ötən quldurlar deyilik ki, podelnikimizin axırıncı altuşkilərini əlindən alaq, – Kirpiç mizin üstündəki qaynar kofe fincanını Dodonun qarşısına tərəf sürüşdürərək dillənir. – Amma biz də bir qədər qazanmaq, ailəni dolandırmaq istəyirik. Məgər dostlar başqa cür hərəkət edərlərmi? Biz sizə dostluq, tərəfdaşlıq təklif edirik.
– Əlbəttə… – Dodon bilirdi ki, müqaviləyə imza atan kimi onun likvidasiyası həyata keçiriləcək. Meyitdən ifadə almırlar. Nəyin bahasına olursa olsun buradan sağ çıxmaq, özünü RUBOP-a çatdırmaq lazım idi.
Kirpiç isə hələ də onu yola gətirmək naminə üyüdüb tökürdü:
– Həyəcanı boşlayın, əziz dostum. Bu iş yenə sizin icraatınızda qalacaq. Biz öz pulumuzu xərcləyib, kiçicik qazancımızı götürəcəyik… Kolya Karate filosof Pifaqor olmasa da, yaxşı deyib: “Çörəyin elə bir parçası yoxdur ki, onu dostlar arasında bölmək mümkün olmasın”. Biz səninlə dostluq əlaqələri qurmaq niyyətindəyik.
Ded Xasan da istəsəydi “pivə” əməliyyatından əldə olunacaq çistoqandan bir qədər cibişdanlaya bilərdi. Axı, müştərini “Malış”ın yanına o gətirmişdi. Amma uzaqgörən Usoyan saxlanılmazdan azacıq əvvəl restoranda nahar edərkən bu “nakolkada” iştirak etməyəcəyini bildirərək, “mən pas” demişdi. Pivə işindən bərk qıcqırma qoxusu gəldiyini lap əvvəldən, Kirpiçevin bu biznesə qoşulduğu andan hiss etmişdi. Dedin başqalarında olmayan daha bir xasiyyəti vardı – kompanyon olmaq istədiyi insanın xarakterini, məziyyətlərini xırdalıqlarına qədər öyrənmək. Həmişə Kirpiçevdən iki addım kənarda durmağa üstünlük verirdi. Lap ilk görüşdən onu paxıl, ətrafındakılara qarşı biganə, qazanc üçün hər şeyə hazır birisi kimi qəbul etmişdi. Qısqanc və üstəlik də paxıl adamdan hansı hərəkəti desən gözləmək olardı.

SLAVA DAYI
Operativ məlumatdan:
Vladislav Vladimiroviç Kirpiçev, 1937-ci ildə anadan olub. Orta təhsillidir. “İneks-Limited” SC-nin vitse prezidentidir. Kriminal aləmdə “Kirpiç” və “Slava dayı” ayamaları ilə tanınır. Üst-üstə 37 il barmaqlıqlar arxasında oturub. Həbsi haqqında ilk hökmü 17 yaşında dinləyib. 1972-ci ildən 1990-a qədər bir neçə dəfə həbs olunub və qazamatların psixatrik xəstəxanalarında yatıb. Azadlığa çıxandan sonra kommersiya işlərinə başlayıb …
Dodon Kolya Karateni və ona bənzədilən filosof Pifaqoru tanımasa da, Kirpiç haqqında yetərincə məlumatlı idi. Kommersant bilirdi ki, bağlanacaq sazişdə Vladislav Vladimiroviçin adı peyda olan kimi əlinin altındakı iqtisadçılar qarışqa sürüsü mürəbbəyə darışan təki onun strukturlarına soxulacaqlar və “Soçiyə əbədi istirahətə” göndərilmə “putyovkası”na möhür vurulacaq.
Dodon girovluqdan azad olan kimi RUBOP-a qaçır, başına gələnlər haqqında xəbər verir və yuxarıda qeyd etdiyimiz “Zaxvat” əməliyyatı baş tutur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Dodonov mentovkada yazdığı izahatında bu işlərdə Ded Xasanın əli olmadığını bildirir.
“Papa”nın cinayət əməli bölmədə şahidlərin izahatları ilə qaydasınca sənədləşdirilir…
Cinayət işinin gedişi zamanı aydın olur ki, Malışev qruplaşması yalnız kommersantları deyil, onların uşaqlarını da girov götürməklə külli miqdarda pul tələb edirmiş. Girov götürməklə açılan yeddi cinayət işindən ikisi məhz uşaqlarla bağlı idi.
İstintaq zamanı Malışev yaxşı qrevlə görüşünə gələn Usoyana uşaq oğurluğu barədə quraşdırılan cinayət işini RUBOP ssenariçilərinin “baş tutmayan abortdan doğulan uşağabənzər komediya”sı adlandırıb:
– RUBOP-a açılmamış cinayətləri kiminsə boynuna yükləyib özlərini təmizə çıxarmaq gərəkdir, – deyirdi “Malış”.
İstintaq isə QUVD-nin tam məxfi obyektlərində aparılırdı.
“Papa”nın “Krestı”ya gəlişini bratva bayram hay-küyü ilə qarşıladı. “Malış”la birlikdə kiçmana bir neçə “Qazel” (birini Usoyan göndərmişdi) yük maşını da daxil oldu. Usoyan, “Papa” qazamatda darıxmasın deyə, ərzaqla birlikdə bir rəngli televizor da “qrev” göndərmişdi. Ded Xasan yaxşı bilirdi ki, “Papa”nın “Krestı”dakı oturuşu yetərincə uzunmüddətli olacaq.
Malışev qruplaşmasının idmançılarının dediklərinə görə, “Papa”nı Leninqradda ən əzazil banditlər kimi tanınan “kazanlılar” mentlərə satmışdılar. Danışırdılar ki, guya olaydan bır həftə öncə “Malış” ofisinin qarşısında özünü günə verirmiş. Bu zaman “Toyota”da əsabələri ilə “Pulkovskaya” mehmanxanasının qarşısından keçən Nail Xamatov (“Rıjiy”) deyib: “Nə “Kalaşnikov”un yaraşığıdır!”.
Bu sözlərdən bir ay sonra “Rıjiy”in özünü evinin giriş qapısında güllələyirlər.
Həmin dövr Rusiyanın ikinci paytaxtının həyatında kriminal liderlər üçün ən çətin zaman kəsiyi sayılır. Onların deyimi belə səslənirdi: “Kimi tutmayıblarsa – onu güllələyirlər”. Həmin günlərdə Ded Xasan Leninqradı tərk etməmək haqqında məhkəmə qərarı alsa da, Moskvadakı “Sovetskaya” mehmanxanasının lüks xatasında yaşayırdı.
“Papa”nın həbsindən sonra Sankt-Peterburqda və ümumiyyətlə, Leninqrad vilayətində kriminal qruplaşmalar arasında misli görünməmiş hərc-mərclik baş qaldırdı. Qətllərin qarşısını almaq məqsədilə Moskvada Ded Xasanın da müntəzəm iştirak etdiyi sxodkalar çağırıldı. Qərara alındı ki, şimal paytaxtında nüfuz dairələrinə yalnız qanuni oğrular nəzarət etməlidirlər. Bu qərara qarşı çıxan avtoritet Andrey Berzin (“Beda”) az sonra öldürüldü. Sankt-Peterburqun “smotryaşisi” statusuna içində Ded Xasanın adı da olmaqla bir neçə zakonnik namizəd vardı. Namizədlərin seçimində Usoyan yalnız bircə səs qazana bildi. Sxodka Kudryaşı seçdi, onun köməkçisi isə Kostya Moqila təyin olundu. Aslanın namizədliyi heç müzakirə olunmadı. Ded Xasan düzgünlüyü, təmkinlıyi ilə yetərincə imic qazansa da, qafqazlı idi. Slavyan oğrular beləsini Rusiyanın ikinci paytaxtı sayılan Peterburqa “böyük qardaş” seçməzdilər. Piter bratvası isə bu təyinatla barışmaq zorunda qaldı.
Kudryaşın dövründə Aslan Usoyanın Sankt-Peterburqda və ümumiyyətlə, Leninqrad vilayətində nüfuzu daha da artdı.

QATİL KİŞİ İDİ, …YOXSA QADIN?
RUBOP-un operativ məlumatından:
Hal-hazırda Sankt-Peterburqda bir neçə güclü mütəşəkkil cinayətkar qrup fəaliyyət göstərir. Bunlardan “Malışev Cəmiyyəti”, “Kazanlılar”, “Tombov-Vorkuta”, “Azərbaycanlılar”, ”Kürdlər” və “Cecenlər” cəmiyyətləri daha sanballı sayılırlar. Onların quruluş sxemi belədir: “briqada” (5-10 döyüşçü), “zveno” (2-5 briqada), “qrup” (2-5 zveno) və “cəmiyyət” (bir neçə qrup).
Malışevin həbsindən azacıq sonra Vladimir Kumarin srokunu başa vuraraq Peterburqa qayıtdı. Yenidən mübahisələr, strelkalar, atışmalar, qətllər başlandı. “Tambovlular”la “Kazanlılar” arasında isə enerji daşıyıcıları üstündə əsl müharıbə qızışdı. Demək olar ki, hər gün hansısa bir avtoritetin, qrup başçısı və ya üzvünün qətlə yetirildiyi barədə məlumatlar eşidildi. “Vstreça” kafesinin önündə baş verən qətl isə onlarla insanın gözü qarşısında icra olundu. Killer “kalaşnikov”un mağazasındakı bütün güllələri avtoritetin üstünə boşaltmışdı. “Mersedes”ə oturmaq istəyən “Kuma” yerindəcə dünyasını dəyişdi. Kumarini isə cangüdəni öz həyatı bahasına xilas edə bildi. Müstəntiqlər Andrey Berezinin maşınında 28 güllə deşiyi aşkarladılar. Kumarinin üzərinə qapanmış cangüdənin meyitində isə dörd ölümcül yara vardı. Şahidlər qəfil gülləborandan elə şaşırmışdılar ki, qatilin kişi, yaxud qadın olduğunu dəqiq söyləməkdə çətinlik çəkirdilər. İzahatı alınan şahidlərin yeddisi killerin qadın olduğunu israr edirdi. Üç nəfər isə başına parik qoymuş kişinin atəş açdığını bildirirdi. Qatili yaxalamaq mümkün olmadı.
Başından, sinəsi, qarnı və qolundan yaralanmış Kumarini təcili olaraq xəstəxanaya çatdırmasaydılar, o da çoxlu qan itkisindən gözlərini əbədi olaraq yumacaqdı. Həmin dəqiqə onlarla “tambovlu” onun keşiyini çəkməyə başladı. RUBOP əməkdaşları isə xəstəxananın ətrafını nəzarətə götürdülər. Xəstəxanada olan “boyeviklər” saxlanıldı və onlardan altı ədəd tapança götürüldü.

“BOQ” OĞRU ƏQİDƏSİNİ DEYİL, BANDİT YOLUNU SEÇDİ
“QAZ”-ın işçilərinin əksəriyyəti sabiq zeklər idi.
Qorkidəki “QAZ” qruplaşması hələ Moskvadakı bandalardan da qabaq yaranmışdı və qanunları kriminal aləmdəki qayda-qanundan çox ciddi fərqlənirdi. “QAZ” bandası Qorbaçovun özəlləşdirmə fuflosundan xeyli əvvəl, durğunluq illərinin ən qatı dövründə, altmışıncı illərin ortalarında – “Volqa M-21”in dəbdə olduğu vaxtda yaranmışdı. O vaxt “zapçast” alverçiləri ilə küçə qruplaşmaları arasında möhkəm əlaqə mövcud idi. Küçə qruplaşmaları məhbəs düşərgələrindən azadlığa çıxan zeklərdən təşkil olunmuşdu və onlar əldə etdikləri sərmayənin 59-70 faizini İttifaq məhbəslərində olan vərəmli qardaşlarının həyatını bir qədər uzatmağa sərf edirdilər.
Məhbəsdən çıxan cavanların əksəriyyəti özünü Qorkiyə, yaxud bu şəhərə yaxın qəsəbələrdən birinə salmağa çalışır, “QAZ” qruplaşmasında, yaxud küçə alverində və yaxud da zavodda özlərinə lövbər salıb qazamatda keçirdikləri əzablı günlərin əvəzini çıxmağa səy göstərirdilər.
Qroznıdakı uşaq koloniyasından sonra daha iki srok almış İqor Boqdanovu səksəninci illərin sonlarında Qorki küləkli, qarlı hava ilə qarşıladı. Noyabrın ortaları idi. Perrondan keçib özünü birtəhər gözləmə zalına çatdırdı. Cib dəftərindən Oleqin telefon nömrəsini tapıb zəng vurdu. Dəstəyi qaldıran olmadı.
Hələ axşam saat altı yox idi, ancaq artıq qaş qaralmışdı. Vağzaldakı haray-qışqırıqdan, bir qədər aralıda çəkmələrini çıxarıb ayaqlarını zənbillərin üstünə qoyaraq yuxulayan üzütüklü kök kişinin xorultusundan iyrəndi elə bil. Bandan çıxıb sıra ilə düzülmüş “şahmat”lardan birinə yaxınlaşdı, sürücünün yanındakı kresloya əyləşdi.
– Bratuxa, harada yaxşı jratva verirlər? – soruşdu və “Kent” siqaretini çıxarıb birini yandırdı.
– Əgər gürcüsənsə, “İveriya” kafesinə, azərbaycanlısansa, “Bakı” restoranına, ermənisənsə “Axtamar” bistrosuna apara bilərəm. Bəlkə?..
– Yox, düz tapmısan, gedək “Bakı”ya.
– Ruslanın restoranı Qorkidə ən məşhurudur, – sürücü yaltaq təbəssümlə gülümsünüb taksini yerindən tərpətdi. – Şəhərin bütün adlı-sanlı adamları onun restoranında kişka doldurur.
– Blatnoy oğlana oxşayırsan, nakolkaların da var, – İqor bir qədər rişxəndlə oğlanın sükan tutmuş sağ əlinin üstündəki “ürək” və ona batırılmış “ox” tatusuna baxdı. Tatuirovkanın aşağısında “не забуду мать родную”[1 - Doğma anamı unutmaram] sözləri qaralırdı.
– Əsgərlikdən yadigardır, – vodilanın yağlı sifətinə özündənrazı təbəssüm yayıldı, – cavanlıqda dərrakə olmur axı adamda.
– Qorki necədir, yaşamaq olur?
– Soyuzda bir Moskvada, bir də Leninqradda vəziyyət babatdır, – sürücü pəncərədən bayıra tüpürərək əlavə etdi. – Bu nə yaşayışdır? Yağ talonla, qənd talonla, poqanaya kolbasa üçün saatlarla növbədə dayanmalısan. Səhərdən axşamadək it kimi işləyirsən, tolk yoxdur. Görək bu Qorbaç neyləyir… Deyirlər, Krasnodarda birinci katib işləyərkən oranı cənnətə döndəribmiş, – sürücü İqorun barmağında döyülmüş romb qaşlı persteni görüb təəccüblə soruşdu: – Oturmusan?
– Olub, brat. Oturmuşam.
– Belə nakolka krıtıda srok səriyənlərdə olur, – sürücü maraqla müştərisini süzdü, – krıtıda oturmusan?
– O da olub.
– Adamın inanmağı gəlmir. Belə cavan…, ancaq krıtıda bit əzmək? Nə üstündə?
– Nə gözlərini bərəldirsən? Yola bax, yoxsa bir qucaq dəmirə çevirərsən taçkanı.
Hamının Boq adlandırdığı İqor Boqdanov yeniyetməliyini Qroznıdakı uşaq koloniyasında, cavanlığını isə İttifaqın müxtəlif zonlarında xərcləmişdi. Malış Söhbət, Dağlı Cavanşir, Klaranın oğlu İsgəndər, Gəncəli Vaqiflə xlebnik olmuşdu. Qroznıya gəldiyi ilk gündən özünü qatı otrisalovka, patsan, stremlyayuşiy kimi tanıtmışdı “Vosmoyski”. Deyilənlərə görə, oğru tacına da namizəd idi… Qroznıya “qrev” gətirən “TT” Nərimanla “Qızıldiş” Mamed onlara patsanların lideri kimi təqdim olunan “Boq”a öz tövsiyyələrini vermişdilər.

“QAZ”-ın həyətində qətl
…Manveli (“Şaşa”, “Moldovan”) elə “QAZ”-ın həyətində – işlədiyi anbarın qarşısında güllələmişdilər. 9 May – Qələbə bayramı günü olmasına baxmayaraq, zavoda gəlmişdi. Manvel kimə isə üç yeşik “xırda ehtiyat hissələri” hazırlamışdı. Qapının girişindəki bordyurda arxası üstə uzanmışdı. İkicə atəşlə “sovet milyonçusu”nu o dünyaya göndərmişdilər. Güllələrdən biri ürək nahiyəsindən, digəri isə gicgahından vurulmuşdu. Başındakı güllə yarasının ətrafında güclə seziləcək nazik eksentrik çevrələr qaralırdı. Kontrol atəş yerinə yetirilmişdi. Barmağındakı iri qızıl üzüyə, cibindəki “volodya”larla dolu lopatnikə toxunmamışdılar.
Zavodun girişindəki keşikçi dəstəsi, həyətdə tarakan kimi qaynaşan nəzarətçilər nədənsə atəş səsini eşitməmişdilər.
Qırx səkkiz yaşlı “Moldovan” Qorkinin ən hörmətli adamlarından biri idi. Var-dövləti başından aşıb-daşan bu arıq, sısqa adam ehtiyat hissələri anbarında çalışmaqla yanaşı, ətrafdakı qəsəbələrdə öz sexlərini və şəhərin girişindəki avtomobil təmiri emalatxanasını yaratmışdı.
Üç srok səriyəndən sonra Kiyevdən gəlmişdi “Moldovan”. Qısa boyu, yastı kürəyi, uzun saçları vardı. Həddindən artıq çevik idi. Adama elə gəlirdi ki, həmişə nədənsə narahatdır, kimdənsə ehtiyat edir. Ömrünün iyirmi bir ilini kiçmanlarda, zonda xərcləmişdi və son vaxtlar kim kefini, əhvalını xəbər alırdısa, “Dünyada məndən xoşbəxti yoxdur”, – deyirdi.
Qanuni oğru deyildi, heç avtoritet kimi də tanınmırdı. Sonuncu srokunda yaxşı oturduğuna görə Moskvadakı bratvaları onu şərtlə Qorkidə “QAZ”a calaya bilmişdilər. Moldovan qazancının tən yarısını tubiklərə qrev verməyi boyun olmuşdu. Şaşanın yazdığı molyavada 50 faiz sözlərinin altında barmağını deşərək çıxardığı qanla xaç işarəsi cızmışdı. Altı il istər zavodda, istərsə də şəhərdə ona “gözün üstə qaşın var” deyən olmamışdı. Şaşanın sərvəti artdıqca artsa da, qrevin miqdarı əvvəlki rəqəmlərdə ilişib qalmışdı.
Arvadı, bir qızı, bir oğlu olduğu halda, iki yerdə məşuqə də saxlayırdı.
Rayon milis idarəsi və prokuror Laura Qafarova iki aydan artıq istintaq aparsa da, qətlin üstünü aça bilmədiklərindən, iş dayandırılmışdı.
Kriminal aləmin adamlarına elə qətlin birinci günü bəlli oldu ki, Manveli uşaqlarının anası sifariş verib. “Sovet milyoneri” son altı ayda iki yerdə mənzil almışdı və hər birində məşuqə saxlayırdı. Və son altı ay müddətində on dörd il bundan əvvəl – Moldaviyadakı kiçmandan çıxandan sonra evində məskən salıb yaşadığı, özündən səkkiz yaş böyük, keçmiş zeçka Daryanın yanına getmirdi. Darya nə az, nə də çox, düz doqquz il Sibirin Omsk vilayətindəki lagerdə vorovixa oturmuşdu və kriminal aləmdə onun nüfuzu Moldovandan qat-qat çox idi. Moldovanın “QAZ”da qaz vurub qazan doldurmasının da səbəbkarı Darya olmuşdu. Vorovixa uşaqlarının çörəyi yavan deyil, yağ-povidlo sürtüb yeməsi xatirinə Manveldən ötrü həm Kiyev qruplaşmasına, həm də Lujnikidə böyük nüfuz sahibi olan avtoritetə ağız açmışdı.
Moldovanın qətli ilə bağlı zavodda işləyən 76 sabiq zek şübhə altına düşdüyündən onların hamısı prokurorluqda və milis şöbələrində dindirilmişdi. Onlardan biri də İqor Boqdanov idi. Onu şəhər prokurorluğunda Laura Osmanovna dindirirdi.
– Adın?
– İqor…
– Familiyan?
– Boqdanov.
– İlk cinayəti nə vaxt və harada törətmisən? – prokuror kənarlarını qatlayaraq yazdığı izahat kağızından başını qaldırmadan soruşdu.
– Elə doğulduğum gün, ana bətnindən azad olan kimi cinayət eləmişəm, – deyən İqor gözlərini qıyaraq gülümsədi.
Laura Osmanovna nəzərlərini qaldırıb hirsli-hirsli İqora baxdı:
– Bura prokurorluqdur, cavan oğlan, bazar deyil. Danışığına fikir ver! – hirslə pıçıldadı.
– Düz deyirəm, yoldaş prokuror. Məgər ictimai yerlərdə dava-dalaş salmaq, haray-həşir qoparmaq, qışqırmaq qanun pozuntusu deyilmi? – Boqdanovun üzünü geniş təbəssüm işartısı bürüdü. – Doğulan kimi elə bərkdən qışqırmışam ki, isselitellər də, sestralar da, hətta anam da səksənib. Lepila mənim ayaqlarımdan tutub başıaşağı sallayaraq yumşaq yerimə şillələr vururmuş və birdən mən ağrılara dözməyərək qışqırmağa, söyməyə başlamışam.
– Bəs detkolona, özü də lap ciddisinə hansı əməlinə görə düşmüsən? – Laura Osmanovna özünü ciddi saxlamağa çalışsa da, təbəssümünü gizlədə bilməyərək soruşdu. – Qroznı detkolonuna, adətən, qatilləri, qatı cinayətkarları göndərirlər.
– Kafedə birisi “antilopama”[2 - sevgilimə] sataşmışdı, yaşladım, – İqor başını aşağı salıb, təəssüf hissi ilə əlavə etdi. – Bədbəxtlikdən çuvak kopıta otdal. Balaca cib bıçağı ilə onu qorxutmaq istəyirdim.
– Dünən saat on iki ilə üç arasında harada olmusan?
– Dostlarımla “Bakı” restoranında idik. On birdən düz saat beşədək. Bunu bizimlə oturan devaxalar da təsdiqləyə bilər. Məndə həmin müddət üçün alibi dəmir kimidir.
– Məclisdəki dostlarının adlarını sadala! – Laura Osmanovna “Bakı” restoranının adını eşidəndə bir qədər tutulsa da, tez özünü ələ alıb davam etdi, – qızların da ünvanlarını, adlarını demək lazım gələcək.
– Qızları bu işə calaşdırmayaq, yoldaş prokuror. Tələbələrdir. Yataqxanada olurlar. Dilə-dişə düşərlər, institutda narazılıq yaranar.
– Mənə iş öyrətmə, cavan oğlan! Dostlarının adını, ünvanlarını de görək!
– Həmyerlim Əlizadə, bir də Saşa, Aleksandr – xoxol. Üç nəfər biz idik, üç də zolotoy dukat. Onu da deməliyəm ki, biz ümumi zaldakı stol arxasında əyləşdiyimizdən əriniz Ruslan (Rüstəmi tanış-bilişləri Ruslan kimi çağırırdılar) restorana girib-çıxdıqca dəfələrlə bizi görüb. Hətta stolumuza yaxınlaşaraq mənimlə salamlaşıb da.
– Rüstəm səninlə salamlaşıb? – prokuror qrafindən büllur stəkana su süzüb bir neçə qurtum aldı, izahatın yazılışını saxladı.
– Mən bütün həyatım boyu Rüstəmə minnətdar olacağam. Qorkiyə gəldiyim ilk gündən əlimdən tutub, kömək edib, işə düzəldib məni. Ölənədək bu yaxşılıqlarını unutmaram.
– Bütün bunlara baxmayaraq, mən həmin qızlardan, tələbələrdən də izahat almalıyam, – Laura Osmanovna dərindən nəfəsini dərib sınayıcı nəzərlərini İqorun sakit, təmkinli, bir qədər də özündənrazı sifətinə zilləyərək pıçıldadı.
– Buyurun, nə qədər kefiniz çəkir dindirin, ancaq yataqxanada.
Bu qarayanız, sağlam, iri qonur gözlü gəncin səsi, danışıq tərzi və bütün hərəkətləri təkəbbürlü olduğunu aşkarca göstərirdi. Baxışlarında nə isə bir inciklik, narazılıq oxunurdu.
“İqorda dəmir iradə var” deyənlər yanılmırdı.
Qətl və oğurluqda İqor iştirak etməsə də, nakolkanı məhz o vermişdi və dönə-dönə tapşırmışdı ki, meyitin üstündən heç nə götürülməsin…

PODELNİK RAFAEL
Rafa bir il bundan əvvəl İqorla tanış olmuşdu. Ondan iki il əvvəl isə Tiraspolda siqaret-araq mafiyasının xod gedən “Kent”i və onun məşuqəsini qətlə yetirmişdi.
Bakatinin dövründə İttifaqda xaos, özbaşınalığın baş alıb getdiyi zaman Moldaviya və Tiraspolda qətllərin sayı-hesabı yox idi. Tiraspolda ərzaq qıtlığına camaat birtəhər dözürdüsə, siqaret və spirtli içkilərin çatışmazlığı hay-küyə səbəb olmuşdu. Və birdən həm siqaret, həm də araq peyda oldu. Bunları “Kent” təşkil etmişdi və iki həftə ərzində milyonlara sahib çıxmışdı.
Rafa onda həbs düşərgəsindən yenicə qayıtmışdı. Bir müddət özünü gah bazara, gah da müxtəlif kommersiya nöqtələrinə vursa da, heç bir nəticəsi olmadı. Hamı öz qohum-tanışı ilə işləməyə, kommersiya sirlərini dörd qıfıl arxasında saxlamağa çalışırdı.
Rafanın nakolkasında yağlı tikə “Kent” idi. Ehtiyatla onu güdməyə, milyonerin xobbisini öyrənməyə girişdi. “Kent” gündüzlər yoxa çıxır, gecədən xeyli keçmiş texnikumda ingilis dili fənnini tədris edən məşuqəsinin mənzilinə gəlirdi.
“Kent”i rahat qəbul etsin deyə “anqliyskaya ledi” nənəsini qaş qaralanda qonşu mənzilə ötürürdü. Qarını hər şeydən çox səhərisi gün mənzilə qayıdarkən stolun üstündə qalan şirniyyat maraqlandırırdı.
Səhərisi gün mənzilə qayıdan qarı dəhşətli mənzərə ilə qarşılaşmışdı. Yataq otağının yarımaçıq qapısı qarşısında qan gölməçəsi içində anası necə doğubsa, həmin qiyafədə bir kişi uzanmışdı. Qan onun həm döş qəfəsindən, həm də başından axmışdı. Qarı meyiti görüb bir qədər qorxsa da, yenidən qonşu mənzilə qayıdıb olay haqqında danışmağa özündə güc tapmışdı.
Milis orqanından və prokurorluqdan gələn əməliyyatçılar otağa daxil olanda qarının dili tutulmuşdu.
Vəhşicəsinə öldürülmüş “Kent”in bədənində başqa işgəncə izləri də aşkar edilmişdi. Güllələnməzdən əvvəl onun ayaqları arasına qızdırılmış ütü ilə sığal çəkilmişdi. Yanbızındakı ləkə də qaynar ütünün yeri idi.
Yataq otağında isə ingilis dili müəlliməsinin meyiti vardı. Əlləri və ayaqları çarpayıya sarınmış qadının ağzına dürməklənərək özünün kolqotkası dürtülmüşdü. Qətl çox amansız, soyuqqanlıqla yerinə yetirilmişdi. Mənzildə əməlli-başlı şmon aparılmışdı. Hətta qadının üzərində uzandığı döşək bir neçə yerdən cırılmış, içərisindəki pambığın bir hissəsi bayıra çıxarılmışdı.
Qətlə yetirilənin şəxsiyyətini elə oradaca müəyyənləşdirmək mümkün olmuşdu. “Kent” həm Daxili İşlər orqanına, həm də prokurorluq əməkdaşlarına dan verdiyinə görə onu hüquq-mühafizə orqanlarının bütün işçiləri tanıyırdı.
İstintaq briqadası cinayət işi üzərində dörd ay baş sındırsa da, heç bir nəticə əldə edə bilmədi. Mənzildən götürülən barmaq izləri heç bir kateqoriyaya uyğun gəlmirdi.
İngilis dili müəlliməsinin mənzilindən 60 min dollar əsginas və xeyli brilyant, qızıl-zinət əşyaları tapan Rafa elə həmin gecə Tiraspoldan çıxmağa müvəffəq olmuşdu. İki gündən sonra Rafa artıq Sankt-Peterburqda idi. Mehmanxanada qeydiyyatdan çəkinərək yerli qızlardan biri ilə tanış olan Rafa düz bir il sərasər onun mənzilində yaşamış, şəhərdə avtomobil hissələri mağazası açmışdı.
Yaraşıqlı oğlan idi Rafa. İlk görüşdən qadınlarda xoş, diqqətcil obraz yaradan qara saçlı, hündürboylu oğlan zəriflərin ağıllarını başdan çıxarmağın mahir ustası idi.
Hər gün bahalı restoranlar, eyş-işrət məclisləri Rafanın “Kent”dən oğurladığı sərmayəni bir il müddətinə heçə endirmişdi. Artıq piştaxta arxasında özü, yaxud məşuqələrindən biri dayanmalı olurdu. Rafa özü Qorki şəhərinə yollanır, oradan ehtiyat hissələri alıb gətirirdi. Belə səfərlərdən birində o, İqorla tanış olmuşdu.
Hər ikisinin bircə amalı var idi. Asan yolla pul qazanmaq və hər gecə eyş-işrət məclisləri qurmaq.

QORKİNİN SOYUQ QIŞI
Stol başında oturan uşaqlar uzun müddət ac qalmış canavar dəstəsi kimi yeməyə daraşmışdı. Lakin hərə öz düşüncəsi, fikri ilə məşğul idi.
İqorun qapıda görünməsi ilə onların hamısının sinəsindən “ura”ya bənzəyən ah çıxdı. Onu həm sevir, həm də ondan qorxur və çəkinirdilər. Çünki İqor daim qızarmış halda olan gözlərilə həmsöhbətini yeyirdi. “Boq” hirsli olanda gözlərindən şimşək çaxırdı. O, heç kəsə fikir vermədən sürətli addımlarla zalı keçib Rafaelin yanındakı boş stula əyləşdi. Başını qaldırıb tərs-tərs Fedyaya baxdı, hirsindən dodaqları əsirdi. Rafa aradakı gərginliyi ortadan götürmək üçün cürət edib:
– Bir şey alınmadı, “Boq”? – lap astadan soruşdu.
İqor azacıq qanrılaraq aşağıdan-yuxarı nifrət və ikrahla köməkçisinə baxdı. Aman, Allah! Onun gözlərindən çıxan qığılcımlar Rafanı karıxdırdı.
– Eybi yox, evdə tapıldığı vaxt da olar, – dişlərini qıcıyaraq fışıltıya bənzər səslə dilləndi. – Я ему покажу где раки зимуют![3 - Mən ona yerini göstərərəm] – və qəflətən yumruğunu stola çırparaq: – Qurtarın pirşestvonu, iş var! – qışqırdı.
Vaflyoşnik “iş var” kəlməsini eşidəndə ağzında çeynədiyini tələsik udub stola dirsəkləndi. Rafa da aşağı dikdiyi baxışlarını qaldırdı, ehmalca “Bizona” göz vurdu.
– Gedirik Revazdan dan qoparmağa. Bəli, bəli… Fedyanın xozyainindən! – İqor qədəhindəki arağı qaldırıb gözləri bərabərində saxladı, stol başındakıları bir-bir süzdükdən sonra içkini yavaş-yavaş sümürüb rişxəndlə gülümsədi. – Əclafdır sənin xozyainin, Fedya. Elə bilir ki, Pıkinin kolpakı altında gizlənibsə, heç kim ona toxuna bilməz. Onun ofisindən çıxanda bizə bir taçka lazım olacaq. Naqiş, bu işi sənə həvalə edirəm. Yaxşı olar ki, “Volqa” çırpışdırasan. İki-üç saatlıq işimiz olacaq, sonra atacağıq.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68336836) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

notes

1
Doğma anamı unutmaram

2
sevgilimə

3
Mən ona yerini göstərərəm