Главная страница | Русская классика | Qeyd dəftərçələri. Məktubları

Qeyd dəftərçələri. Məktubları
Anton Pavloviç Çexov
Cəmi 44 il yaşamış görkəmli rus yazıçısı və dramaturqu Anton Pavloviç Çeхоvun yara-dıcılığı haqqında Lev Tоlstоy belə deyib: «Əgər bütün rus ədəbiyyatı təsadüf ucbatından yохa çıхsaydı və təkcə Çeхоvun hekayələri qalsaydı, bunlar əsl rus həyatı barədə bütün dünya хalqlarında aydın təsəvvür yaratmaq üçün kifayət edərdi».
Əlinizdə tutduğumuz kitabda isə Çexovun hekayələri deyil, qeyd dəftərçəsindəki qısa qeydləri və məktubları toplanıb. Tolstoyun söz-lərinə biz də onu əlavə edərdik ki, təsadüf ucbatından Çexovun qalan əsərləri yoxa çıx-saydı o elə bu qeydlərlə də yadda qalardı…

A.P. Çexov
Qeyd dəftərçəsi. Məktublar


Anton Pavloviç Çexov
(Антон Павлович Чехов)
29 yanvar, 1860 – 15 iyul, 1904

* * *
A.P. Çexov yaradıcılığı boyu klassik rus ədəbiyyatının ən yaxşı nümunələrini yaradıb. O ixtisasca həkim olsa da, yazıçı kimi daha böyük şöhrət qazanıb…

Qeyd dəftərçəsi

1891–1904
– Şərə müqavimət göstərmək olmaz, xeyirə olar.
– Qadınlardan yazanda, istər-istəməz məhəbbətdən də yazmalısan.
– Solomon müdriklik istəməkdə böyük səhvə yol verdi.
– İv(aşin) məhəbbətdən qırıldatmağı bacarırdı, sevməyi isə yox.
– Alyoşa: Ana, xəstəlikdən sonra ağlım azalıbdı, lap uşaq kimi olmuşam: gah allaha yalvarıram, gah ağlayıram, gah da sevinirəm…
– Dyakonun oğlu itinə Sintaksis adını qoymuşdu.
– O, arvadını teatra və simfonik konsertə aparan tələbələrə yox, cavan arvadının xoşuna gələcək artistlərə və müğənnilərə qısqanırdı.
– Qardaşım şəhərin başçısı, sonra vitse-qubernator və ya departamentin direktoru, sonra isə nazirin dostu olmaq istəyir. Onun arzusu: vətənpərvərlik ruhunda bir məqalə yazacam, Moskovski vedomostində çap etdirəcəm, yuxarılarda oxuyub, məni departamenti idarə etməyə çağıracaqlar.
– Kostyanın özü oxumurdu: nə səsi vardı, nə də avazı, amma konsertlər təşkil etməyi, biletlər satmağı, müğənni qadınlarla tanış olmağı yaman xoşlayırdı.
– Sofyadan alma iyi gəldiyinə görə İvanın ondan zəhləsi gedirdi.
– Sevən vaxtlarda keçirdiklərimiz, ola bilsin, normal vəziyyətdi. Sevgi insana necə olmaq lazım gəldiyini göstərir.
– Kürəkən: – Bilin ki, ərinə xəyanət etməyən qadın yoxdu. Xəyanət boş şeydi. Bundan heç kəsə ziyan dəymir.
– Əgər siz indi üçün işləyəcəksinizsə, işiniz əhəmiyyətsiz olacaq; gələcəyi nəzərdə tutaraq işləmək lazımdı. İndi üçün insanlıq ancaq cənnətdə yaşayacaq, insanlıq həmişə gələcəklə yaşamalıdır.
– Bacım ayrılıq vaxtı: – Allah eləməsin, ölüb-eləsəm qızlarımı qanadınız altına alın.
Riqqətə gəlmiş arvadım: Oy, söz verirəm.
– Qız: Mən sizi ağlınıza, qəlbinizə görə sevirəm, o isə pulunuza.
– Oğlan qıza ağıllı və ciddi adam təsiri bağışlamışdı, buna görə də onun evlənmək təklifi qızı heyrətə saldı.
– Artist: Onu hamilə görəndə, bütün qadınlar mənə iyrənc və fağır göründü.
– Artist: İndiki qadınlar ancaq qulluqçuluğa layiqdirlər, onların ən yaxşısı artistliyə gedir.
– Artist: Bəli, bəlkə də yaxşı feldşer qadın tapa bilərsiniz, amma siz çalışın yaxşı arvad, ədalətli qadın tapın.
– Var-dövləti atmırsan, fikirləşirsən ki, əvvəl-axır bu dövlətdən nəsə çıxacaq.
– Sokolnikidə gəzərkən o, Yartsevə ana olmağın şirinliyindən danışır. Yartsev:
– Deyin görək, uşağa olan istəyiniz ərinizə olan sevginizi azaltmırmı?
– Bilmirəm. Mən sevib getməmişəm. Əvvəllər əzab çəkirdim, indi sakitləşmişəm, bu qərara gəlmişəm ki, məhəbbət yoxdu və məhəbbətin olması lazım da deyil.
– Ruhanilərlə aktyorlar arasında ümumilik çoxdur.
– Nina öləndən sonra məndə inam yaranıbdı ki, biz ölməzik.
– O, ancaq bircə dəfə xoşbəxt olmuşdu – çətirin altında.
– Qızlar mürəbbiyəni geyindirib-gecindirir və ona dərs deyirdilər.
– Bütün bu şəkilləri ala biləcəyi fikri onda inam oyadırdı.
– Bizim hamımız məhəbbət haqqında ancaq danışırıq və oxuyuruq, özümüzsə az sevirik.
– Azad olmayan adamlarda anlayışlar da qarışıq olur.
– Yataq otağı. Ayın ziyası pəncərəni elə işıqlandırır ki, hətta köynəyin düymələri də görünür.
– Nəcib adam itdən də utanır.
– Tərbiyəli olmaq sousu süfrəyə tökməmək deyil, tərbiyəli olmaq bunu başqası edəndə görməməkdir.
– Paris. Qadına elə gəlirdi ki, fransızlar onun bədən quruluşunu görsəydilər heyran qalardılar.
– Yaman gözləri vardı, nahardan sonra yatmış adamın gözlərinə oxşayırdı.
– Kaftar köpəyin qeydlərindən: «İnsanlar aşpazın tökdüyü yaxantını və sümüyü yemirlər. Axmaqlar!»
– Onun yadında kadet həyatından başqa heç nə qalmamışdı.
– Ən çox işləyən kəndlilər ömrü boyu «zəhmət» sözünü dillərinə gətirmirlər.
– Ariadna üç dildə gözəl danışır. Başında boş yer çox olduğundan o, dilləri tez öyrənir.
– Qadını elə tərbiyə eləmək lazımdır ki, səhvlərini başa düşsün, yoxsa həmişə haqlı olduğunu güman edəcək.
– Aradan beş il keçdi. Terexov Saxalində başa düşdü ki, əsas məsələ allaha qovuşmaqdı, necə qovuşmağın fərqi yoxdu.
– İnsan inamsız yaşaya bilməz.
– O, yağışın səsinə oyandı.
– Gecələr yata bilmirdi, zavodun xiffətini çəkirdi.
– Milli vurma cədvəli olmadığı kimi, milli elm də yoxdu, milli olan artıq elm deyil.
– Kişi ilə qadın arasındakı fərq: qadın yaşlaşdıqca başı arvad işinə daha çox qarışır, kişi yaşlaşdıqca arvad işindən daha çox uzaqlaşır.
– Evdə kimsə uzun müddət xəstələnəndə, ölümdən qorxan uşaqlardan başqa hamı daxilən onun ölümünü arzulayır. Məsələn, analarının ölə biləcəyi uşaqları dəhşətə salır.
– Arxasınca getdiyi iş qəflətən ona çox əhəmiyyətsiz göründü və o, geri qayıtdı.
– Məmurun (axmaq) arvadı oğlanlarla bir yerdə tərbiyə almışdı.
– Tənhalar restorana və hamama söhbət eləməkdən ötrü gedirlər.
– O, hökumətə keşiş kimi yaltaqlanır.
– Pyes: aktyorlarda və ədəbiyyatçılarda ellik zəmanətdi: əgər onlar səni öz mühitlərinə qəbul etdilərsə, sən bütün Rusiyada məşhurlaşacaqsan.
– Pyes: Belletrist – hərə öz istədiyi və bacardığı kimi yazır.
– Elə qocalmışam ki, hətta, deyəsən, məndən it iyi gəlir, sənsə, bacı, hələ də cavansan.
– Sorin: Mən dəhşətli dərəcədə ədəbiyyatçı olmaq arzusundaydım. Mən iki şey arzulayırdım: evlənmək və ədəbiyyatçı olmaq, amma nə onu eliyə bildim, nə də bunu.
– Yemək istəyirsiniz?
– Yox, əksinə.
– Kenquruya bənzəyən gödək qollu və uzun boyunlu hamilə qadın.
– İnsanlara hörmət eləmək böyük ləzzətdi! Mən kitab görəndə, müəlliflərin necə sevmələrinə, necə qumar oynamalarına fikir vermirəm, mən onların ancaq valehedici əməllərini görürəm.
– Ancaq təmizləri sevmək eqoizmdi; özümüzdə olmayanı qadında axtarmaq məhəbbət deyil, məftunluqdu, buna görə də öz tayımızı sevməliyik.
– Çepr: Mən anamdan qorxuram. Qorxuram ki, məni lənətləyər. Özümün onun haqqında olan fikirlərimdən qorxuram. Onun haqqında dəhşətli fikirlərim var.
– Təmiz, həyati uşaq sevinci deyilən sevinc heyvani sevincdir.
– Kim səmimidirsə, o haqlıdır.
– Uşaqlar qışqıranda dözə bilmirəm, öz uşağım ağlayanda isə eşitmirəm.
– Tanış olun, mənim köpək uşaqlarımın anasıdı.
– Koma. Ayağına keçə taxmış qız sobanın üstə uzanıb. Atası evdə yoxdu. Pişik.
– Bizimsə pişiyimiz kardı.
– Niyə?
– Elə-belə döyüblər.
– İş əməllə müəyyənləşir: məqsədi böyük olan iş böyük adlanır.
– İldə 25–50 min gəliri var, yenə də ehtiyacdan intihar edir.
– Dəhşətli kasıbçılıq. Çıxılmaz vəziyyət. Dul arvad və onun çirkin qızı. Nəhayət, ana cəsarətə gəlib, qızına bulvara getməyi məsləhət görür. Cavanlıqda geyim-gecimə pul qazanmaq üçün ərindən gizli bulvara gedirmiş: az-çox təcrübəsi var. Qızını öyrədir. Qız bulvara çıxır, səhərə qədər gəzib-dolanır, ona yaxın duran kişi tapılmır: eybəcərdir. İki gündən sonra bulvardan keçən hansısa üç veyil ona tamah salır. O, evə kağız parçaları gətirir, bu, çoxdan oynanmış lotereya biletləriymiş.
– Yuxumda görmüşəm ki, gerçəklik saydığım yuxudu, Yuxu isə gerçəklikdi.
– Özünə yad işdən, məsələn, incəsənətdən yapışan adam istər-istəməz çinovnik olur. Elmdə, teatrda və rəssamlıqda nə qədər çinovnik var. həyatdan uzaq, yaşamağı bacarmayan adamın əlindən çinovnik olmaqdan başqa bir iş gəlmir.
– Dolu qız bulkaya bənzəyir.
– Ev sahibləri olmayanda, lakey qonaqlarına otaqları göstərir.
– Xoşbəxt adamın qapısının arxasında əlində çəkic tutmuş bir nəfər dayanmalıdır, çəkici taqqıldatmalı və xatırlatmalıdı ki, bu dünyada bədbəxtlər də var, ani xoşbəxtlikdən sonra hökmən bədbəxtçilik gələcəkdir.
– Ac it ancaq ətə inanar.
– Zabit hamama arvadıyla gedir, onların hər ikisini adam saymadıqları denşik çimizdirir.
– Bəzən günəşin qürubunda nəsə qeyri-adilik görürsən, sonra şəkildə görəndə buna inanmırsan.
– Bütün fənlərdən beş aldığına görə çinovnik oğlunun qulağını dartır. Ona elə gəlir ki, beş azdı. Sonra onu başa salırlar ki, düz deyil, beş ən yaxşı qiymətdi, o, yenə oğlunu döyür – bu dəfə pərtliyindən.
– Ciddi, pələpötür bir həkim qəşəng rəqs edən qıza vurulur, onun xoşuna gəlməkdən ötrü mazurka öyrənməyə girişir.
– Sərçəyə elə gəlir ki, əri cikkildəmir, gözəl bir mahnı oxuyur.
– Əsəb xəstəliklərinin və əsəb xəstələrinin sayı çoxalmayıb, bu xəstəliyi müşahidə etməyi bacaran həkimlərin sayı artıbdı.
– Mədənilik artdıqca bədbəxtçilik də artır.
– Həyat fəlsəfə ilə düz gəlmir: bayramsız sevinc yoxdu, ancaq lazım olmayan şeylər ləzzət verir.
– Babaya balıq yedirdirlər, zəhərlənməyib sağ qalırsa, onda bütün ailə yeyir.
– Yazışma. Cavan oğlan ədəbiyyatçı olmaq arzusundadır, arzusu haqqında həmişə atasına yazır, nəhayət, işini atıb, Peterburqa gedir və məqsədinə çatır – senzuraya işə girir.
– Varlı bir qoca ölümünün yaxınlaşdığını hiss edib, bir boşqab bal gətirdir. Balla birlikdə pullarını da yeyir.
– Ayağını qatar kəsmiş bir nəfər çəkməsindəki 21 manatın narahatçılığını keçirir.
– Qonaqların nəhayət, getdiklərini görən ev sahibi sevincindən deyir: Bir az da oturaydınız.
– İnsan öz xəstəliyindən danışmağı xoşlayır, bununla belə xəstəlik onun həyatının ən maraqsız günləridir.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=68336752) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.