Главная страница | Литература 19 века | Üç Muşketyor

Üç Muşketyor
Aleksandr Düma
Dünya ədəbiyyatından seçmələr
Bu əsər muşketyor olmaq üçün ata evini tərk edən D'Artanyan adlı gəncdən və onun üç dostundan – muşketyorlar Atos, Portos və Aramisdən, onların başına gələn macəralardan bəhs edir.

Aleksandr Düma
Üç Muşketyor

BİRİNCİ HİSSƏ

Atanın üç hədiyyəsi
1625-ci il aprel ayının ilk bazar ertəsi Menq qəsəbəsində aləm bir-birinə qarışmışdı. Uşaqların çığırışdığını, arvadların baş küçəylə qaçdığını görən kişilər tələsik zireh geyinir, kimi balta, kimi muşketlə silahlanıb “Azad dəyirmançı” meyxanasına sarı yüyürürdü.
Çaxnaşmaya səbəb on səkkiz yaşlarında qarayanız, boyu yaşına görə uca bir oğlan idi. Belindən uzun qılınc asılmış oğlanın atı da vardı. Qısaquyruqlu kürən yabının yorğun, qoca görkəmi, qəribə yerişi dərhal hamının diqqətini çəkirdi. Atlının özü də bunu bilirdi, yabını atasından hədiyyə alanda nahaq yerə dərindən köks ötürməmişdi.
Qaskoniya əsilzadəsi ata Dartanyan oğlunu muşketyorların kapitanı, yəni kralın fəxr etdiyi qəhrəmanlar legionunun başçısı cənab de Trevilin yanına göndərəndə ona bir çox məsləhət vermişdi. Demişdi ki, əsilzadə adını şərəflə qorusun, cənab kardinalla kraldan başqa heç kəsin yanında özünü əskik tutmasın, qoçaq olsun, həmişə macəra axtarsın, hər fürsət düşəndə vuruşsun, mərdliklə özünə yol açsın.


O, qarayanız, boyu yaşına görə uca bir oğlan idi. Onun atının yorğun yerişi dərhal hamının diqqətini çəkirdi.

Cavan oğlan atasının verdiyi on beş ekü pul, bir at, bir də cənab de Trevilə yazılan məktubla həmin gün Parisə yola düşmüşdü.
Hər təbəssümü təhqir, hər baxışı vuruşa dəvət sayan Dartanyan Menq qəsəbəsinə çatana qədər azı on dəfə əlini qılıncının qəbzəsinə atdı. Ancaq nə yumruğu bir çənəni əzdi, nə qılıncı qından siyrildi. Kürən yabının görkəminə gülümsəyənlər at belindəki cavan oğlanın qəzəblə parıldayan gözlərinə, bir də uzun qılıncına baxıb öz təbəssümlərini bacardıqca gizlədirdilər.
“Azad dəyirmançı” meyxanasının qarşısında atdan düşəndə aşağı mərtəbənin açıq pəncərəsi önündə onun gözünə zahirən təmkinli görünən qırx-qırx beş yaşlarında ucaboy bir əsilzadə dəydi. O, yanındakı iki adama nəsə deyirdi, bu adamlar da onun danışdığına uğunub gedirdilər. Onlara qulaq asanda Dartanyan başa düşdü ki, söhbət onun atından gedir.
Dartanyan bir əlini belinə qoydu, o biri əlini qılıncının qəbzəsinə uzadıb qəzəblə qışqırdı:
– Ey, cənab! Nəyə gülürsünüz, deyin, bir yerdə gülək!
Naməlum adam meyxanadan bayıra çıxıb Dartanyanın atına yaxınlaşdı. O, təmkinini pozmayıb Dartanyanı istehza ilə süzdü:
– Mən sizinlə danışmıram, cənab.
– Ancaq mən sizinlə danışıram! – Dartanyan qışqırdı. – Bəzi adamlar ata rişxənd etsə də, at yiyəsinə gülməyə cürəti çatmaz!
Naməlum adam gənc oğlanın sözlərinə əhəmiyyət verməyib meyxanaya tərəf yönəldi. Dartanyan onun arxasınca yüyürüb qılıncını siyirdi. Əsilzadə kənara sıçramasaydı, yəqin ki, axırı heç yaxşı olmayacaqdı. O da qılıncını çəkdi, elə bu vaxt meyxana sahibiylə birlikdə onun iki həmsöhbəti əllərində bel, dəyənək Dartanyanın üstünə atıldılar. Dartanyan nə qədər bacarıqla müdafiə olunsa da, nəhayət, taqətdən düşdü və ağac zərbəsi ilə iki parça olmuş qılıncını əlindən saldı. Başqa bir zərbədən alnı çapıldı, sir-sifəti qan içində yerə yıxıldı.
Meyxana sahibi onun başına bir iş gələcəyindən qorxub qulluqçuların köməyi ilə yaralını tələsik mətbəxə apardı.
Sonra naməlum adam meyxana sahibindən öyrəndi ki, cavan oğlan huşunu itirməmişdən qabaq cənab de Trevilin adını çəkib, onun himayəsində olan adamı təhqir etdiklərinə görə peşman olacaqlarını deyib. Həm də cibindən cənab de Trevilə yazılmış məktub tapılıb.
Əsilzadənin qaşları düyünləndi: “Yoxsa bu adam qiyafəsini dəyişmiş əsilzadədir? De Trevil, doğrudanmı, bu qaskoniyalını mənim dalımca göndərib? Bəs görəsən, o məktubda nədən danışılır?!”
Dartanyan artıq özünə gəlmişdi. Pəncərədən baxanda düşməninin bir xanımla söhbət etdiyini gördü. Bu qadına iyirmi yaş vermək olardı. Onun gözəlliyi cavan oğlanı heyrətə saldı. Üzü solğun, yanaqları ağ idi, çiyinlərinə düşən qıvrım hörükləri, iri göy gözləri, çəhrayı dodaqları, qar kimi ağappaq əlləri vardı.
– Deməli, kardinal həzrətləri[1 - Kardinal Rişelye (1585-1642) nəzərdə tutulur. Fransa kralı XIII Lüdovikin sarayında dövlət katibi və baş nazir vəzifələrini icra edib. Fransada kraldan sonra ikinci şəxs sayılırdı.] mənə əmr edir ki…
– Dərhal İngiltərəyə qayıtmalı, hersoq[2 - Bekingem hersoqu (1592-1628) nəzərdə tutulur. Əsl adı Corc Vilyers olub. İngiltərədə kraldan sonra ikinci şəxs sayılırdı.] Londondan çıxarsa, kardinalı xəbərdar etməlisiniz. Tapşırıqlar bu zərfdədir. Mən isə Parisə qayıdıram.
Bu söhbəti eşidən Dartanyan bağırdı:
– Əminəm ki, qadının hüzurunda qaçmağa cürət etməzsiniz.
Əsilzadənin qılınca əl apardığını görən miledi onu tələsdirdi:
– Gedin, gedin, kiçik bir ləngimə hər şeyi məhv edə bilər.
Əsilzadə tez atına mindi. Qadının kareti də hərəkətə gəldi.
– Qorxaq, əclaf, riyakar! – Dartanyan qışqırıb atın dalınca yüyürdü. Ancaq yaralı olduğundan heç onca addım qaçmamış küçənin ortasında yerə yıxıldı.
Ertəsi gün Dartanyan meyxana sahibi ilə hesablaşıb getməyə hazırlaşanda de Trevilə yazılmış məktubun itdiyindən duyuq düşdü. Bildi ki, məktubu dünən dalaşdığı adam oğurlayıb.
O öz kürən yabısını minib macərasız-filansız Parisin Sent-Antuan darvazasına yetişdi. Orada atı dəyər-dəyməzinə satıb pay-piyada şəhərə girdi. Parisi gəzib-dolaşıb cibindəki qəpik-quruşa uyğun bir çardaq kirayələdi. Sonra dəmirçi bazarına gedib qılıncına yeni tiyə düzəltdirdi.
Səhər saat doqquzda Dartanyan yuxudan oyandı və atasının sözlərinə görə, ölkədə üçüncü şəxs olan məşhur cənab de Trevilin yanına getməyə hazırlaşdı.

Cənab de Trevilin dəhlizində
Muşketyorlar kapitanı qaskoniyalı de Trevil öz karyerasına Dartanyan kimi başlamışdı. Yəni pulsuz-parasız əyalətdən gəlib ağlı, zirəkliyi, cəsarəti sayəsində saray pillələrini üç-üç, dörd-dörd qalxmışdı. Onun səliqəsiz geyinən muşketyorları meyxanaları, bazarları, qumarxanaları gəzib bağıra-bağıra mahnı oxuyur, bığlarını bura-bura qılınclarını cingildədir, kardinalın qvardiyaçılarına rast gələndə onlarla vuruşurdular. Muşketyorlar dustaqxanaya düşməkdən qorxmurdular, çünki de Trevil həmişə onların dadına çatırdı.
Cənab de Trevilin “Köhnə göyərçin hini” küçəsindəki evinin həyəti yayda səhər saat altıdan, qışda saat səkkizdən düşərgə kimi olurdu. Əlli-altmış muşketyor həyətdə əmrə müntəzir gəzişirdi. Onlardan başqa, ev xahişə gələnlə, muşketyorluğa yazılmaq istəyənlə dolu olurdu.
Həmin gün də de Trevilin qapısında adam çox idi. Pilləkəndə muşketyorlar qılınclaşıb oyun çıxarırdılar, artırmada qadınlardan, dəhlizdə isə saraydakı yeniliklərdən danışırdılar. Buradakı söhbətlər, bütün Avropanı qorxuya salan siyasətin açıq-saçıq tənqidi Dartanyanı heyrətə gətirdi. Hətta kardinalın şəxsiyyətinə lağ edirdilər, onun əyri ayaqlarını, donqar belini məsxərəyə qoyurdular.
Dartanyan qorxu içində düşündü: “Yəqin, bu cənabları tutub asacaqlar. Söhbətlərini eşitdiyimə görə məni də onlarla əlbir sayacaqlar. Kardinala hörmət bəsləməyi tapşıran atam belə allahsızlar içinə düşdüyümü bilsə, görəsən, nə deyərdi?”
Dartanyan yavərə yaxınlaşıb kapitanın yerlisi olduğunu xüsusi vurğuladı, onunla görüşməyə icazə almasını xahiş etdi. Sonra oradakıların paltarına, görkəminə tamaşa etməyə başladı.
Ən coşqun dəstənin ortasında dayanan məğrur simalı ucaboy bir muşketyor hamının diqqətini özünə çəkirdi. Söhbətdən onun adının Portos olduğunu bildi. Aramis adlanan o biri muşketyor Portosa əsla bənzəmirdi. Onun iyirmi iki-iyirmi üç yaşı olardı. Üzü mülayim, gözləri qara, yanaqları payız şaftalısı kimi çəhrayı və dolu idi. Bığları elə bil qələmlə çəkilmişdi.
– Amma bu Aramis yaman ağıllı oğlandı ha!.. – Portos dedi və Aramisə tərəf döndü. – Heyif ki, siz layiq olduğunuz yolla getməmisiniz, əziz dostum, sizdən çox gözəl bir abbat olardı.
– Mən haçansa abbat olacağam, – Aramis təmkinlə cavab verdi. – Mənim ilahiyyatı öyrəndiyimi siz ki bilirsiniz.
– O dediyini edəcək, – Portos dilləndi, – geci-tezi var.
– Əyninə ruhani paltarı geyinmək üçün bircə şeyi gözləyir, – muşketyorlardan biri söhbətə qarışdı.
Bir başqası soruşdu:
– Nəyi gözləyir?
– Gözləyir ki, kraliça[3 - Fransa kralı XIII Lüdovikin arvadı, İspaniya kralının qızı Avstriyalı Anna (1601-1666) nəzərdə tutulur. Kralla kraliçanın münasibətləri uzun müddət yaxşı olmamış, evləndikdən yalnız 23 il sonra onların ilk uşağı dünyaya gəlmişdir.] fransız taxtına varis bəxş etsin.
– Gəlin buna istehza etməyək, cənablar, – Portos dedi, – Allaha şükür, kraliça hələ cavandır.
– Deyirlər ki, Bekingem hersoqu Fransadadır, – Aramis mənalı-mənalı gülümsədi.
– Aramis, dostum, bu dəfə siz haqlı deyilsiniz,– Portos etiraz etdi. – Əgər cənab Trevil sizin sözlərinizi eşitsə, dediyinizə peşman olarsınız.
– Yoxsa mənim başıma ağıl qoymaq fikrindəsiniz? – Aramisin gözlərində qığılcım parladı.
– Bəsdirin, cənablar! – deyə ətrafdakılar çığırışdılar.
– Cənab de Trevil cənab Dartanyanı gözləyir, – yavər qapını açıb onların sözünü kəsdi.
Gənc qaskoniyalı bu təhlükəli mübahisədən vaxtında uzaqlaşdığına sevinib Trevilin otağına sarı yönəldi.

Görüş
Cənab de Trevilin ovqatı təlx olsa da, cavan oğlanı nəzakətlə qəbul etdi. Dartanyanın ləhcəsi vətənini, cavanlığını onun yadına saldı. Ancaq qəfildən Dartanyanın sözünü ağzında qoydu, qapını açıb qışqırdı:
– Portos! Aramis!
Artıq tanıdığımız muşketyorlar həyəcanla özlərini kabinetin qapısından içəri saldılar. Kapitan qəzəbli baxışlarla onları süzdü.
– Bilirsinizmi, cənablar, kral mənə dedi ki, bundan sonra öz muşketyorlarını kardinalın qvardiyaçıları arasından seçəcək. Çünki öz turşumuş şərabına yaxşı şərab qatmağı vacib sayır.
Hər iki muşketyor qulaqlarına qədər qızardı.
– Bəli, bəli, – de Trevil sözünə davam etdi, – dünən şahmat oynayanda kardinal krala əda ilə danışırdı ki, üç gün bundan əvvəl bir meyxanada onun qvardiyaçıları sakitliyi pozan muşketyorları həbs ediblər. İşə bir bax! Kral muşketyorları imkan verirlər ki, kardinalın qvardiyaçıları onları həbs etsin.
– İndi ki belə oldu, cənab, – Portos dedi, – mən sizə olanı söyləyim. Biz altı altıya döyüşürdük. Onlar xaincəsinə üstümüzə basqın etdilər, bizdən iki nəfəri öldürdülər. Atos da ağır yaralanıb. Bununla belə, təslim olmadıq. Yolda qaçmağa fürsət tapdıq.
– Ərz olsun qulluğunuza ki, mən də düşmənlərdən birini öldürdüm, – Aramis söhbətə qoşuldu.
– Mən bunları bilmirdim, – de Trevil bir qədər sakitləşdi, – görürəm ki, cənab kardinal məsələni xeyli şişirdib.
Bu yerdə qapı açıldı, kandarda yaraşıqlı bir muşketyor göründü.
– Atos! – hər iki muşketyor birdən qışqırdı.
– Dedilər, məni çağırmısınız, – Atos güclə dilləndi, – qulluğunuzda hazıram, cənab kapitan.
Özünü şax tutmağa nə qədər çalışsa da, Atos ağrıya qalib gələ bilməyib yerə yıxıldı.
– Cərrah! – de Trevil çığırdı. – Mənim cərrahımı, kralın cərrahını çağırın! Tez olun, yoxsa igid Atosum əldən gedər!
De Trevilin kabineti bir anın içində adamla dolub ayaqaltı oldu. Cərrahın tapşırığı ilə Atosu qonşu otağa apardılar. Az sonra Portosla Aramis qayıtdı. Nəhayət, cərrah xəbər verdi ki, Atosun vəziyyəti qorxulu deyil, bayılmağına səbəb də qan itirməsidir.
Hamı kabinetdən çıxandan sonra cənab de Trevil dönüb cavan oğlanı gördü. Bayaqdan onu tamam unutmuşdu.
– Bağışlayın, eloğlu, az qalmışdı sizi unudam, – de Trevil gülümsədi. – Mən sizin atanızın yaxın dostu yam. Deyin görüm, onun oğlu üçün nə iş görə bilərəm?
Dartanyan muşketyorluğa qəbul olunmasını xahiş etdi.
– Atam sizə məktub yazmışdı, ancaq onu məndən xaincəsinə oğurladılar.
Sonra Menqdə baş verən əhvalatı yerli-yataqlı danışdı.
– Söyləyin görüm, o əsilzadənin gicgahında kiçik bir çapıq var idimi? – de Trevil soruşdu.
– Bəli, var idi.
– Özü də bir qadını gözləyirdi, eləmi?
– Kişi ona “miledi” deyirdi. O, qadına bir zərf verib tapşırdı ki, zərfi Londona çatandan sonra açsın…
– Özüdür ki var! – de Trevil pıçıldadı.
– Cənab kapitan, siz o əsilzadəni tanıyırsınızsa, mənə söyləyin. Mən ondan qisasımı almaq istəyirəm.
– Özünüzü gözləyin, cavan oğlan! Onunla üz-üzə gəlməkdən çəkinin, ona toxunsanız, parça-parça olarsınız. Muşketyorluğa gəlincə isə təəssüflə sizə bildirməliyəm ki, əlahəzrətin xüsusi fərmanı var: muşketyorluğa ancaq bir neçə müharibədə iştirak edənləri, ya da bir ayrı şəraitdə igidlik göstərib fərqlənənləri qəbul edirlər. Mən bu gün kral akademiyasının müdirinə məktub yazaram, sizi pulsuz-parasız qəbul edər. Orada at minməyi, qılınc oynatmağı, rəqs etməyi öyrənərsiniz.
Cənab de Trevil məktubu yazıb möhürlədi. Ancaq məktubu vermək üçün Dartanyana yaxınlaşanda cavan oğlanın həyəcanla pəncərədən boylandığını gördü.
– Ax, lənət şeytana! Bu dəfə əlimdən qaça bilməyəcək!
– Kim? – de Trevil soruşdu.
– Oğru! Xain! – Dartanyan bu sözləri deyib kabinetdən yel kimi çıxdı.

Duel
Naməlum adamın arxasınca qaçan gənc qaskoniyalı hər yanı ələk-vələk etsə də, onu tapmadı. Əvəzində bayaq cənab de Trevilin evində gördüyü üç muşketyorla duelə çıxası oldu. Kabinetdən özünü dəhlizə atanda Atosun yaralı çiyninə toxundu, yolda Portosla toqquşdu, bir başqa yerdə Aramisin xətrinə dəydi. Qəlbinə yaxın bildiyi igid muşketyorlarla döyüşdən yayınmaq üçün üzr istəsə də, onların duel çağırışını qəbul etməyə məcbur oldu, Atosla vuruşmaq üçün Karmelitlər monastırına doğru uça-uça getdi.
Parisdə heç kimi tanımadığından Dartanyanın şahidi yox idi, Atosun şahidləri isə hələ gəlməmişdilər.
– Möhtərəm cənab, mən iki dostumu dəvət etmişəm ki, şahidim olsunlar, – Atos dedi, – nədənsə ləngiyirlər. Budur ha, deyəsən, gəlirlər.
Dartanyan Atosun göstərdiyi səmtə baxanda Aramislə Portosu görüb heyrətləndi.
– Mən bu cənablarla da vuruşacağam.
– Bu necə işdir? – Atos təəccübləndi.
– İndi ki hamınız yığışmısınız, cənablar, icazə verin sizdən üzr istəyim.
“Üzr istəyim” sözlərini eşidəndə Atos qaşlarını çatdı, Portosun üzündə lovğa bir təbəssüm göründü, Aramis isə dodaqlarını həqarətlə büzdü.
Dartanyan qürurla başını dik tutub dedi:
– Mənim sözümü yaxşı başa düşmədiniz, cənablar. Atosun məni hamıdan qabaq öldürmək haqqı var, qorxuram sizə olan can borcumu ödəyə bilməyəm. Yalnız buna görə sizdən üzr istədim. İndi isə başlayaq!
Atosla Dartanyanın qılıncları bir-birinə yenicə toxunub cingildəmişdi ki, cənab de Jüssakın komandanlığı altında bir dəstə kardinal qvardiyaçısı monastırın önündə göründü.
Jüssak onlara yaxınlaşıb əmr etdi:
– Ey, muşketyorlar! Kardinalın duel barədə fərmanını, bəlkə, unutmusunuz? Qılıncınızı qına qoyub dalımca gəlin. Əgər tabe olmasanız, zorla apararıq.
Atos yoldaşlarına yavaşca dedi:
– Onlar beş nəfərdi, biz üç. Yenə bizi üstələyəcəklər. İkinci dəfə məğlub olub kapitanın üstünə qayıtmaqdansa, ölmək yaxşıdır.
Dartanyan üzünü Atosla dostlarına tutub:
– Cənablar, mənə elə gəlir ki, biz dörd nəfərik, – dedi. – Ayrı qiyafədə olsam da, qəlbən mən də muşketyoram.
Jüssak gendən-genə onun fikrini başa düşüb:
– Siz gedə bilərsiniz, cavan oğlan, – dedi.
Dartanyan yerindən tərpənmədi:
– Namusuma and içirəm, lap məğlub olsaq da, buradan gedən deyiləm.
– Nə qərara gəldiniz? – Jüssak soruşdu.
– Biz sizə hücum çəkmək şərəfinə nail olacağıq, –Aramis qılıncını siyirib cavab verdi.
Bu sözlərdən sonra doqquz nəfər bir-birinin üstünə atıldı.
Dartanyan de Jüssakın özüylə üz-üzə gəldi. Jüssak təcrübəli olsa da, gənc qaskoniyalı çevikliyi, cəldliyi sayəsində zərbələrdən yayınıb dalbadal hücumlar edirdi. Gənc oğlanın bu inadla döyüşməsindən qəzəblənən Jüssak qızışıb səhvlərə yol verməyə başladı. Belə səhvlərin birində Dartanyan ilan kimi sivişib qılıncını onun sinəsinə elə soxdu ki, ucu kürəyindən çıxdı. De Jüssak çul kimi yerə sərildi.
İki qvardiyaçı ilə vuruşan Aramis də düşmənin birini öldürmüşdü. Dartanyan bu vaxt qüvvəsi tükənmiş yaralı Atosun köməyinə tələsdi.
Biri öldürülən, dördü yaralanan qvardiyaçılar, nəhayət, təslim oldular. Muşketyorlar təslim olan qvardiyaçıların qılınclarını götürüb cənab de Trevilin evinə sarı yönəldilər. Darvazadan içəri girəndə Dartanyan öz yeni dostlarına dedi:
– Hələ muşketyor olmasam da, hər halda, şəyirdliyə götürülmüşəm, elə deyilmi?

Kral XIII Lüdovikin[4 - IV Henrixin və Mariya Mediçinin oğlu kral XIII Lüdovik (1601-1643) 1610-cu ildə (9 yaşında ikən) hakimiyyətə gəlib.] mükafatı
Bu hadisə böyük hay-küyə səbəb oldu. Cənab de Trevil tələsik saraya getsə də, kardinal onu qabaqlayıb krala muşketyorlardan şikayətlənmişdi. Ancaq de Trevil kralı inandıra bildi ki, kardinalın qvardiyaçıları birinci hücum çəkiblər, muşketyorlarsa yalnız özlərini müdafiə ediblər.
– Üç muşketyor olub, bir nəfər də cavan oğlan, – de Trevil dayanmadan danışırdı, – onlar cənab kardinalın beş qorxunc qvardiyaçısından nəinki qoruna biliblər, hətta onlardan dördünü yerə səriblər. Əlahəzrət, bunu da deməliyəm ki, muşketyorlardan biri əvvəlcədən yaralı idi.
– Bu ki qələbədir! – kral heyranlıqla dedi. – Deməli, biri yaralı, biri də cavanca uşaq, eləmi?
– Məhz o uşağın de Jüssakı yaralaması kardinalı belə qəzəbləndirib.
Kral döyüş barədə söhbətləri xoşladığından de Trevili dönə-dönə danışdırıb tapşırdı ki, muşketyorları onun yanına gətirsin.
Kardinal görməsin deyə, de Trevil ertəsi gün muşketyorları Luvra arxa qapıdan gətirdi.
Kral üç muşketyorla Dartanyanı diqqətlə süzüb:
– Bura gəlin, qoçaqlar, – dedi, – mən gərək sizi danlayam. İki-üç günün içində kardinal həzrətlərinin bir xeyli qvardiyaçısını vurub sıradan çıxarmısınız, cənablar! Belə getsə, kardinal bütün bölüyünü təzələyəsi olacaq.
– Əlahəzrət özü görür ki, onlar nə qədər xəcalət çəkirlər, tutduqları işdən peşmandırlar, – de Trevil dilləndi.
– Deyirsən peşmandırlar? Mən bu riyakarlara çox da etibar etmirəm. Xüsusən bu qaskoniyalıdan heç gözüm su içmir. Bura buyurun, cənab.
Dartanyan xəcalət çəkə-çəkə irəli yeridi.
– Bu ki lap uşaqdır, cənab de Trevil. Jüssaka elə dəhşətli zərbəni bu uşaq vurub?
– Hələ o, mənə kömək etməsəydi, – Atos söhbətə qarışdı, – bu gün əlahəzrətin hüzurunda dayanmaq şərəfi mənə qismət olmayacaqdı.
– Elə isə bu cavan oğlan lap şeytandır. Cənab de Trevil, bu gənci yeznəniz Dezessarın qvardiya bölüyünə göndərin. – Kral üzünü yenə onlara sarı çevirdi: – Mən sizdən razıyam, cənablar. Bu da mənim razılığımın sübutu.
Bunu deyib kral bir ovuc qızıl pulu – qırx pistolu Dartanyanın ovcuna tökdü.

Saray fitnəsi
Dünyada hər şeyin bir sonu olduğu kimi, kral XIII Lüdovikin verdiyi qırx pistol da xərclənib qurtardı. Çətin vəziyyətə düşən dostları bir müddət Atos öz hesabına saxladı. Atosdan sonra bu işi Portos gördü. Bir gün də növbə Aramisə çatdı. O da dini kitablardan satıb qazandığı bir neçə pistolu dost yolunda xərclədi.
Macəra axtaran bütün adamlar kimi Dartanyan da dostlarının əslində kim olduqlarını bilməyə çox can atırdı. Bu cavanların hər biri gerçək soyadını gizlədirdi. Həqiqət yalnız de Trevilə bəlli idi.
Yaşı otuzu haqlasa da, ağıllı, yaraşıqlı Atosun sevgilisi yox idi. Qadınlardan heç danışmazdı. Qaradinməzliyi, adamayovuşmazlığı onu lap qoca kişiyə bənzədirdi.
Portos isə xasiyyətcə onun tam əksi idi. Cənab de Trevilin dəhlizində, Luvr sarayının mühafizə otağında öz eşq şücaətləri barədə ucadan danışıb lovğalanmağı xoşlayırdı. Atos qədər əzəmətli görkəmi olmadığından bu yolla təsəlli tapırdı.
Aramisə gəlincə zahirən elə görünürdü ki, heç bir sirri yoxdur. Başqaları barədə suallara könülsüz cavab verir, özü haqqında suallardan isə yayınırdı. Deyilənə görə, eşq aləmində ürcah olduğu dəhşətli bir xəyanət bütün həyatını zəhərləyibmiş. Bu xəyanətin xırdalıqlarından heç kimin xəbəri yox idi.
Onu da deyək ki, qırx pistoldan Dartanyanın yeganə qazancı nökəri Planşe oldu. Ancaq ağası pulsuzlayanda nökər şikayətlənməyə, icazə almadan evdən çıxıb getməyə başladı.
Dostlarının məsləhəti ilə Dartanyan əvvəlcə Planşeni yaxşıca kötəklədi, sonra isə gələcəkdə çox məşhur bir adam olacağını söyləyib dedi ki, müvəqqəti çətinliyə dözüb yanında qalsa, o da xoşbəxt olacaq. Planşe kötəkdən və müdrik sözlərdən nəticə çıxardı. Ancaq hələlik pul kisəsi boş olan Dartanyan həm özünün, həm də nökərinin qarnını doyurmaq üçün yol axtarırdı.
Bu vaxt qapı açıldı, sadə geyinmiş bir adam içəri girdi. Gələn adam Dartanyana dedi ki, onunla çox mühüm bir məxfi məsələ barədə təklikdə danışmaq istəyir.
Dartanyan Planşeni iş dalınca göndərib qonağa oturmaq üçün yer göstərdi.
– Cənab Dartanyan, hamı sizin qoçaq bir adam olduğunuzu söyləyir, – qonaq dedi. – Buna görə də sizə bir sirr açmağa gəlmişəm. Mənim arvadım kraliçanın yanında xidmət eləyir. Ağıllı, gözəl bir qadın kimi tanınır. Üç il əvvəl evlənmişik. Kraliçanın saray xidmətçisi cənab de La Port onun xaç atası, həm də hamisidir…
– Sizi dinləyirəm, cənab, – Dartanyan bu işdən qazanc iyi gəldiyini dərhal duydu.
– Məsələ burasındadır ki, bu səhər xidmət etdiyi evin qapısından çıxanda onu qaçırıblar.
– Kim qaçırıb?
– Düzünü bilmirəm, cənab. Ancaq bir adamdan şübhələnirəm. Həmin adam onu çoxdan bəri izləyirdi. Sizə açıq deyim ki, bu işin içində sevgidən çox siyasət var. Zənnimcə, arvadımı özünə görə yox, məşhur bir xanımın aşiqanə işlərinə görə qaçırıblar.
– Aha, olmaya siz xanım de Bua-Trasini nəzərdə tutursunuz? – Dartanyan saray işlərindən xəbərdar olduğunu göstərmək istəyirdi.
– Yuxarı qalxın, cənab, yuxarı.
– Xanım Degilyol olmaya?
– Bir az da yuxarı.
– Xanım de Şevröz?
– Yuxarı, xeyli yuxarı!
– Elə isə… – Dartanyan susdu.
– Bəli, cənab, – qonaq qorxa-qorxa cavab verdi.
– Bəs o kimlə sevişir?
– Hersoqdan başqa kim olacaq…
– Siz bunları haradan bilirsiniz?
– Arvadımdan eşitmişəm.
– Bəs o haradan bilir?
– Cənab de La Portdan. Kardinalın daim izlədiyi, böyür-başı xainlə dolu yazıq kraliçanın yanında inana biləcəyi bir adam olsun deyə arvadımı qulluğa götürüb. Arvadım dörd gün əvvəl evə gələndə kraliçanın həyəcanlı olduğunu söylədi. Kraliça güman edir ki, onun adından Bekingem hersoquna məktub yazıblar. Bu yolla onu Parisə çağırıb tələyə salmaq istəyirlər.
– Lənət şeytana! Cənab, bəs bu məsələlərin arvadınıza nə dəxli var?
– Arvadımı qorxudub kraliçanın sirrini öyrənmək istəyirlər.
– Ola bilər, – Dartanyan dedi. – Arvadınızı qaçıran adamı tanıyırsınızmı?
– Deyəsən, tanıyıram. O, kardinalın sağ əlidir. Boy-buxunlu bir kişidir, gicgahında çapıq yeri var.
– Gicgahında çapıq yeri?! – Dartanyan bağırdı. – Menqdə rast gəldiyim adam! Arvadınızın qaçırıldığını sizə kim xəbər verdi?
Qonaq cibindən bir kağız çıxarıb Dartanyana uzatdı.
Dartanyan kağızda bu sözləri oxudu: “Cənab Bonasye! Arvadınızı axtarmayın. O, bizə lazım olmadığı zaman qayıdıb gələcək. Onu axtarmağa cəhd etsəniz, məhv olacaqsınız!”
– Sizin adınız Bonasyedir? Bu ad mənə tanış gəlir.
– Mən qaldığınız evin sahibiyəm.
– Aha, – Dartanyan yerindən qalxıb ona baş əydi.
– Cənab, üç aydı evimə köçmüsünüz, hələ bir dəfə də ev kirəsi verməmisiniz. Görünür, başınız mühüm işlərə qarışıb. Sizi tez-tez şanlı muşketyorlarla bir yerdə görürəm. Bilirəm ki, onlar cənab de Trevilin muşketyorlarıdır. Deməli, kardinalın düşmənidirlər. Güman eləyirəm ki, siz dostlarınızla birgə kraliçanı müdafiə etsəniz, kardinal həzrətlərinə ağır zərbə vurmuş olarsınız.
– Əlbəttə.
– Söz verirəm ki, bundan sonra da evimdə nə qədər qalsanız, sizi kirayə haqqı sarıdan narahat edən olmayacaq. Sizə əlli pistol pul da vermək istərdim… O kimdir? – Bonasye qəfil qışqırdı.
– Nə? – Dartanyan soruşdu.
– Orada, küçədə, plaşa bürünmüş adam…
– Özüdür ki var! – Dartanyanla qonaq ortaq düşməni tanıyıb bir ağızdan qışqırdılar.
– Daha əlimdən qurtula bilməyəcək!
Dartanyan siyirməqılınc otaqdan çıxanda Atos və Portosla rastlaşdı.
– Hara belə uçursan? – hər iki muşketyor onun dalınca çığırdı.
– Menqdəki adam! – deyə-deyə Dartanyan gözdən itdi.

Hamı bir nəfər üçün, bir nəfər hamı üçün
Dartanyan yarım saatdan sonra evə qayıdanda Aramis də gəlib Atosla Portosa qoşulmuşdu.
– Hə, necə oldu? – Portos soruşdu.
– Nə olacaq! – Dartanyan qılıncını yatağın üstünə atıb qışqırdı. – Görünür, bu adam iblisdir, kölgə kimi yoxa çıxdı.
Sonra cənab Bonasye ilə olan söhbətini dostlarına danışdı.
– Cənablar, bu elə bir işdir ki, min pistol, bəlkə, daha artıq qazanmaq olar, – Dartanyan dedi. – Mən inanıram ki, saray xidmətçisi olan bu xanımın qaçırılması Bekingem hersoqunun Parisdə olmasıyla əlaqədardır.
Portos ona heyranlıqla baxdı:
– Bu qaskoniyalının başı ideyalarla doludur…
– Cənablar, – Aramis onun sözünü kəsdi, – özünüzü gözləyin. Qadınlar bizə bəla göndərilib, bütün bədbəxtliklərimizin baiskarı onlardır.
– Yaxşısı budur, dağılışıb tacirin arvadını axtarmağa gedək, – Dartanyan fikrindən dönmədi. – Bütün sirlərin açarı ondadır.
Bu zaman pilləkəndən tələsik ayaq səsləri eşidildi. Qapı gurultuyla açıldı, tacir otağa girib qışqırdı:
– Aman, cənablar! Dörd adam məni həbs etməyə gəlib. Məni xilas edin!
Portosla Aramis ayağa qalxdı.
– Bircə dəqiqə! – Dartanyan onlara qılınclarını qına qoymalarını işarə elədi. – Bircə dəqiqə dayanın! Burada igidlik deyil, ehtiyat lazımdır.
– Qoy Dartanyan necə bilirsə, elə də eləsin, – Atos dedi. – O bizim hamımızdan ağıllıdır. Öz tərəfimdən bildirirəm ki, mən ona tabe olacağam.
Otağa girən dörd əsgər muşketyorları görüb qapının ağzında dayandı.
– Buyurun, cənablar, buyurun, – Dartanyan onları içəri dəvət elədi. – Biz hamımız kralın, kardinalın sadiq nökərləriyik.
– Elə isə gərək bizə verilmiş əmrin yerinə yetirilməsinə əngəl olmayasınız, – dəstənin başçısı hesab olunan əsgər dilləndi.
– Nə danışırsınız! İstəsəniz, lap sizə kömək də edərik.
– O nə danışır? – Portos donquldandı.
– Sən axmaqsan, sus! – Atos dedi.
– Axı siz mənə söz vermişdiniz ki… – yazıq tacir mızıldandı.
– Biz azadlıqda qalsaq, sizi də qurtara bilərik, – Dartanyan tələsik ona pıçıldadı. – Biz haqda, ələlxüsus da, kraliça barəsində bircə kəlmə də deməyin! Yoxsa hamımızı, elə özünüzü də məhv edərsiniz. – Sonra ucadan dedi: – Buyurun, cənablar, bu adamı aparın!


Dörd dost bir ağızdan and içdi:
– Hamı bir nəfər üçün, bir nəfər hamı üçün!

Əsgərlər Bonasyeni aparandan sonra Portos soruşdu:
– Bu nə işdir gördünüz?! Bu nə murdar hərəkətdir! Üç muşketyorun gözü görə-görə, onlara pənah gətirən bir bədbəxti tutub aparırlar!
Aramis onun sözünü kəsdi:
– Portos, Atos dedi ki, sən axmaqsan. Mən də onun fikrinə şərikəm.
– Heç nə başa düşmürəm. Siz Dartanyanın hərəkətini bəyənirsiniz?
– Əlbəttə, – Atos dedi, – buna görə ona təbrik də düşür.
Dartanyan Portosun sözlərinə məhəl qoymadı.
– İndi də gəlin and içək: hamı bir nəfər üçün, bir nəfər hamı üçün!
Portos mızıldandı.
– Əlini qaldır, and iç! – Atosla Aramis bir ağızdan qışqırdılar.
Portos yoldaşlarından geri qalmamaq üçün əlini qaldırdı. Dörd dost andı təkrar etdi:
– Hamı bir nəfər üçün, bir nəfər hamı üçün!

Siçan tələsi
Bonasyenin mənzili siçan tələsinə dönmüşdü. Oraya gələn hər kəsi kardinalın adamları tutub sorğu-sual edirdilər. Aydındır ki, Dartanyanın yanına gəlib-gedən adamlara bunun dəxli yox idi. Onun çardağına ayrıca yol vardı.
Muşketyorların hər üçü axtarışla məşğul olsa da, Dartanyan evdən bayıra çıxmamışdı. O öz otağını müşahidə məntəqəsinə çevirmişdi: Bonasyenin evinə gəlib tələyə düşənlərin hamısını pəncərədən görürdü. Bundan başqa, otağın döşəməsindən bir neçə taxta çıxarmışdı, aşağı mərtəbədə danışılanların hamısını eşidirdi. Evə gələn adamlar diqqətlə axtarılandan sonra onlardan eyni şeyi soruşurdular: “Xanım Bonasye kiməsə çatdırmaq üçün sizə nəsə verib? Cənab Bonasye öz arvadına, ya kiməsə çatdırmaq üçün sizə bir şey, ya bir tapşırıq verib?”
Dartanyan öz-özünə deyirdi: “Bu adamlar, yəqin ki, Bekingem hersoqunun Parisdə olub-olmadığını, kraliça ilə görüşüb-görüşmədiyini bilmək istəyirlər”.
Bonasye tutulandan bir gün sonra axşam saat doqquzda kimsə çöl qapını döydü. Dartanyan qulağını döşəmədə açdığı yerə söykəyib dinləməyə başladı. Az keçmiş aşağıdan çığırtı eşidildi:
– Cənablar, mən bu evin xanımıyam, mən xanım Bonasyeyəm! Mən kraliçanın yanında xidmət edirəm!
– Biz elə sizi gözləyirdik, – ona cavab verdilər.
Səs-küy qalxdı. Qadın, deyəsən, müqavimət göstərirdi.
Dartanyan Planşeyə tapşırdı ki, tez Atosun, Portosun, Aramisin dalınca qaçsın. Özü isə qılıncını qapıb pəncərədən küçəyə atıldı. Çöldən qapını taqqıldadıb öz-özünə pıçıldadı: “İndi mən də siçan tələsinə düşəcəyəm. Vay mənimtək siçanı tutmaq istəyən pişiklərin halına!”
Qapı açılan kimi Dartanyan siyirməqılınc içəri atıldı. Onlara qalib gəlmək o qədər də çətin olmadı, çünki yalnız əsgərlərin başçısında silah var idi. Bir dəqiqə keçmiş qara geyimli dörd nəfər ürkmüş qarğa kimi bayıra qaçdı.
Xanım Bonasye huşsuz-halsız kresloya yıxılmışdı. İyirmi beş-iyirmi altı yaşlarında gözəl bir qadın idi. Dartanyan yerdə zərif batist yaylıq gördü, yaylığın bir ucuna gerb və tac çəkilmişdi. İlk dəfə Aramisdə gördüyü belə bir yaylığın üstündə az qala onunla vuruşası olmuşdu. Buna görə də yaylığı götürüb qadının cibinə qoydu.
Qadın gözünü açıb qurtulduğunu görəndə sevindi.
– Mən sizin qaçırıldığınızı bilirəm, – Dartanyan dedi, – bəs necə azad oldunuz?
– Məni bircə dəqiqəliyə tək qoydular. Mən də fürsəti fövtə vermədim. Döşəkağıları bir-birinə bağlayıb pəncərədən bağçaya düşdüm, ərimin evdə olduğunu zənn edib qaça-qaça bura gəldim.
– Xanım, kardinalın adamları ərinizi tutub Bastiliyaya apardılar. Siz ehtiyatlı olmalısınız. Mən qovduğum adamlar kömək götürüb indilərdə qayıdacaqlar. Bizi burada tapsalar, batdıq.
– Bəli, bəli, siz haqlısınız! – xanım Bonasye qorxa-qorxa dedi. – Buradan gedək, qaçaq!
Tez evdən çıxdılar. Yolda xanım Bonasye dedi:
– Gərək cənab de La Portu xəbərdar edək. Üç gün ərzində Luvrda baş vermiş bütün hadisələri o danışa bilər. Mən sizə inana bilərəmmi, cavan oğlan?
– Mən krala xidmət etmək üçün, kraliçanın rəğbətini qazanmaq üçün əlimdən nə gəlir, hamısını edərəm, özü də təmənnasız, vicdanla.
– Onda əvvəlcə məni gizlətməyə bir yer tapın.
Atosun evinin yaxınlığında olduqları üçün Dartanyan oranı təklif etdi. Atos evdə yox idi. Qapıçı Dartanyanı tanıdığından açarı ona verdi.
– Özünüzü evdəki kimi hiss edin, – Dartanyan dedi. – Qapını içəridən bağlayın, yalnız üç dəfə döyüləndə açarsınız.
Xanım Bonasye cənab de La Portu görmək üçün Luvra necə gedəcəyini, kimə yaxınlaşacağını, üstəlik, parolu da ona söylədi.
– Ancaq söz verin ki, sonra o parolu yadınızdan çıxaracaqsınız.
– Sizə əsilzadə sözü verirəm! – Dartanyanın səmimiliyinə inanmamaq olmazdı.
– İnanıram. İndi də gedin La Portu yanıma göndərin.
– Yaxşı, bəs sizi sonra harada görə bilərəm?
– Məni görməyi çoxmu arzu edirsiniz?
– Əlbəttə.
– Bu işi mənim boynuma qoyun.
Dartanyan xanım Bonasyeyə aşiqanə bir nəzər salıb onunla sağollaşdı. Beş dəqiqə sonra o artıq Luvrda idi. Tapşırığı yerinə yetirib tələsik cənab de Trevilin yanına getdi, kardinalın kraliçaya və Bekingem hersoquna tor toxuduğunu ona danışdı.

Bekingem hersoqu
Cənab de Trevildən ayrılanda saat on idi. Qaskoniyalının ağlına gəldi ki, Aramisin yanına gedib xanım Bonasye haqqında ona danışsın.
Aramisin evinə çatanda qapının ağzında bir kölgə gördü. Əvvəl onun kişi olduğunu güman elədi, amma sonra boyunun gödəkliyindən, bir də yerişindən qadın olduğunu bildi.
Qadın Aramisin pəncərəsini üç dəfə döydü.
“Aha, cənab riyakar, demək, siz ilahiyyatla belə məşğul olursunuz! Əzizim Aramis, bu dəfə hər şeyi öyrənəcəyəm”.
Bir neçə saniyədən sonra pəncərəni içəridən iki dəfə tıqqıldatdılar. Qadın bu tıqqıltıya cavab verdi, pəncərə açılanda isə cibindən yaylıq çıxarıb ucunu göstərdi.
Xanım Bonasyenin və Aramisin yaylığı Dartanyanın yadına düşdü. Qadınla danışan adamın Aramis olduğuna şübhə eləmirdi. Hər şeyi bilmək arzusu ehtiyat hissini üstələdi. Dartanyan gözlədiyi yerdən çıxıb divarın küncünə qısıldı. Buradan otağın içini asanlıqla görə bilirdi.
Dartanyan heyrətdən donub-qaldı. Xanımla danışan Aramis deyildi, bir qadın idi. Bu qadın da cibindən yaylıq çıxarıb o biri qadının göstərdiyi yaylıqla dəyişdi. Sonra pəncərə örtüldü. Pəncərənin qabağında dayanan qadın geri dönəndə Dartanyan onu tanıdı.
“Xanım Bonasye!” Kim deyə bilərdi ki, cənab de La Portun dalınca adam göndərən xanım yenidən tutulmaq təhlükəsini gözünün altına alıb gecənin bu vaxtı Paris küçələrində gəzib-dolaşar! Görəsən, iyirmi beş yaşlı qadın üçün candan şirin nə mühüm iş ola bilər? Əlbəttə, eşq! Bəs bu qadın kimin xatirinə özünü belə təhlükəyə atır?
Dartanyan onun dalına düşmək qərarına gəldi. Xanım Bonasye onu görəndə çığırıb qaçdısa da, çox qaça bilmədi. Dartanyan əlini onun çiyninə qoyanda diz çökdü:
– İstəyirsiniz öldürün, ancaq məndən heç nə öyrənə bilməyəcəksiniz!
– Məni tale özü sizi qorumağa göndərib.
Qadın onu səsindən tanıyıb sevindi.
– Ah, sizsiniz, sizsiniz? – dedi. – Allaha çox şükür!
– Boynuma alım ki, sizə rast gəlməyim bir təsadüfdür. Gördüm bir qadın dostum Aramisin pəncərəsini döyür.
– Aramis? O kimdir?
– Siz bu evə birinci dəfə gəlirsiniz?
– Bəli. Özünüz gördünüz ki, mən bir qadınla danışırdım.
– Onda, yəqin, o qadın Aramisin dostudur.
– Bundan xəbərim yoxdur. Di qoluma girin, getdiyim yerəcən məni ötürün.
– Orada sizi gözləyəcəyəm?
– Yox.
– Bəs sizi kim ötürəcək? Kişimi, qadınmı?
– Hələ bilmirəm.
– Sizin kimlə getdiyinizi bilmək üçün orada gözləyəcəyəm.
– Elə isə əlvida! Mənim casusa ehtiyacım yoxdur.
– İfadəniz çox kəskindir, xanım. Sizi sevən bir adamdan nahaq ehtiyatlanırsınız.
Gənc qadın başını yırğaladı:
– Siz eşq barədə danışmağa çox tələsdiniz.
– Çünki sizi ilk baxışdan sevdim. Mən ömrümdə ilk dəfə sevirəm.
Qadın yalvarıcı səslə dedi:
– Əsilzadə namusunuza and verirəm, məni ötürün, ancaq gözləməyin. Saat on ikini vurdu, gecikirəm.
– Mən sizi ötürən kimi çıxıb evə gedirəm.
– Bilirdim ki, sədaqətli oğlansınız! – xanım Bonasye əlini ona uzatdı.
Dartanyan bu əli hərarətlə öpüb söz verdiyi kimi öz evinə qayıtdı.

Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/aleksandr-duma/uc-musketyor-68289694/) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

notes

1
Kardinal Rişelye (1585-1642) nəzərdə tutulur. Fransa kralı XIII Lüdovikin sarayında dövlət katibi və baş nazir vəzifələrini icra edib. Fransada kraldan sonra ikinci şəxs sayılırdı.

2
Bekingem hersoqu (1592-1628) nəzərdə tutulur. Əsl adı Corc Vilyers olub. İngiltərədə kraldan sonra ikinci şəxs sayılırdı.

3
Fransa kralı XIII Lüdovikin arvadı, İspaniya kralının qızı Avstriyalı Anna (1601-1666) nəzərdə tutulur. Kralla kraliçanın münasibətləri uzun müddət yaxşı olmamış, evləndikdən yalnız 23 il sonra onların ilk uşağı dünyaya gəlmişdir.

4
IV Henrixin və Mariya Mediçinin oğlu kral XIII Lüdovik (1601-1643) 1610-cu ildə (9 yaşında ikən) hakimiyyətə gəlib.